Nefron

*Nefron*
Nefron
	Dijagram (lijevo) dugog jukstamedulskog nefrona i (desno) kratog korteksnog nefrona (kore). Lijevi nefron označen je sa šest imenovanih nefronskih segmenata. Također je označen sabirni kanal, pogrešno označenim kao collection duct; to je zadnji dio nefrona.
Detalji
Latinski	Nephroneum
Prekurzor	Metanefroski blastem (intermedijarni mezoderm)
Sistem	Mokraćni sistem
Identifikatori
Gray's	p.1221
FMA	17640
	Anatomska terminologija

Nefron je mikroskopski mala strukturna i osnovna funkcijska jedinica bubrega. Sastoji se od brežnog tjelašca i bubrežne tubule. Bubrežno tjelašce se sastoji od klupka kapilara zvanog glomerul koji obuhvatajuće Bowmanove čahure. Od čahure proteže se bubrežna tubula. Čahura i tubula su povezani i sastoje se od epitelnih ćelija sa lumenom. Zdrava odrasla osoba, u svakom bubregu ima po 1–1,5 miliona nefrona.^[1] Krv se filtrira dok prolazi kroz tri sloja: endotelne ćelije zida kapilara, njegovu baznu membranu i između natavaka stopala podocita čahurske sluznice. Cjevčica (tubula) ima susjedne peritubulske kapilare koje se protežu između silaznog i uzlaznog dijela tubule. Kako tečnost izlazi iz čahure prema dolje u tubulu, epitelne ćelije oblažu tubule: reapsorbira se voda i razmjenjuju supstance (neke se dodaju, druge uklanjaju); prvo sa intersticijskom tečnošću izvan tubula, a zatim u plazmi susjednih peritubulskih kapilara, kroz endotelne ćelije koje oblažu taj kapilar. Ovaj proces regulira količinu tjelesne tečnosti, kao i nivo mnogih tjelesnih supstanci. Na kraju tubula, izlazi preostala tečnost – mokraća. Sastoji se od vode, metaboličkog otpada i toksina.

Pregled

Organi za ekskreciju u čovjeka i ostalih kičmenjaka su: bubrezi, mokraćovodi, mokraćni mjehur/bešika izvodni mokraćni kanal.

Bubreg (ren) na uzduznom presjeku ispoljava tri zone: spolja je omotač (kapsu¬la) od vezivnog i masnog tkiva, ispod njega je bubrežna kora (cortex renis) u kojoj se nalaze bubrežna ili Malpigijeva tjelešca i početni dijelovi bubrežnih kanalića, a u centru bubrega je srž ili medulla (medulla renis) u čiju se centralnu šupljinu¬ bubrežnu karlicu (pelvis renalis) ulijevaju svi bubrezni kanalići.

Glavni dijelovi nefrona su glomerul, Henleova petlja i sabirni kanal.

Početni dio nefrona je Bowmanova čahura sa dvostrukim zidovima. U unutrašnjosti Bowmanove čahure je glomerul, splet arterijskih kapilara koje prisno naliježu na unutrašnji zid čahure. Bowmanova čahura i glomerul grade jedinstveno bubrežno ili Malpighijevo tjelešce. Između unutrašnjeg i spoljašnjeg zida čahure postoji međuprostor, koji se nastav¬lja u slijedeći dio nefrona – bubrežni kanalić (tubula), koji se krivudavo provlači kroz koru bubrega, a zatim silazi u srž (medulu), pa ponovo prelazi u koru gdje vijuga. Prema tome, glomeul predstavlja artelijsku mrežu kapi¬lara pod visokim ptitiskom. Pošto su i dovod¬ni i odvodni kapilari arterijske prirode, u tom pogledu on je jedinstvena pojava u ljudskmn organizmu. U jednom dijelu, nakon silaznog i prije uzlaznog dijela, bubrežni kanalić gradi tzv. Henlejevu petlju. Završni, izuvijani dio kanalića ulijeva se, zajedno sa ostalim nefronima, u sabirni kanalić. Sabirni kanali izlijevaju se u bubrežnu čašicu, a ona u bubrežnu karlicu.

