Γκούσταβ Κίρχοφ

Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για τη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|28|12|2024}}

Γκούσταβ Κίρχοφ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Gustavo Robert Kirchhoff (Γερμανικά)
Γέννηση	12  Μαρτίου 1824[1][2][3] Κούνιχσμπεργκ[4][5][6]
Θάνατος	17  Οκτωβρίου 1887[1][2][3] Βερολίνο[7][5][6]
Τόπος ταφής	Alter St.-Matthäus-Kirchhof Berlin[8]
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Πρωσίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Γερμανικά[9][10]
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Κένιγκσπεργκ (1842–1846)[5]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	φυσικός χημικός μηχανικός μαθηματικός
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο Χούμπολτ (από 1875) Πανεπιστήμιο του Βρότσουαφ (1850–1854) Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης (από 1855)[11]
Οικογένεια
Σύζυγος	Clara Richelot Luise Brömmel
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Τάγμα της Αξίας για τις Τέχνες και Επιστήμες Μετάλλιο Κοτένιους (1876) Μετάλλιο Ράμφορντ (1862)[12] Μετάλλιο Ματεούτσι (1877)[13] Βαυαρικό Μαξιμιλιανό Τάγμα για τις Επιστήμες και Τέχνες (1877) μετάλλιο Ζανσέν (1887) μετάλλιο Ντέιβι (1877)[14] επίτιμος εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας του Εδιμβούργου αλλοδαπό μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου (8  Απριλίου 1875)[15]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Γκούσταβ Ρόμπερτ Κίρχοφ (Gustav Robert Kirchhoff, 12 Μαρτίου 1824 – 17 Οκτωβρίου 1887) ήταν Γερμανός φυσικός, ο οποίος έχει συνεισφέρει σε διάφορα πεδία της φυσικής και της χημείας, όπως η μηχανική, ο ηλεκτρισμός, η φασματογραφία, η θερμική ακτινοβολία και η αστροφυσική. Γύρω στο 1845 μελέτησε τους νόμους που διέπουν τα ηλεκτρικά κυκλώματα, και στη συνέχεια έδειξε ότι η ταχύτητα αποστολής ενός ηλεκτρικού σήματος είναι ίση με την ταχύτητα του φωτός. Το 1854 μαζί με τον Ρόμπερτ Μπούνσεν (Robert Bunsen) επινόησαν τη φασματική ανάλυση, μέσω της οποίας ανακάλυψαν δύο νέα χημικά στοιχεία, το καίσιο και το ρουβίδιο. Χρησιμοποίησε τη φασματική ανάλυση για να μελετήσει τη σύνθεση του Ήλιου και ήταν ο πρώτος που ερμήνευσε τις μαύρες γραμμές που εμφανίζονται στο φάσμα του (1859). Το 1860 εισήγαγε τον όρο «μέλαν σώμα» για να περιγράψει ένα εξιδανικευμένο σώμα που εκπέμπει και απορροφά ακτινοβολία.

Ο Κίρχοφ γεννήθηκε στις 12 Μαρτίου 1824 στην Καινιξβέργη της Πρωσίας (που σήμερα ονομάζεται Καλίνινγκραντ και ανήκει στη Ρωσία). Πατέρας του ήταν ο Φρίντριχ Κίρχοφ (Friedrich Kirchhoff), νομικός σύμβουλος, και μητέρα του η Γιοχάνα Χενριέτε Βίτκε. Οι γονείς του είχαν έντονα πατριωτικά αισθήματα και θεωρούσαν ότι μπορεί κάποιος να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο Πρωσσικό κράτος από τη θέση του πανεπιστημιακού καθηγητή, έτσι φρόντισαν ώστε ο Γκούσταβ να ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα. Το 1842 μπήκε στο πανεπιστήμιο του Κένιγκσμπεργκ (Albertus Universität von Königsberg), από το οποίο αποφοίτησε το 1847.

