Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αχρίδος

Η Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αχρίδος (σλαβομακεδονικά: Православна Οхридска Αрхиепископија‎‎, Πραβοσλάβνα Όχριντσκα Αρχιεπισκόπιγια) υπήρξε μία αυτόνομη Εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας, υπαγόμενη στο Πατριαρχείο Σερβίας μέχρι τον Μάιο 2023. Σε συνεδρίασή της, η Ιερά Σύνοδος της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αποφάσισε την υπαγωγή της στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδος (Βόρειας Μακεδονίας), μετά την αποκατάσταση ευχαριστιακής κοινωνίας και των σχέσεών τους.^[1]

Ο διάλογος μεταξύ του Πατριαρχείου Σερβίας και των αποσχισμένων κληρικών της επίσημης εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας, για το όνομα της επίσημης εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας (και που δε θα περιέχει τον όρο Μακεδονία) δεν κατέληξε σε συμφωνία, με αποτέλεσμα το 2005 το Πατριαρχείο Σερβίας να προχωρήσει στην ίδρυση της Αυτόνομης Αρχιεπισκοπής Αχρίδος στην Βόρεια Μακεδονία.

Η Αρχιεπισκοπή Αχριδών έχει μεγάλη ιστορία σχετιζόμενη κυρίως με την ύστερη βυζαντινή περίοδο. Ήταν μία από τ��ς πλέον αξιόλογες εκκλησιαστικές διοικήσεις της εποχής εκείνης, σχετιζόμενη και με πολιτικές ανακατατάξεις και έριδες για το ρωμαϊκό θρόνο.

Κατά την Βυζαντινή εποχή η νυν αποκαλούμενη Οχρίδα, και η Αρχιεπισκοπή της έγινε το επισκοπικό κέντρο ολόκληρης της γεωγραφικής περιοχής της Βορείου Μακεδονίας.

Στην Οχρίδα βρίσκεται σήμερα η έδρα της επίσημης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Βορείου Μακεδονίας, της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος (Σλαβομακεδονικά: Охридска Архиепископија), η οποία, εμπλεκόμενη στην πολιτική στρατηγική της τότε Ομόσπονδης Σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας να νομιμοποιήσει ιστορικά τον ξεχωριστό εθνικό της χαρακτήρα, αποσχίσθηκε το 1967 από τους κόλπους του Πατριαρχείου Σερβίας και αυτοανακηρύχθηκε αυτοκέφαλη. Σε αυτήν ανήκει το 80% των Ορθοδόξων Χριστιανών (52,4% του πληθυσμού) της Βορείου Μακεδονίας. Το σημερινό καθεστώς της επίσημης Εκκλησίας της Βορείου Μακεδονίας δεν αποτελεί συνέχεια της πάλαι ποτέ Αρχιεπισκοπής Αχριδών.

Στις 9 Μαΐου 2022 το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώρισε και δέχθηκε σε εκκλησιαστική κοινωνία την εν λόγω εκκλησία. Στην απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου αναφέρεται ότι αναγνωρίζει ως όνομα της Εκκλησίας ταύτης το "Ἀχρίδος" (νοουμένης της περιοχής της δικαιοδοσίας αυτής μόνον εντός των ορίων της επικρατείας του κράτους της Βορείου Μακεδονίας), ως υπεσχέθη εγγράφως προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Προκαθήμενος αυτής, αποκλείουσα τον όρον "Μακεδονική" και οιοδήτι άλλο παράγωγο της λέξεως "Μακεδονία".^[2] Μία εβδομάδα μετά την αναγνώριση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στις 16 Μαΐου 2022 και το Πατριαρχείο Σερβίας αναγνώρισε και δέχθηκε σε εκκλησιαστική κοινωνία την Εκκλησία της Αχρίδος.^[3]

Τον Ιούλιο του 2003 στο διάλογο των δύο Εκκλησιών (Σερβίας και Βόρειας Μακεδονίας) πρoτάθηκε από τον τότε Μητροπολίτη Βελεσών και Παραβαρδαρίου Ιωάννη, η επαναχρησιμοποίηση του ονόματός «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος» ως συμβιβαστική λύση στη διαφορά του ονόματος της δεύτερης. Η συμβιβαστική εκείνη πρόταση του Μητροπολίτη Ιωάννη για την εξεύρεση λύσης στη διαφορά της ονομασίας, είχε απορριφθεί από την Εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας, η οποία και τον απέπεμψε από τους κόλπους της. Αμέσως μετά την αποπομπή του, ο Ιωάννης με την υποστήριξη του Πατριαρχείου Σερβίας προχώρησε στην ίδρυση της «Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αχρίδος» στην Βόρεια Μακεδονία και ορίστηκε έξαρχος του Πατριαρχείου Σερβίας στην Βόρεια Μακεδονία.