Od bubrežne karlice polazi izvodni mokraćni kanal – mokraćovod (ureter). Ureter je cijev kojom se provodi mokraća od bubrežne karlice do mokraćne bešike, šupljeg kruškolikog organa. Sa dna mokraćne bešike polazi mokraćna cijev. Mokraćna bešika ima ulogu rezervoara mokraće, do njenog pražnjenja.

Mokraćna cijev silazi od bešike naniže, a njen izvodni otvor nalazi se, kod žena ispred otvora vagine, a kod muškaraca na vrhu penisa. Kod žena duga je samo 4–5 cm, a kod muškaraca oko 16–18 cm.

Mokraća najprije nastaje kao filtrat – primarna moktaća, a zatim, nakon resorpcije soli malih molekula postaje sekundarna mokraća.

U stvaranju tnokraće učestvuju svi dijelovi nefrona. Proces počinje u Malpigijevom tjelešcu gdje se, pod djelovanjem krvnog pri¬tiska, obavlja filtracija krvne plazme kroz "cjedilo" sačinjeno od zida kapilara, ununtrašnjeg zida Bowmanove čahure i bazne membrane. Kroz ovaj filter lahko prolaze sve molekule čija je masa ispod 10.000, dok one sa molekulskom masom iznad 200.000 uopće ne prolaze. Tako, u početnotn dijelu nefrona, nastaje filtraf koji sadrži sve prave rastvore i neznatne količine proteina. Od krvi razlikuje se po odsustvu uobličenih elemenata (krvnih ćelija) i bjelančevina. Ova tečnost u početnom dijelu nefrona tako slična krvnoj plazmi naziva se primarna mokraća. U toku 24 sata u bubrezma čovjeka, tj. u nefronima stvara se i do 180 litara glomerulskog filtrata ili primarne mokraće. Međutim, u toku 24 sata izluči se stotinjak puta manja količina, jer nakon stvaranja primarne mokraće slijede procesi reapsorpcije u daljim dijelovima nefrona, a kao rezultat nastaje definitivna mokraća.

Primarna mokraća sadrži, ne samo tvari koje se izlučuju iz organizma, nego i mnoge korisne materije: vodu, glukozu, hormone, vitamine, fermente, neorganske soli, proteine, aminokiseline i dr. Reapsorpcija tih supstanci, tj. njihova vraćanje u krv, odvija se duž nefronskog kanalića – tubule. U početnom izuvijanom dijelu tubule dešava se aktivna reapsporpcija glukoze, aminokiselina, proteina, vitamina, neorganskih soli i dr. Po osmotskim principima, zajedno sa tim materijama, iz tubula u krv, prelazi i tubulska voda. Tako se već u ovom dijelu tubula količina primarne mokraće znatno smanjuje, ali se njena koncentracija još ne mijenja u bitnijem obimu. Sve reapsorbirane supstance vraćaju se u kapilare koji oblažu tubulu. Suprotno tim procesima, u ovom dijelu tubula i dalje se izlučuju neki krajnji proizvodi metabolizma. U Henlejevoj petlji, slijedećem dijelu nefronskog kanalića, dolazi do stvaranja hipo¬tonične mokrače, putem aktivnog izlučivanja natrija u uzlaznom dijelu petlje. U završnom, izuvijanom dijelu tubula dolazi do dalje reapsorpcije nekih materija i vode, ali i do sekrecije nekih iona u lumen tubula. Na taj način nefron zadržava potrebne, a izlučuje suvišne i štetne materije. Stvaranje hipertonične mokraće odvija se u toku njenog pro¬laska kroz sabirne kanaliće. Ovakva tečnost sada ima trostruko veći osmotski pritisak od krvne plazme; to je ustvari definitivna mokraća.

Definitivna tnokraća, nastala u nefronima, dospijeva u bubrežnu karlicu, a odatle ureterom u mokraćni mjehur. Iz mjehura, kako je ranije navedeno, mokraćovodom, preko izvodnog otvora, izbacuje se iz ekskrecijskog sistema.

