Atinski sporazum

Atinski sporazum

Balkan u 1914.
Vrsta	Mirovni sporazum
Kontekst(i)	Balkanski ratovi
Potpisan	14. novembar 1913; prije 110 godina (1913-11-14)
Lokacija	Atina, Kraljevina Grčka
Strane	Osmansko Carstvo Kraljevina Grčka
Jezici	osmanlijski grčki

Atinski sporazum između Osmanskog Carstva i Kraljevine Grčke jest mirovni sporazum koji je formalno okončao neprijateljstva između te dvije zemlje nakon dva Balkanska rata. Osmansko Carstvo je ustupilo Makedoniju (uključujući i glavni grad Solun) većinu Epira i mnoga ostrva u Egejskom moru Grčkoj.

Sporazum je potpisan 14. novembra 1913.

U Prvom balkanskom ratu koalicija Bugarske, Srbije, Grčke i Crne Gore porazila je Osmansko Carstvo. Osmanlije su izgubile gotovo sve svoje evropske posjede, koje su Londonskim sporazumom svedene na malu teritoriju oko Mramornog mora.^[1] Uspjeli su,međutim, da povrate istočnu Trakiju, tokom Drugog balkanskog rata, kada je Bugarska napala svoje bivše saveznike i bila poražena od kombinovanih snaga svih njenih komšija, uključujući Rumuniju.^[2]

Tokom Prvog balkanskog rata, boreći se protiv osmanlija, Grčka je zauzela veći deo Epira, južnu Makedoniju sa velikim lučkim gradom Solunom i većinu ostrva u Egejskom moru (osim Dodekaneza koje je okupirala Kraljevina Italija). U drugom ratu dodatno je proširila svoju teritoriju u Makedoniji na račun Bugarske. Budući da je Zapadna Trakija ostala pod bugarskom kontrolom (bilo bi ustupljeno Grčkoj u Neuillyskom sporazumu 1919), Grčka nije dijelila kopnenu granicu s Osmanskim Carstvom. Međutim, grčko-turske tenzije su ostale visoke, budući da je osmanlijska vlada odbila prihvatiti grčku kontrolu nad otocima u sjeveroistočnom Egejskom moru.

Uslovi sporazuma bili su slijedeći:

1. Osmansko Carstvo je priznalo grčka osvajanja Soluna, Janine i njihove okolne teritorije.
2. Osmansko Carstvo je priznalo grčki suverenitet na ostrvu Kreta, koje je nakon 1897. bila autonomna država pod osmanlijskom vlašću.
3. Manjinska prava dodijeljena su Turcima koji su živjeli na novoosvojenoj grčkoj teritoriji.

Najvažnije pitanje koje je ostalo neriješeno bila je sudbina sjevernoegejskih ostrva (Lezbos, Hios, Lemnos, Imbros i Tenedos), koja su tokom rata pripojena Grčkoj. Pitanje je prepušteno arbitraži velikih sila, koje su ih u februaru 1914, osim Imbrosa i Tenedosa, dodijelile Grčkoj. Kako je Osmansko Carstvo odbilo da odustane od svojih potraživanja, izbila je kriza koja je dovela do pomorske trke u periodu od 1913. do 1914. i vršene su pripreme za ponovni sukob na obje strane. Situaciju je smirio tek izbijanje Prvog svetskog rata.

Nakon što je Osmansko Carstvo poraženo u Prvom svjetskom ratu, Grčka je jedno vrijeme dobila istočnu Trakiju do linije Čatalke, kao i Gökçeadu (Imbros) i Bozcaadu (Tenedos) i zonu u Anadoliji oko Izmira (Sevežrski sporazum), ali bila je prisiljena da ih ustupi Republici Turskoj nakon Grčko-turskog rata Lozanskim sporazumom .