Τσαντ

Συντεταγμένες: 15°28′00″N 19°24′00″E / 15.4667°N 19.4°E / 15.4667; 19.4

Δημοκρατία του Τσαντ Republique du Tchad جمهورية تشاد Ǧumhūriyyat Tšād
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικό σύνθημα: Unité, Travail, Progrès Ενότητα, Εργασία, Πρόοδος
Εθνικός ύμνος: La Tchadienne
Η θέση του Τσαντ (πράσινο)
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη	Ντζαμένα (Τζαμένα) 12°06′N 15°02′E / 12.100°N 15.033°E / 12.100; 15.033 (Ντζαμένα)
Επίσημες γλώσσες	Γαλλικά, Αραβικά
Πολίτευμα	Προσωρινή κυβέρνηση υπό στρατιωτική χούντα
Μεταβατικός Πρόεδρος Πρωθυπουργός Αντιπρόεδρος	Μαχαμάτ Ντεμπί Αλαμαγιέ Αλινά Τζιμαντούμ Τιραϊνά
Ανεξαρτησία • Από τη Γαλλία Ισχύον Σύνταγμα	11 Αυγούστου 1960 4 Μαΐου 2018
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό  • Σύνορα	1.284.000 km2 (21η) 1,9 5.968 km
Πληθυσμός  • Εκτίμηση 2024   • Απογραφή 2009   • Πυκνότητα	18.675.547[1] (68η)  11.039.873[2]   14,5 κατ./km2 (217η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2016)  • Κατά κεφαλή	28,988 δισ. $[3]   2.445 $[3]
ΑΕΠ (ονομαστικό)  • Ολικό  (2016)  • Κατά κεφαλή	10,103 δισ. $[3]   852 $[3]
ΔΑΑ (2021)	0,394[4] (190η) – χαμηλός
Νόμισμα	Φράγκο CFA Κεντρικής Αφρικής (XAF)
Ζώνη ώρας	WAT (UTC +1)
Internet TLD	.td
Οδηγούν στα	δεξιά
Κωδικός κλήσης	+235

Το Τσαντ (αραβικά: تشاد‎‎, Tšād, γαλλικά: Tchad‎‎), επίσημα Δημοκρατία του Τσαντ, είναι μεσόγειο κράτος στην Κεντρική Αφρική. Συνορεύει με τη Λιβύη στα βόρεια, με το Σουδάν ανατολικά, με την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία στα νότια, με το Καμερούν και τη Νιγηρία στα νοτιοδυτικά και με τον Νίγηρα στα δυτικά.

Το Τσαντ χωρίζεται σε τρεις κύριες κλιματικές ζώνες: τη ζώνη ερήμου στα βόρεια, τη ξηρή σαχελιανή ζώνη στο κέντρο και την πιο εύφορη σουδανική ζώνη στα νότια. Η λίμνη Τσαντ από την οποία πήρε το όνομά της η χώρα, είναι ο μεγαλύτερος υγρότοπος στο Τσαντ, και ο δεύτερος μεγαλύτερος στην Αφρική. Το υψηλότερο σημείο στη χώρα είναι το Έμι Κούσι στη Σαχάρα, ενώ πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη είναι η Ντζαμένα. Στο Τσαντ ζουν πάνω από 200 διαφορετικές εθνοτικές και γλωσσικές ομάδες. Επίσημες γλώσσες είναι τα αραβικά και τα γαλλικά. Οι πιο διαδεδομένες θρησκείες είναι το ισλάμ και ο χριστιανισμός.

