Σύρος

Το όνομα Σύρος προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους του νησιού, τους Φοίνικες. Προέρχεται από τη λέξη «Σουρ» ή «Οσούρα» που σήμαινε «βραχώδης» στα αρχαία φοινικικά. Ο Όμηρος την αναφέρει στην Οδύσσεια ως «Συρίη», ενώ τον 17ο αιώνα αναφέρεται και ως το νησί του Πάπα: «L’isola del Papa», λόγω του καθολικού δόγματος των κατοίκων της.

Η Σύρος βρίσκεται στο κέντρο των Κυκλάδων και απέχει 83 ναυτικά μίλια από τον Πειραιά και 62 από τη Ραφήνα. Η έκτασή της είναι 84,069 τ.χλμ.

Γειτνιάζει με αρκετά νησιά του κυκλαδίτικου συμπλέγματος. Στα βόρεια βρίσκεται η Άνδρος, βορειοανατολικά η Τήνος και ανατολικά η Μύκονος καθώς και τα μικρά νησιά της Δήλου και της Ρήνειας. Βορειοδυτικά βρίσκονται η Κέα και η Γυάρος, δυτικά η Κύθνος και νοτιοδυτικά η Σέριφος. Στα νότια βρίσκονται η Σίφνος, η Αντίπαρος, η Πάρος και η Νάξος.

Το βόρειο μέρος της Σύρου, που ονομάζεται «Απάνω Μεριά», είναι ορεινό και κατοικείται από ελάχιστους κατοίκους. Το τμήμα αυτό εντάσσεται στις προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 και διαφέρει μορφολογικά από το υπόλοιπο. Είναι το μοναδικό μέρος που έχει ασβεστολιθικά πετρώματα, σε αντίθεση με το υπόλοιπο νησί που καλύπτεται από ηφαιστειακά πετρώματα. Χαρακτηριστικό του σπάνιου γεωλογικού πλούτου της περιοχής αποτελεί ο Αερόλιθος. Διαθέτει λίγους δρόμους και σηματοδοτημένα μονοπάτια αλλά περιέχει τοπία με βράχια, γεφυράκια και σπηλιές. Από αυτά τα μονοπάτια γίνεται η πρόσβαση στις βόρειες παραλίες της Σύρου (Γράμματα, Λία, Αετός, Βαρβαρούσα) που λόγω της έλλειψης δρόμων, είναι ερημικές και ιδανικές για απομόνωση και ηρεμία. Το νότιο μέρος είναι πεδινό και εκεί βρίσκονται τα περισσότερα χωριά και οι πιο γνωστές παραλίες του νησιού. Οι οικισμοί εκεί είναι ανεπτυγμένοι τουριστικά, ενώ και το οδικό δίκτυο είναι αρκετά καλό. Η πρωτεύουσα Ερμούπολη βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του νησιού.

Στο νησί υπάρχουν αρκετοί οικισμοί, μεταξύ των οποίων ο ενετικός οικισμός της Άνω Σύρου καθώς και οι προϊστορικοί οικισμοί Καστρί και Χαλανδριανή. Μερικά γνωστά χωριά της Σύρου είναι ο Γαλησσάς, το Κίνι, η Ντελαγράτσια (ή Ποσειδωνία), ο Φοίνικας και η Βάρη.

• Δημοτική Ενότητα Άνω Σύρου
  • Άγιος Δημήτριος, Αγρός, Αληθινή, Άνω Σύρος, Γαλησσάς, Δανακός, Επισκοπείο, Κίνι, Μεσαριά, Μύττακας, Πάγος, Παπούρι, Παρακοπή, Πλατύ Βουνί, Σαν Μιχάλης, Φοινικιά, Χαλανδριανή, Χρούσσα
• Δημοτική Ενότητα Ερμουπόλεως
  • Αζόλιμνος, Άνω Μάννα, Ερμούπολη, Μάννα, Τάλαντα
• Δημοτική Ενότητα Ποσειδωνίας
  • Άδειατα, Αζόλιμνος, Βάρη, Βήσσας, Μέγας Γιαλός, Ποσειδωνία, Φοίνικας

Οι νησίδες ανά δημοτική ενότητα είναι οι εξής:

• Άνω Σύρου: Βαρβαρούσα, Γυάρος, Δελφίνι, Κομμένο
• Ερμουπόλεως: Διδύμη, Στρογγυλό
• Ποσειδωνίας: Άμπελος, Άσπρο, Νάτα, Στρογγυλό, Σχινονήσι, Ψαθονήσι

Η Σύρος είχε κατοικηθεί ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους (3η χιλιετία π.Χ.), όπως αποδεικνύουν ευρήματα στις περιοχές Χαλανδριανή και Καστρί. Ειδικά στη Χαλανδριανή βρέθηκαν περισσότεροι από 600 τάφοι με κτερίσματα, ενώ στο Καστρί βρέθηκε οχυρωμένος οικισμός με σημαντική αστική και εμπορική δραστηριότητα. Επίσης, ορισμένα ευρήματα πείθουν για την ύπαρξη εργαστηρίων μεταλλοτεχνίας και μαρτυρούν για τις σχέσεις της Σύρου με τα παράλια της Μικρασίας την εποχή εκείνη. Από τις έρευνες εντοπίστηκαν ίχνη εγκαταστάσεων και σε άλλα σημεία του νησιού.

Στη διάρκεια της 2ης χιλιετίας π.Χ., η Σύρος φαίνεται ότι πέρασε διαδοχικά υπό τον έλεγχο της μινωικής Κρήτης, των Μυκηνών και τέλος, στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ., των Ιώνων. Στην Οδύσσεια αναφέρεται ως Συρίη, πλησίον της Δήλου.

Ίχνη οικισμών του 7ου αιώνα π.Χ. βρέθηκαν στον λόφο της Αγίας Πακούς στον Γαλησσά καθώς και στα δυτικά της Ερμούπολης. Τον 6ο αιώνα π.Χ., όταν η Σύρος είχε καταληφθεί από τους Σάμιους, γεννήθηκε στο νησί ο φυσικός φιλόσοφος Φερεκύδης, που αργότερα εγκαταστάθηκε στη Σάμο και υπήρξε δάσκαλος του Πυθαγόρα. Θεωρείται εφευρέτης του ηλιοτροπίου, του πρώτου ηλιακού ρολογιού. Το όνομα του έχει δοθεί σε δύο σπήλαια του νησιού, ένα στο ανατολικό τμήμα (Ρηχοπού), και ένα άλλο στην Αληθινή. Επίσης, το διάστημα 6ου και 3ου αιώνα π.Χ. χρονολογούνται τα ίχνη αγροτικών οικισμών σε διάφορα μέρη του νησιού.

Την εποχή της ακμής του κλασικού κόσμου, η Σύρος είχε δευτερεύουσα σημασία, εντάχθηκε πάντως στην Συμμαχία της Δήλου. Αποτέλεσε αυτόνομο κρατίδιο με βουλή, δήμο και αργυρό νόμισμα, κατέβαλλε όμως φόρο υποτελείας στους Αθηναίους. Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) οι Κυκλάδες υποτάχθηκαν στους Μακεδόνες.

Η ανάκαμψη της Σύρου εντοπίζεται στους ελληνιστικούς χρόνους, όπου βρέθηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα στην Αληθινή, πιθανόν από ναό αφιερωμένο στους Καβείρους. Τέτοιος ναός έχει βρεθεί και στον Γαλησσά, ενώ άλλα λείψανα στα βόρεια του νησιού (Γράμματα) υποδεικνύουν την ύπαρξη ιερού του Ασκληπιού.

Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους (184 π.Χ.-324 μ.Χ.), η πρωτεύουσα της Σύρου βρισκόταν στη θέση της σημερινής Ερμούπολης. Τα λείψανα της πρωτεύουσας και τα νομίσματα της Σύρου μαρτυρούν ανάπτυξη. Κυκλοφορία χάλκινων νομισμάτων εντοπίζεται στο νησί από τον 3ο αιώνα π.Χ., ενώ είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η κοπή αργυρών νομισμάτων τον 2ο αιώνα π.Χ..

Κατά τη βυζαντινή περίοδο, η απειλή της πειρατείας είχε ως αποτέλεσμα ο κόσμος να εγκαταλείψει τα μικρά και απροστάτευτα νησιά σαν τη Σύρο. Ίχνη εγκαταστάσεων στην ενδοχώρα μαρτυρούν ωστόσο ότι το νησί δεν είχε εγκαταλειφθεί εντελώς. Στους βυζαντινούς χρόνους, η χριστιανική πλέον Σύρος, μαζί με τα άλλα Κυκλαδονήσια, αποτελεί τμήμα του θέματος του Αιγαίου, που διοικείται από Στρατηγό και αργότερα Δούκα.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία διαλύθηκε από τους Φράγκους, ιδιαίτερα Βενετούς, που συμμετείχαν στην Δ΄ Σταυροφορία (1204) και στη θέση της δημιουργήθηκε η Λατινική Αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη. Με την επικράτηση των Βενετών στο Αιγαίο, δημιουργήθηκε ο πρώτος αξιόλογος οικισμός, η Άνω Σύρος, οι κάτοικοι της οποίας ασπάστηκαν τον Καθολικισμό, διατήρησαν όμως την ελληνική γλώσσα. Διατηρήθηκε επίσης μια μικρή ενορία ορθοδόξων, του Αγίου Νικολάου «του Φτωχού».

