Γουδή

Η περιοχή Γουδή οριοθετείται δυτικά από τη λεωφόρο Μεσογείων, βόρεια και βορειοανατολικά από τη λεωφόρο Κύπρου και την περιοχή Παπάγου, ανατολικά - νοτιοανατολικά από την οδό Κοκκινοπούλου και νοτιοδυτικά από την οδό Σινώπης. Από πλευράς διοίκησης, ένα μέρος της περιοχής, το νότιο, ανήκει στον Δήμο Ζωγράφου, και το βόρειο στον Δήμο Αθηναίων, με όριο την οδό Παπαδιαμαντοπούλου.

Το όνομα φαίνεται πως προέρχεται από μεγάλη οικογένεια των Σπετσών που διακρίθηκε κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Το άλλοτε αποκαλούμενο πεδίον του Γουδή, ή πεδίον Γουδή χρησιμοποιούνταν ως πεδίο ασκήσεων των στρατιωτών και η επ' αυτού μικρή εκκλησία του Αγίου Θωμά ήταν τόπος μικρών εκδρομών των κατοίκων της παλιάς Αθήνας. Σε αυτή την περιοχή λειτούργησε επίσης και το πρώτο ελληνικό σκοπευτήριο καλούμενο Σκοπευτήριο Αθηνών, που αργότερα μεταφέρθηκε στην Καλλιθέα για να μετατραπεί από τους Ιταλούς (στη διάρκεια της Κατοχής 1941-1944) σε φυλακή.

Στην περιοχή του Γουδή ιδρύθηκε το 1896 το Νοσοκομείο Παίδων, σήμερα Νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία, το οποίο τέθηκε σε λειτουργία το 1901.

Στις 15 Αυγούστου του 1909, αξιωματικοί της Φρουράς των Αθηνών συνωμότησαν δημιουργώντας τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο και, συγκεντρωθέντες στου Γουδή, κήρυξαν επανάσταση υπό τον συνταγματάρχη του πυροβολικού Ζορμπά, ανατρέποντας την κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη και επιβάλλοντας μεταρρύθμιση του Συντάγματος, που δεν μπορούσε κατά την αντίληψή τους να κάνει από μόνη της η κυβέρνηση. Η επανάσταση εκείνη έμεινε γνωστή ως Κίνημα στο Γουδί.

Η αστυφιλία που γνώρισε η πόλη της Αθήνας αλλά και η μετέπειτα εξέλιξη της Μικρασιατικής Καταστροφής με την εγκατάσταση Ελλήνων προσφύγων από την Μικρά Ασία ενέτειναν την οικιστική ανάπτυξη της περιοχής σε σύντομο χρονικό διάστημα. Προς διατήρηση της μνήμης η οδός στο κέντρο της συνοικίας ονομάζεται Μικράς Ασίας ενώ πολλά οδωνύμια της περιοχής φέρουν ονόματα μικρασιατικών περιοχών και πόλεων (όπως Λυκαονίας, Καισαρείας, Λυδίας, Λυκίας).

Στις 15 Νοεμβρίου του 1922, εκτελέστηκαν στου Γουδή οι καταδικασθέντες από έκτακτο δικαστήριο (υπόθεση γνωστότερη ως η δίκη των έξι), κατηγορηθέντες ως υπαίτιοι της Μικρασιατική καταστροφής πολιτικοί Δημήτριος Γούναρης, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, Νικόλαος Στράτος, Νικόλαος Θεοτόκης και Γεώργιος Μπαλτατζής καθώς και ο τότε αρχιστράτηγος Γεώργιος Χατζηανέστης. Του δε γεγονότος αυτού είχε προηγηθεί στον ίδιο χώρο δημόσια καθαίρεση στρατιωτικών.

Το 1927 άρχισαν να ανεγείρονται τα μεγάλα εργαστήρια και παραρτήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικότερα της Ιατρικής Σχολής. Σημαντικό μέρος της έκτασης της περιοχής καταλάμβανε το τότε φθισιατρείο (σανατόριο) Σωτηρία, το οποίο σήμερα λειτουργεί ως Γενικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος. Πολύ μεγάλο επίσης μέρος καταλάμβαναν τα στρατόπεδα της συνοικίας αυτής και γενικότερα το πεδίο Γουδή που συνδέθηκε επανειλημμένα με στρατιωτικούς που επιχείρησαν ανάμειξη στην πολιτική ζωή της χώρας.

Στις 21 Απριλίου του 1967, με αφετηρία πάλι του Γουδή, επίορκοι αξιωματικοί, στελέχη της μετέπειτα Χούντας των συνταγματαρχών, κίνησαν άρματα μάχης και κατέλυσαν κυβέρνηση και δημοκρατία προχωρώντας σε εκτεταμένες συλλήψεις και περιορισμούς και εκτοπισμούς πολιτικών και πολιτών.