Στις αρχές της 7ης χιλιετίας π.Χ., έγιναν μεγάλες μετακινήσεις ανθρώπινων πληθυσμών στη λεκάνη του Τσαντ. Μέχρι το τέλος της 1ης χιλιετίας π.Χ., άκμασαν και παρήκμασαν στη σαχελιανή λωρίδα του Τσαντ μία σειρά από κράτη και αυτοκρατορίες, κάθε ένα από τα οποία εστίασε στον έλεγχο των διαδρομών του υπερσαχάριου εμπορίου που διέρχονταν από την περιοχή. Η Γαλλία κατέκτησε τα εδάφη του Τσαντ μέχρι το 1920 και τα ενσωμάτωσε στη Γαλλική Ισημερινή Αφρική. Το 1960 το Τσαντ απέκτησε την ανεξαρτησία του υπό την ηγεσία του Φρανσουά Τομπαλμπαΐ. Οι αντιδράσεις στην πολιτική του από τον μουσουλμανικό βορρά κορυφώθηκαν με το ξέσπασμα μακροχρόνιου εμφυλίου το 1965. Το 1978 οι αντάρτες κατέλαβαν την πρωτεύουσα και έθεσαν τέρμα στην ηγεμονία του νότου. Ωστόσο, οι διάφορες αντάρτικες ομάδες άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους έως ότου επικράτησε ο Χισέν Χαμπρέ. Ανατράπηκε το 1990 από τον στρατηγό Ιντρίς Ντεμπί. Από το 2003 η κρίση του Νταρφούρ στο Σουδάν πέρασε τα σύνορα και αποσταθεροποίησε τη χώρα, με εκατοντάδες χιλιάδες σουδανούς πρόσφυγες να ζούν σε καταυλισμούς στο ανατολικό Τσαντ.

Το Τσαντ εξακολουθεί να μαστίζεται από πολιτική βία και επαναλαμβανόμενες απόπειρες πραξικοπημάτων. Είναι μία από τις φτωχότερες και πιο διεφθαρμένες χώρες του κόσμου. Οι περισσότεροι κάτοικοι ζουν στα όρια της φτώχειας ως κτηνοτρόφοι και αγρότες ιδιοκατανάλωσης. Από το 2003 το αργό πετρέλαιο αποτελεί το κύριο εξαγωγικό έσοδο, ξεπερνώντας την παραδοσιακή βιομηχανία βαμβακιού.

Το Τσαντ, μέρος των αφρικανικών αποικιών της Γαλλίας έως το 1960, υπόμεινε τρεις δεκαετίες εμφύλιων εχθροπραξιών καθώς επίσης και εισβολών από τη Λιβύη προτού να αποκατασταθεί τελικά ένα είδος ειρήνης το 1990. Η κυβέρνηση σύνταξε τελικά ένα δημοκρατικό σύνταγμα, και διεξήγαγε νόθες προεδρικές εκλογές το 1996 και το 2001. Το 1998, μια εξέγερση ξέσπασε στο βόρειο Τσαντ, το οποίο έχει αναφλεχθεί σποραδικά παρά τις διάφορες συμφωνίες ειρήνης μεταξύ της κυβέρνησης και των επαναστατών. Το 2005, νέες επαναστατικές ομάδες προέκυψαν στο δυτικό Σουδάν και έκαναν δοκιμαστικές επιθέσεις στο ανατολικό Τσαντ, παρά την υπογραφή των συμφωνιών ειρήνης του Δεκεμβρίου 2006 και Οκτωβρίου 2007. Η εξουσία παραμένει στα χέρια μιας εθνικής μειονότητας. Τον Ιούνιο του 2005, ο Πρόεδρος Ιντρίς Ντεμπί διεξήγαγε ένα δημοψήφισμα αφαιρώντας επιτυχώς τα συνταγματικά όρια θητείας και κέρδισε άλλη μια αμφισβητούμενη εκλογή το 2006. Οι σποραδικές επαναστατικές εκστρατείες συνεχίστηκαν καθ' όλη τη διάρκεια του 2006 και του 2007, και η πρωτεύουσα δοκίμασε μια σημαντική επαναστατική απειλή στις αρχές του 2008. Τελικά, έπειτα από συνομιλίες 6 μηνών υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση υπέγραψαν στις 13 Αυγούστου 2007 συμφωνία για διεξαγωγή εκλογών με νέα εκλογική επιτροπή. Οι εκλογές εκείνες διεξήχθησαν πολύ αργότερα, στις 13 Φεβρουαρίου 2011.