Η Σύρος δεν συμμετείχε με τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων στην Partitio Terrarum Imperii Romaniae, με την οποία έγινε η τελική διανομή ανάμεσα στους νικητές. Τα νησιά των Κυκλάδων ήταν ήδη υπό τον έλεγχο των Βενετών που τα γνώριζαν πολλά χρόνια και η απουσία τους στη διανομή τους βοήθησε να τα καταλάβουν εύκολα. Ο Μάρκος Α΄ Σανούδος, ανιψιός του Δόγη της Βενετίας Ερρίκου Δάνδολου, αποβιβάστηκε με τον υπέργηρο θείο του, κατέλαβε τη Νάξο, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, και ίδρυσε το Δουκάτο της Νάξου ή Δουκάτο του Αρχιπελάγους (1207). Με έδρα τη Νάξο, κατέκτησε εύκολα τον ίδιο χρόνο τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων και έτσι η Σύρος έγινε τμήμα του δουκάτου του.^[2] Ο Μάρκος Σανούδος αποκήρυξε την υποτέλεια του στη Βενετική Δημοκρατία και δήλωσε υποτέλεια του στον Λατίνο Αυτοκράτορα.^[3]

Ο Οίκος των Σανούδων κυβέρνησε το δουκάτο εννιά γενεές και τους διαδέχθηκε ο Οίκος των Κρίσπων. Οι Λατινικές οικογένειες που κυβερνούσαν τα νησιά ήταν Καθολικοί, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία του τοπικού πληθυσμού ήταν Ορθόδοξοι. Οι δυο θρησκευτικές ομάδες ενώθηκαν μεταξύ τους σύντομα διαγράφοντας τις διαφορές τους. Ο δούκας αντικατέστησε τους Ορθόδοξους επισκόπους των νησιών με Καθολικούς. Οι κυβερνήτες της Σύρου και Δούκες του Αρχιπελάγους από τον Οίκο των Σανούδων ήταν:

• Μάρκος Α΄ Σανούδος (1207 - 1227)
• Άγγελος Α΄ Σανούδος (1227 - 1262)
• Μάρκος Β΄ Σανούδος (1262 - 1303)
• Γουλιέλμος Α΄ Σανούδος (1303 - 1323)
• Νικόλαος Α΄ Σανούδος (1323 - 1341)
• Ιωάννης Α΄ Σανούδος (1341 - 1361)
• Φιορέντσα Σανούντο (1361 - 1371) με τον σύζυγο της Νικόλαο Β΄ Σανούδο Σπετσαμπάντα (1362 - 1371)

Την Φιορέντσα Σανούντο διαδέχθηκε ο γιος της από τον πρώτο γάμο Νικκολό νταλλε Κάρτσερι, ο μοναδικός Δούκας του Αρχιπελάγους από την Οικογένεια νταλλε Κάρτσερι. Η κακή διοίκησή του προκάλεσε την αντίδραση των Βενετών. Ο Φραγκίσκος Α΄ Κρίσπος, ιδρυτής του Οίκου των Κρίσπων, σαν απεσταλμένος των Βενετών οργάνωσε τη δολοφονία του (1383) και στη συνέχεια τον διαδέχθηκε με την υποστήριξη της Βενετίας που τον συνεχάρη.^[4]

Ο νέος δούκας πάντρεψε την κόρη του Πετρονίλλα με τον γιο του Βενετού βάιλου του Νεγκρεπόντε Πιέτρο Τζένο (1384) και τους έδωσε δώρο τη Σύρο και την Άνδρο που απέσπασε παράνομα από την Μαρία Σανούδου. Μετά τον θάνατο του Τζένο (1427), η κυριότητα της Σύρου μεταβιβάστηκε από τον δούκα Ιωάννη Β΄ Κρίσπο στον μικρότερο αδελφό του Νικολό. Ο Νικολό και ο αδελφός του Γουλιέλμος Β΄ Κρίσπος ορίστηκαν κηδεμόνες του νεογέννητου μικρανεψιού τους Ιωάννη Ιακώβου Κρίσπου μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του με την υποστήριξη της Βενετίας (1447).^[5] Ο Νικολό πέθανε (1450) και τον διαδέχτηκε στην ηγεμονία της Σύρου και την κηδεμονία του δουκάτου ο γιος του Φραγκίσκος Β΄ Κρίσπος. Στο Δουκάτο του Αρχιπελάγους ανέβηκαν στη συνέχεια ο Γουλιέλμος Β΄ (1453) και αυτόν με τη σειρά του διαδέχθηκε ο ανιψιός του Φραγκίσκος Β΄, μέχρι τότε Κύριος της Σύρου που πέθανε την ίδια χρονιά (1463). Στην ηγεμονία της Σύρου τον Φραγκίσκο Β΄ διαδέχθηκε ο μικρότερος αδελφός του Αντώνιος που πέθανε χωρίς απογόνους (1494).^[6] Δεν είναι γνωστοί από τότε άλλοι ανεξάρτητοι Κύριοι της Σύρου στο δουκάτο.

Η κατάσταση διατηρήθηκε ως το 1579, όταν ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα κατέλαβε το νησί για λογαριασμό της Πύλης. Όμως, ο σουλτάνος Μουράτ ο Γ' συμφώνησε με τους συριανούς άρχοντες στην παραχώρηση μιας σειράς προνομίων (όπως χαμηλότερη φορολόγηση, απαγόρευση της εγκατάστασης γενιτσάρων και θρησκευτική ελευθερία) που επρόκειτο να συμβάλουν καθοριστικά στο μέλλον του νησιού. Καπουτσίνοι μοναχοί (1635) και έπειτα Ιησουίτες (1744) εγκαταστάθηκαν στη Σύρο τους επόμενους αιώνες.

Μετά την επιδημία πανώλης που έπληξε τη Σύρο το 1728, άρχισε μια περίοδος οικονομικής ανάκαμψης που κορυφώθηκε στο πέρασμα από τον 18ο στον 19ο αιώνα. Το ιδιαίτερο καθεστώς των νησιών επέτρεψε παράλληλα την ανάπτυξη της αυτοδιοίκησης. Η Σύρος και η Άνδρος παραχωρήθηκαν το 1779 από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Α΄ στην ανιψιά του, τη Σαχ Σουλτάνα, η οποία εκχώρησε τη διοίκηση του νησιού στα τοπικά όργανα, δηλαδή τη συνέλευση του «Κοινού» (Κοινότητας) και τους εκλεγμένους από αυτήν Επιτρόπους.

Μεταξύ 1750 και 1820 ο πληθυσμός του νησιού διπλασιάστηκε, από 2.000 σε 4.000 κατοίκους περίπου και εντοπιζόταν κυρίως στον οικισμό της Άνω Σύρου. Η πειρατεία περιορίστηκε και η εμπορική κίνηση στο λιμάνι αυξήθηκε. Παράλληλα, αρκετοί κάτοικοι άρχισαν να επιδίδονται στο εμπόριο του κρασιού, ενώ άλλοι στη ναυτιλία.

Με το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης το 1821, οι Συριανοί κράτησαν ουδέτερη στάση. Η καταστροφή όμως της Χίου το 1822, αλλά και οι διώξεις των Ελλήνων στη Σμύρνη, το Αϊβαλί, τη Ρόδο, τα Ψαρά και την Κάσο προκάλεσαν ένα μαζικό προσφυγικό κύμα στη Σύρο. Οι πρόσφυγες βρήκαν στη Σύρο σχετική ασφάλεια λόγω των προνομίων που είχε παραχωρήσει η Πύλη στο νησί αλλά και φυσικά χαρίσματα, όπως το μεγάλο, ασφαλές από τους ανέμους λιμάνι.

Εκείνη την περίοδο, ορισμένοι εύποροι Συριανοί έχτισαν τα πρώτα σπίτια εκεί που σήμερα βρίσκεται η Ερμούπολη. Οι πρόσφυγες, που δεν θεώρησαν εξαρχής μόνιμη τη διαμονή τους στο νησί, εγκαταστάθηκαν σε σκηνές και ξύλινα παραπήγματα. Ωστόσο, το 1824 έχτισαν την πρώτη εκκλησία (τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος), λιθόκτιστες οικοδομές στα πιο στέρεα σημεία του εδάφους, ενώ τα σπίτια άρχισαν να σκαρφαλώνουν στις πλαγιές οργανώνοντας τις συνοικίες των συντοπιτών (Βροντάδο, Ψαριανά, Υδραίικα). Πολύ γρήγορα δημιουργήθηκε στους πρόποδες της Άνω Σύρου ένα αστικό θαύμα: Μια πόλη γεμάτη ζωή και πλούσια κτίρια υψώθηκε μέσα σε ελάχιστο χρόνο, εκεί που νωρίτερα υπήρχε άγονο έδαφος και μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού χαμόσπιτα και αποθήκες. Σύμφωνα με μαρτυρία, στο τέλος του 1825 υπήρχαν 1.700 καλύβες.

