Μεγάλη του Γένους Σχολή

Μεγάλη του Γένους Σχολή
Είδος	σχολείο, κτήριο και αρχιτεκτονική κατασκευή
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°1′45″N 28°56′58″E
Διοικητική υπαγωγή	Κωνσταντινούπολη
Χώρα	Τουρκία
Έναρξη κατασκευής	1454
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 41°1′44″N 28°56′56″E / 41.02889°N 28.94889°E / 41.02889; 28.94889

Η Μεγάλη του Γένους Σχολή (τουρκικά: Fener Rum Erkek Lisesi)^[1] είναι το αρχαιότερο σε λειτουργία εκπαιδευτικό ίδρυμα του Ελληνισμού, καθώς αποτελεί την ιστορική συνέχεια της Πατριαρχικής Ακαδημίας και της Πατριαρχικής Σχολής Ξηροκρήνης.

Επανιδρύθηκε μετά την Άλωση Κωνσταντινουπόλεως (ως συνέχεια της Οικουμενικής Πατριαρχικής Σχολής που ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο) από τον Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο στις 6 Ιανουαρίου 1454, ο οποίος κάλεσε τον Θεσσαλονικέα φιλόσοφο Ματθαίο Καμαριώτη και του ανέθεσε την ανασυγκρότηση της διαλυμένης Πατριαρχικής Ακαδημίας. Αποτελεί ουσιαστικά την ιστορική συνέχεια της Πατριαρχικής Σχολής ή Πατριαρχικής Ακαδημίας ή Μεγάλου Βήματος που ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα.

Από τη σύστασή της μέχρι το 1803 η Πατριαρχική Ακαδημία στεγαζόταν σε διάφορα οικήματα της συνοικίας του Φαναρίου. Το 1804 η Σχολή μεταστεγάστηκε στο μέγαρο του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου στην Ξηροκρήνη (Κουρούτσεσμε) λαμβάνοντας την ονομασία Πατριαρχική Σχολή Ξηροκρήνης. Η Σχολή λειτούργησε μέχρι το 1825 οπότε και επανήλθε στην αρχική της έδρα, στο Φανάρι, και μεταφέρθηκε και πάλι το έτος 1837 στην Ξηροκρήνη έως το 1849. Ακολούθως εγκαταστάθηκε οριστικά στο Φανάρι λειτουργώντας πλέον ως Μεγάλη του Γένους Σχολή.

Χάρη στις δωρεές του Γεωργίου Ζαρίφη, των πατέρων της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου, καθώς κι άλλων δωρητών, στις 30 Ιανουαρίου 1880 εορτή των Τριών Ιεραρχών, τοποθετείται ο θεμέλιος λίθος ενός επιβλητικού ως έμελλε να είναι κτιρίου, που δεσπόζει επί του Κερατίου Κόλπου, στην συνοικία του Μουχλίου και πλησίον του ομωνύμου ναού της Παναγίας. Αρχιτέκτονας ο Κωνσταντίνος Δημάδης.

Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν από τον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ στις 12 Σεπτεμβρίου 1882.

Από τότε, μέχρι και το 1821 (οπότε και έκλεισε για 4 συνεχόμενα έτη) άλλαξε αρκετές τοποθεσίες. Το 1825 ξεκινάει πάλι να λειτουργεί αλλάζοντας την ονομασία της από "Πατριαρχική Ακαδημία" σε "Μεγάλη του Γένους Σχολή", την οποία και διατηρεί μέχρι σήμερα.

Από το 1454 λειτουργεί σχεδόν αδιαλείπτως, παρέχοντας υψηλού επιπέδου μόρφωση στους Έλληνες και όχι μόνο μαθητές της. Μεταξύ των αποφοίτων της περιλαμβάνονται οι γόνοι των διαπρεπών Φαναριώτικων οικογενειών, πλήθος πατριαρχών και Ορθοδόξων Ιεραρχών, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Υψηλής Πύλης (ακόμη και Τούρκοι) μέχρι και πολιτικοί του Νέου Ελληνικού κράτους. Σήμερα λειτουργεί ως σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Στα 500 χρόνια λειτουργίας του άλλαξε αρκετές φορές έδρα. Αρχικά λειτουργούσε εντός του Πατριαρχείου, που την εποχή εκείνη στεγαζόταν στο ναό των Αποστόλων και στην Παμμακάριστο. Κατά καιρούς λειτούργησε σε διάφορες οικίες στο Φανάρι ή στα χωριά του Βοσπόρου. Το πότε έπαψε να λειτουργεί είναι ένα θέμα ανοικτό για τη σύγχρονη έρευνα^[2]

