Κλεοπάτρα Γ΄ της Αιγύπτου

Η Κλεοπάτρα Γ΄ γεννήθηκε το 160 π.Χ. σαν καρπός του γάμου ανάμεσα στον φαραώ Πτολεμαίο Στ΄ τον Φιλομήτορα και την αδελφή του Κλεοπάτρα Β΄. Τέσσερα χρόνια πριν ο Πτολεμαίος Στ΄ είχε χάσει τον θρόνο του από τον αδελφό του Πτολεμαίο Η΄. Για μια περίοδο διέμε��νε στη Ρώμη και κατόπιν στην Κύπρο, από όπου και οι Αλεξανδρινοί τον κάλεσαν να επιστρέψει το 163 π.Χ. Τα επόμενα χρόνια χαρακτηρίστηκαν από την προσπάθεια του αδελφού του να πάρει κάποια από τα εδάφη του Πτολεμαίου. Τελικά το 154 π.Χ. ο Πτολεμαίος Η΄ πραγματοποιεί μια αποτυχημένη προσπάθεια κατάληψης της Κύπρου, καθώς η βοήθεια που περίμενε από τους Ρωμαίους και τους συμμάχους της δεν έφτασε ποτέ. Ο Πτολεμαίος Στ΄ τον νίκησε, αλλά δεν τον τιμώρησε. Υπέγραψαν ειρήνη και ο Πτολεμαίος Η΄ αποσύρθηκε στην Κυρήνη όπου και ήταν βασιλιάς.

Λίγο μετά το 153 π.Χ. πέθανε ο μεγαλύτερος αδελφός της Κλεοπάτρας Γ΄ και διάδοχος του θρόνου, Πτολεμαίος Ευπάτωρ. Διάδοχος ανακηρύχθηκε ο νεογέννητος Πτολεμαίος Ζ΄. Ταραχές στη Συρία οδήγησαν τον πατέρα τους σε εκστρατεία, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η είσοδός του στην Αντιόχεια. Σε μία νικηφόρα όμως για τους Αιγυπτίους μάχη το 145 π.Χ., ο φαραώ τραυματίστηκε θανάσιμα και ξεψύχησε λίγες ημέρες μετά.

Ο διάδοχος του θρόνου, Πτολεμαίος Ζ΄, ήταν ακόμη παιδί. Η Αλεξάνδρεια διαιρέθηκε καθώς η μια μερίδα ζητούσε στον θρόνο την Κλεοπάτρα Β΄ και τον γιο της, ενώ η άλλη τον αδελφό της, Πτολεμαίο Η΄. Είναι άγνωστο αν έγινε μάχη, αλλά ο Πτολεμαίος επικράτησε. Συμφωνήθηκε επίσης να παντρευτεί τη χήρα του αδελφού του, η οποία ίσως να έθεσε ως όρο την ασφάλεια του γιου της. Όπως και να έχει εκείνος θανάτωσε τον ανιψιό του.

Η Κλεοπάτρα Β΄ παρέμεινε σύζυγός του και του χάρισε μάλιστα ένα γιο, τον Πτολεμαίο Μεμφίτη. Ο Πτολεμαίος Η΄ όμως, χωρίς να πάρει διαζύγιο από την αδελφή του, νυμφεύθηκε και την κόρη της, την Κλεοπάτρα Γ΄ το 141 π.Χ. Στα επίσημα έγγραφα οι δύο γυναίκες εμφανίζονται ως «Κλεοπάτρα η Αδελφή» και «Κλεοπάτρα η Σύζυγος». Και οι τρεις αναγνωρίζονταν ως κυβερνήτες της Αιγύπτου και ίσως ήταν επικίνδυνο για τον Πτολεμαίο να αμφισβητήσει ανοιχτά τα δικαιώματα της αδελφής του. Οι σχέσεις τους όμως δεν ήταν καθόλου καλές.

