Κλεοπάτρα Θεά

Η παιδική της ηλικία χαρακτηρίστηκε πολιτικά από τη διαμάχη ανάμεσα στον πατέρα της Πτολεμαίο Στ' Φιλομήτορα με τον αδερφό του Πτολεμαίο Η' Φύσκονα για το θρόνο της Αιγύπτου, υπό την άγρυπνη παρακολούθηση της Ρώμης που επιθυμούσε να αυξήσει την επιρροή της στη Μεσογείου. Τελικά οι δύο άν��ρες συγκρούστηκαν στην Κύπρο, όπου ο δεύτερος, προδομένος από τους συμμάχους του, ηττήθηκε στη Λάπηθο και αναγκάστηκε να παραδοθεί. Ο Φιλομήτωρ όμως, όχι μόνο άφησε ελεύθερο τον αδερφό του, μα έκανε νέα συνθήκη μαζί του, σύμφωνα με την οποία μπορούσε να γυρίσει ειρηνικά στο βασίλειο του, στην Κυρηναϊκή. Τον αρραβώνιασε επίσης με τη νεαρή Κλεοπάτρα Θεά, γάμος που τελικά δεν έγινε για κάποιο λόγο.

Τα επόμενα χρόνια, ο βασιλιάς των Σελευκιδών, Δημήτριος Α' Σωτήρ, άντρας με σθεναρή αποφασιστικότητα, ήρθε σε ρήξη με τους Ρωμαίους. Η αυξανόμενη δύναμή του ανησύχησε και τους γειτονικούς βασιλείς. Τον εξάδερφό του, Πτολεμαίο, τον έκανε εχθρό με τα σχέδιά του να κατακτήσει την Κύπρο. Ο βασιλιάς της Περγάμου έφερε τότε στο προσκήνιο ένα νέο διεκδικητή του θρόνου της Συρίας, έναν όμορφο νέο άντρα, του οποίου η πραγματική καταγωγή είναι αμφίβολη, αλλά ο ίδιος υποστήριζε πως ήταν γιος του Αντίοχου Δ' του Επιφανούς. Όταν ο νεαρός αυτός είχε ήδη πάει στη Ρώμη και κερδίσει την εύνοιά της, επέστρεψε στην Ανατολή, για να κατακτήσει τη Συρία. Με τη βοήθεια της Ρώμης, Αιγύπτου και Περγάμου, ο Δημήτριος εξέπεσε και τη θέση του πήρε ο διεκδικητής του θρόνου το 150 π.Χ. Αποκαλούσε τον εαυτό του Αλέξανδρο, αλλά οι Σύροι του έδωσαν το παρατσούκλι Βάλας.

Ο Πτολεμαίος του έδωσε για σύζυγο την κόρη του Κλεοπάτρα Θεά με κάποια επιφύλαξη. Πιστεύεται πως είχε αρχικά στο μυαλό του να ξαναπάρει την Κοίλη Συρία, αλλά η πρόταση του Αλεξάνδρου για γαμήλια ένωση των δύο οίκων τον έκανε να το σκεφτεί διαφορετικά. Σε δύο χρόνια όμως φάνηκε πως ο Αλέξανδρος δεν ήταν ο ηγέτης που θα επιθυμούσαν οι σύμμαχοί του. Ένας καλύτερος διεκδικητής του θρόνου έκανε την εμφάνισή του στην Κιλικία, ο μικρός Δημήτριος, γιος του Δημητρίου Α'. Βλέποντας την απειλή για εισβολή της Συρίας από το Βορρά, ο Πτολεμαίος Στ' με ισχυρή δύναμη πέρασε τα σύνορα φτάνοντας μέχρι την Πτολεμαΐδα το 148 π.Χ. Εκεί γλίτωσε από μια απόπειρα δολοφονίας την οποία απέδωσε στον Αλέξανδρο Βάλα και τον θεώρησε από κει κι έπειτα εχθρό. Ανακτώντας την κόρη του, την Κλεοπάτρα Θεά, βασίλισσα της Συρίας, άγνωστο πως, τη μεταβίβασε στο νεαρό Δημήτριο.