Το 1661 ο Μανωλάκης Καστοριανός επανίδρυσε την Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης, για την οποία όχι μόνο αγόρασε ειδικό κτίριο στο Φανάρι, αλλά ανέλαβε να χρηματοδοτεί και τρεις δασκάλους.^[3]Όμως η χρονολογία αυτή κρίνεται ως επισφαλής από τη νεώτερη έρευνα: συγκεκριμένα ο Παρανίκας στηρίχθηκε σε μια επιστολή του Ευγένιου Γιαννούλη προς τον Μανωλάκη Καστοριανό στην οποία υπάρχει η χρονολογία αυτή, η οποία είναι μεταγενέστερη προσθήκη πιθανότατα με το ίδιο χέρι και είναι λανθασμένη και αμφίβολη.^[4]Βρίσκεται μετά την προσφώνηση και όχι στο τέλος της επιστολής.^[5] Επί πατριαρχίας Ιωακείμ Γ' αποφασίστηκε η ανέγερση μεγαλοπρεπούς κτιρίου, κοντά στην έδρα του Πατριαρχείου, που θα φιλοξενούσε τη Σχολή. Για τη κατασκευή του κτιρίου βρέθηκε μια έκταση που παλαιότερα ανήκε στον Δημήτριο Καντεμίρ και υπό τη διεύθυνση του Έλληνα αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δημάδη οι εργασίες ολοκληρώθηκαν μέσα σε μια διετία (1881-1883). Η κατασκευή κόστισε 17.210 Οθωμανικές λίρες και το κτηριακό συγκρότημα αποτελεί σήμα κατατεθέν του Κερατίου κόλπου, σύμβολο της χρυσής περιόδου του Ελληνισμού της Πόλης. Αποκαλείται δε συχνά από τους ντόπιους Κόκκινο Κάστρο ή Κόκκινο Σχολείο λόγω του χαρακτηριστικού σχεδίου και χρώματός του, το οποίο οφείλει στα κόκκινα τούβλα που εισήχθησαν από τη Γαλλία. Σήμερα, είναι το δεύτερο μεγαλύτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα στην περιοχή.

Το 1952 και 1958 η Μεγάλη του Γένους Σχολή απέκτησε δύο ακίνητα, ένα μέσω δωρεάς και ένα μέσω αγοράς. Η απόκτηση του ακινήτου αμφισβητήθηκε από το Δημόσιο Ταμείο (Hazine) της Τουρκίας και μέσω Τουρκικού δικαστηρίου δικαιώθηκε επικαλούμενος απόφαση του Ανώτερου Ακυρωτικού Δικαστηρίου το 1974 κατά την οποία ιδρύματα της μειονότητα δεν μπορούν να αποκτούν ακίνητα. Το 1996 έγινε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η Μεγάλη του Γένους Σχολή δικαιώθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2007. Με την απόφαση αυτή η Τουρκία υποχρεώθηκε να επιστρέψει τα ακίνητα και να καταβάλει αποζημίωση 890.000 ευρώ και 20.000 ευρώ για τα δικαστικά έξοδα.^[6]

