Triangulacija (šah)
Triangulacija je taktika koja se koristi u šahu da se protivnik dovede u iznudicu (cugcvang), odnosno to je taktika čiji je cilj vraćanje u početnu poziciju na takav način da je protivnik tada prisiljen odigrati prvi u toj poziciji, kad to za njega predstavlja hendikep, npr. mora obustaviti blokadu i dopustiti protivniku da prodre u njegovu poziciju. Triangulacija se još naziva i gubljenje tempa ili gubljenje poteza.
Najčešće se dešava u završnicama s kraljevima i pješacima kad jedan kralj može manevrirati na 3 susjedna polja u obliku trougla i zadržati osnovnu poziciju dok protivnički kralj ima samo 2 polja za to. Stoga, ako jedan kralj triangulira koristeći 3 poteza da bi se vratio na polazno polje, a protivnički kralj ne može učiniti istu stvar, izgubio je ključni tempo i došao do iste pozicije, samo što je sad na potezu protivnik. Triangulacija se može desiti i u drugim završnicama i čak i u nekim središnjicama (Flear 2004, str. 15).
Primjer
[uredi | uredi izvor] | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 |  |
 |
|
|
|
|
|
| 8 |
| 7 | |
 |
|
 |
|
|
|
| 7 |
| 6 | |
 |
 |
|
|
|
|
| 6 |
| 5 | |
|
|
 |
 |
|
|
| 5 |
| 4 | |
|
|
|
|
|
|
| 4 |
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
| 3 |
| 2 | |
|
|
|
|
|
|
| 2 |
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
| 1 |
| a | b | c | d | e | f | g | h | |
Razmotrite ovu poziciju, sa bijelim na potezu. Ovdje crni ima opoziciju i drži bijelog kralja na odstojanju. Međutim, da bijeli ima opoziciju (tj. da je crni na potezu u ovoj poziciji), crni kralj morao bi se odmaći od d7 i dozvoliti bijelom kralju da napreduje. Crni kralj mora ostati blizu trenutnog položaja – mora spriječiti napredovanje c-pješaka i ne smije dozvoliti da bude izguran na ivicu table. Polja d5 i d7 jesu odgovarajuća polja. Kad je bijeli kralj na d5, crni kralj mora biti na d7, sa bijelim na potezu kako bi spriječio napredovanje bijelog kralja. Bijeli ima trougao dostupnih polja: d5, e5 i d4 i može pobijediti sljedećim manevrom:
- 1. Ke5! (ako 1. c6+, onda 1...Kc8 remizira. Ako 1... bxc6+, onda 2. Kc5 dobija.)
- 1...Kc6 (ako 1... Ke7, onda 2. c6 i bijeli dobija promocijom b-pješaka)
- 2. Kd4 Kd7
- 3. Kd5
i sada je triangulacija kompletirana i imamo istu poziciju, ali je sad na potezu crni. Bijeli je uzeo opoziciju i crni je sad u iznudici. Partija se može nastaviti ovako:
- 3. ...Kc8
- 4. Ke6! (dijagonalna opozicija) Kd8
- 5. Kd6 (vertikalna opozicija) Kc8
- 6. Ke7 Kb8
- 7. Kd7 Ka8
- 8. c6
i bijeli dobija (Dvorjecki 2006, str. 21). (Postoje i drugi načini za bijelog da dobije nakon svog 3. poteza.)
Triangulacija kraljem
[uredi | uredi izvor] | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 | |
|
|
|
|
|
|
| 8 |
| 7 | |
|
|
|
|
|
|
| 7 |
| 6 | |
|
|
|
|
|
|
| 6 |
| 5 | |
|
|
|
 |
|
|
| 5 |
| 4 | |
|
|
|
|
|
|
 | 4 |
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
 | 3 |
| 2 | |
|
|
|
|
|
|
| 2 |
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
| 1 |
| a | b | c | d | e | f | g | h | |
U ovoj partiji iz 1978. između Leva Aljburta i budućeg svjetskog prvaka, Garija Kasparova[1], crni dobija triangulacijom:
- 55...Kf5!
- 56. Kg1 Ke5
i bijeli je predao. Nakon 57. Kf1 Ke4! 58. Kf2 Kf4 59. Kf1 Kg3 crni osvaja bijelog pješaka (Kasparov 2011, str. 140).
Drugi primjer
[uredi | uredi izvor] | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 | |
|
|
|
|
|
|
| 8 |
| 7 | |
|
|
|
|
|
|
| 7 |
| 6 | |
|
|
|
|
|
|
| 6 |
| 5 | |
|
|
|
|
 |
|
| 5 |
| 4 | |
|
|
|
|
|
|
 | 4 |
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
| 3 |
| 2 | |
|
|
|
|
 |
|
| 2 |
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
| 1 |
| a | b | c | d | e | f | g | h | |
Triangulacija se može desiti i u drugim završnicama osim one s kraljevima i pješacima, kao što je bilo u ovoj partiji na Turniru kandidata 1965, u kojoj je budući svjetski prvak Boris Spaski porazio bivšeg svjetskog prvaka Mihaila Talja i izborio pravo da izazove tadašnjeg aktualnog svjetskog prvaka Tigrana Petrosjana.[2] Da je bijeli na potezu, bio bi u iznudici. Crni to postiže triangulacijom:
- 64...Kd2
- 65. Te4 Kc3!