Το 131 – 130 π.Χ. η επαναστατική διάθεση που υπήρχε στην Αλεξάνδρεια ξέσπασε και η ρήξη ανάμεσα στον βασιλιά και την αδελφή του ήταν οριστική. Ο όχλος προσπάθησε να βάλει φωτιά στο παλάτι, αναγκάζοντας τον Πτολεμαίο να το σκάσει με προορισμό την Κύπρο, παίρνοντας μαζί την Κλεοπάτρα Γ΄, τα παιδιά που είχαν στο μεταξύ αποκτήσει και τον γιο του από την Κλεοπάτρα Β΄, Πτολεμαίο Μεμφίτη. Η Κλεοπάτρα Β΄ έμεινε μοναδικός ηγεμόνας της χώρας για μια περίοδο.

Το 129 π.Χ. ο Πτολεμαίος ανέκτησε την Αλεξάνδρεια με στρατιωτικά μέσα, αν και οι εχθροπραξίες ανάμεσα στους δυο στρατούς συνεχίστηκαν και το επόμενο χρονικό διάστημα. Η συμφιλίωση των κυβερνώντων της Αιγύπτου περίπου το 124 π.Χ. δεν σήμανε την άμεση παύση πυρός, καθώς εχθροπραξίες και σύγχυση βασίλευαν ακόμη σε κάποιες περιοχές, μέχρι το 118 π.Χ., οπότε και ένα διάταγμα που δημοσιεύτηκε σε όλο το βασίλειο ξεκαθάρισε τα πράγματα. Μετά την επιστροφή της Κλεοπάτρας Β΄, πέρασαν λίγα ακόμη χρόνια μέχρι και τον θάνατο του Πτολεμαίου Η΄, στις 28 Ιουνίου 116 π.Χ. Η Κλεοπάτρα Β΄ δεν εμφανίζεται πια στις διάφορες ιστορικές πηγές οπότε πρέπει να πέθανε την περίοδο αυτή.

Όταν πέθανε ο Πτολεμαίος Η΄ ο Φύσκων, άφησε πίσω του δύο γιους, τον Πτολεμαίο και τον Πτολεμαίο Αλέξανδρο, καθώς και τρεις κόρες: την Τρύφαινα, βασίλισσα των Σελευκιδών στη Συρία, την Κλεοπάτρα Δ΄, που παντρεύτηκε τον μεγαλύτερο από τους δυο αδελφούς της και την Κλεοπάτρα Σελήνη Α΄. Σύμφωνα με τη διαθήκη του πατέρα τους, ο θρόνος της Αιγύπτου, έμενε στην Κλεοπάτρα Γ΄, με την προϋπόθεση να μοιραζόταν τη βασιλεία με έναν από τους γιους της, όποιον αυτή προτιμούσε. Η Κλεοπάτρα σκόπευε να επιλέξει για τους δικούς της λόγους τον νεότερο αδελφό, τον Αλέξανδρο, όμως οι αλεξανδρινοί τελικά έκριναν εκείνοι επιβάλλοντας τον Πτολεμαίο, που έμεινε στην ιστορία ως Πτολεμαίος Θ΄ Λάθυρος.

Ο νεαρός άντρας αρχικά δεν ήταν σε θέση να αντισταθεί στις επιταγές της μητέρας του. Δεν αντιστάθηκε καν όταν εκείνη απομάκρυνε από το πλάι του την Κλεοπάτρα Δ΄, την σύζυγο-αδελφή του, με την όποια ήταν πολύ δεμένος, και τον ανάγκασε να παντρευτεί την άλλη του αδελφή, την Κλεοπάτρα Σελήνη Α΄. Όσο για τον μικρότερο αδελφό του, τον Πτολεμαίο Αλέξανδρο, η μητέρα τους θεώρησε συνετό να τον απομακρύνει από την Αλεξάνδρεια. Έλαβε τον τίτλου του Στρατηγού της Κύπρου και διέμενε στο νησί. Η Κλεοπάτρα Δ΄ έφυγε από την Αλεξάνδρεια και έστρεψε τις βλέψεις της στη Συρία.