Κατά την περίοδο 1843 – 46 παρακολούθησε το σεμινάριο μαθηματικών και φυσικής των Φραντς Νόιμαν (Franz Neumann) και Καρλ Γιακόμπι (Carl Jacobi), το οποίο είχαν καθιερώσει από το 1833. Το σεμινάριο αυτό καταπιανόταν επίσης και με τη διδασκαλία ερευνητικών μεθόδων. Ο Γιακόμπι είχε φύγει από το Κένινγκσμπεργκ τον Ιούλιο του 1842 και παρέμεινε μακρυά λόγω του κλίματος της περιοχής και της κλονισμένης του υγείας. Ο Νόιμαν όμως βρισκόταν στο Κένιξμπεργκ και είχε ιδιαίτερη επιρροή στον Κίρχοφ. Ο Νόιμαν είχε ασχοληθεί με τη μαθηματική φυσική και την εποχή που μπήκε ο Κίρχοφ στο πανεπιστήμιο, είχε αρχίσει να ασχολείται με το θέμα της ηλεκτρικής επαγωγής. Μάλιστα δημοσίευσε την πρώτη από τις δύο σημαντικότερες εργασίες του στο θέμα αυτό το 1845. Τον ίδιο χρόνο ο Κίρχοφ παρουσίασε τη δική του εργασία πάνω στο ηλεκτρικό ρεύμα, διατυπώνοντας τους νόμους που έμειναν γνωστοί ως νόμοι του Κίρχοφ. Μέσω των νόμων αυτών μπορούν να υπολογιστούν οι εντάσεις των ρευμάτων, τα δυναμικά και οι αντιστάσεις που εμφανίζονται σε ηλεκτρικά κυκλώματα με πολλαπλούς κόμβους:

1. Νόμος των εντάσεων. Ο πρώτος νόμος λέει ότι σε οποιοδήποτε σημείο ενός ηλεκτρικού κυκλώματος, στο οποίο η πυκνότητα του ηλεκτρικού φορτίου είναι σταθερή, το άθροισμα των εντάσεων των ρευμάτων που έχουν φορά προς αυτό ισούται με το άθροισμα των εντάσεων των ρευμάτων που απομακρύνονται από αυτό. Η χρησιμότητα του πρώτου νόμου γίνεται φανερή όταν εφαρμοστεί στους κόμβους των κυκλωμάτων, όπου περισσότερα από ένα ηλεκτρικά ρεύματα προσέρχονται ή απομακρύνονται.
2. Νόμος των τάσεων. Ο δεύτερος νόμος απορρέει από την αρχή διατήρησης της ενέργειας και λέει ότι κατά μήκος μιας κλειστής διαδρομής (βρόχου) στο κύκλωμα, το άθροισμα των τάσεων ισούται με μηδέν. Μια άλλη διατύπωση είναι ότι το άθροισμα των ηλεκτρεγερτικών δυνάμεων των ηλεκτρικών πηγών που περιλαμβάνει ο βρόχος και της πτώσης δυναμικού στα άκρα των αντιστάσεων, ισούται με μηδέν.

Οι νόμοι του Κίρχοφ αποτελούν μια επέκταση της θεωρίας του Γκέοργκ Ωμ (Georg Ohm).

Το 1847 αποφοίτησε από το Κένινγκσμπεργκ και νυμφεύθηκε την Κλάρα Ρισελό, κόρη του καθηγητή του των μαθηματικών Φρίντριχ Ρισελό (Friedrich Richelot), και μετακόμισαν στο Βερολίνο. Από το 1848 ως το 1850 δίδαξε στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη θέση του άμισθου λέκτορα, ενώ το 1850 έφυγε για το Μπρεσλάου όπου τον διόρισαν ως επισκέπτη καθηγητή (extraordinary professor). Τον ίδιο χρόνο έλυσε ένα πρόβλημα που αφορούσε την παραμόρφωση ελασμάτων. Τον επόμενο χρόνο γνώρισε τον Μπούνσεν, που βρισκόταν στο Μπρεσλάου κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους 1851-52, και έγιναν στενοί φίλοι και συνεργάτες.

Το 1854 ο Μπούνσεν εργαζόταν στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και κάλεσε τον Κίρχοφ να μετακομίσει εκεί, αφού μεσολάβησε έτσι ώστε να του προσφερθεί μια θέση καθηγητή της φυσικής την οποία αποδέχθηκε.

