Λεπτοκαρυά Πιερίας

Η Λεπτοκαρυά βρίσκεται στα παράλια της Πιερίας, στις χαμηλές ανατολικές υπώρειες του Ολύμπου^[2] ανάμεσα στο Λιτόχωρο (ΒΔ.) και τον Πλαταμώνα (ΝΑ.). Απέχει 26 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από την Κατερίνη και η ονομασία της, σύμφωνα με απόψεις των ντόπιων, που ελέγχονται, προήλθε από τις φουντουκιές και την απόδοση στην ελληνική της τουρκικής λέξης φιντίκιοϊ (φουντουκοχώρι).^[3] Ο κεντρικός ενοριακός ναός της είναι ο Άγιος Νικόλαος.^[4] Οι κάτοικοι ασχολούνται με τουριστικές επιχειρήσεις και με την καλλιέργεια της Γης. Γραφική είναι η παλιά Λεπτοκαρυά, στην οποία την Παρασκευή μετά το Πάσχα γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι.

Στην Λεπτοκαρυά υπάρχουν πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενοδοχεία, όπως και κατασκηνώσεις. Αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Κεντρικής Μακεδονίας κατά τους θερινούς μήνες,^[2] συγκεντρώνοντας περίπου 30.000 τουρίστες. Επίσης, διαθέτει μία από τις καλύτερες θάλασσες της Ελλάδας, έχοντας βραβευτεί με την Γαλάζια Σημαία.^[5] Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Αρχαιολογικός χώρος των Λειβήθρων με το Πάρκο του,^[6] το "Λιθόστρωτο μονοπάτι του Ξέρξη" (Παλαιά Λεπτοκαρυά - Καρυά Ολύμπου)^[7] καθώς και το Μουσείο Γεωλογικής Ιστορίας Ολύμπου.^[8]

μια παραλιακή κωμόπολη που υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Δίου-Ολύμπου, αποτελώντας ομώνυμη Δημοτική Κοινότητα. Βάσει της Απογραφής του 2021, η Λεπτοκαρυά έχει μόνιμο πληθυσμό 3.612 κατοίκους.

Η Λεπτοκαρυά βρίσκεται στις ανατολικές υπώρειες του Ολύμπου και αποτελεί τουριστικό κέντρο. Οι παραλίες της προσελκύουν επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 2006, στη διάρκεια εργασιών για την κατασκευή αγωγού λυμάτων, ήρθαν στο φως νέα αρχαιολογικά ευρήματα. Συγκεκριμένα βρέθηκε στην περιοχή η συνέχιση των οχυρωματικών περιβόλων, κομμάτια των οποίων είχαν βρεθεί και παλαιότερα.^[9]

Η Λεπτοκαρυά διαθέτει δύο εξαθέσια Δημοτικά σχολεία, τρία διθέσια νηπιαγωγεία, Γυμνάσιο και Λύκειο, ιατρείο, ΚΑΠΗ, δημοτικό γήπεδο, τράπεζα, πολιτιστικούς συλλόγους, μουσείο, ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Έχει, μεταξύ άλλων, αθλητικό-μορφωτικό σύλλογο με την ονομασία "Μύτικας Λεπτοκαρυάς" (αγωνίζεται στη Β΄ κατηγορία του τοπικού ποδοσφαιρικού πρωταθλήματος), αλλά και δύο άλλους αθλητικούς συλλόγους, τον "Ερμή" και το σύλλογο "Ο Μέγας Αλέξανδρος". Επίσης Ορειβατικό σύλλογο και το καφυγιο Άνω Πηγάδι Ο αρχαιότερος σύλλογος της Λεπτοκαρυάς είναι η Πνευματική Κίνηση Λεπτοκαρυάς, που ιδρύθηκε το 1976 με κυριότερο σκοπό την προαγωγή του πολιτισμού και την προβολή του τόπου.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο τόπος μεταξύ της Λεπτοκαρυάς και της Σκοτίνας φέρεται να αποτελούσε τα αρχαία Λείβηθρα. Στο χώρο αυτό ίσως βρισκόταν και ο τάφος του Ορφέα, ο οποίος ήταν άβατο για τις γυναίκες επί πολλούς αιώνες. Η αρχαία αυτή πόλη συνδέεται επίσης με τη διονυσιακή λατρεία, καθώς εδώ τελέσθηκαν οι πρώτες Διονυσιακές Εορτές. Παραδόσεις αναφέρουν επίσης ότι οι πρώτοι κάτοικοι των Λεφτοκαρυών, όπως ήταν η ονομασία του πρώτου οικισμού, κατήλθαν από τα βουνά, νωρίτερα από το 1000 και εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους εξαιτίας των ιοβόλων φιδιών.^[3] Ο δεύτερος οικισμός χτίστηκε νοτιότερα από τον πρώτο (παρέμεινε στους πρόποδες) και, όπως καταδεικνύεται από τον ναό του Αγίου Νικολάου, οι νέοι κάτοικοι ήταν ναυτικοί. Επίσης, στον δεύτερο οικισμό οι κάτοικοι προέρχονταν από τα βουνά, ιδίως της Σαμαρίνας, οι οποίοι ενώθηκαν με τους γηγενείς.^[3]