Στο μεταξύ η κίνη��η του λιμανιού αυξανόταν ραγδαία, με τη διακίνηση φορτίων σιταριού για την τροφοδοσία και των δύο εμπολέμων, αλλά και πολεμοφοδίων, την εκποίηση λείων πολέμου αλλά και πειρατικών λαφύρων, την εξαγορά αιχμαλώτων αλλά και το δουλεμπόριο, τη ναύλωση και αγοραπωλησία καραβιών και τη συγκέντρωση ειδήσεων από τα διερχόμενα πλοία.

Ήδη το 1828 οι κάτοικοι της Ερμούπολης ανέρχονταν σε 14.000 περίπου συνθέτοντας το μεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας, ενώ πολύ γρήγορα η Ερμούπολη έγινε το μεγαλύτερο βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο της ελεύθερης Ελλάδας, φτάνοντας το 1850 τους 20.000 κατοίκους και το 1889 τους 22.000.

Μαζί με το εμπόριο αναπτύχθηκαν οι βιοτεχνίες, η ναυτιλία, η ναυσιπλοΐα, η οικοδομική και τα δημόσια έργα. Το συριανό ναυπηγείο πρωτοστάτησε στην ανασυγκρότηση του ελληνικού εμπορικού στόλου, που είχε καταστραφεί κατά τον πόλεμο. Η βυρσοδεψία αναπτύχθηκε θεαματικά και τα συριανά σολοδέρματα εξάγονταν στα Βαλκάνια και την Τουρκία. Τεχνίτες και τεχνικές παραδόσεις από όλη την ανατολική Μεσόγειο διασταυρώθηκαν στο νησί, ενώ το 1860 η Σύρος ήταν το πρώτο εμπορικό λιμάνι της Ελλάδας.

Παράλληλα οι Ερμουπολίτες, εύποροι και καλλιεργημένοι, φρόντισαν να δώσουν στην πόλη τους μια πνευματική ακτινοβολία πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της εποχής. Δέκα δημόσια σχολεία και οκτώ ιδιωτικά, αγοριών και κοριτσιών, φημίζονταν για το υψηλό τους επίπεδο. Το ιστορικό 1ο Γυμνάσιο Ερμούπολης με πρώτο γυμνασιάρχη τον Νεόφυτο Βάμβα κτίστηκε χάρη στις εισφορές των πλουσιότερων αστών και εγκαινιάστηκε το 1833, ενώ το Θέατρο Απόλλων λειτούργησε το 1864 φιλοξενώντας δεκάδες παραστάσεις ελληνικών και ξένων θιάσων κάθε χρόνο. Όλος αυτός ο πλούτος βοήθησε στην πρόταση της Σύρου ως πρωτεύουσας της Νεότερης Ελλάδος, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε διότι η υποψηφιότητα του Ναυπλίου ήταν πιο ισχυρή.

Λέσχες, σύλλογοι, καφενεία με μουσική, 4-5 εφημερίδες (η πρώτη, η Ελληνική Μέλισσα, εκδόθηκε το 1831) και πλούσια εκδοτική δραστηριότητα είναι μερικά δείγματα της πολιτιστικής άνθησης της πόλης, ενώ από τις θέσεις των δημάρχων και των δημοτικών συμβούλων πέρασαν οι επιφανέστεροι οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες του τόπου.

Το 1861 κατασκευάστηκε το πρώτο δημοτικό ρολόι^{[νεκρός σύνδεσμος]} της Ερμούπολης που βρίσκεται στο προαύλιο του 1ου Δημοτικού Σχολείου Ερμούπολης. Το ρολόι αυτό ανεγέρθηκε με τη δωρεά του τότε βουλευτή Κωνσταντίνου Π.Πλατύ. Ο Πύργος του ρολογιού έγινε πολύ ψηλός διότι επιθυμούσαν να φαίνεται από μακριά. Ο μηχανισμός του, ο οποίος θεωρείται εξαιρετικός, κατασκευάστηκε αποκλειστικά για το συγκεκριμένο ρολόι από τον Γερμανό ωρολογοποιό Μανχαρέλ στο Μόναχο. Για την εγκατάστασή του χρειάστηκε να έρθει κλιμάκιο από τη Γερμανία με εξειδικευμένους τεχνίτες.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 έφθασαν στο νησί 7.800 Έλληνες Μικρασιάτες πρόσφυγες, από διάφορα μέρη της Μικράς Ασίας και οι περισσότεροι προέρχονταν από τη Σμύρνη. Για μεγάλο αριθμό προσφύγων η Σύρος αποτέλεσε ενδιάμεσο σταθμό πριν την οριστική τους εγκατάσταση σε άλλα μέρη της Ελλάδος. Στην Ερμούπολη παρέμειναν και εγκαταστάθηκαν 2.800 πρόσφυγες, οι οποίοι βρήκαν γνώριμο τόπο να εγκατασταθούν καθώς, έναν αιώνα πριν, πολλοί Μικρασιάτες των παραλίων είχαν και πάλι καταφύγει στην Ερμούπολη λόγω σφαγών και διώξεων. Το 1925 ιδρύονται δύο Σωματεία με την επωνυμία «Ένωσις Προσφύγων Νομού Αϊδινίου και ο «Μικρασιατικός Σύλλογος Κυκλάδων», τα οποία δύο έτη αργότερα συγχωνεύονται στην «Παμπροσφυγική Ένωση Κυκλάδων», με κύριο σκοπό την αποκατάσταση των προσφύγων. Τον Μάιο του 1929 θεμελιώνεται ο Προσφυγικός Συνοικισμός στην περιοχή του Ξηροκάμπου, ενώ το ίδιο έτος ιδρύθηκε για την εκπαίδευση των παιδιών των προσφυγικών οικογενειών το Δημοτικό Σχολείο του Ξηροκάμπου, όπου δίδαξε και η Σμυρναία δασκάλα Ευγενία Λαζάρογλου.^[7]

Με την ανατολή του 20ού αιώνα και τη διαρκή ανάπτυξη της Αθήνας και του Πειραιά, πολλοί συριανοί βιομήχανοι, έμποροι και τραπεζίτες μετακόμισαν στην πρωτεύουσα, μεταφέροντας σιγά σιγά εκεί και τη δραστηριότητά τους. Η ανάπτυξη της ατμοπλοΐας έκανε το λιμάνι της Σύρου λιγότερο σημαντικό (νωρίτερα τα ιστιοφόρα έκαναν πάντα σταθμό στο νησί για ανεφοδιασμό), ενώ και η διώρυγα της Κορίνθου τροποποίησε τους θαλάσσιους δρόμους βορρά-νότου και συνετέλεσε επίσης στη μείωση της σημασίας του λιμανιού.

Η πιο καίρια περίοδος για την παρακμή της Ερμούπολης ήταν η κατοχή εξαιτίας της πενιχρής αγροτικής παραγωγής του νησιού και της απονέκρωσης του εμπορίου. Τα ιταλικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στη Σύρο στις αρχές Μαΐου του 1941, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1943 το νησί πέρασε στη δικαιοδοσία των Γερμανών. Κατά τον χειμώνα του 1941-42, χιλιάδες Συριανοί πέθαναν από την πείνα και τις κακουχίες, ενώ συγκλονιστικές περιγραφές από επιζώντες μιλούν για τα κάρα που περνούσαν από τις λαϊκές συνοικίες για να μαζέψουν τους νεκρούς και να τους μεταφέρουν στους ομαδικούς τάφους γύρω από το νεκροταφείο. Στο τέλος του πολέμου, το Νεώριο, η Λέσχη, το Τηλεγραφείο, το Τελωνείο και άλλα κτίρια βομβαρδίστηκαν.

Τα πρώτα μετακατοχικά χρόνια, η Ερμούπολη και η Σύρος στηρίχτηκαν στην περιορισμένη αγροτική παραγωγή και τη λειτουργία των ταρσανάδων, όπου ναυπηγούνταν και συντηρούνταν καΐκια και άλλα μικρά σκάφη. Μεταξύ 1951-1971, τα περισσότερα εργοστάσια έκλεισαν, όμως το ναυπηγείο με περισσότερους από χίλιους εργαζόμενους συντέλεσε στη συγκράτηση του πληθυσμού που μειωνόταν διαρκώς από το 1920 και είχε φτάσει στο κατώτερο σημείο του στην απογραφή του 1971 (13.500 κάτοικοι). Έως το 1990 είχαν κλείσει και οι τελευταίες κλωστοϋφαντουργίες στο νησί.

