Νομοκανόνας του Αγίου Σάββα

Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 28/05/2022.

Ο Νομοκανόνας του Αγίου Σάββα, γνωστός στη Σερβία ως Ζακονοπράβιλο (σερβικά : Законоправило) ή Κρμτσίγια (Крмчија), ήταν το πρώτο σύνταγμα της Σερβίας και ο ανώτερος κώδικας της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, που ολοκληρώθηκε το 1219^[1]. Αυτό το νομικό κείμενο ήταν καλά διατυπωμένο. Ο Νομοκανόνας του Αγίου Σάββα ήταν το αστικό δίκαιο και ο βασικός σκοπός του ήταν να οργανώσει τη συνέχεια και τη λειτουργία του Σερβικού Βασιλείου και της Σερβικής Εκκλησίας. Ο Νομοκανόνας είχε 70 κεφάλαια από τα οποία 6 είναι εισαγωγικά, 44 εκκλησιαστικό δίκαιο και κοσμικό δίκαιο τα 20. Ο Νομοκανόνας τονίζει την αρμονική σχέση ανάμεσα στην πνευματική και κοσμική εξουσία.

Επί της δυναστείας των Νεμάνιτς (1166-1371) το Σερβικό μεσαιωνικό κράτος άκμασε στους τομείς της πολιτικής, της θρησκείας και του πολιτισμού. Χτίστηκε μεγάλος αριθμός μοναστηριών, πολύ περισσότερα από τους προηγούμενους αιώνες. Η χώρα επεκτάθηκε ανάμεσα σε τρεις θάλασσες και η αστική ζωή έγινε ιδιαίτερα ανεπτυγμένη. Το εμπόριο, η εξόρυξη και η μεταποίηση επεκτάθηκαν σημαντικά. Η Σερβία και η δυναστεία των Νεμάνιτς έγιναν γνωστές και σεβαστές. Η κυρίαρχη οικογένεια, παρά την ευημερία της, ήταν ευρέως γνωστή για την ευσέβεια και τη θρησκευτική αφοσίωσή της και εγκωμιαζόταν και δοξολογείτο από τις επόμενες γενεές. Η επίσημη ίδρυση του βασιλείου (1217) και της θρησκευτικής ανεξαρτησίας (1219) ήρθε μετά από εκτεταμένες πολιτικές προσπάθειες του Στέφανου Νεμάνια (ιδρυτή της δυναστείας) και των γιων του Στέφανου Νεμάνιτς (πρώτου Σέρβου βασιλιά) και Σάββα Νεμάνιτς (πρώτου αρχιεπίσκοπου της Σερβίας). Για να δημιουργηθεί μια μόνιμη βάση για αυτό το ανεξάρτητο κράτος ήταν απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα νομικό σύστημα που θέσπισε ρυθμίσεις για το Σερβικό βασίλειο και τη Σερβική εκκλησία. Κατά την περίοδο μόνο ο τσάρος μπορούσε να θεσπίσει νομικές πράξεις και νόμους, που θα κάλυπταν τα κενά του κοινού δικαίου. Καθώς αναπτύχθηκε το κράτος, αναπτύχθηκε και η βιομηχανία και έτσι το νομικό σύστημα έπρεπε να ρυθμίζει διάφορες σχέσεις. Ως εκ τούτου, με την ανάπτυξη της οικονομίας, υιοθετήθηκε το Ρωμαϊκό Δίκαιο. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πριν από την εποχή των Νεμάνιτς, η Σερβία δεν κυβερνιόταν από έναν Τσάρο, οπότε ο ηγεμόνας της δεν μπορούσε να δημιουργήσει ένα κώδικα νόμων που θα ρύθμιζε τις σχέσεις στο κράτος και την εκκλησία. Οι Σέρβοι ηγεμόνες βασίλευαν με μεμονωμένες νομικές πράξεις και διατάγματα. Προκειμένου να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα και να οργανωθεί το νομικό σύστημα μετά την απόκτηση θρησκευτικής ανεξαρτησίας, ο Άγιος Σάββας ολοκλήρωσε το Νομοκανόνα του το 1219.

