Чул кăмрăк

Чул кăмрăк — хытă хуткăç, пайталлă тупнăлăх, кăмрăкăн уйрăм форми, кăмрăкамăш шайĕ тĕлĕшпе хăмăр кăмрăк тата антрацит хушшинче тăрать.

Çавăн пекех

Истори

Çĕркăмрăкне авалхи тенчерех пĕлнĕ. Малтан асăннине Аристотельпе (IV ĕ. п.т.) çыхăнтараççĕ^[1]. Темиçĕ вунăçуллăх каярах ун веренекенĕ Теофраст Эресский «Чул çинчен трактатĕнче» çапла çырнă:

«... Носят эти ископаемые вещества название антрацита (или угля) ... они вспыхивают и горят подобно древесному углю...»^[2]

Авалхи римлянсем çуртсене ăшăтма çĕркăмрăк хальхи Аслă Британи кăларнă. Юньнань китай провинцинче I ĕ. п.т. çĕркăмрăкне сывлăшсар ăшатса кокс тунă^[3].

Характеристики

Хура е сăра-хура тачă ту породи. Метал е сăмала евĕр йăлтаркка. Çĕркăмрăкра 75-92% углерод, 2,5-5,7% водород, 1,5-15% кислород. 2-48% вĕçекен япаласем. Нӳрлехĕ 1-12%.

Çĕруправĕсем

**2006-мĕш çул тĕлне çирĕплетнĕ çĕркăмрăкĕ саппасĕсем, млн тонн**^[4]
Çĕршыв	Çĕркăмрăк	Хăмăр кăмрăк	Пĕтĕмпе	%
АПШ	111338	135305	246643	27,1
Раççей	49088	107922	157010	17,3
Китай	62200	52300	114500	12,6
Ĕнчĕ	90085	2360	92445	10,2
Австрали	38600	39900	78500	8,6
Кăнтăр Африка	48750	0	48750	5,4
Украина	16274	17879	34153	3,8
Казахстан	28151	3128	31279	3,4
Польша	14000	0	14000	1,5
Бразили	0	10113	10113	1,1
Германи	183	6556	6739	0,7
Колумби	6230	381	6611	0,7
Канада	3471	3107	6578	0,7
Чехи	2094	3458	5552	0,6
Индонези	740	4228	4968	0,5
Турци	278	3908	4186	0,5
Мадагаскар	198	3159	3357	0,4
Пакистан	0	3050	3050	0,3
Болгари	4	2183	2187	0,2
Таиланд	0	1354	1354	0,1
Çурçĕр Корея	300	300	600	0,1
Çĕнĕ Зеланди	33	538	571	0,1
Испани	200	330	530	0,1
Зимбабве	502	0	502	0,1
Румыни	22	472	494	0,1
Венесуэла	479	0	479	0,1
Пĕтĕмпе	478771	430293	909064	100,0

Шахтерсен сывлӑхӗ ҫине витӗм кӳни

Ҫӗр айӗнчи кӑмрӑк ăшĕнче ртутьпе кадми йышши сиенлӗ металсем (0,0001 процентран 0,01% таран концентраци) пур.

Асăрхавсем

^ Аристотель. Метеорологика // Соч. Т. 3. - М .: Мысль, 1981. - С. 441-558
^ Наумов Л. С. На орбите кокса. / Л. С. Наумов, Л. Д. Соболев. - М.: Металлургия, 1984. - 96 с
^ Харлампович Г. Д. Черный хлеб металлургии. / Г. Д. Харлампович, А. А. Кауфман - М.: Металлургия, 1983. - 160 с.
^ BP Statistical review of world energy June 2007 (акăлчан). çăлкуçран архивланă 6 Нарӑс уйӑхӗн 2009. Тĕрĕсленĕ 2 Ака уйӑхӗн 2008.

Литература

Смирнов В. А., Сергеев П. В., Белецкий В. С. Технология обогащения угля. Учебное пособие. — Донецк: Восточный издательский дом, 2011. — 476 с. 2020 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 28-мӗшӗнче архивланӑ.
Белецкий В. С. Уголь в современном мире и Украине // Донец. Рос. Науч. т-во им. Шевченко. Т. 3: Химия, технические науки, науки о земле, медицина и психология. — Донецк, 2003. — С. 58-66.

Каçăсем

http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/coal.html

[1] Аристотель. Метеорологика // Соч. Т. 3. - М .: Мысль, 1981. - С. 441-558

[2] Наумов Л. С. На орбите кокса. / Л. С. Наумов, Л. Д. Соболев. - М.: Металлургия, 1984. - 96 с

[3] Харлампович Г. Д. Черный хлеб металлургии. / Г. Д. Харлампович, А. А. Кауфман - М.: Металлургия, 1983. - 160 с.

[4] BP Statistical review of world energy June 2007 (акăлчан). çăлкуçран архивланă 6 Нарӑс уйӑхӗн 2009. Тĕрĕсленĕ 2 Ака уйӑхӗн 2008.

[1]