Στη Χαϊδελβέργη ένωσαν τις δυνάμεις τους και εργάστηκαν μαζί θεμελιώνοντας τη φασματική ανάλυση. Ήδη ο Μπούνσεν δούλευε στον τομέα αυτό. Η μέθοδος που ακολουθούσε ήταν να θερμαίνει τις διάφορες ουσίες ως τη θερμοκρασία στην οποία ακτινοβολούσαν ορατό φως, και στη συνέχεια διαχώριζε τα χρώματα χρησιμοποιώντας χρωματιστά γυαλιά ή έγχρωμα διαλύματα. Ο Κίρχοφ εισηγήθηκε τη χρήση πρίσματος για την ανάλυση του φωτός, πράγμα που έκανε τις παρατηρήσεις πολύ πιο ακριβείς. Αυτό τους οδήγησε στην επινόηση του φασματοσκοπίου, μιας συσκευής που με τη βοήθεια ενός γυάλινου πρίσματος διαχωρίζει το φως που εκπέμπεται από μια θερμή ουσία στις χρωματικές του συνιστώσες, οι οποίες αποτελούν αυτό που ονομάζουμε «οπτικό φάσμα» μιας ουσίας. Ανακάλυψαν έτσι ότι το κάθε υλικό έχει το δικό του μοτίβο φασματικών γραμμών, παρατήρηση που αποτέλεσε την αρχή της φασματικής ανάλυσης. Η τελευταία αποδείχτηκε πολύτιμο εργαλείο στη χημεία, ιδιαίτερα στον εντοπισμό καινούριων χημικών στοιχείων και στον προσδιορισμό της χημικής σύστασης των χημικών ενώσεων. Ήδη, την άνοιξη του 1860 οι Κίρχοφ και Μπούνσεν παρατήρησαν μέσα στο φάσμα που παρήγαγαν σταγόνες μεταλλικού νερού που έριχναν στη φλόγα του φασματοσκοπίου, δύο γραμμές έντονου μπλε χρώματος, που η μια βρισκόταν πολύ κοντά στην άλλη και που δεν αντιστοιχούσαν σε κανένα γνωστό στοιχείο. Έτσι, απέδωσαν τις γραμμές σε ένα καινούριο μέταλλο το οποίο ονομάστηκε καίσιο, από τη λατινική λέξη «caesius» που αναφέρεται στο μπλε χρώμα. Στη συνέχεια, συγκέντρωσαν άλατα καισίου εξατμίζοντας τεράστιους όγκους νερού και διαχωρίζοντάς τα από τα υπόλοιπα. Δεν πέτυχαν όμως να παρασκευάσουν καθαρό μεταλλικό καίσιο. Ένα χρόνο αργότερα, μελετώντας με το φασματοσκόπιο το ορυκτό λεπιδόλιθος, ανακάλυψαν δύο καινούριες γραμμές σκούρου κόκκινου χρώματος, αναγνωρίζοντας έτσι ακόμα ένα στοιχείο. Το ονόμασαν ρουβίδιο, από τη λατινική λέξη «rubidus», που σημαίνει βαθύ κόκκινο.

Ακολούθησαν ανακαλύψεις στοιχείων από άλλους ερευνητές, με τη χρήση της ίδιας μεθόδου. Τα πρώτα από αυτά ήταν το θάλλιο (Tl, William Crookes, 1861. Από την ελληνική λέξη «θάλλος» που αναφέρεται στο πράσινο, καθώς εμφανίζει στο φάσμα του λαμπρές πράσινες γραμμές), το ίνδιο (In, Ferdinand Reich και Hieronymous Theodor Richter, 1863. Από τη λέξη indigo, που σημαίνει μπλε του λουλακιού, την περιοχή του φάσματος στην οποία ανήκουν οι γραμμές που εκπέμπει) και το γάλλιο (Ga ,Paul Émile Lecoq de Boisbaudran, 1875. Παρουσιάζει δύο ιώδεις φασματικές γραμμές).