• Ματθαίος Καμαριώτης 1454 - 1490
• Δημήτριος Καστρινός 1490 - 1500
• Μανουήλ ο Κορίνθιος 1500 - 1530
• Θεοφάνης Ελεαβούλκος ο Νοταράς 1543 - 1551
• Μιχαήλ Ερμάδωρος 1547 - ;
• Ιωάννης Ζυγομαλάς 1555 - 1580
• Θεοδόσιος Ζυγομαλάς 1580 - 1600
• Φραγκίσκος Κόκκος 1600 - 1621;
• Θεόφιλος Κορυδαλλεύς 1621 - 1623, 1629 - 1639
• Νικηφόρος ιερομόναχος ο Κρής 1639 - 1641
• Ιωάννης Καριοφύλλης 1641 - 1665
• Γερμανός Αιτωλός 1663 - 1665
• Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος 1665 -1671
• Σεβαστός Κυμινήτης 1671 -1681
• Γεράσιμος Ακαρνάν 1681 - 1683 κ. εξ. - 1702
• Διαμαντής Ρύσιος 1702 - 1704
• Καλλίνικος Νάξιος 1704 - 1707
• Ιάκωβος Μάνος Αργείος 1707 - 1720
• Σπανδώνης Βυζάντιος 1720 - 1726
• Δωρόθεος Λέσβιος 1726 - ;
• Ιωάννης Τζανή Λέσβιος ; - 1744
• Ναθαναήλ Καλλονάρης 1744 - 1749
• Προκόπιος Βυζάντιος 1749 - 1752
• Νικόλαος Κριτίας 1752 - 1760
• Ανανίας Αντιπάριος 1752; - 1760;
• Ευγένιος Βούλγαρης 1760 - 1761
• Γεώργιος Βυζάντιος 1761 - 1763
• Ιωακείμ Πάριος 1763 - 1767
• Γεράσιμος μητροπολίτης Βιζύης 1767 - 1769
• Χρύσανθος Αιτωλός 1769 - 1774
• Ηλίας Κύπριος 1774 - 1777
• Σέργιος Μακραίος 1777 - 1793 και 1798 - 1801
• Φώτιος Κύπριος 1793 - 1795
• Μακάριος 1795 - 1798
• Ματθαίος, ίσως ο εξ Αίνου 1801 - 1803
• Δωρόθεος Πρώιος 1803 - 1807
• Πλάτων Φραγγιάδης 1807 - 1809
• Παΐσιος, πρώην Σταγών 1809 - ;
• Κωνσταντίνος Κούμας 1814 - 1815
• Σέργιος Μυστάκης 1817 - 1820
• Σαμουήλ ο Κύπριος 1820 - 1830
• Νικόλαος Λογάδης 1830-1835
• Σαμουήλ ο Κύπριος (1836 – 1844), το δ/ρον
• Μελέτιος Μητροπολίτης (1844 – 1845)
• Σαμουήλ ο Κύπριος (1845 – 1846), το τρίτον
• Μελέτιος (1846 – 1848)
• Δανιήλ ο Λήμνου (1848)
• Ιάκωβος ο Πιτζιπιός (1849)
• Κύριλλος Μητροπολίτης (1849)
• Δωρόθεος Σχολάριος (1850 – 1853)
• Παΐσιος (1852 – 1853)
• Δανιήλ ο Μάγνης (1853 – 1854)
• Παΐσιος ο Περγαμηνός (1854 – 1863)
• Αλέξανδρος Λάσκαρις (1863 – 1864)
• Μητροπολίτης Ιερόθεος (1864)
• Ευστάθιος Κλεόβουλος (1864 – 1867)
• Φιλόθεος Βρυέννιος (1867 – 1875)
• Ιωάννης Αναστασιάδης (1875 – 1878)
• Γρηγόριος Παλαμάς (1878 – 1888)
• Μητρ.Σάρδεων Μιχαήλ Κλεόβουλος (1888 – 1918)
• κενό (1918 – 1920)
• Επίσκ.Τραχείας Αλέξανδρος Ζώτος (1920 – 1925)
• Σπυρίδων Ζαχαριάδης (1925 – 1952)
• Γεώργιος Δικταμπάνης (1952 – 1964)
• κενό (1964 – 1967)
• Ιωάννης Καραγιάννης (1967 – 1976)
• κενό (1976 – 1992)
• Νικόλαος Μαυράκης (1992 – 2007)
• Βικτωρία Λαιμοπούλου (2007 – 2018)
• Δημήτρης Ζώτος (2018 – .....)

• Παπαγεωργίου, Στέφανος. Έλληνες Ευεργέτες. "Άξιοι της Εθνικής Ευγνωμοσύνης". "Γεώργιος Ζαρίφης" σσ. 125-127, Δήμος Αθηναίων, 2001²
• Νίκη Παπατριανταφύλου-Θεοδωρίδη , «Η Σχολή του Μανολάκη Καστοριανού στην Κωνσταντινούπολη», Ελληνικά, τομ 32 (1980),σελ.360-364
• Μανούσος Μανούσακας «Συμβολή εις την ιστορίαν της εν Κωνσταντινουπόλει Πατριαρχικής Σχολής», Αθηνά τομ. 54 (1950), σελ.3-28
• Νίκη Παπατριανταφύλου-Θεοδωρίδη ,«Μια συλλογή επιστολών του Ευγένιου Γιαννούλη και άλλων λογίων του 17ου αιώνα», Ελληνικά, τομ. 24 (1971), σελ.65-93

• Μανουήλ Γεδεών, "Χρονικά Πατριαρχικής Ακαδημίας", 1883

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Μεγάλη του Γένους Σχολή