Mokraca čovjeka je žućkasta tečnost karakterističnog mirisa. Gustina joj se kreće dijapazonu od 1,010 do 1,030, a pH vrijednost normalno iznosi 4,8 do 7,4. Boja joj potiče od urobilinogena, produkta raspadanja hem grupe hemoglobina. Karaktetistini miris na amonijak, koji se javlja dužim stajanjem, potiče od uree, krajnjeg produkta razlaganja organskih spojeva koji sadrže dušik. Naime, stajanjem u mokraći dolazi do razlaganja ureje i oslobadanja amonijaka. Od neorganskih tvari u mokraći čovjeka sadržani su: hloridi, fosfati, karbonati i sulfati natrija, kalija, kalcija i magnezija. Od organskih materija sadrži ureu, hipurnu kiselinu, kreatin, soli mokraćne kiseline, žučne boje i dr. Čovjek dnevno izluci 1.200 do 1.500 cm³ mokraće, čiji sastav zavisi od hrane i količine tečnosti koja se unosi u organizam, općeg prometa materija, stanja svih dijelova ekskrecijskog sistema.

Mehanizam djelovanja

Unutrašnjost Bowmanove čahure, koja se naziva Bowmanov prostor, sakuplja filtrat iz filtrirajućih kapilara glomerularnog klupka, koje također sadrži mezenglijne ćelije koje oblažu ove kapilare. Ove komponente funkcioniraju kao filtracijska jedinica i čine bubrežno ili Malpighijevo tjelašce. Struktura za filtriranje (barijera glomerulske filtracije) ima tri sloja koja se sastoje od endotelnih ćelija, bazne membrane i podocita (nastavci stopala). Cjevčica ima pet anatomski i funkcionalno različitih dijelova: proksimalna tubula, koji ima savijeni dio proksimalna izuvijana tubula, nakon čega slijedi ravni dio (proksimalna ravna tubula); Henleova petlja, koja se sastoji od dva dijela, silazna Henleova petlja ("silazna petlja") i Henleova uzlazna petlja ("uzlazna petlja"); distalna izuvijana tubula („distalna petlja“); spojna tubula i posljednji dio nefrona sabirni kanal. Nefroni imaju dvije dužine s različitim kapacitetima koncentracije mokraće: duge jukstamedularne i kratke korteksne nefrone.

Četiri mehanizma koja se koriste za stvaranje i obradu filtrata (čiji je rezultat pretvaranje krvi u urin) su filtracija, reapsorpcija, sekrecija i izlučivanje. Filtracija se javlja u glomerulu i uglavnom je pasivna: ovisi o intrakapilarnom krvnom pritisku. Otprilike petina plazme se filtrira dok krv prolazi kroz glomerulske kapilare; četiri petine nastavlja put u peritubulske kapilare. Jedine komponente krvi koje se ne filtriraju u Bowmanovu kapsulubi, obično su proteini krvi, crvene krvne ćelije, bijele krvne ćelije i trombociti. Preko 150 litara tečnosti svakodnevno ulazi u glomerule odrasle osobe: 99% vode u tom filtratu se ponovo upije. Reapsorpcija se dešava u bubrežnim tubulama i pasivna je zbog difuzije ili je aktivna zbog pumpanja prema gradijentu koncentracije. Sekrecija se također javlja u tubulama i aktivna je. Reapsorbirane supstance uključuju: vodu, natrij-hlorid, glukozu, aminokiseline, laktate, magnezij, kalcij, fosfate, mokraćna kiselina i bikarbonat. Izlučene supstance uključuju urea, kreatinin, kalij, vodik i mokraćnu kiselinu. Neki od hormona koji signaliziraju tubulama da promijene brzinu reapsorpcije ili sekrecije i time održavaju homeostazu, uključuju (zajedno s pogođenom supstancom) i antidiuretski hormon, aldosteron (natrij, kalij), paratireoidni hormon (kalcij, fosfat), pretkomorski natriuretski peptid (natrij) i komorski natriuretski peptid (natrij). Protivstrujni sistem u bubrežnoj srži pruža mehanizam za stvaranje hipertoničnog intersticija, koji omogućava oporavak vode bez otopljene vode unutar nefrona i vraćanje u vensku vaskulaciju kada je to prikladno.

Struktura

Nefron je osnovna jedinica organizacije I funkcioniranja bubrega.^[2] To znači da se na svakom posebnom nefronu obavlja glavna ktivnost bubrega.