Όμως, ιδιαίτερα μετά το 1990 μια νέα ανθηρή περίοδος ξεκινούσε για το νησί. Η Ερμούπολη κατέκτησε μάλλον αναπάντεχα αυξημένη τουριστική κίνηση, κυρίως εσωτερικής προέλευσης. Απέκτησε τη φήμη μιας πόλης - ζωντανού μουσείου χάρη στα εκατοντάδες αρχοντικά ιδιωτικά και δημόσια κτίρια και πλατείες, ενώ ανάλογη ανάπτυξη γνώρισαν και οι μικροί παραθαλάσσιοι οικισμοί του νησιού όπως ο Γαλησσάς, ο Φοίνικας, η Ποσειδωνία, η Βάρη, το Κίνι, οι Αγκαθωπές και άλλοι.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Σήμερα, η Σύρος εμφανίζεται ιδιαίτερα αναπτυγμένη οικονομικά, ανάπτυξη που στηρίζεται σε πολλές διαφορετικές πηγές. Καθοριστικά συμβάλλουν ο τουρισμός, η λειτουργία του ναυπηγείου (αν και με μειωμένο συγκριτικά προσωπικό), η υψηλή πλέον αγροτική παραγωγή (κυρίως χάρη στην ύπαρξη δεκάδων θερμοκηπίων), η παρουσία πολλών δημόσιων υπηρεσιών (στη Σύρο υπάρχει πια μόνο ένας δήμος που προέκυψε από τη συνένωση των τριών καποδιστριακών του νησιού, ενώ είναι έδρα της Νομαρχίας Κυκλάδων, της Περιφέρειας Νότιου Αιγαίου που περιλαμβάνει τους νομούς Κυκλάδων και Δωδεκανήσου καθώς και του Εφετείου Αιγαίου) και η λειτουργία του τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Επίσης η Σύρος είναι έδρα και του Διοικητικού Πρωτοδικείου Σύρου, το οποίο έχει στην κατά τόπον αρμοδιότητά του όλο τον Νομό Κυκλάδων καθώς και τον γειτονικό Νομό Σάμου (Σάμος, Ικαρία, Φούρνοι).

Η ζωή στην Ερμούπολη παραμένει ζωντανή καθ' όλη τη διάρκεια του χειμώνα και ελάχιστα είναι τα καταστήματα που μένουν ανοιχτά μόνο για την καλοκαιρινή περίοδο.

Η Ερμούπολη ήταν η πρωτεύουσα του Νομού Κυκλάδων που αντικαταστάθηκε το 2011 από την Περιφερειακή Ενότητα Κυκλάδων, η οποία ανήκει στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Έδρα της περιφέρειας παραμένει η Ερμούπολη.

Ο Δήμος Σύρου - Ερμούπολης είναι πλέον ο μοναδικός δήμος του νησιού και περιλαμβάνει διοικητικά τη Σύρο, τη Γυάρο καθώς και τις γειτονικές τους νησίδες. Δημιουργήθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης από τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Άνω Σύρου, Ερμουπόλεως και Ποσειδωνίας. Στεγάζεται στο δημαρχείο Ερμούπολης, ένα κτίριο τριώροφο στη πρόσοψη και διώροφο στην πίσω πλευρά με πλούσια αρχιτεκτονική διακόσμηση, το οποίο βρίσκεται στην Πλατεία Μιαούλη και ανεγέρθηκε με σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ μεταξύ 1875 και 1891. Έδρα του δήμου είναι η Ερμούπολη και ιστορική έδρα η Άνω Σύρος.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού που διενήργησε το 2021 η Ελληνική Στατιστική Αρχή, η Σύρος παρουσιάζει μικρή αύξησ�� πληθυσμού σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες. Συγκεκριμένα, ο πληθυσμός του νησιού ανέρχεται σε 21.124 κατοίκους.^[1] Η πυκνότητα πληθυσμού ανά τετρ. χλμ. ανέρχεται σε 252,3 κατοίκους.

Στο νησί υπάρχει μεγάλη Καθολική κοινότητα. Χαρακτηριστική είναι η αρμονική συνύπαρξη Καθολικών και Ορθοδόξων, με τους μεικτούς γάμους να είναι συχνό φαινόμενο και τον κλήρο να συμμετέχει από κοινού σε φιλανθρωπικές δράσεις. Στη Σύρο, οι δύο εκκλησίες γιορτάζουν την ίδια ημέρα το Πάσχα κατά την ορθόδοξη ημερομηνία, με άδεια και τη σύμφωνη γνώμη του Πάπα της Ρώμης.^[8]

Στη Σύρο εδρεύει η Ιερά Μητρόπολη Σύρου, στην οποία υπάγονται και τα νησιά Τήνος, Άνδρος, Κέα, Μήλος, Μύκονος, Δήλος, Σέριφος, Σίφνος, Κίμωλος, Κύθνος, Φολέγανδρος και Σίκινος^[9]. Στο νησί βρίσκονται αρκετοί σημαντικοί ναοί, όπως η Μεταμόρφωση του Σωτήρος (εκεί βρίσκεται η μητρόπολη)^[10], η Κοίμηση της Θεοτόκου (που περιέχει έργο του ζωγράφου Δομήνικου Θεοτοκόπουλου)^[11], ο Άγιος Νικόλαος (πολιούχος της Ερμούπολης)^[12], η Ανάσταση^[13], κ.ά.

Στη Σύρο υπάρχει επίσης μεγάλος αριθμός καθολικών ναών και ξωκλησιών σε όλες τις περιοχές του νησιού. Σημαντικότερος θεωρείται ο Άγιος Γεώργιος στην Άνω Σύρο, καθώς και ο Άγιος Ιωάννης (1640). Δεδομένου ότι τα τρία τέταρτα του καθολικού κλήρου και των μοναχών στην Ελλάδα προέρχονται από τη Σύρο, το νησί αποτελεί το γνωστότερο κέντρο της Καθολικής Εκκλησίας στη χώρα. Η Ρωμαιοκαθολική Επισκοπή Σύρου ιδρύθηκε το 1207^[14]. Περιλαμβάνει περίπου 8.000 μέλη στη Σύρο και έχει υπό την ευθύνη της και τα νησιά Κέα, Κύθνος, Σέριφος, Σίφνος, Μήλος και Κίμωλος. Η επισκοπή αναγνωρίζεται από την πολιτεία.

•  
  Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου.
•  
  Άποψη του Καθεδρικού Ναού Αγίου Γεωργίου, στην Άνω Σύρο.
•  
  Ο Ιερός Ναός Αναστάσεως.
•  
  Το καθολικό ξωκλήσι της Αγίας Πακούς.
•  
  Ο Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

• Νεώριο

Το Νεώριο είναι ναυπηγείο που λειτουργεί από το 1861 στο νησί^[15]. Είναι η μεγαλύτερη βιομηχανική μονάδα της Ερμούπολης και ένα από τα παλαιότερα μηχανουργεία της Ελλάδας^[16]. Έχει περάσει από διαδοχικές φάσεις ακμής και παρακμής, ενώ λόγω οικονομικών προβλημάτων τα τελευταία χρόνια έχουν μείνει ελάχιστοι υπάλληλοι οι οποίοι προσπαθούν να «σώσουν» τη βιομηχανία.

• Ταρσανάς

Ο Ταρσανάς Σύρου είναι σημαντικός ιστορικός τόπος στα νότια της Ερμούπολης^[17], όπου διατηρείται εδώ και 200 περίπου χρόνια η παραδοσιακή τεχνική της ξυλοναυπηγικής. Τελευταίοι παραδοσιακοί ναυπηγοί, οι Μαυρίκοι και ο Ευάγ. Τζώρτζης που συνεχίζουν μέχρι σήμερα χρησιμοποιώντας νέο εξοπλισμό.

• Καρνάγιο

Μετά την Παλιγγενεσία, μία από τις πρώτες ναυπηγικές μονάδες ήταν το μεγάλο καρνάγιο της εποχής που βρίσκονταν στη Σύρο^[18]. Αρχικά, το καρνάγιο αποτελούσε χώρο μόνο για μικρές επισκευαστικές κυρίως δραστηριότητες, αλλά στη συνέχεια άρχισαν σ΄ αυτό να ναυπηγούνται και μεγαλύτερα σκάφη από εκείνα που ναυπηγούνταν στον ταρσανά.

Δέκα περίπου μηχανικά βυρσοδεψεία, άλλα τόσα μικρότερα σιδηρουργεία και ξυλουργεία, τυποβαφία, το ναυπηγείο και σαπωνοποιεία λειτουργούσαν στην Ερμούπολη το 1860. Το 1875 τα μηχανικά εργοστάσια ήταν 20: μύλοι, υαλουργεία, νηματουργείο, σχοινοποιεία, χρωματουργεία, λουκουμοποιεία κλπ. Η εμπορική παρακμή της δεκαετίας του 1880 έπληξε πολλές από τις πρώτες αυτές βιομηχανίες.

Στο τέλος του 19ου αιώνα νεότεροι μετανάστες, ιδίως Πελοποννήσιοι, δοκίμασαν την τύχη τους στην κλωστοϋφαντουργία και πέτυχαν. Ως το 1910, είχαν δημιουργηθεί 24 εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας. Το 1898 ξανάνοιξε το ναυπηγείο και νέα μηχανουργεία, υαλουργείο, χρωματουργείο, εργοστάσια μολυβδοσκαγίων, αμύλου κ.ά. συμπλήρωσαν τη βιομηχανική κίνηση.