Η πείρα που απέκτησε ο Κίρχοφ στην πορεία του με τη θερμική ακτινοβολία των διαφόρων σωμάτων, αξιοποιήθηκε στην αναζήτηση των γενικότερων νόμων που διέπουν την εκπομπή θερμικής ακτινοβολίας. Έτσι, στα τέλη του 1859, σε εργασία που κατάθεσε στην Πρωσική ακαδημία, διαπίστωνε μεταξύ άλλων ότι ο λόγος της ισχύος της εκπεμπόμενης ακτινοβολίας (e) προς την ισχύ της απορροφώμενης (α), e/α, είναι ο ίδιος για όλα τα σώματα για κάθε συγκεκριμένο μήκος κύματος και εφόσον αυτά βρίσκονται στην ίδια θερμοκρασία.

Λίγο αργότερα μελέτησε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τη σχέση μεταξύ εκπομπής και απορρόφησης, και σε άρθρο του στο Annalen der Physik (1860) εισήγαγε τον όρο «απολύτως μέλαν σώμα» ή απλώς «μέλαν σώμα», ως το σώμα εκείνο που απορροφά όλη την ακτινοβολία που πέφτει πάνω του. Σε ένα τέτοιο σώμα, ο λόγος της εκπεμπόμενης προς την απορροφώμενη ακτινοβολία (e/α) πρέπει να είναι μια συνάρτηση του μήκους κύματος λ της ακτινοβολίας και της θερμοκρασίας Τ του σώματος. Το μέλαν σώμα ένα εξιδανικευμένο σώμα ως προς την εκπομπή ακτινοβολίας γιατί, σύμφωνα και με τις προηγούμενες παρατηρήσεις, αφού είναι τέλειος απορροφητής του φωτός πρέπει να είναι και τέλειος εκπομπός.

Οι παρατηρήσεις αυτές ήταν εξαιρετικά σημαντικές, καθώς η ακτινοβολία του μέλανος σώματος ήταν το αντικείμενο εκείνο που ώθησε τον Μαξ Πλανκ να διατυπώσει τις πρώτες βασικές αρχές της κβαντικής θεωρίας, μιας από τις επαναστάσεις στον χώρο της φυσικής τον εικοστό αιώνα.

Παράλληλα ο Κίρχοφ εφάρμοσε τη μέθοδο της φασματικής ανάλυσης για να μελετήσει το φάσμα του Ήλιου. Ήδη το 1814, ο Γιόζεφ Φραουνχόφερ (Josef von Fraunhofer) είχε παρατηρήσει ότι το φάσμα του Ήλιου είναι συνεχές, με εξαίρεση κάποια συγκεκριμένα μήκη κύματος που απουσιάζουν από το φάσμα και εμφανίζονται ως μαύρες γραμμές, οι οποίες ονομάστηκαν γραμμές Fraunhofer (στην πραγματικότητα, ο πρώτος που παρατήρησε την παρουσία σκοτεινών γραμμών στο φάσμα του Ήλιου ήταν ο Άγγλος Ουίλιαμ Χάιντ Βόλαστον (William Hyde Wollaston) το 1802). Ο Κίρχοφ ερμήνευσε την παρουσία των γραμμών Fraunhofer χρησιμοποιώντας τις ακόλουθες παρατηρήσεις, που έμειναν γνωστές ως οι τρεις «νόμοι του Κίρχοφ για τη φασματογραφία»:

1. Το φάσμα του φωτός που εκπέμπει ένα θερμό στερεό σώμα είναι συνεχές.
2. Το φάσμα του φωτός που εκπέμπει ένα θερμό αέριο είναι διακριτό, και αποτελείται από φασματικές γραμμές που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένα μήκη κύματος.
3. Ένα θερμό σώμα το οποίο περιβάλλεται από ένα αέριο χαμηλότερης θερμοκρασίας, παράγει ένα σχεδόν συνεχές φάσμα, το οποίο παρουσιάζει μερικά κενά που αντιστοιχούν στα μήκη κύματος του φάσματος εκπομπής του αερίου.