Η Αντιόχεια έδιωξε τον Αλέξανδρο, που διέφυγε στην Κιλικία και ο Πτολεμαίος Φιλομήτωρ μπήκε στην μεγάλη πόλη, την οποία ο πρόγονός του Πτολεμαίος Γ' Ευεργέτης είχε κατακτήσει ακριβώς έναν αιώνα πριν. Ο λαός της πόλης, που δεν ήθελε ούτε τον Αλέξανδρο ούτε το Δημήτριο για ηγεμόνα, τον παρακάλεσε να φορέσει το στέμμα της Συρίας μαζί με αυτό της Αιγύπτου. Ωστόσο, με τη σκιά της Ρώμης πάνω από τον κόσμο, ο Φιλομήτωρ υπήρξε ιδιαίτερα προσεκτικός για να αποδεχτεί την πρόταση. Έπεισε το λαό να δεχτεί το νεαρό Δημήτριο στο θρόνο των προγόνων του, με ανταμοιβή φυσικά να επιστρέψει η Κοίλη Συρία στα χέρια των Πτολεμαίων. Το 145 π.Χ. νίκησε οριστικά τον Αλέξανδρο Βάλα, ο οποίος θανατώθηκε στα χέρια Ναββαταίων Αράβων.

Ο ίδιος ο Πτολεμαίος πέθανε μετά από σοβαρό τραυματισμό και λίγο μετά τα αιγυπτιακά στρατεύματά αποχώρησαν από τη Συρία. Έτσι ο Δημήτριος παρέμεινε μόνος ηγεμόνας των Σελευκιδών. Φασαρίες, όμως, δεν άργησαν να ξεσπάσουν. Η παρουσία των μισθοφόρων στρατιωτών από την Κρήτη, οδήγησε τους κατοίκους της Αντιόχειας σε επανάσταση, και μόνο μετά από άγριες σφαγές επανήλθε η τάξη. Λίγο αργότερα, ο στρατηγός Διόδοτος κατέκτησε την πρωτεύουσα και επέβαλε τον προστατευόμενό του, Αντίοχο Στ' Διόνυσο, το γιο του Αλέξανδρου Βάλα από την Κλεοπάτρα που ήταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία, ως βασιλιά. Ο Δημήτριος απέτυχε να ανακτήσει την πόλη, ωστόσο διασώθηκε χάρις σε κάποιους στρατιώτες από την Ιουδαία και εγκαταστάθηκε στη Σελεύκεια. Αργότερα, το καλοκαίρι του 138 π.Χ. έπεσε στα χέρια των Πάρθων και από τότε ξεκίνησε η δεκαετής του αιχμαλωσία.

Η βαβυλωνιακή επαρχία των Σελευκιδών είχε ήδη περάσει στα χέρια της Παρθίας, αλλά στη Συρία η θέση της Δυναστείας ισχυροποιήθηκε υπό τον Αντίοχο Ζ' Σιδήτη, το νεότερο αδερφό του Δημητρίου, ο οποίος επίσης παντρεύτηκε την Κλεοπάτρα Θεά. Ο τελευταίος ανέτρεψε το Διόδοτο, ο οποίος και αυτοκτόνησε στην Απάμεια. Το ζαγάρι απέκτησε τα επόμενα χρόνια ένα γιο, τον Αντίοχο. Το 130 π.Χ. ο Αντίοχος Σιδήτης έχει στρατιωτικές επιτυχίες απέναντι στους Πάρθους, διώχνοντας τους από τη Βαβυλωνία και τη Μηδία. Ωστόσο τελικά γνώρισε την ήττα και έχασε τη ζωή του το καλοκαίρι του 129 π.Χ.