Σήμερα η παραγωγή περιορίζεται και η φυσιογνωμία της περιοχής αλλοιώνεται με ταχύτητα. Πολλά εργοστάσια έχουν κατεδαφιστεί, ενώ άλλα μετατρέπονται σε κέντρα αναψυχής.^[19]

Η Σύρος συνδέθηκε τηλεγραφικά με τον Πειραιά το 1859 με το πρώτο καλώδιο που ποντίστηκε στα ελληνικά νερά και έπειτα με τη Χίο και την Κωνσταντινούπολη. Η αγγλική εταιρεία Eastern Telegraph Co Ltd ανέλαβε την εκμετάλλευση του δικτύου το 1878, μετέτρεψε την εγκατάσταση σε κεντρικό σταθμό τηλεγραφίας της ανατολικής Μεσογείου και απασχολούσε πάνω από 100 άτομα (ανάμεσά τους πολλοί Άγγλοι).^[20]

Το 1828 ήρθε από τη Σάμο στη Σύρο το πρώτο τυπογραφείο, του Ι. Σφοίνη. Έως το 1836 ιδρύθηκαν άλλα πέντε τυπογραφεία. Τους παλαιότερους τυπογράφους, που είχαν μάθει την τέχνη στη Βενετία, την Τεργέστη ή και τη Βοστώνη, διαδέχτηκαν διάφοροι νέοι μετά το 1845 και κυρίως ο Συριανός Ρενιέρης Πρίντεζης, που έφερε το 1868 και το πρώτο ταχυπιεστήριο. Η μεγάλη παράδοση συνεχίζεται ακόμη και σήμερα.^[21]

Η Σύρος έχει ένα από τα καλύτερα λιμάνια στην Ελλάδα, το οποίο λόγω της γεωγραφικής του θέσης προστατεύεται από τους ισχυρούς ανέμους που πνέουν στις Κυκλάδες. Από εκεί αναχωρούν καθημερινά δρομολόγια προς το λιμάνι του Πειραιά, ενώ υπάρχουν πλοία που εκτελούν ενδοκυκλαδικά δρομολόγια και συνδέουν τη Σύρο με τα νησιά των Κυκλάδων (ακόμα και τα πιο μικρά). Δρομολόγια γίνονται επίσης προς τα Δωδεκάνησα, την Κρήτη και τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου.

Στην περιοχή Λαζαρέτα λειτουργεί μαρίνα για σκάφη αναψυχής, ενώ μικροί λιμένες λειτουργούν στους περισσότερους παραθαλάσσιους οικισμούς και εξυπηρετούν τους αλιείς και τους επισκέπτες του νησιού.

Ο Κρατικός Αερολιμένας Σύρου ιδρύθηκε το 1992 και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 3 χιλιομέτρων από το κέντρο της πόλης της Ερμούπολης.^[22] Το προσωνύμιο «Δημήτριος Βικέλας» το πήρε προς τιμήν του έλληνα ποιητή, πεζογράφου και λογοτέχνη, ο οποίος γεννήθηκε στο νησί. Εκτελείται ένα δρομολόγιο καθημερινά από το «Ελευθέριος Βενιζέλος» προς τη Σύρο και ένα δρομολόγιο από το νησί με προορισμό την Αθήνα μέσω της Sky Express.

Το ΚΤΕΛ Σύρου λειτούργησε για πρώτη φορά το 1946, ως Σύλλογος Πληγέντων Αυτοκινητιστών (ΣΠΑ)^[23]. Το 1990 μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση, που βρίσκεται στη νέα προβλήτα αφίξεων - αναχωρήσεων των πλοίων. Ταυτόχρονα αυξάνοντας και τη συχνότητα των δρομολογίων, έφτασε να εξυπηρετεί τα χωριά και τις παραλίες του νησιού ανά 30 λεπτά μέχρι και 24ωρη εξυπηρέτηση στη θερινή περίοδο.^[24]

Το 2003 αναπτύσσεται περισσότερο η αστική συγκοινωνία στο νησί με τη συνεργασία του ΚΤΕΛ Σύρου και του Δήμου Ερμούπολης και χρησιμοποιούνται τα λεγόμενα "MiniBus", τα οποία καλύπτουν με τα δρομολόγιά τους τα βασικά σημεία της Ερμούπολης δίνοντας έτσι μια μικρή «ανάσα» στο κυκλοφοριακό πρόβλημα κυρίως των θερινών μηνών.

Τα ταξί εδρεύουν στην Ερμούπολη και πραγματοποιούν δρομολόγια τόσο εντός της πόλης όσο και σε όλα τα χωριά του νησιού. Επίσης, υπάρχουν ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα και μοτοποδήλατα, ενώ τα τελευταία χρόνια αρχίζουν να δημιουργούνται μικροί ποδηλατόδρομοι.

Για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, στο νησί λειτουργούν αρκετοί βρεφονηπιακοί σταθμοί και νηπιαγωγεία, καθώς και 11 δημοτικά σχολεία (9 δημόσια, 1 ιδιωτικό και 1 ειδικό)^[25]. Τα 9 δημόσια δημοτικά σχολεία είναι κατανεμημένα ως εξής: 6 στην Ερμούπολη, 1 στην Άνω Σύρο, 1 σε Βάρη-Μάννα και 1 στην Ποσειδωνία.

Για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση^[26] λειτουργούν τρία ημερήσια γυμνάσια, ένα εσπερινό γυμνάσιο με τάξεις λυκείου, ένα Γενικό Λύκειο, δύο Επαγγελματικά Λύκεια (ένα πρωινό και ένα εσπερινό), ένα Εργαστηριακό Κέντρο, ένα Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο^[27] και ένα Εργαστήριο Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.

Για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση λειτουργούν οι εξής σχολές:

• Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και συστημάτων (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)
• Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού

Επίσημα λόγος για τη βιβλιοθήκη γίνεται από το 1926 και ξεκινά με έναν πυρήνα βιβλίων 2.000 περίπου τόμων από τις συλλογές της βιβλιοθήκης του Γυμνασίου (1835) και ειδικότερα τη βιβλιοθήκη του Ιακώβου Ρώτα (αγαπημένου φίλου του Αδαμάντιου Κοραή), του Επισκόπου Κυκλάδων Ανθίμου Κομνηνού (1842), κ.ά.^[28]

Σήμερα, η βιβλιοθήκη στεγάζεται στο ισόγειο του Πνευματικού Κέντρου Ερμούπολης. Περίπου 55.000 τόμοι βιβλίων είναι στη διάθεση του αναγνωστικού κοινού, ενώ το δανειστικό τμήμα ενημερώνεται συχνά σε νέες εκδόσεις. Τα πολύτιμα παλαιά βιβλία, όπως τα «Αργοναυτικά» του Απολλώνιου του Ροδίου, το «Ονομαστικό του Πολυδεύκους» του Ρακίνα, οι «Ιουστινιάναι» (σπάνια συριανή έκδοση) του Δημητρίου Ροδοκανάκη κ.ά., διαφυλάσσονται σε ξεχωριστή θέση της βιβλιοθήκης.^[28] Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει για τη συλλογή του τοπικού τύπου, που ξεκινά από τον προηγούμενο αιώνα και φτάνει ως τις ημέρες μας.

Με απόφαση τού Δήμου το 1869, ιδρύθηκε ή «Φιλαρμονική Δημοτική Εταιρεία Ερμουπόλεως» με μουσικοδιδάσκαλο τον Δελφίνο Σπινέλη η οποία όμως διαλύθηκε σύντομα (1872). Μια νέα κίνηση χρονολογείται γύρω στο 1880, όταν η Σχολή Απόρων Παίδων δημιούργησε μουσικό τμήμα αλλά και πάλι χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να αποκτήσει η Ερμούπολη τη φιλαρμονική της. Το 1894 ιδρύθηκε ο σύλλογος «Φιλόμουσοι Σύρου», με κύριο έργο τη διδασκαλία της ωδικής και οργανικής μουσικής και την ίδρυση φιλαρμονικής.^[29]

Το Θέατρο Απόλλων βρίσκεται στην Ερμούπολη και είναι ένα από τα πιο γνωστά θέατρα της Ελλάδας^[30]. Θεμελιώθηκε στα τέλη του 1862 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πιέτρο Σαμπό που δούλευε τότε ως αρχιτέκτονας στον Δήμο της Ερμούπολης. Στις 20 Απριλίου 1864 έγιναν με μεγάλη επισημότητα τα εγκαίνια με την παρουσία του εμπνευστή της κατασκευής Μιχ. Σαλβάγου.

Θαυμασμό προκαλεί η διάταξη του εσωτερικού χώρου, που συναγωνίζεται ευρωπαϊκά θέατρα της εποχής του: πλατεία, χώρος για την ορχήστρα μπροστά στη σκηνή, η οποία έχει πλάτος 17,5 μ. και βάθος 9 μ., τρεις σειρές θεωρείων, υπερώο, καθώς και πλούσια μαρμάρινη και ζωγραφική διακόσμηση. Υπάρχει η άποψη, την οποία ενστερνίζονται πολλοί Συριανοί, ότι το «Απόλλων» αποτελεί μικρογραφία της Σκάλας του Μιλάνου. Ωστόσο, αυτή η άποψη είναι μάλλον μονομερής, καθώς η διαρρύθμιση μπορεί να έχει ιταλικές επιρροές, τα πρότυπα όμως είναι τουλάχιστον τέσσερα θέατρα: η Σκάλα του Μιλάνου, το θέατρο Σαν Κάρλο της Νάπολης, το Τεάτρο ντέλλα Πέργκολα της Φλωρεντίας και το θέατρο στο Καστελφράνκο^[31].