Τον Φεβρουάριο του 2008 κορυφώθηκαν οι συγκρούσεις των ανταρτών και του κυβερνητικού στρατού. Στις 2 Φεβρουαρίου οι αντάρτες εισήλθαν στην πρωτεύουσα Ντζαμένα και ο Πρόεδρος Ιντρίς Ντεμπί επεχείρησε να σπάσει^[5] τον κλοιό τους. Ο εκ των ηγετών των ανταρτών Τιμάν Εντιμί φερόταν αποφασισμένος να ανατρέψει τον Πρόεδρο. Ωστόσο, ο ρόλος του είναι αμφιλεγόμενος, καθώς είναι θείος του Ντεμπί. Επίσης, υπάρχουν και άλλες ομάδες ανταρτών^[6]. Η εξέγερση κατεστάλη από τον κυβερνητικό στρατό, ενώ ήδη είχαν απομακρυνθεί από τη χώρα οι ξένοι υπήκοοι. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, σε ειδική συνεδρίαση, καταδίκασε την προσπάθεια των ανταρτών να καταλάβουν την Ντζαμένα και η Διεθνής Κοινότητα στήριξε την παρούσα κυβέρνηση. Οι αντάρτες εξοπλίζονται και από το Σουδάν, κάτι το οποίο η σουδανική κυβέρνηση έχει αρνηθεί. Σύμφωνα με τις διεθνείς οργανώσεις^[7] σκοτώθηκαν δεκάδες άνθρωποι και πάνω από 500 τραυματίστηκαν. Αρκετοί κατέφυγαν στο Καμερούν. Τον Μάιο του 2008 το Σουδάν διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με το Τσαντ, κατηγορώντας την Ντζαμένα ότι προσέφερε βοήθεια στους αντάρτες του Νταρφούρ^[8] να εξαπολύσουν επίθεση εναντίον του Χαρτούμ. Το Σουδάν και το Τσαντ υπέγραψαν στις 3 Μαΐου του 2009 στην Ντόχα συμφωνία συμφιλίωσης, η οποία προβλέπει ανάμεσα στα άλλα τον έλεγχο των συνόρων, ώστε να εμποδιστεί η διείσδυση ανταρτών του Τσαντ προερχομένων από το Σουδάν και Σουδανών ανταρτών προερχομένων από το Τσαντ.^[9] Οι συνομιλίες διεξήχθησαν με πρωτοβουλία της Λιβύης και του Κατάρ. Παρά την υπογραφή της συμφωνίας, οι πολεμικές επιχειρήσεις ξανάρχισαν τις επόμενες ημέρες, με τουλάχιστον 146 νεκρούς (125 αντάρτες και 21 στρατιώτες) μόνο την 7η Μαΐου.^[10]

Το Τσαντ είναι η 21η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα του κόσμου, με έκταση 1.284.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Είναι ελαφώς μικρότερο από το Περού και ελαφρώς μεγαλύτερο από τη Νότια Αφρική.^[11][12] Βρίσκεται στην κεντρική Αφική, μεταξύ του 7ου και του 24 βόρειου παράλληλου και μεταξύ των 13ου και 24ου ανατολικών μεσημβρινών.^[13]

Το Τσαντ συνορεύει στα βόρεια με τη Λιβύη, στα ανατολικά με το Σουδάν και το Νότιο Σουδάν, στα δυτικά με τον Νίγηρα, τη Νιγηρία και το Καμερούν, και νότια με την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Η πρωτεύουσά του απέχει 1060 χιλιόμετρα από το κοντινότερο λιμάνι, την Ντουάλα του Καμερούν.^[13][14] Εξαιτίας αυτής του της απόστασης από τη θάλασσα και το κατά κύριο λόγο ερημικό κλίμα, το Τσαντ αναφέρεται κάποιες φορές και ως η «νεκρή καρδιά της Αφρικής».^[15]

Κύρια φυσική δομή είναι η πλατιά λεκάνη που οριοθετείται από οροσειρές όπως το υψίπεδο Ενεντί στα βορειοανατολικά. Η λίμνη Τσαντ, από την οποία ονομάστηκε η χώρα, έχει υποχωρήσει σημαντικά σε σχέση με τα 330.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα έκτασης που καταλάμβανε στη λεκάνη του Τσαντ πριν 7.000 χρόνια.^[13] Αν και στον 21ο αιώνα η έκτασή της είναι μόλις 17.806 τετραγωνικά χιλιόμετρα, με έντονη ωστόσο εποχική διακύμανση,^[16] αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο υγρότοπο της Αφρικής.^[17] Το Έμι Κούσι, ανενεργό ηφαίστειο στα όρη Τιμπέστι έχει υψόμετρο 3.414 μέτρα, και είναι το υψηλότερο σημείο στο Τσαντ και τη Σαχάρα.