Το Μάιο 2005 ο Πατριάρχης Σερβίας Παύλος διέκοψε τον διάλογο με την αυτοαποκαλούμενη «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία» και η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου Σερβίας ίδρυσε την Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, την οποία κήρυξε αυτόνομη εκκλησία και απέστειλε κανονικό Αρχιεπίσκοπο Αχρίδος και Μητροπολίτη Σκοπίων, τον Μητροπολίτη Βελεσών και Παραβαρδαρίου Ιωάννη. Τον Ιούνιο 2005, ο Μητροπολίτης Ιωάννης κρατήθηκε παράνομα για 8 (από 28 που του είχε αρχικά επιβληθεί) μήνες στη φυλακή Ιντρίζοβο (ως τον Φεβρουάριο 2006), από τις αρχές της Βόρειας Μακεδονίας σε άθλιες συνθήκες αν και ασθενής, με την κατηγορία της υποδαύλισης θρησκευτικού και εθνικού μίσους στην Βόρεια Μακεδονία.

Το Πατριαρχείο Σερβίας με την απόφαση που έλαβε αναγνώριζε ως επίσημη εκκλησία στην Βόρεια Μακεδονία μόνο την αυτόνομη Αρχιεπισκοπή Αχρίδος. Η Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος και Μητροπολίτης Σκοπίων Ιωάννης, δεν αναγνωρίστηκε από τις αρχές της Βορείου Μακεδονίας και η δράση της είχε θεωρηθεί ότι είναι απειλητική για τη χώρα.

Σ' αυτήν ανήκε το 20% των Ορθοδόξων Χριστιανών (52,4% του πληθυσμού) της Βόρειας Μακεδονίας.

• Βασίλειος Κουκουσάς, «Η δικαιοδοσία της αρχιεπισκοπής Αχρίδος στη μητρόπολη Ιταλίας κατά το 16ο αιώνα»,στο: Πρακτικά του συνεδρίου «Χριστιανική Μακεδονία: Θεσσαλονίκη – Αχρίδα», Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 480-496.
• Άνθιμος Αλεξούδης, «Συνοδικαί πράξεις της Αρχιεπισκοπής Αχριδών και πάσης Βουλγαρίας», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. Δ, σελ.547-573
• Άνθιμος Αλεξούδης,«Δύο επιγραφαί εξ Αχρίδος»,Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. Δ, σελ. 573-574
• Ελεονώρα Ναξίδου, «Η Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας και η σχέση της με τη Βουλγαρική Εξαρχία (19ος αιώνας)», Ελληνική Ιστορική Εταιρεία, Τόμος ΚΗ΄ Πανελλήνιο ιστορικό συνέδριο: 25-27 Μαϊου 2007, σελ. 159-170 [1]
• Δημήτριος Χαρ. Πάντος, Ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδας Προχόρος (; - 1550) και οι σχέσεις του με τη Μονή Δοχειαρίου : (πρώτο μισό του 16ου αιώνα), Ινστιτούτο «Αρέθας», Μεσογειακό Ινστιτούτο Παλαιογραφίας και Ιστορίας των Κειμένων, 2009
• Ευγενία Δρακοπούλου, «Τέχνη και χορηγία στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδας μετά την οθωμανική κατάκτηση», Δασκάλα : απόδοση τιμής στην ομότιμη καθηγήτρια Μαίρη Παναγιωτίδη-Κεσίσογλου Αθήνα : Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σαριπόλειο Ίδρυμα, 2015, σελ.139-160 [2]

• Δήλωση του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι, 23 Οκτωβρίου 2000, «Θρησκευτική Ελευθερία: Νέα Μισαλλόδοξη Νομοθεσία».

Πύλη Βόρεια Μακεδονία