Μετά το κτίσιμο του νέου εντυπωσιακού θεάτρου, η ακμή της θεατρικής κίνησης συνεχίζεται ακολουθώντας την ευημερία και την ακμή της πόλης. Παρά την κάμψη της πόλης τα επόμενα χρόνια, το θέατρο ανθεί σε όλο τον μεσοπόλεμο και τα μεγαλύτερα ονόματα του νεοελληνικού θεάτρου φιλοξενούνται στη σκηνή του, πάντα με λαμπρές παραστάσεις.

Δυστυχώς, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το θέατρο υπέστη πολύ μεγάλες καταστροφές, γεγονός που οδήγησε στην ανάγκη για τις μεταπολεμικές επεμβάσεις, που αλλοίωσαν σε ένα βαθμό τη φυσιογνωμία του κτιρίου. Επαναλειτούργησε το 1991, ενώ οι εργασίες αποκατάστασης ολοκληρώθηκαν το 2000.

Επίσης, τα τελευταία χρόνια αποκαταστάθηκε από τον δήμο το μικρό θέατρο «Ευανθία Καΐρη»^[32] το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως από τους ντόπιους πολιτιστικούς φορείς και οργανισμούς, τόσο για πρόβες θεατρικών παραστάσεων όσο και για άλλες εκδηλώσεις τους.

Το θέατρο Απόλλων που το 2014 έκλεισε τα 150 χρόνια ύπαρξης του, φιλοξενεί καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου πολιτιστικές εκδηλώσεις και δρώμενα, ενώ από το 2008, αποτελεί και την έδρα του διεθνούς φεστιβάλ κινουμένων σχεδίων, Animasyros, που αποτελεί πλέον πολιτιστικό θεσμό του νησιού.

Στη Σύρο λειτουργεί ο κινηματογράφος «ΠΑΛΛΑΣ»^[33] ο οποίος αγοράστηκε παλαιότερα από τον Δήμο και ανακαινίστηκε πλήρως ώστε να εκσυγχρονιστεί και να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων. Σήμερα, εκτός από την κλειστή αίθουσα, υπάρχει και ανοικτός χώρος για προβολές ο οποίος χρησιμοποιείται τους καλοκαιρινούς μήνες.

Επίσης, από το 2013 και κάθε καλοκαίρι πραγματοποιείται στο νησί το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σύρου^[34] (Syros International Film Festival - SIFF), ένα φεστιβάλ αφιερωμένο στον κινηματογράφο και την τέχνη, με επισκέπτες από όλη την Ελλάδα.

• Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου

Το πρώτο πρόχειρο μουσείο στεγάστηκε στο Γυμνάσιο και πυρήνας του ήταν η αρχαιολογική συλλογή (κυρίως από επιγραφές) που συγκέντρωσε ο Ιωάννης Κοκκώνης το 1834. Από το 1899-1901 στεγάζεται στον χώρο του Δημαρχείου. Η τελευταία αυτή μετακίνηση συνδέεται με τα σημαντικά ευρήματα του Χρ. Τσούντα στη Χαλανδριανή και την επιθυμία των Συριανών να τα κρατήσουν στον τόπο τους.

Σήμερα το μουσείο περιέχει σημαντικό αριθμό ευρημάτων από τη Χαλανδριανή, καθώς και ενδιαφέροντα ελληνιστικά και ρωμαϊκά γλυπτά, επιγραφές και επιτύμβιες στήλες από την Ερμούπολη^[35].

• Βιομηχανικό Μουσείο - Κέντρο Τεχνικού Πολιτισμού

Το Βιομηχανικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1985. Αποτελείται από τέσσερα κτίρια^[36] στο κέντρο της βιομηχανικής ζώνης της Ερμούπολης: το χρωματουργείο Κατσιμαντή, το σκαγιοποιείο Ανερούσση και το βυρσοδεψείο Κορνιλάκη και το υφαντουργείο Βελισσαροπούλου.

Το Κε.Τε.Πο. ιδρύθηκε από τον Δήμο της Ερμούπολης και το Κέντρο Νεοελληνικών ερευνών του Ε.Ι.Ε. Η εγκατάστασή του στο ανακαινισμένο εργοστάσιο Κατσιμαντή εγκαινιάστηκε στις 12 Μαΐου 2002 από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, με εντυπωσιακή έκθεση από τη συλλογή μηχανημάτων του Βιομηχανικού Μουσείου^[37]. Στο Βιομηχανικό Μουσείο εκτίθεται και το πρώτο ηλεκτρικό αυτοκίνητο, το Enfield.

• Ιστορικό Αρχείο Σύρου

Τα Ιστορικό Αρχείο Σύρου στεγάζεται στο Κτίριο Λαδόπουλου, το οποίο υψώνεται στην Πλατεία Μιαούλη^[38]. Στο αρχείο φυλάσσονται σημαντικά έγγραφα και ντοκουμέντα που αφορούν στην ιστορία της πόλης και του νησιού, ενώ παράλληλα αποτελούν σημαντικό εργαλείο για την κατανόηση των κοινωνικών μετατροπών^[39].

• Μουσείο Αντιγράφων Κυκλαδικής Τέχνης

Στις αίθουσες του Πνευματικού Κέντρου Ερμούπολης φιλοξενείται το Μουσείο Αντιγράφων Κυκλαδικής Τέχνης κατά τα πρότυπα του Μουσείου Γουλανδρή της Αθήνας. Λειτουργεί από το 1993 με τη χορηγία του ζεύγους Γιάννη και Ελένης Βάτη^[40].

Στο μουσείο γίνονται εκπαιδευτικά προγράμματα σε παιδιά και ξεναγήσεις σε μεγάλους και επισκέπτες του νησιού. Στόχος των προγραμμάτων είναι η γνώση του σπουδαίου Κυκλαδικού πολιτισμού της 3ης χιλιετίας π.Χ. που θεωρείται ένας από τους πέντε πρώτους του κόσμου. Κατά τη διάρκεια των προγραμμάτων, τα παιδιά μαθαίνουν την ιστορία των νησιών παίζοντας, ζωγραφίζοντας και δημιουργώντας.

• Λαογραφικό Μουσείο Σύρου

Υιοθετήθηκε το αίτημα του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου να είναι ο Δήμος φορέας υλοποίησης του έργου «Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Ερμούπολης». Το έργο αφορά και στην αποκατάσταση του κτιρίου, στο οποίο πρόκειται να στεγαστεί το Μουσείο (Μέγαρο Ρεθύμνη). Ήδη έχει ενταχθεί στο Γ' Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Νοτίου Αιγαίου και βρίσκεται στην περιοχή Βαπόρια, συνοικία Αγίου Νικολάου.

• Στέγη Μικρασιατικής Μνήμης

Η Στέγη Μικρασιατικής Μνήμης βρίσκεται στο Πνευματικό Κέντρο Ερμούπολης και παρουσιάζει την άγνωστη ιστορία των Μικρασιατών, οι οποίοι ρίζωσαν στην περιοχή μέσα από φωτογραφίες, αντικείμενα, έγγραφα, αναπαραστάσεις της κουζίνας, προσωπικών αντικειμένων σε συνδυασμό με μνήμες των παιδικών χρόνων.^[41]

• Έκθεση Παραδοσιακών Επαγγελμάτων & Ιστορικό Αρχείο Δήμου Άνω Σύρου

Στο ισόγειο ενός ένα κλασικού «πανωχωρίτικου» σπιτιού στεγάζεται μια πολύ προσεκτικά στημένη έκθεση, στην οποία ο επισκέπτης θα συναντήσει μηχανές και εργαλεία διαφόρων παραδοσιακών επαγγελμάτων, όπως του μελισσουργού, του λούστρου, του τσαγκάρη, του ράφτη, του ξυλουργού, του ψαρά, του κουρέα. Ακόμη, εκτίθενται και άλλα αντικείμενα (π.χ. αργαλειός), παλιά γεωργικά και κτηνοτροφικά εξαρτήματα και σκεύη, όπως υνί, αλέτρι, λαΐνες (δοχεία μεταφοράς γάλακτος) κ.ά., πολλά από τα οποία ανήκουν στον προηγούμενο αιώνα

Ανεβαίνοντας στον πρώτο όροφο, ο επισκέπτης θα συναντήσει το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Άνω Σύρου, όπου μπορεί να θαυμάσει τεράστιας αξίας χειρόγραφα, βιβλία θρησκευτικού και γενικού περιεχομένου, ορισμένα από τα οποία είναι πολύ παλαιά, ιστορικά επίσημα έγγραφα, επιστολές, πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου, ακόμη και γραφομηχανές της εποχής εκείνης.