Υπάρχουν ενδείξεις πως, καθώς περνούσε ο καιρός, ο Πτολεμαίος Θ΄ ο Λάθυρος, κατάφερε να κερδίσει έδαφος απέναντι στη μητέρα του. Ένας πάπυρος που χρονολογείται το 112 – 111 π.Χ. αναφέρει το όνομα της βασίλισσας Κλεοπάτρας Σελήνης και όχι της βασιλομήτορος. Κατά τον δέκατο χρόνο της βασιλείας του Πτολεμαίου Θ΄, η Κλεοπάτρα Γ΄ προσπάθησε να ξανακερδίσει τη δύναμή της οργανώνοντας πραξικόπημα. Κατηγόρησε τον βασιλιά για απόπειρα δολοφονίας της και υπήρξε τόσο πειστική για τους αλεξανδρινούς που ο Πτολεμαίος Θ΄ αναγκάστηκε να φύγει με πλοίο το 107 π.Χ. Η σύζυγος του Πτολεμαίου Θ΄, Κλεοπάτρα Σελήνη, μαζί με τα δύο τους παιδιά παρέμειναν πίσω, στα χέρια της Κλεοπάτρας. Η μητέρα του κάλεσε, τότε, τον αδελφό του από την Κύπρο για να αναλάβει τα σκήπτρα. Μητέρα και γιος αναγορεύτηκαν Θεοί Φιλομήτορες Σωτήρες. Ο Πτολεμαίος Ι΄ παντρεύτηκε την κόρη του έκπτωτου αδελφού του, Βερενίκη Γ΄.

Η Κλεοπάτρα δεν σκόπευε να αφήσει τον Πτολεμαίο Θ΄ να το σκάσει ζωντανός. Εκείνος όμως διέφυγε από την Κύπρο προσωρινά, και όταν αργότερα επέστρεψε εγκαταστάθηκε με ασφάλεια χωρίς να έχει η Κλεοπάτρα τη δύναμη να τον διώξει από μια περιοχή αιγυπτιακών συμφερόντων. Η σύγκρουσή ανάμεσά τους έλαβε χώρα στο ταραγμένο βασίλειο της Συρίας, που βρισκόταν υπό διάλυση εξαιτίας των υποψήφιων βασιλέων. Ο Πτολεμαίος Θ΄ εισέβαλε στην Παλαιστίνη με εφαλτήριο την Κύπρο, η Κλεοπάτρα Γ΄ από την Αίγυπτο, με τον Πτολεμαίο σύμμαχο του Αντίοχου Θ΄ Κυζικηνού και την Κλεοπάτρα σύμμαχο του Αντίοχου Η΄ Γρυπού και του βασιλέως της Ιουδαίας. Η Κλεοπάτρα Σελήνη δόθηκε από τη μητέρα της σύζυγος στον Αντίοχο Η΄ τον Γρυπό. Η σύγκρουση αυτή δεν είχε κανένα αποτέλεσμα για τους Πτολεμαίους: ο Πτολεμαίος Θ΄ επέστρεψε στην Κύπρο το 102 π.Χ. και η Κλεοπάτρα στην Αίγυπτο. Κέρδος είχαν οι Ιουδαίοι που κέρδισαν την ανεξαρτησία τους και πήραν τον έλεγχο μεγάλου μέρους της Παλαιστίνης.

Η Κλεοπάτρα δεν έζησε πολύ καιρό μετά από τις άκαρπες προσπάθειές της στην Παλαιστίνη. Πέθανε το φθινόπωρο του 101 π.Χ., όντας περίπου 60 ετών. Οι ιστορικές μαρτυρίες (Junianus Justinus, Παυσανίας, Αθηναίος) θεωρούν πως ο Πτολεμαίος Ι΄ Αλέξανδρος θανάτωσε τη μητέρα του.

• Δυναστεία των Πτολεμαίων
• Αρχαία Αίγυπτος
• Ελληνιστική περίοδος

• www.livius.org Cleopatra III
• Βιογραφία από τον Christopher Bennett Cleopatra III Αρχειοθετήθηκε 2007-12-01 στο Wayback Machine.
• The House of Ptolemy,by E. R. Bevan Κεφ 9
• The House of Ptolemy,by E. R. Bevan Κεφ 10
• The House of Ptolemy,by E. R. Bevan Κεφ 11
• Τα άρθρα Πτολεμαίος Η΄ Φύσκων και Πτολεμαίος Θ΄ Λάθυρος.

•   Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Cleopatra III στο Wikimedia Commons