Nefron se sastoji od dva dijela:

bubrežno tjelašce, koje je početna komponenta filtriranja, i
bubrežna tubula koji obrađuje i odvodii filtriranu tečnost.^[3]^:1024

Bubrežno tjelašce

Bubrežno tijelašce je mjesto filtracije krvne plazme. Sastoji od glomerula i glomerularske čahure ili Bowmanove ćahure.^[3]^:1027 Tjelašce ima dva pola:^[4] vaskularni i cjevasti pol. Arteriole iz bubrežnog krvotoka ulaze i napuštaju glomerul na vaskularnom polu. Glomerulskii filtrat napuštaa Bowmanovu čahuru u bubrežnom kanaliću na mokraćnom polu.

Glomerul

Glomerul je mreža poznata kao klupko filtriranja kapilara smještenih na vaskularnom polu bubrežnog tjelašceta u Bowmanovoj čahuri. Svaki glomerul dobija dotok krvi iz aferentne arteriole bubrežne cirkulacije. Glomerulskii krvni pritisak pruža pokretačku silu za filtriranje vode i rastvorenih supstanci iz krvne plazme i u unutrašnjost Bowmanove čahure, zvane Bowmanov prostor. U glomerulu filtrira se samo oko petine plazme. Ostatak prelazi u eferentnu arteriolu. Promjer eferentne je manji od aferentne, a ta razlika povećava hidrostatski pritisak u glomerulu.

Bowmanova čahura

Bowmanova čahura, koja se naziva i glomerulska kapsula, okružuje glomerul. Sastoji se od visceralnog unutarnjeg sloja koji čine specijalizirane ćelije zvane podociti i vanjskog parijetalnog sloja koji se sastoji od jednostavog pločastog epitela. Tečnosti iz krvi u glomerulu se ultrafiltriraju kroz nekoliko slojeva, što rezultira onim što je poznato kao filtrate ili primarna mokraća. Sljedeći filtrat prelazi u bubrežne tubule, gdje se dalje obrađuje u urin. Različite faze ove tečnosti zajednički su poznate kao tubulska tečnost.

Bubrežna tubula

Bubrežna tubula je dio nefrona koji sadrži tubulsku tečnost, filtriranu kroz glomerul.^[5] After passing through the renal tubule, the filtrate continues to the collecting duct system. ^[6]

Komponente bubrežne tubule su:

Proksimalna izuvijana tubula (leži u korteksu i obložen je jednostavnim kuboidnim epitelom sa graničnih četki, koje pomažu znaznom povećanjem apsorpcijske površine.)
Henleova petlja (poput ukosnice, tj. u obiku U, i leži u meduli)
- silazna Henlova petlje
- Uzlazni nastavak Henleove petlje
  - Uzlazni nastavak Henleove petlje podijeljen je u 2 segmenta: Donji kraj je vrlo tanak i obložen je jednostavnim skvamoznim epitelom. Distalni dio uzlaznog uda je debeo i obložen je jednostavnim kuboidnim epitelom.
  - Tanki uzlazni nastavak Henleove petlje
  - Debeli uzlazni nastavak Henleove petlje (ulazi u korteks i postaje - distalna izuvijana tubula.)
Distalna izuvijanina tubula
Spojna cijev

Krv, iz eferentne arteriole, koja sadrži sve ono što nije filtrirano u glomerulu, prelazi u peritubulske kapilare, tanke krvne sudove koje okružuju Henleovu petlju i proksimalne i distalne tubule, kamo teče tubulska tečnost. Tada se supstance iz ovog protoka ponovo apsorbiraju u krvotok.

Peritubulski kapilari se zatim rekombiniraju i formiraju eferentnu venu, koja se kombinira sa eferentnim venama drugih nefrona u bubrežnu venu i ponovo se pridružuje glavnom krvotoku.

Razlika u dužini

Nefloni kore ili korteksni nefroni (većina nefrona) počinju visoko u kori i imaju kratku Henleovu petlju koja ne prodire duboko u srž. Ovi nefroni se mogu podijeliti na površinske korteksne nefrone i srednjekorteksne nefrone.^[7]

Jukstamedulski nefron

Ovi nefroni počinju nisko u kori blizu srži i imaju dugačku Henleovu petlju koja duboko prodire u bubrežnu srž (medulu): samo oni imaju svoju Henleovu petlju okruženu vasa recta. Ove dugačke Henleove petlje i njima pridružene vasa recta stvaraju hiperosmolarni gradijent koji omogućava stvaranje koncentriranog urina.^[8] Also the hairpin bend penetrates up to the inner zone of medulla.^[9]

Jukstamedulski nefroni nalaze se samo kod ptica i sisara i imaju specifično mjesto: medular odnosi se na bubrežnu srž = medulu, dok se juksta (na latinskom znači blizu) odnosi na relativni položaj bubrežno tijelašce ovog nefrona – blizu medule , ali još uvijek u kori. Drugim riječima, jukstamedularni nefron je nefron čiji je bubrežno tjelašce u blizini medule (srži), a čiji se proksimalna izuvijana tubula i pridružena Henleova petlja javljaju dublje u meduli od drugog tipa nefrona, korteksnog nefrona.

