Rudi Čajavec

Rudolf Čajavec
Rudolf Čajavec
Rođenje	1. april 1911.; Zgošća, Austrougarska
Smrt	4. juli 1942 (31 godina); Kadinjani, Kraljevina Jugoslavija

Rudolf Rudi Čajavec (1. april 1911 - 4. juli 1942), partizanski avijatičar, uz Franju Kluza jedan je od pionira partizanskog vazduhoplovstva NOVJ i Narodni heroj Jugoslavije.

Biografija

Rođen je 1. aprila 1911. godine u Zgošću kod Kaknja. Završio je gimnaziju, a Pravni fakultet u Beogradu. Tada je postao član KPJ i učestvovao u demonstracijama. Zbog toga hapšen je i mučen u zatvoru Glavnjača. U Novom Sadu završio je i školu rezervnih oficira – pilota. Odlazi na doktorske studije na Sorbonu u Parizu, ali zbog njemačke okupacije Francuske vraća se u Jugoslaviju.^[1] Nakon okupacije zemlje i osnivanja Nezavisne države Hrvatske radi u Banjoj Luci, u Uredu za kolonizaciju. Odmah se povezao sa mjesnom organizacijom KPJ.

Pristupanje Narodnooslobodilačkoj borbi

U vazduhoplovstvu Nezavisne Države Hrvatske bilo je nekoliko avijatičara oficira i podoficira koji su bili naklonjeni narodnooslobodilačkoj borbi. Partijske organizacije u Zagrebu i Sarajevu uspjele su da stupe u kontakt sa njima prvenstveno radi skupljanja podataka.

U Banjoj Luci, na aerodromu Zalužani, bili su Franjo Kluz (avijatičar) i Dragutin Mišo Jazbec (aviomehaničar). Čajavec, kao rezervni pilot, letio je povremeno i upoznao se sa njima. Operativnoi štab NOV i POJ Bosanske krajine, pripremio je preletanje na oslobođenu teritoriju.

Rudi Čajavec i Mišo Jazbec preletjeli su na sletilište Urije kod Prijedora 23. maja 1942. godine, avionom „Brege-19″. Franjo Kluz, učinio je to neposredno prije njih, sa avionom Potez-25, punim naoružanja. Ivica Mitričić, koji će kasnije postati mitraljezac Kluza izvršio je tehničke pripreme za prihvat aviona. Bio je to početak stvaranja partizanske avijacije, prve i jedine kojom je raspolagao neki Pokret otpora u porobljenoj Evropi.^[2]

Rudi Čajavec i mehaničar Mišo Jazbec, avionom Brege-19, bombardovali su aerodrom kod Banja Luke i bacali letke nad gradom. Bilo je to 4. og jula 1942. god. i istovremeno prva i jedina akcija dvojice avijatičara. Ranjen od protivavionske vatre, Čajavec morao je prinudno da sleti kod sela Kadinjana. Da ne bi živ pao neprijatelju u ruke, izvršio je samoubistvo, a mehaničar Jazbec zarobljen je, odveden u ustaški zatvor u Zagrebu i poslije mučenja strijeljan.

Oko prevrnutog aviona ubrzo okupila se veća grupa neprijateljskih oficira i vojnika. Najpre stigli su četnicia zatim i ustaše i domobrani iz obližnje posade u Klašnicama. Brzo na lice mjesta stigla je i komisija iz Banjaluke. Bio je tu i glavnostožerni bojnik Bestal, oficir za vezu kod njemačke Kampfgruppe Westbosnien, koji će napraviti prvu historijsku fotografiju o kolaboraciji na tlu Jugoslavije za vrijeme Drugog svjetskog rata. Na njoj su njemački kapetan Kopecki, komandir četnika iz Kadinjaka i domobranski satnik Lederer, koji posmatraju krhotine partizanskog aviona. Snimak se nalazi u arhivi Vojno-historijskog instituta JNA.^[3]

Njemu u čast, u SFRJ, pojedina poduzeća nosila su njegovo ime. Tako 1950. godine, osnovana je tvornica vojne elektroničke opreme i uređaja u Banjoj Luci, i nosila je ime "Rudi Čajavec". Kasnije, tvornica proizvodi i elektronske potrošačke uređaje, kao što su pojačala za gitare, televizori i PA sustavi.

Za vremena SFRJ izdata je poštanska marka s likom Rudija Čajaveca i Franje Kluza.

Herojski čin preleta Čajavca i Kluza na slobodni teritorij, uveliko bio je i nadahnuće za radnju partizanskog ratnog filma "Partizanska eskadrila" iz 1979.

Rudi Čajavec odlikovan je Ordenom narodnog heroja 20. decembra 1951, Ordenom zasluga za narod prvog reda, Spomenicom 1941.

Literatura

Narodni heroji Jugoslavije –Beograd, Mladost, 1975

Reference

^ "Rudi Čajavec". Narodni heroji. Arhivirano s Narodni heroji - Rudi Čajavec originala Provjerite vrijednost parametra |url= (pomoć), 18. 2. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.
^ "Dragutin Ćurguz Milorad Vignjević - DRUGI KRAJIŠKI NARODNOOSLOBODILAČKI PARTIZANSKI (KOZARSKI) ODRED „MLADEN STOJANOVIĆ"" (PDF). IZDANO POVODOM PROSLAVE 40-GODIŠNJICE KOZARSKE EPOPEJE Nacionalni park „Kozara“ Prijedor, 1982. Pristupljeno 9. 2. 2016.
^ "Prve zamisli o stvaranju partizanske avijacije" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 5. 3. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.

Vanjski linkovi

[Rudi-1] "Rudi Čajavec". Narodni heroji. Arhivirano s Narodni heroji - Rudi Čajavec originala Provjerite vrijednost parametra |url= (pomoć), 18. 2. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.

[Bokan-2] "Dragutin Ćurguz Milorad Vignjević - DRUGI KRAJIŠKI NARODNOOSLOBODILAČKI PARTIZANSKI (KOZARSKI) ODRED „MLADEN STOJANOVIĆ"" (PDF). IZDANO POVODOM PROSLAVE 40-GODIŠNJICE KOZARSKE EPOPEJE Nacionalni park „Kozara“ Prijedor, 1982. Pristupljeno 9. 2. 2016.

[RudiČ-3] "Prve zamisli o stvaranju partizanske avijacije" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 5. 3. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.

[1]