- 66. Th4 Kd3
- 67. 0-1
Sada je pozicija ista kao polazna, ali je na potezu bijeli, što znači da je u iznudici. Mora izgubiti topa ili dozvoliti napredovanje f-pješaka ka promociji (Giddins 2007, str. 62).
Primjer u završnici s kraljem i pješakom
[uredi | uredi izvor] | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 | |
|
|
|
|
|
|
| 8 |
| 7 | |
|
|
|
|
|
|
| 7 |
| 6 | |
|
|
|
|
|
|
| 6 |
| 5 | |
|
|
|
|
|
|
| 5 |
| 4 | |
|
|
|
|
|
|
| 4 |
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
| 3 |
| 2 | |
|
|
|
|
|
|
| 2 |
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
| 1 |
| a | b | c | d | e | f | g | h | |
Obično, kad kralj triangulira u završnici s kraljem i pješakom, nalazi se blizu protivničkog kralja i triangulacijom stječe opoziciju, dovodeći protivnika u iznudicu. Ova pozicija (iz analize partije između Alekseja Širova i Aleksandra Griščuka iz New Delhija 2000) pokazuje primjer kad su kraljevi vrlo udaljeni.[3] Bijeli triangulira kako bi crnog doveo u iznudicu:
- 1. Kh2! Kf7
- 2. Kg3 Ke8
- 3. Kg2!
i crni je iznenađujuće u iznudici. Partija se može nastaviti ovako:
- 3...g4
- 4. Kg3 Kf7
- 5. Kf4 Ke8
- 6. Ke5 Kf7 (crni ne smije dozvoliti bijelom da odigra Ke6)
- 7. Kd5 g3
- 8. Kc6 g2 (Ako 8...Ke8, onda 9. d7+ Kxe7 10. Kc7 i bijeli lahko dobija)
- 9. Kd7 g1=D
- 10. e8=D+
i bijeli dobija (Silman 2007, str. 374–77).
Triangulacija ostalim figurama
[uredi | uredi izvor]Za primjer triangulacije damom pogledajte poziciju u završnici dama protiv topa u Philidorovoj poziciji. Partija Fischer – Tajmanov (4. partija) pokazuje sličnu taktiku s lovcem. Top također može izvesti ovaj manevar, ali skakač ne može (Müller i Pajeken 2008, str. 40, 175, 189).
Primjer s topom
[uredi | uredi izvor] | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 | |
|
|
|
|
|
|
| 8 |
| 7 | |
|
|
|
|
|
|
 | 7 |
| 6 | |
|
|
|
|
|
|
| 6 |
| 5 | |
|
|
|
|
|
|
| 5 |
| 4 | |
|
|
|
|
|
|
| 4 |
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
| 3 |
| 2 | |
|
|
|
|
|
|
| 2 |
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
| 1 |
| a | b | c | d | e | f | g | h | |
U ovoj partiji između budućeg FIDE svjetskog prvaka Veselina Topalova i bivšeg svjetskog prvaka Anatolija Karpova[4] bijeli triangulira topom kako bi crnog doveo u iznudicu:
- 1. Th7+!? Kd8
- 2. Th8+ Kd7
- 3. Th6.
Nazad u istu poziciju i crni je u iznudici. Partija je nastavljena:
- 3...Kd8
- 4. Th7 (ponovo iznudica)
- 4...Tb4
- 5. Ka7 Ta4+
- 6. Kb6 1-0 (Müller i Pajeken 2008, str. 173–74).
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Bilješke
[uredi | uredi izvor]- ^
Prikaz partije Aljburt – Kasparov, 1978. na Chessgames.com (en)
- ^
Prikaz partije Talj – Spaski, 1965. na Chessgames.com (en)
- ^ Širov – Griščuk
- ^
Prikaz partije Topalov – Karpov, 2002. na Chessgames.com (en)
Reference
[uredi | uredi izvor]- Dvorjecki, Mark (2006), Dvoretsky's Endgame Manual (2. izd.), Russell Enterprises, ISBN 1-888690-28-3 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- Flear, Glenn (2004), Starting Out: Pawn Endings, Everyman Chess, ISBN 1-85744-362-4 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- Giddins, Steve (2007), 101 Chess Endgame Tips: Golden nuggets of endgame wisdom, Gambit Publications, ISBN 978-1-904600-66-4 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- Kasparov, Gari (2011), Garry Kasparov on Garry Kasparov, Part 1: 1973-1985, Everyman Chess, str. 520, ISBN 978-1-85744-672-2 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- Müller, Karsten; Pajeken, Wolfgang (2008), How to Play Chess Endings, Gambit Publications, ISBN 978-1-904600-86-2 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- Silman, Jeremy (2007), Silman's Complete Endgame Course: From Beginner to Master, Siles Press, ISBN 1-890085-10-3 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
Dodatna literatura
[uredi | uredi izvor]- Nunn, John (2007), Secrets of Practical Chess (2. izd.), Gambit Publications, str. 119–21, ISBN 978-1-904600-70-1 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- Benko, Pal (novembar 2010), "Endgame Lab: Triangulation", Chess Life: 48–49 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)