Ο Φραάτης Β', βασιλιάς των Πάρθων, είχε στο μεταξύ απελευθερώσει το Δημήτριο, ελπίζοντας πως τα δύο αδέρφια θα ξεκινούσαν εμφύλιο πόλεμο. Ωστόσο, ο Σιδήτης ηττήθηκε λίγο μετά και τα δύο αδέρφια δεν συναντήθηκαν ποτέ. Οι Πάρθοι καταδίωξαν το Δημήτριο, αλλά εκείνος κατάφερε να επιστρέψει με ασφάλεια στη Συρία επανακτώντας το θρόνο και τη βασίλισσά του. Το βασίλειό του όμως είχε περιοριστεί σημαντικά εδαφικά και πλέον περιελάμβανε μονάχα τη Συρία και την Κιλικία. Ωστόσο, όχι μόνο το βασίλειό του ήταν μια σκιά της προγενέστερης δόξας του, αλλά και οι σχέσεις του με την Κλεοπάτρα Θεά ήταν πλέον κάκιστες. Άλλωστε ο Δημήτριος στην εξορία είχε νυμφευθεί την αδερφ�� του Φράατη, Ροδογύνη, και είχε αποκτήσει μαζί της και άλλα παιδιά. Ο γιος της Κλεοπάτρας από τον Αντίοχο εστάλη στην Κύζικο για ασφάλεια, από όπου και προέρχεται το επώνυμο «ο Κυζικηνός».

Το 125 π.Χ. ο Δημήτριος ήρθε σε πόλεμο με τον Πτολεμαίο Η' Φύσκονα όταν αναμείχθηκε στον εμφύλιο πόλεμο που είχε ξεσπάσει στην Αίγυπτο. Για να τον εκδικηθεί, ο Φύσκων υποστήριξε το σφετεριστή του θρόνου των Σελευκιδών, Αλέξανδρο Β' Ζαβίνα. Ο Δημήτριος ηττήθηκε σε μια μάχη κοντά στη Δαμασκό και προσπάθησε να καταφύγει κοντά στη σύζυγό του στην Πτολεμαΐδα Ερμίου. Η Κλεοπάτρα όμως, αρνήθηκε να του ανοίξει τις πύλες της πόλης και έτσι έχασε τη ζωή του σε ένα πλοίο κοντά στην Τύρο.

Ο Σέλευκος, όντας ο μεγαλύτερος ηλικιακά γιος του κάπου μεταξύ 15 και 20 ετών, διεκδίκησε το στέμμα των Σελευκιδών. Ωστόσο αυτό ήταν ολέθριο λάθος καθώς δεν συμβουλεύτηκε πρώτα τη μητέρα του και ακλόνητη βασίλισσα της Συρίας εδώ και πάρα πολλά χρόνια (και βασιλείς), Κλεοπάτρα Θεά. Η τελευταία δεν τον συγχώρεσε και υποκινούμενη είτε από μίσος είτε από φόβο μήπως την εκδικηθεί για το θάνατο του πατέρα του, διέταξε τη δολοφονία του Σέλευκου το 125 π.Χ., ώστε να ανεβάσει στον θρόνο το δεύτερο γιο της με το Δημήτριο, τον Αντίοχο Η' Γρυπό.

Μετά τα γεγονότα αυτά η Κλεοπάτρα συμβασίλεψε στη Συρία με τον Αντίοχο, που έλαβε την επωνυμία «ο Γρυπός». Όπως λέγεται όμως, αποφάσισε να τον δηλητηριάσει βάζοντάς του κάτι ύποπτο στο κρασί. Εκείνος υποψιασμένος την υποχρέωσε να το πιει η ίδια και έτσι η Κλεοπάτρα άφησε την τελευταία της πνοή το 121 π.Χ.

Τα ιστορικά αυτά γεγονότα ενέπνευσαν τον Γάλλο δραματουργό Πιερ Κορνέιγ (1606 - 1684) να γράψει την τραγωδία με τίτλο Ροδογύνη.

• Δυναστεία των Σελευκιδών
• Δυναστεία των Πτολεμαίων
• Αυτοκρατορία των Σελευκιδών
• Αρχαία Αίγυπτος
• Ελληνιστική περίοδος

• www.livius.org Cleopatra Thea Αρχειοθετήθηκε 2013-10-11 στο Wayback Machine.
• Βιογραφία από τον Christopher Bennett Cleopatra Thea Αρχειοθετήθηκε 2008-02-14 στο Wayback Machine.
• Τα άρθρα Πτολεμαίος Στ' Φιλομήτωρ, Αλέξανδρος Α' Βάλας, Δημήτριος Β' Νικάτωρ, Αντίοχος Ζ' Σιδήτης και οι πηγές αυτών.