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα μνημεία της Λεπτοκαρυάς, όπως οι βυζαντινοί ναοί, το μοναστήρι της Παναγίας Καναλιώτισσας του 11ου αιώνα και άλλα. Στην Παλαιά Λεπτοκαρυά βρίσκεται ο ναός της Αγίας Τριάδας και στα κοιμητήρια η Αγία Φωτεινή. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν κεφαλοχώρι και στις αρχές του εικοστού αιώνα είχε 1.200 Χριστιανούς Ορθοδόξους κατοίκους. Αναφέρεται την ίδια περίοδο με τη γραφή Λεπτοκαριά. 195 μαθητές και 3 δασκάλους είχε το Δημοτικό Σχολείο της, με βάση στοιχεία του 1934.^[10]

Ο περιηγητής Τοζέρ αναφέρει τη Λεπτοκαρυά στο δίτομο έργο του Έρευνες στα υψίπεδα της Τουρκίας (1869). Πέρα από τον οικισμό αναφέρει ότι βρήκε λεπτοκαρυές, "από τις οποίες πήρε το όνομά του, μολονότι τώρα δεν υπάρχουν καθόλου μέσα στο χώρο του οικισμού. Στις χαμηλότερες πλαγιές αφθονούν οι καστανιές ισπανικού τύπου".^[11] Σημαντικές είναι και οι πληροφορίες του Έλληνα περιηγητή Σχοινά, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, οπότε το χωριό ήταν κεφαλοχώρι, με 130 χριστιανικές οικογένειες.

Ο πρώτος οικισμός, που ονομαζόταν "Λεφτοκαρυές", ήταν κτισμένος στις υπώρειες του Ανατολικού Ολύμπου, μεταξύ των τοπωνυμίων Λούκι και Βλουκάνη, σε υψόμετρο γύρω στα 400 μ. και σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από τη θάλασσα. Σε εκείνη την περιοχή, όπου υπήρχε χριστιανικός ναός παλαιότερα, ευδοκιμούσαν οι αγριολεπτοκαρυές ή φουντουκιές, από όπου και η ονομασία του οικισμού. Παραμένει άγνωστο γιατί το όνομα άλλαξε αριθμό (από Λεπτοκαρυές σε Λεπτοκαρυά). Η ονοματοδοσία αποφασίστηκε από επιτροπή στη Μακεδονία (το 1914), η οποία τελικά επέλεξε το όνομα Λευτοκαρυδιά, απορρίπτοντας το τοπωνύμιο Λείβηθρον, το οποίο παρέπεμπε στη Μυθολογία.^[3]

Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα, μετά την απελευθέρωση, το 1918 στο ΦΕΚ 152Α - 09/07/1918 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το 1997 και μέχρι το 2010 με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 (σχέδιο Καποδίστριας) ορίστηκε έδρα του δήμου Ανατολικού Ολύμπου. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης αποτελεί κοινότητα^[12] η οποία ανήκει στη δημοτική ενότητα Ανατολικού Ολύμπου του δήμου Δίου - Ολύμπου και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είχε πληθυσμό 3.700 κατοίκους^[13] ενώ βάσει της Απογραφής του 2021, έχει μόνιμο πληθυσμό 3.612 κατοίκους.