Το στρατόπεδο του Γουδή φιλοξενούσε το ιππικό του Στρατού. To 1945 συγκροτήθηκε η Σχολή Τεθωρακισμένων για την εκπαίδευση αξιωματικών και οπλιτών, η οποία λειτούργησε μόνο για λίγους μήνες. Το Σεπτέμβριο του 1954 η σχολή επέστρεψε και πάλι στου Γουδή ως Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων (Κ.Ε.ΤΘ.) και λειτούργησε μέχρι τον Ιούλιο του 1975, τη χρονιά που μεταφέρθηκε στον Αυλώνα Αττικής. Στον χώρο του πρώην στρατοπέδου, στις αθλητικές εγκαταστάσεις που δημιουργήθηκαν για τον σκοπό αυτό, διεξήχθησαν, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, τα αγωνίσματα της αντιπτέρισης (badminton) και του μοντέρνου πεντάθλου. Επίσης, από το 2004 λειτουργεί η Εθνική Γλυπτοθήκη που στεγάζεται σε δύο διαμορφωμένα κτίρια των πρώην βασιλικών στάβλων και περιβάλλεται από μία έκταση 6.500 τ.μ. στο Άλσος Στράτου.

Η ονομασία Γουδί σε ουδέτερο γένος ήταν αρκετά διαδεδομένη, μέχρι τις προσπάθειες της μεταφράστριας Βασιλικής Καραγιάννη, που ξεκίνησαν το 2005, για αλλαγή στη γενική Γουδή. Ο ισχυρισμός της, ότι κτήματα στην περιοχή ανήκαν στην εφοπλιστική οικογένεια Γουδή των Σπετσών είτε ως ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες που προσέφερε στη διάρκεια του Αγώνα του 1821, είτε (κατ' άλλους) ως κατοχυρωμένα με οθωμανικά παραχωρητήρια (χοτζέτια), είναι αληθής.^[1] Από την άλλη, είναι γνωστό φαινόμενο στην ελληνική γλώσσα να μετασχηματίζονται τα τοπωνύμια με την πάροδο των αιώνων και από γενική αρσενικού (που δηλώνει τον ιδιοκτήτη) να μετατρέπονται σε ονομαστική ουδετέρου. Τα παραδείγματα αφθονούν σε όλη την Ελλάδα. Στα τέλη του 19ου αιώνα πάντως είχε πια επικρατήσει τελείως ο τύπος το Γουδί, εξού και η έκφραση «Το κίνημα στο Γουδί» και το άρθρο του Ελευθερίου Βενιζέλου Όχι εις το Γουδί στην εφημερίδα Εμπρός στις 7/6/1930.^{[σημ. 1]}

Οι αντιρρήσεις της Βασιλικής Καραγιάννη για την απότιση τιμής στην ξεχασμένη οικογένεια Γουδή, όμως, πέρασαν στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας χωρίς αντίλογο, το 2006, με αποτέλεσμα να γίνουν αλλαγές σε οδικές σημάνσεις και ονομασίες γραμμών λεωφορείων.^[2][3]

Σήμερα, στου Γουδή βρίσκεται η έδρα της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Υποστήριξης Στρατού. Λειτουργούν επίσης δύο στρατόπεδα, το Στρατόπεδο Στρατηγού Ν. Ζορμπά, όπου εδρεύει η Σχολή Προγραμματιστών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών (ΣΠΗΥ) και το Στρατόπεδο Βαρύτη, όπου βρίσκεται το Φρουραρχείο Αθηνών και το οδοντιατρείο φρουράς.

Η περιοχή του Γουδή εκτός από στρατιωτική περιοχή είναι και σημαντική φοιτητική περιοχή. Σε αυτή βρίσκονται η Ιατρική Σχολή, η Οδοντιατρική Σχολή και η Νοσηλευτική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Επίσης οι εγκαταστάσεις της Πολυτεχνειούπολης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου συνορεύουν με τη συνοικία.

Στην περιοχή λειτουργούν τα Νοσοκομεία Παίδων Αγία Σοφία και Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού, το Λαϊκό Νοσοκομείο, το Γεώργιος Γεννηματάς - Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών (Γενικό Κρατικό), το Σωτηρία - Γενικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών, το 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών και το 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας. Η κεντρική εκκλησία της περιοχής είναι ο Άγιος Θωμάς.

Τα παλαιότερα κτήρια νοσηλευτικού ιδρύματος οικοδομήθηκαν στην περιοχή τον 19ο αιώνα, κι ανήκαν σε ένα εξειδικευμένο ινστιτούτο ή «σανατόριο», το οποίο αναλάμβανε την νοσηλεία και διαβίωση φθισικών, δηλαδή ατόμων που είχαν προσβληθεί από φυματίωση. Η ίδρυση του νοσοκομείου αυτού, που ονομάστηκε «Η Σωτηρία», υπήρξε πρωτοβουλία της Σοφίας Εγκαστρωμένου-Σλήμαν, η οποία παραχώρησε και την μεγάλη έκταση στην οποία οικοδομήθηκε το νοσοκομείο, στα ανατολικά της λεωφόρου Μεσογείων.

Ένα μέρος των εκτάσεων στου Γουδή περιήλθε στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, οι οποίες δημιούργησαν εκεί στρατόπεδα και αργότερα δύο μεγάλα στρατιωτικά νοσοκομεία: ένα για την εξυπηρέτηση των στελεχών του Στρατού και των οικογενειών τους, κι ένα για τα στελέχη της Πολεμικής Αεροπορίας.

Η περιοχή εξυπηρετείται και συνδέεται με το κέντρο της Αθήνας με λεωφορειακές γραμμές του ΟΑΣΑ.

• Γιώργος Βελέντζας, ηθοποιός ^[4]