U ljudskom bubregu, jukstamedulskii nefroni čine samo oko 15% svih nefrona. Međutim, upravo je ovaj tip nefrona najčešće prikazana na ilustracijama nefrona.^[1]^:24

Kod ljudi, nefroni kore imaju bubrežna tjelašca u vanjske dvije trećine korteksa, dok jukstamedulski nefroni ih imaju u unutrašnjoj trećini kore.^[1]^:24

Funkcije

Nefron koristi četiri mehanizma za pretvaranje krvi u urin: filtraciju, reapsorpciju, sekreciju i izlučivanje.^[4]^:395-396 Oni se odnose na brojne supstance. Struktura i funkcija epitelnih ćelija koje oblažu lumen mijenjaju se duž nefrona i imaju segmente imenovane prema njihovom položaju i što odražava njihove različite funkcije.

Proksimalna tubula

Proksimalna cjevčica, kao dio nefrona može se podijeliti na početni izuvijani dio i sljedeći ravni (silazni).^[10] Tečnost u filtratu koja ulazi u proksimalni izuvijani tubul reapsorbuje se u peritubulske kapilare, uključujući više od polovine filtrirane soli i vode i sve filtrirane otopljene organske materije (prvenstveno glukoza i aminokiseline ).^[4]^:400-401

Henleova petlja

Henleova petlja U-oblikovana cjevčica koji se proteže od proksimalne tubule. Sastoji se od silaznog i uzlaznog nastavka. Započinje u kori, primajući filtrat iz proksimalne izuvijane tubule, proteže se u medulu kao silazni nastavak, a zatim se vraća u koru, kao uzlazni nastavak kako bi se ispraznio u distalnu izuvijaninu tubulu. Primarna uloga Henleove petlje je omogućiti organizmu da proizvodi koncentrirani urin, ne povećavajući tubulsku koncentraciju, već da intersticijskom tečnošću stvara hipertoničnost.^[1]^:67

Značajne razlike pomažu u razlikovanju silaznih i uzlaznihnastavaka Henleove petlje. silazni nastavak je propusan za vodu i primjetno manje propusan za soli, a time samo indirektno doprinosi koncentraciji intersticija. Kako se filtrat spušta dublje u hipertonični intersticij bubrežne srži, putem osmoze voda teče slobodno iz silaznog nastavka sve dok se tonija filtrata i intersticija ne uravnoteži. Hipertoničnost srži (a samim tim i koncentracija mokraće) dijelom je određena veličinom Henleovih petlji.^[1]^:76

Za razliku od silaznog nastavka, tanki uzlazni nastavak nepropustan je za vodu, što je kritična karakteristika mehanizma protivstruje koji koristi petlja. Ascendentni nastavak aktivno pumpa natrij iz filtrata, stvarajući hipertonični intersticij koji pokreće protustruju. Prolazeći kroz uzlazni nastavak, u filtratu raste hipotoničnost, jer je izgubio velik dio svog sadržaja natrija. Ovaj hipotonični filtrat prenosi se u distalni izuvijani tubul u bubrežnoj kori.^[1]^:72

Distalna izuvijana cjevčica

Distalna izuvijana tubula ima drugačiju strukturu i funkciju od proksimalne izuvijane tubule. Ćelije koje oblažu ovu tubulu imaju brojne mitohondrije da bi proizvele dovoljno energije (ATP) za aktivni transport. Veći dio transporta iona koji se odvija u distalnj izuvijanoj tubuli reguliran je endokrinim sistemom. U prisustvu paratireoidnog hormona, distalna izuvijana tubula reapsorbira više kalcija i luči više fosfata. Kada je prisutan aldosteron, reapsorbira se više natrija i izlučuje više kalija. Pretkomorski natriuretski peptid uzrokuje da distalni izuvijani tubul izlučuje više natrija.