Όπως είναι φανερό, ο τρίτος νόμος πηγάζει από τους δύο προηγούμενους μαζί με την παρατήρηση ότι τα μήκη κύματος στα οποία ένα υλικό παρουσιάζει μεγαλύτερη εκπομπή είναι τα ίδια στα οποία παρουσιάζει μεγαλύτερη απορρόφηση. Μετά από αυτό, η ερμηνεία του Κίρχοφ για τις γραμμές Fraunhofer φαίνεται τετριμμένη: οφείλονται στην απορρόφηση ορισμένων μήκων κύματος ακτινοβολίας από τις διάφορες ουσίες που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα του Ήλιου.

Ο Κίρχοφ αντιλήφθηκε ότι με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε να μελετηθεί το φάσμα από την ακτινοβολία των (υπολοίπων) άστρων. Έτσι γεννήθηκε ένας καινούριος κλάδος της επιστήμης, η αστροφυσική, που μελετά τις φυσικές ιδιότητες των ουράνιων σωμάτων.

Το 1869 γυναίκα του Κλάρα, με την οποία απέκτησε δύο γιους, πεθαίνει. Το βάρος της φροντίδας των παιδιών πέφτει πάνω του ενώ ο ίδιος, μετά από ένα ατύχημα αναγκάζεται να χρησιμοποιεί αναπηρική καρέκλα ή δεκανίκια για να κινείται, κάτι που κάνει την κατάσταση ιδιαίτερα δύσκολη. Το 1872 νυμφεύεται τη Λουίζε Μπρέμελ από το Γκόσλαρ.

Αν και ο Κίρχοφ είχε δεχτεί προτάσεις από διάφορα πανεπιστήμια, ήταν αρκετά ευχαριστημένος στη Χαϊδελβέργη και δεν θέλησε ως τότε να φύγει από εκεί. Ειδικά το 1871 προσκλήθηκε μαζί με τον Μπούνσεν, από τον Χέρμαν φον Χέλμχολτς, στη θέση του καθηγητή θεωρητικής φυσικής στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου, την οποία δεν αποδέχτηκαν. Όμως, όσο η κατάσταση της υγείας του επιδεινωνόταν, οι δυσκολίες να συνεχίσει το πειραματικό του έργο γίνονταν μεγαλύτερες. Έτσι το 1875, όταν του προσφέρθηκε ξανά η ίδια θέση, την αποδέχτηκε. Εκεί δημοσίευσε ένα τετράτομο έργο σημαντικής αξίας για τη μαθηματική φυσική, με τίτλο «Vorlesungen über mathematische Physik» - «Διαλέξεις πάνω στη μαθηματική φυσική», (1876-1894). Μεταξύ των φοιτητών του στο Βερολίνο ήταν και οι Χάινριχ Χερτζ και Μαξ Πλανκ.

Ο Κίρχοφ έμεινε στο Βερολίνο μέχρι το τέλος της ζωής του. Το 1886 η υγεία του τον ανάγκασε να αφυπηρετήσει οριστικά. Πέθανε στις 17 Οκτωβρίου του 1887. Το 1888 εγκαινιάστηκε το Ερευνητικό Κέντρο της Γερμανίας, με διευθυντή τον Χέλμχολτς, όπου η επιλογή ενός από τα κύρια θέματα έρευνας είχε επηρεαστεί σημαντικά από τον Κίρχοφ.

• The Historical Development of Quantum Theory, Jagdish Mehra, Helmut Rechenberg, Springer-Verlaq New York Inc, 1982, volume 1, chapter 1,σελ.24). ISBN 0-387-90642-8 και ISBN 3-540-90642-8.
• Ιστορία της φυσικής, τόμος Ά, «Από την πτώση των σωμάτων έως τα ραδιοκύματα»,1997, Emilio Segre, εκδ. Δίαυλος, μετ. Κωνσταντίνα Μέργια, τίτλος πρωτοτύπου «PERSONAGGI E SCOPERTE DELLA FISICA CLASSICA» 1983, ISBN 960-531-020-1

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Γκούσταβ Κίρχοφ

• Σύντομη βιογραφία: http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Kirchhoff.html Αρχειοθετήθηκε 2010-07-07 στο Wayback Machine.
• Σύντομη βιογραφία: https://web.archive.org/web/20041012020323/http://chem.ch.huji.ac.il/~eugeniik/history/kirchhoff.htm
• Cesium 55, http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=Cs και Rubidium 37, http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=Rb