Δείτε: Κοινότητα Λεπτοκαρυάς

Από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις και έθιμα στην κωμόπολη είναι η αναβίωση του διαμελισμού του Ορφέα από τις Μαινάδες, την Κυριακή της Αποκριάς, που λέγεται Γιορτή των Κέδρων. Η γιορτή τηρείται και σε άλλα Δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου Δίου Ολύμπου. Στη διάρκεια των εκδηλώσεων προσφέρεται κρασί και νηστίσιμο φαγητό (σαρδέλα), ενώ αυτά συνοδεύονται από χορούς και τραγούδια γύρω από φωτιά. Εντυπωσιακό και φαντασμαγορικό είναι το καρναβάλι της Λεπτοκαρυάς, με την παρέλαση των αρμάτων την Καθαρά Δευτέρα. Επίσης στη γιορτή της αγίας τριάδος γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι στην παλιά Λεπτοκαρυά όπου και γιορτάζει ο κεντρικός ναός.

Η Λεπτοκαρυά εξυπηρετείται από τον ομώνυμο σιδηροδρομικό σταθμό του Προαστιακού Θεσσαλονίκης από το 2008, ο οποίος συνδέει την πόλη με τη Θεσσαλονίκη και τη Λάρισα. Σήμερα ο προαστιακός χρησιμοποιείται περισσότερο απο το κλασικό τρένο και έγινε αγαπητός στους κατοίκους, λόγω της γρήγορης και αθόρυβης μεταφοράς.

• Γεώργιος Δ. Χατζής, Λεπτοκαρυά Ήθη - Έθιμα - Παραδόσεις - Χοροί και Τραγούδια - Παιδικά Παιχνίδια - Ιλιάτσια Γιατρικά - Παροιμίες - Φάρες και Ιδιωματικό Λεξικό (2.110 λέξεις), Β΄ έκδοση, 2014, Πνευματική Κίνηση Λεπτοκαρυάς.
• Συλλογικό έργο, Εγκυκλοπαίδεια Παιδεία, τόμος 14, σελ. 193, εκδόσεις Μαλλιάρης- Παιδεία, 2006.

1. ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 20. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 55. 
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2} Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 38. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 191. 
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2 3,3} Χατζής 2014, σελ. 11.
4. ↑ imkkp. «Γ' Αρχιερατική Περιφέρεια Κατερίνης – ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΙΤΡΟΥΣ, ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ & ΠΛΑΤΑΜΩΝΟΣ». Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2024. 
5. ↑ «Δήμος Δίου-Ολύμπου: Γαλάζια Σημαία φέτος σε 7 ακτές (φωτ.)». www.makthes.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2024. 
6. ↑ «Πάρκο Λειβήθρων - Αξιοθέατα, Μουσεία, Ψυχαγωγία -Λεπτοκαρυά». Pieria Guide, Ριβιέρα Ολύμπου. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2024. 
7. ↑ odelalis (19 Μαρτίου 2020). «Λιθόστρωτος δρόμος «το μονοπάτι του Ξέρξη» στον Κάτω Όλυμπο». Ο Ντελάλης. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2024. 
8. ↑ Δίου-Ολύμπου, Δήμος. «ΠΑΡΑΛΙΑ ΛΕΠΤΟΚΑΡΥΑΣ – Δήμος Δίου-Ολύμπου». Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2024. 
9. ↑ Στο φως νέα αρχαιολογικά ευρήματα στην Πιερία Αρχειοθετήθηκε 2007-09-29 στο Wayback Machine., Εφημερίδα ΕΠΤΑ, τ. 63, 30 Ιανουαρίου 2006.
10. ↑ Καζταρίδη Ι., Κατερίνη, από τη μικρή κώμη στην πολύτροπη πόλη Αρχειοθετήθηκε 2021-05-20 στο Wayback Machine., εκδόσεις ΜΑΤΙ
11. ↑ "Καζταρίδη Ι. Φ., Η Πιερία των περιηγητών και των γεωγράφων"σελ. 157
12. ↑ «Νόμος 4555/2018 - ΦΕΚ 133/Α/19-7-2018 ( Άρθρα 1 - 151) (Πρόγραμμα ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ) (Κωδικοποιημένος)». e-nomothesia.gr | Τράπεζα Πληροφοριών Νομοθεσίας. 19 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2024. 
13. ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10523 (σελ. 49 του pdf)

• Πληροφορίες για τη Λεπτοκαρυά και εικονική περιήγηση 360°, από το 360sites.gr Αρχειοθετήθηκε 2013-12-23 στο Wayback Machine.