Spojna cjevčica

Ovo je završni segment tubula prije nego što uđe u sistem sabirnih kanala. .

Sistem sabirnih kanala

Slika 6: Histološki preparat poprečnog presjeka koji prikazuje (b) male spojne tubule s jednostavnim stubastim epitelom i (a) velike spojne tubule s jednostavnim kuboidnim epitelom.

Svaka distalna izuvijana tubula isporučuje svoj filtrat u sistem sabirnih kanala, čiji je prvi segment spojna cjevčica. Sistem sabirnih kanala započinje u bubrežnoj kori i proteže se duboko u medulu. Kako urin putuje niz sabirni kanal, prolazi pored medulskog intersticija koji ima visoku koncentraciju natrija kao rezultat sistem za protustrujanje Henleove petlje.^[1]^:67

Budući da tokom razvoja mokraćnih i reproduktivnih organa ima različito porijeklo od ostatka nefrona, sabirni kanal se ponekad ne smatra dijelom nefrona. Umjesto da potiče iz metanefrogenog blastema, sabirni kanal potiče iz mokraćovodnog pupoljka.^[11]^:50-51

Iako je sabirni kanal normalno nepropusan za vodu, postaje propusan u prisustvu antidiuretskog hormona (ADH). ADH utiče na funkciju akvaporina, što rezultira reapsorpcijom molekula vode dok prolazi kroz sabirni kanal. Akvaporini su membranski proteini koji selektivno propuštaju molekule vode, istovremeno sprečavajući prolazak iona i drugih otopljenih tvari. Čak tri četvrtine vode iz mokraće može se ponovo apsorbirati jer osmozom napušta sabirni kanal. Stoga razine ADH određuju hoće li mokraća biti koncentrirana ili razrijeđena. Porast ADH pokazatelj je dehidracije, dok dovoljnost vode rezultira smanjenjem ADH, omogućavajući stvaranje razrijeđenog urina.^[4]^:406

Donji dijelovi sakupljajućeg organa također su propusni za ureu, omogućavajući njegovom dijelu da uđe u medulu, održavajući tako visoku koncentraciju (što je vrlo važno za nefron).^[1]^:73-74

Urin napušta medulske sabirne kanale kroz bubrežne papile, prazneći se u bubrežne čašice, bubrežnu karlicu i na kraju, kroz mokraćni mjehur i mokraćovod, u spoljnu sredinu.^[4]^:406-407

Jukstaglomerulski aparat

Jukstaglomerulski aparat (JGA) je specijalizirana regija povezana s nefronom, ali odvojena od njega. Stvara i izlučuje u cirkulaciju enzim renin (angiotenzinogenazu), koji cijepa angiotenzinogen i rezultira u deset aminokiselinskih supstanci angiotenzina-1 (A-1). A-1 se zatim pretvara u angiotenzin-2, moćan vazokonstriktor, uklanjanjem dvije aminokiseline: to se postiže enzimom za pretvaranje angiotenzina (ACE). Ovaj redoslijed događaja naziva se sistem renin-angiotenzin (RAS) ili sistem renin-angiotenzin-aldosteron (RAAS). JGA nalazi se između debelog uzlaznog nastavka i aferentne arteriole. Sadrži tri komponente: macula densa, juksotaglomerulska ćelija i vanglomerulske mezangijske ćelije.^[4]^:404

Klinički značaj

Bolesti nefrona pretežno pogađaju glomerule ili tubule. Glomerulske bolesti uključuju dijabetsku nefropatiju, glomerulonefritis i IgA-nefropatiju; bubrežne tubulske bolesti su akutna tubulska nekroza, bubrežna tubulska acidoza i policistična bolest bubrega.

Dodatne slike

Raspodela krvnih sudova u kori bubrega. (Iako je na slici eferentni sud označen kao vena , on je zapravo eferentna arteriola.)
Glomerul (crven) i Bowmanova čahura (bijela).
Bubrežno tkivo
Glomerul
Tipovi ćelija u glomerulnom dijelu bubrežnog nefrona. Prisutni su podociti, endotelne ćelije i glomerulske mezangijske ćelije.