Οι κύριοι ποταμοί του Τσαντ, ο Σάρι, ο Λογκόν και οι παραπόταμοί τους, διαρρέουν τις νότιες σαβάνες από τα νοτιανατολικά και εκβάλλουν στη λίμνη Τσαντ.^[13][18]

Η κυρίως γεωργική οικονομία του Τσαντ θα συνεχίσει να ωθείται από σημαντικά προγράμματα άμεσης ξένης επένδυσης στο τομέα του πετρελαίου που άρχισε το 2000. Τουλάχιστον 80% του πληθυσμού του Τσαντ στηρίζεται στην καλλιέργεια και την κτηνοτροφία ως οικονομικούς πόρους. Η οικονομία του Τσαντ έχει παρεμποδιστεί από καιρό από την περιβαλλόμενη από ξηρά θέση, τις υψηλές δαπάνες ενέργειας, και ένα ιστορικό αστάθειας. Το Τσαντ στηρίζεται στην ξένη βοήθεια και το ξένο κεφάλαιο για τα περισσότερα προγράμματα επένδυσης στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Μια κοινοπραξία δύο αμερικανικών επιχειρήσεων έχει επενδύσει 3,7 δισεκατομμύρια δολάρια για να αναπτύξει αποθέματα πετρελαίου - που υπολογίζονται σε 1 δισεκατομμύριο βαρέλια - στο νότιο Τσαντ. Κινεζικές επιχειρήσεις επεκτείνουν επίσης τις προσπάθειες εξερεύνησης και προγραμματίζουν να χτίσουν ένα διυλιστήριο. Τα συνολικά εθνικά αποθέματα πετρελαίου έχουν υπολογιστεί ότι είναι 1,5 δισεκατομμύριο βαρέλια. Η παραγωγή πετρελαίου μπήκε σε ροή στα τέλη του 2003. Το Τσαντ άρχισε να εξάγει πετρέλαιο το 2004. Βαμβάκι, βοοειδή, και αραβικό κόμμι παρέχουν τον κύριο όγκο αποδοχών μη πετρελαιοφόρων εξαγωγών του Τσαντ.

Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 59,6 χρόνια (58,0 χρόνια οι άνδρες και 61,3 οι γυναίκες).^[19]

Η χώρα είναι Προεδρική Δημοκρατία. Από το 1990 έως το 2021 αρχηγός κράτους ήταν ο πρόεδρος Ιντρίς Ντεμπί. Στις 20 Απριλίου 2021, ο Ίντρις Ντεμπί σκοτώθηκε από πυρά ανταρτών, δύο ημέρες μετά την επανεκλογή του για έκτη φορά στην προεδρία.^[20] Την ίδια ημέρα, ο στρατός ανακοίνωσε ότι τη διακυβέρνηση της χώρας θα αναλάβει το Μεταβατικό Στρατιωτικό Συμβούλιο, με επικεφαλής τον νέο ισχυρό άντρα της χώρας, Μαχαμάτ Νεμπί Ίτνο, γιο του Ίντρις Ντεμπί. Το Συμβούλιο υποσχέθηκε ότι η δημοκρατία θα επανακάμψει στη χώρα μέσα στους επόμενους 18 μήνες. Αρκετοί πολιτικοί της αντιπολίτευσης έχουν αναγνωρίσει το Συμβούλιο και κάποιοι έχουν αποδεχθεί και υπουργικούς θώκους.^[21] Από την άλλη πλευρά, τις πρώτες ημέρες της νέας διακυβέρνησης, πραγματοποιήθηκαν σε διάφορες πόλεις της χώρας διαδηλώσεις κατά του Μεταβατικού Στρατιωτικού Συμβουλίου.^[22]

Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.^[11] Στις προεδρικές εκλογές (25 Απριλίου 2011), στις οποίες δεν έλαβαν μέρος σε ένδειξη διαμαρτυρίας πολλοί υποψήφιοι της αντιπολίτευσης, ο Ιντρίς Ντεμπί επανεξελέγη με ποσοστό 88,6%.^[23]

Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Τσαντ

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Τσαντ

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Atlas of Chad (Άτλας του Τσαντ)

• Τσαντ στο Curlie

Αυτό το γεωγραφικό λήμμα χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το.