• Μουσείο Μάρκου Βαμβακάρη

Το Μουσείο Μάρκου Βαμβακάρη βρίσκεται στην Άνω Σύρο. Στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό συριανό σπίτι από το 1995. Στον επάνω όροφο εκτίθενται φωτογραφίες, έργα, αλλά και προσωπικά αντικείμενα του μουσικοσυνθέτη, ενώ στον κάτω προβάλλεται καθ' όλη τη διάρκεια λειτουργίας του μουσείου ημίωρο ντοκιμαντέρ με θέμα τον γνωστό ρεμπέτη^[42].

Στο νησί λειτουργούν τρεις σημαντικοί εκθεσιακοί χώροι^[43], που φιλοξενούν και διοργανώνουν σημαντικές εικαστικές εκδηλώσεις. Πρόκειται για την υπερσύγχρονη αίθουσα τέχνης «Ερμούπολη», για τον εκθεσιακό χώρο της «Πινακοθήκης Κυκλάδων» και την αίθουσα «Εμ. Ροΐδης».

• ανδριάντας Ανδρέα Μιαούλη (στην Πλατεία Μιαούλη)
• προτομή Κωνσταντίνου Κανάρη (στην Πλατεία Κανάρη)
• μνημείο Μικρασιατών (στην πλατεία Μικρασιατικής Μνήμης στην περιοχή Ξηρόκαμπος)
• μνημείο πεσόντων (έμπροσθεν Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου)
• προτομές των Εμμανουήλ Ροΐδη, Γεωργίου Σουρή, Δημητρίου Βικέλα, Τιμολέοντος Αμπελά και Ρίτας Μπούμη - Παπά (έμπροσθεν Δημοτικής Βιβλιοθήκης) και Σπύρου Μουστακλή (πλατεία Τσιροπινά)
• μνημείο Εθνικής Αντίστασης (επί της Ακτής Εθνικής Αντίστασης στο λιμάνι της Ερμούπολης)
• προτομές Μάρκου Βαμβακάρη (στο λιμάνι της Ερμούπολης και στην Πλατεία Βαμβακάρη στην Άνω Σύρο)

• Πετοσφαίριση: Η πιο γνωστή ομάδα σήμερα στη Σύρο είναι το τμήμα πετοσφαίρισης του Α.Ο. Φοίνικα, που αγωνίζεται στην Volleyleague και έχει σημειώσει μεγάλες επιτυχίες τα τελευταία χρόνια. Άλλες ομάδες του νησιού είναι ο Α.Π.Σ. Ερμής και ο Α.Σ.Ε. Νεωρίου.
• Ποδόσφαιρο: Στη Σύρο εδρεύουν σήμερα τρεις τοπικές ποδοσφαιρικές ομάδες (Α.Π.Ο. Ελλάς Σύρου, Α.Ο. Άνω Σύρου και Α.Ο. Πάγου), ενώ λειτουργούν και ακαδημίες μεγάλων συλλόγων. Ιστορικοί σύλλογοι είναι και οι Α.Ο. Σύρου, Α.Ο. Άρης Σύρου, Α.Ο. Αστέρας Σύρου, κ.ά.
• Καλαθοσφαίριση: Στο νησί εδρεύουν ο Α.Ο. Ερμούπολης και ο Α.Ο. Άρης Σύρου, ενώ παλαιότερα αγωνιζόταν και ο Α.Ο. Φοίνικας.
• Ναυταθλητισμός: Στη Σύρο λειτουργούν ο ιστορικός Ναυτικός Όμιλος Σύρου, ο οποίος έχει αγωνιστεί στην Α2 Κατηγορία υδατοσφαίρισης, ο Ναυτικός Οικολογικός Πολιτιστικός Όμιλος Κινίου (Ν.Ο.Π.Ο.Κ.)^[44] και ο Ναυτικός Όμιλος Γαλησσά. Επίσης, καλλιεργούνται η ιστιοπλοΐα, την ιστιοσανίδα και οι καταδύσεις.
• Κλασικός αθλητισμός: Από το 2004 λειτουργεί ο Αθλητικός Σύλλογος Σύρου «Ποσειδών» που πήρε τη σκυτάλη από τον Αθλητικό Όμιλο Σύρου και τον Γυμναστικό Σύλλογο Ερμούπολης. Το σωματείο συνεχίζει την παράδοση του κλασικού αθλητισμού με επιτυχίες σε πανελλήνιο και διεθνές επίπεδο, ενώ έχει αναδείξει σπουδαίους αθλητές. Επίσης, το 2013 αποφασίστηκε η δημιουργία συλλόγου Δρομέων Σύρου για μεσαίες και μεγάλες αποστάσεις.
• Άλλα: Στο νησί λειτουργούν και άλλοι σύλλογοι, όπως ο Όμιλος Αντισφαίρισης Σύρου (Ο.Α.Σ.) που έχει διοργανώσει μεγάλα τουρνουά τένις, ο Μοτοσικλετιστικός Σύλλογος Σύρου (ΜΟ.ΣΥ.Σ.) και ο Ιππικός Όμιλος Κυκλάδων με μεγάλη δραστηριότητα τα τελευταία χρόνια. Καλλιεργούνται επίσης τα αθλήματα του μπιτς βόλεϊ, του σκακιού και των πολεμικών τεχνών.

• Γήπεδα ποδοσφαίρου: Δημοτικό Γήπεδο Ερμούπολης, Δημοτικό Γήπεδο Άνω Σύρου, Δημοτικό Γήπεδο Πάγου, Δημοτικό Γήπεδο Βάρης, καθώς και ιδιόκτητα γήπεδα 5x5 και 7x7.
• Άλλα γήπεδα: Κλειστό Γυμναστήριο «Δ. Βικέλας» (πετοσφαίριση, καλαθοσφαίριση), Δημοτικό Κολυμβητήριο «Δ. Βικέλας» (κολύμβηση, υδατοσφαίριση), Δημοτικό Στάδιο Πευκακίων (στίβος), κ.ά.

Στο νησί λειτουργεί σήμερα ένας τοπικός τηλεοπτικός σταθμός, ο TV1 Σύρος, ο οποίος ξεκίνησε το 1988. Το πρόγραμμά του περιλαμβάνει μόνο εκπομπές εκτός Σύρου, καθώς δεν καλύπτει πλέον τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες της τοπικής κοινωνίας. Ιστορική είναι κα�� το δημοτικό Αιγαίο TV που λειτουργούσε ως και το 2017, μέχρις ότου η DIGEA διέκοψε την εκπομπή του σταθμού.

Λειτουργούν, επίσης, επτά τοπικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί: 92FM (Ράδιο Αστέρας), 95,4FM (Ιερά Μητρόπολη Σύρου), 95,8FM (Αιγαίο live), 100,3FM (Prime Radio), 101FM (Κυκλάδες FM1), 104FM (Φάρος FM), 107FM (Empneusi 107).^[45]

Σχετικά με τον έντυπο τύπο, εκδίδεται μία καθημερινή εφημερίδα (Κοινή Γνώμη) και μία εβδομαδιαία (Λόγος των Κυκλάδων). Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλα βήματα από το νησί και στον ηλεκτρονικό τύπο.