Ο Νομοκανόνας του Αγίου Σάββα συνδέεται άρρηκτα με την απόκτηση της θρησκευτικής ανεξαρτησίας. Ο Άγιος Σάββας, πιθανότατα, έφερε στη ��ίκαια ήδη γραμμένο το νομακανόνα, όταν πήγε εκεί το 1219 για να ζητήσει την ανεξαρτησία της Σερβικής εκκλησίας από τον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι ο Πατριάρχης θα είχε δεχτεί τη δημιουργία ανεξάρτητης εκκλησίας της Σερβίας, προτού δει το νομοκανονικό βιβλίο που θα ρύθμιζε τη λειτουργία της. Μετά από αυτό, στο δρόμο της επιστροφής στη Σερβία, ο Άγιος Σάββας έμεινε για λίγο στη Θεσσαλονίκη όπου ολοκλήρωσε το νομακανόνα. Είναι πολύ πιθανό να ξεκίνησε το έργο του για το Σερβικό νομακανόνα το 1208, ενώ βρισκόταν στο Άγιο Όρος, χρησιμοποιώντας τη Σύνοψη του Στεφάνου του Εφεσίου, του Νομοκανόνα του Ιωάννη του Σχολαστικού, του Νομοκανόνα σε 14 Τίτλους, τα έγγραφα των Οικουμενικών Συνόδων, που τροποποίησε με τα κανονικα σχόλια του Αριστίνου και του Ιωάννη Ζωνάρα, τις τοπικές εκκλησιαστικές συναντήσεις, τους κανόνες των Αγίων Πατέρων, το Μωσαϊκό νόμο, τη μετάφραση του Προχείρου και τις Νεαρές των Βυζαντινών αυτοκρατόρων (περισσότερο τις Νεαρές του Ιουστινιανού).

Ο Νομοκανόνας του Αγίου Σάββα ήταν μια εντελώς νέα συλλογή πολιτικών και θρησκευτικών κανονισμών, που ελήφθησαν από βυζαντινές πηγές, αλλά ολοκληρώθηκαν και μεταρρυθμίστηκαν από τον Άγιο Σάββα για να λειτουργήσουν σωστά στη Σερβία. Εκτός από τα διατάγματα που οργάνωσαν τη ζωή της εκκλησίας, υπάρχουν διάφοροι κανόνες σχετικά με την πολιτική ζωή. Οι νομικές μεταφυτεύσεις από το Ρωμαϊκό-Βυζαντινό δίκαιο αποτέλεσαν τη βάση της μεσαιωνικής νομοθεσίας της Σερβίας, που έγινε μέρος του ευρωπαϊκού και χριστιανικού πολιτισμού. Ο Νομοκανόνας του Αγίου Σάββα έγινε αποδεκτός στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και τη Ρωσία. Τυπώθηκε στη Μόσχα το 17ο αιώνα. Έτσι το Ρωμαϊκό-Βυζαντινό δίκαιο μεταφυτεύθηκε στην Ανατολική Ευρώπη μέσω του Νομοκανόνα του Αγίου Σάββα. Στη Σερβία θεωρήθηκε ως ο κώδικας του θεϊκού νόμου και εφαρμόστηκε στον Κώδικα του Δουσάν (1349 και 1354)^[2] το 1349 και 1354. Ήταν ο μοναδικός κώδικας μεταξύ των Σέρβων κατά την εποχή της Οθωμανικής κυριαρχίας.

Κατά τη Σερβική Επανάσταση (1804) ο ιερέας Ματέια Νενάντοβιτς καθιέρωσε το Νομοκανόνα του Αγίου Σάββα ως τον κώδικα της απελευθερωμένης Σερβίας. Εφαρμόστηκε επίσης στο Σερβικό αστικό κώδικα (1844). Τέλος εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στη Ρωσική, τη Βουλγαρική και τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία ως ο ανώτερος εκκλησιαστικός κώδικας.