Μάχη των Πεστών

Η μάχη των Πεστών είναι μία στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ του Ελλάδας και της Τουρκίας που έλαβε χώρα στο ομώνυμο χωριό κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού πολέμου και έληξε με επικράτηση των ελληνικών δυνάμεων. Λόγω της σπουδαιότητας της συγκεκριμένης μάχης για την περαιτέρω εξέλιξη των επιχειρήσεων στον τομέα της Ηπείρου, η μάχη αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ως χάραγμα στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη^[1] στην Πλατεία Συντάγματος. Μετά από την κατάληψη των Πεστών, διευκολύνθηκε ο δρόμος των ελληνικών τμημάτων για την προέλαση προς την ισχυρότατη θέση του οχυρού του Μπιζανίου που κάλυπτε για τους Οθωμανούς την πρωτεύουσα της Ηπείρου, Ιωάννινα^[2]. Σε ανάμνηση της επιτυχούς για τα ελληνικά όπλα αναμέτρησης, η 29η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί σαν επετειακή αργία για τους κατοίκους του χωριού.

Τα Πεστά βρίσκονται δίπλα στον κάμπο του Τερρόβου, στις πλαγιές του Μακρυβουνίου Όρους και σε υψόμετρο 750 μ., 25 χλμ. έξω από την πόλη των Ιωαννίνων. Λόγω της στρατηγικής τους θέσης για τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής, εκεί, και πιο συγκεκριμένα στο παλαιό χάνι του Εμίν Αγά, εγκαταστάθηκε στις 15 Ιανουαρίου 1913 το στρατηγείο του ελληνικού επιτελείου υπό το διάδοχο – αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο, από όπου και εκπονήθηκε το σχέδιο για την κατάληψη των Ιωαννίνων.

Μετά από την κήρυξη του πολέμου κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τους βαλκανικούς συμμάχους (Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο) τον Οκτώβριο του 1912, η ελληνική στρατιά Ηπείρου διήλθε τα σύνορα (ποταμός Άραχθος) και προέλασε μέσα στην Ηπειρωτική επικράτεια, συνάπτοντας μία σειρά από νικηφόρες επιχειρήσεις κατά των τουρκικών φρουρών της επαρχίας. Κατόπιν της κατάληψης ορισμένων σημαντικών υψωμάτων, τα ελληνικά τμήματα πέρασαν από τα βορειοδυτικά της Άρτας προς την Πρέβεζα, την οποία απελευθέρωσαν στις 21 Οκτωβρίου 1912 και εγκατέστησαν σε αυτήν, μία βάση ανεφοδιασμού. Ακολούθως και έπειτα από νέες μάχες, πήραν υπό τον έλεγχό τους τη θέση Πέντε Πηγάδια Ηπείρου και προέλασαν στην κοιλάδα των Ιωαννίνων, καταδιώκοντας τους υποχωρούντες τούρκους.

Σαν εμπροσθοφυλακή των ελληνικών δυνάμεων βρισκόταν ο «Ιερός Λόχος» Κρητών εθελοντών φοιτητών (αποτελούμενος από 250 φοιτητές και σπουδαστές^[3], που ανήκε στο 1ο τάγμα Κρητών του ανεξάρτητου Κρητικού συντάγματος), κάτω από τη διοίκηση του λοχαγού Σταύρου Ρήγα. Ο διοικητής τραυματίσθηκε κατά τη διάρκεια της μάχης (εφημερίδα «Αρχολέων», 1971) ενώ πρώτος πεσών του λόχου ήταν ο φοιτητής της Νομικής Σχολής, Νικόλαος Σαμαριτάκης. Ύστερα από σκληρές συγκρούσεις οι Κρήτες εθελοντές εισέδυσαν πρώτοι στο χωριό στις 29 Νοεμβρίου, ενώ την επόμενη ημέρα οριστικοποιήθηκε η ελληνική νίκη.

• Σπυρίδων Μούλιας, «Η Μάχη των Πεστών 29 και 30 Νοεμβρίου 1912», εφημερίδα «Εθνική Ηχώ», φύλλο Νοεμβρίου 2020, σελ. 10