• Φερεκύδης (6ος αιώνας π.Χ.), ποιητής και φιλόσοφος
• Ιωάννης Ανδρέας Κάργας (1560-1617), Επίσκοπος Σύρου
• Στέφανος Δελλαρόκκας (18ος αιώνας), κληρικός, ιστορικός
• Αντώνιος Σκάσσης (1775-1852), μαθηματικός, θεμελιωτής της ναυτικής παιδείας της Σύρου
• Άνθιμος Γαζής (1764-1828), κληρικός, δάσκαλος
• Νικόλαος Γιαγτζής (1786-1875), αγωνιστής του '21, δήμαρχος Ερμούπολης
• Ιωάννης Κυριακός (1818-1869), ηθοποιός και θιασάρχης
• Ιωάννης Μαραγκός (1833-1891), καθολικός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών
• Μιχαήλ Μελάς (1833-1897), πολιτευτής και έμπορος
• Δημήτριος Βικέλας (1835-1908), λόγιος, ποιητής και πεζογράφος, πρώτος πρόεδρος της ΔΟΕ
• Εμμανουήλ Ροΐδης (1836-1904), λογοτέχνης
• Εμμανουήλ Μπενάκης (1843-1929), πολιτευτής
• Τιμολέων Αμπελάς (1850-1929), δικαστικός, ποιητής και πεζογράφος
• Δημήτριος Βοκοτόπουλος (1850-1934), νομικός και πολιτευτής
• Γεώργιος Κρίνος (1850-1935), φυσικομαθηματικός καθηγητής Πανεπιστημίου
• Γεώργιος Σουρής (1853-1919), σατιρικός ποιητής
• Κλων Στέφανος (1855-1915), πανεπιστημιακός, θεμελιωτής των ανθρωπολογικών σπουδών στον Ελλαδικό χώρο
• Δον Ιωάννης Δαλέζιος (1856-1898), ιερέας και εθνομάρτυρας
• Κυπάρισσος Στέφανος (1857-1917), μαθηματικός, πρύτανης του Πανεπιστημίου της Αθήνας
• Αλέξανδρος Κανάρης (1864-1944), πολιτευτής
• Σταμάτα Ρεβίθη (1866-άγνωστο), δρομέας στους Ολυμπιακούς Αγώνες 1896
• Πέτρος Στεφάνου (1873-1932), δημοσιογράφος
• Αλέξανδρος Χατζηκυριάκος (1874-1958), αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού και πολιτευτής
• Ανδρέας Χατζηκυριάκος (1876-1956), πολιτευτής
• Στέφανος Βαλτετσιώτης (1877-1975), συνθέτης
• Αθανάσιος Σουλιώτης (1878-1945), στρατιωτικός, Μακεδονομάχος και πολιτικός
• Στυλιανός Λυκούδης (1878-1958), αντιναύαρχος του Βασιλικού Ναυτικού και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
• Φαίδων Κουκουλές (1881-1956), βυζαντινολόγος
• Ανδρέας Δαλέζιος (1883-1958), διακεκριμένος μεταφραστής φιλοσοφικών συγγραμάτων
• Ερρίκος Σκάσσης (1884-1977), καθηγητής λατινικής φιλολογίας και πρύτανης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών
• Ευγένιος Δαλέζιος (1888-1892), Ιστορικός, αρχειοδίφης
• Αντώνιος Πολίτης (1890-1963), επίσκοπος, μητροπολίτης Ηλείας και αντιστασιακός - μέλος του ΕΑΜ
• Αντώνιος Σιγάλας (1890-1981), Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, εμπνευστής της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και αντιστασιακός
• Αντώνιος-Γρηγόριος Βουτσίνος (1891-1968), επίσκοπος, και αντιστασιακός
• Γεώργιος Βέλτσος (1891-1980), νομικός
• Λέων Κουκούλας (1894-1967), κριτικός Θεάτρου, λογοτέχνης, πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, πρόεδρος του ΚΘΒΕ
• Γεώργιος Δουράτσος (1894-1981), Στρατιωτικός, Διοικητής του οχυρού Ρούπελ
• Νίκος Σαργολόγος (1895-1974), Γενικός Γραμματέας του ΣΕΚΕ
• Βελισσάριος Φρέρης (1900-1968), διηγηματογράφος
• Παυσανίας Λυκουρέζος (1904-1968), νομικός και πολιτευτής
• Μάρκος Βαμβακάρης (1905-1972), ρεμπέτης
• Ευάγγελος Ν. Ρούσσος (1931-2016), φιλόλογος, ιστορικός
• Χρόνης Εξαρχάκος (1932-1984), ηθοποιός
• Άλκης Στέας (1933-1999), παρουσιαστής
• Δημήτρης Ν. Χάλαρης (1936-2013), Δημοσιογράφος και Συγγραφέας
• Μάνος Ελευθερίου (1938-2018), ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος
• Μάρκος Φρέρης (1949-2006), δικηγόρος
• Όλγα Μπρούμα (1949), ποιήτρια
• Στέλιος Μάινας (1957), ηθοποιός
• Αντώνης Πρέκας (1960), δημοσιογράφος και συγγραφέας
• Κώστας Κριτσίνης (πέθανε το 2015) Νομικός, Ιστορικός και Συγγραφέας

Το πιο φημισμένο προϊόν που παράγεται στο νησί είναι το συριανό λουκούμι.^[46] Η τέχνη της παρασκευής του έφτασε στη Σύρο με τους πρώτους πρόσφυγες από τη Χίο, ενώ λέγεται ότι η πρώτη «καζανιά» μπήκε το 1832. Η πρώτη επίσημη σφραγίδα λουκουμοποιού (του Σταματελάκη) εμφανίζεται το 1837.

Από τη Μικρασιατική Καταστροφή και μέχρι το τέλος της 10ετίας του 1960, υπήρχαν πολλές βιοτεχνίες λουκουμιών στη Σύρο και πολλά καταστήματα πώλησής του στην Ερμούπολη που απασχολούσαν πολύ προσωπικό. Συνήθως, οι βιοτεχνίες ήταν οικογενειακές επιχειρήσεις και η τέχνη περνούσε από γενιά σε γενιά. Υπάρχουν δε βιοτεχνίες που η ζωή τους άρχισε στη Σμύρνη πολύ πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή και για τέταρτη γενιά συνεχίζεται σήμερα στη Σύρο. Με την πάροδο των χρόνων πλήθυναν και οι ποικιλίες της γεύσης του λουκουμιού: περγαμόντο, μαστίχα, τριαντάφυλλο, ροδοζάχαρη, ινδική καρύδα κ.ά.

Ο πρώτος επίσημος Σύνδεσμος ιδρύθηκε στη Σύρο το 1942 με προστάτιδα την Αγία Γλυκερία που εορτάζει στις 13 Μαΐου (αναφέρεται στο 1ο καταστατικό του Συνδέσμου του). Αργότερα, άτυπα προστάτης Άγιος ορίστηκε ο Άγιος Αθανάσιος (18 Ιανουαρίου) λόγω της ύπαρξης της ομώνυμης πηγής στην Άνω Σύρο.

Το έτερο συριανό προϊόν των λουκουμοποιών είναι η χαλβαδόπιτα που παρασκευάζεται από θυμαρίσιο συριανό μέλι και φρεσκοψημένο αμύγδαλο. Στο νησί παρασκευάζεται επίσης και ντόπιο λουκάνικο, το οποίο περιέχει μάραθο. Επίσης, το τυρί «Σαν Μιχάλη», το οποίο παρασκευάζεται από ντόπιο γάλα της Σύρου και έχει αναγνωριστεί από το 1994 ως προϊόν με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (Π.Ο.Π.).

Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τη Σύρο παρέχει ο δεύτερος τόμος του Ελληνικού Πλοηγού και ιδιαίτερα ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-421, που καλύπτει και όλες τις βορειοδυτικές Κυκλάδες και ειδικότερα ο ΧΕΕ-421/2, που είναι και ο λιμενοδείκτης του λιμένα Σύρου.

• Κουτελάκης Χάρης, 1. περί ΦΟΙΝΙΚΩΝ και της θεωρίας της πολιτισμικής επίδρασής τους στην Ευρώπη (Φοινικισμός) 1. Review of Woolmer Mark, A short History of the Phoenicians, 2017, in Greek from the University of Crete editions (2020) ΦΟΙΝΙΚΕΣ, Ιστορία και Πολιτισμός: Μια Εισαγωγή, Ηράκλειο 2020, μετάφραση Μαρία Παπαηλιάδη, σελίδες 1-337 + Ευρετήρια. www.academia.edu and www.Aegeus. com No 87. 2. Μνημεία της Ενωτικής περιόδου στη Σύρο και Τήνο, στο «Τοπωνυμικά και Ονοματολογικά της νήσου Τήνου», Αθήνα 2013², 469-480. Το ίδιο, στο «Φραγκοκρατούμενη Αθήνα και Τήνος», Αθήνα 2013, 142-154. 3. Σύρα / Σύρος: Η πληθυσμιακή της σύνθεση (10^ος - 18^ος αι.)-Ανασκευή στα δημοσιευμένα τοπωνυμικά της και ανάδειξη των Βυζαντινών τιμαριούχων και των Δυτικών φεουδαρχών-, στο www.academia.edu 4. Κριτική στο άρθρο της Νότας Κούρου και Βίκυς Βλάχου «Μυθολογικές παραδόσεις σχετιζόμενες με το όρος Τσικνιάς της Τήνου», Τάμα 4 (Καλοκαίρι 2016) 18-19, στο www.academia.edu, σελ. 6-7. 5. Σχέσεις Δωδεκανήσου και Κυκλάδων: Η περίπτωση της Τήνου και της Σύρου από τα χρόνια της Φραγκοκρατίας μέχρι τον 18^ο αι. / Relations between the Dodecanese and the Cyclades: The case of Tenos and Syros islands from the years of Frankish rule to the 18th century, Ανακοίνωση στο Κ΄ Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου (Ρόδος, 29 Ιουνίου-2 Ιουλίου 2017). στο www.academia.edu (18-9-2019) 6. Η «Οδύσσεια» του Ομήρου χωρίς Λαιστρυγόνες και τέρατα. Μια νέα προσέγγιση για την ανθρωπογεωγραφία της Μεσογείου, Αθήνα 30 Δεκ. 2019, διάθεση στα Βιβλιοπωλεία Ανδρομέδα, Ναυτίλος, Παπαδήμας, Κορφιάτης, Καρδαμίτσα, 131-137.
• «Σύρος: Φραγκοσυριανή γλυκιά». Ειδικό αφιέρωμα περιοδικού Γεωτρόπιο τεύχος 66, σ.30-35 (Ιουλ. 2001).
• Αρετή Τούντα-Φεργαδή, «Η υπαγωγή της Σύρου στο κράτος της Θεσσαλονίκης (1916)», Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, τομ.ΙΓ' (1985-1990), σελ.257-267

• Δήμος Σύρου-Ερμούπολης
•   Σύρος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
•   Κυκλάδες δια μέσου των αιώνων: Σύρος - Κέα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)