Također pogledajte

Reference

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lote, Christopher J. (2012). Principles of Renal Physiology, 5th edition. Springer.
^ Pocock, Gillian; Richards, Christopher D. (2006). Human physiology : the basis of Schematic diagram of the nephron (yellow), relevant circulation (red/blue), and the four methods of altering the filtrate medicine (3rd izd.). Oxford: Oxford University Press. str. 349. ISBN 978-0-19-856878-0.
^ ^a ^b J., Tortora, Gerard (2010). Principles of anatomy and physiology. Derrickson, Bryan. (12th izd.). Hoboken, NJ: John Wiley&Sons. ISBN 9780470233474. OCLC 192027371.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Mescher, Anthony L. (2016). Junqueira's Basic Histology, 14th edition. Lange.
^ Ecology & Evolutionary Biology - University of Colorado at Boulder. "The Kidney Tubule I: Urine Production." URL: http://www.colorado.edu/eeb/web_resources/cartoons/nephrex1.html. Accessed on: March 6, 2007. Arhivirano 2. 10. 2007. na Wayback Machine
^ Hook, Jerry B. & Goldstein, Robin S. (1993). Toxicology of the Kidney. Raven Press. str. 8. ISBN 0-88167-885-6.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
^ Nosek, Thomas M. "Section 7/7ch03/7ch03p16". Essentials of Human Physiology. Arhivirano s originala, 24. 3. 2016.
^ Jameson, J. Larry & Loscalzo, Joseph (2010). Harrison's Nephrology and Acid-Base Disorders. McGraw-Hill Professional. str. 3. ISBN 978-0-07-166339-7.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
^ "Regulation of Urine Concentration". Anatomy & Physiology. CliffsNotes. Arhivirano s originala, 25. 10. 2012. Pristupljeno 27. 11. 2012.
^ Walter F. Boron (2005). Medical Physiology: A Cellular And Molecular Approaoch. Elsevier/Saunders. str. 743. ISBN 1-4160-2328-3.
^ Mitchell, Barry; Sharma, Ram (2009). Embriology, 2nd edition. Churchill Livingstone Elsevier.

[lote-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lote, Christopher J. (2012). Principles of Renal Physiology, 5th edition. Springer.

[Pocock-2] Pocock, Gillian; Richards, Christopher D. (2006). Human physiology : the basis of Schematic diagram of the nephron (yellow), relevant circulation (red/blue), and the four methods of altering the filtrate medicine (3rd izd.). Oxford: Oxford University Press. str. 349. ISBN 978-0-19-856878-0.

[tortora-3] J., Tortora, Gerard (2010). Principles of anatomy and physiology. Derrickson, Bryan. (12th izd.). Hoboken, NJ: John Wiley&Sons. ISBN 9780470233474. OCLC 192027371.

[junqueiras-4] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Mescher, Anthony L. (2016). Junqueira's Basic Histology, 14th edition. Lange.

[5] Ecology & Evolutionary Biology - University of Colorado at Boulder. "The Kidney Tubule I: Urine Production." URL: http://www.colorado.edu/eeb/web_resources/cartoons/nephrex1.html. Accessed on: March 6, 2007. Arhivirano 2. 10. 2007. na Wayback Machine

[6] Hook, Jerry B. & Goldstein, Robin S. (1993). Toxicology of the Kidney. Raven Press. str. 8. ISBN 0-88167-885-6.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)

[7] Nosek, Thomas M. "Section 7/7ch03/7ch03p16". Essentials of Human Physiology. Arhivirano s originala, 24. 3. 2016.

[8] Jameson, J. Larry & Loscalzo, Joseph (2010). Harrison's Nephrology and Acid-Base Disorders. McGraw-Hill Professional. str. 3. ISBN 978-0-07-166339-7.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)

[9] "Regulation of Urine Concentration". Anatomy & Physiology. CliffsNotes. Arhivirano s originala, 25. 10. 2012. Pristupljeno 27. 11. 2012.

[boron743-10] Walter F. Boron (2005). Medical Physiology: A Cellular And Molecular Approaoch. Elsevier/Saunders. str. 743. ISBN 1-4160-2328-3.

[mitchell-11] Mitchell, Barry; Sharma, Ram (2009). Embriology, 2nd edition. Churchill Livingstone Elsevier.

[1]