Яўген Іванавіч Барычэўскі

Яўген Іванавіч Барычэўскі
Яўген Іванавіч Барычэўскі
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	17 (29) снежня 1883
Месца нараджэння	Мінск, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	12 верасня 1934 (50 гадоў)
Месца смерці	Менск, БССР, СССР;
Пахаванне	Вайсковыя могілкі;
Грамадзянства	Расійская імперыя; РСФСР; БССР;
Альма-матар	гісторыка-філалагічны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта[d]; Мінская мужчынская гімназія;
Месца працы	Інстытут літаратуразнаўства НАНБ;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	літаратуразнавец, перакладчык, выкладчык універсітэта, літаратар
Мова твораў	беларуская
	Творы ў Вікікрыніцах
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Яўге́н Іва́навіч Барычэ́ўскі (17 (29) снежня 1883, Мінск — 12 верасня 1934, Менск; Крыптанім: Е. Б.) — беларускі літаратуразнавец і перакладчык. Прафесар (1928)^[1].

У часы беларусізацыі пісаўся як Аўген Барычэўскі.

Біяграфія

Ахрышчаны праз два тыдні па нараджэнні па праваслаўным абрадзе ў мінскім кафедральным саборы, хросным бацькам быў мінскі гарадскі галава (1880—1889) Мікалай Мікалаевіч Галіневіч (1838—1889)^[2].

Скончыў Мінскую класічную гімназію (чэрвень 1902^[2]). Вучыўся добра, пяцёрак і чацвёрак прыкладна пароўну, але былі тройкі па старажытных мовах і не ўзорныя паводзіны^[2]. Паступіў у Берлінскі ўніверсітэт, два семестры вучыўся на філасофскім факультэце. У 1904 годзе перавёўся на гісторыка-філалагічны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта, які скончыў у 1910 годзе^[1] і 12 студзеня 1911 года атрымаў дыплом 1-й ступені^[2]. Атрымаў залаты медаль за выпускную працу «Рэалізм Гартмана».

У 1912—1913 гадах быў у Італіі. Вярнуўся ў Маскву, пачаў выкладаць рускую літаратуру ў прыватных жаночых гімназіях Патоцкай і Івановай. Таксама займаўся перакладамі і літаратурнай крытыкай, публікаваў артыкулы і даследаванні ў маскоўскіх часопісах і газетах, удзельнічаў у семінарах па пушкіністыцы, быў прыняты ў маскоўскіх літаратурных колах. Сярод знаёмых таго часу Хадасевіч, Брусаў і Пастэрнак (знаёмы яшчэ па ўніверсітэцкім філасофскім гуртку). Жыў з жонкай і маці па Казіхінскім завулку^[ru] (№ 30), кабінет Барычэўскага быў у навіслай над завулкам шасціграннай вежы.^[2]

Пасля рэвалюцыі працаваў у Наркамасветы^[2], восенню 1918 года прызначаны навуковым сакратаром Музейнага аддзела. Удзельнічаў у працы створанага пры наркамаце Інстытута мастацкай культуры разам з Кандзінскім, Родчанкам і Сінезубавым^[2]. На пачатку 1922 года запрошаны на працу ў БДУ^[1] і пераехаў з Масквы ў Мінск^[2].

Працаваў у БДУ^[2], Менскай цэнтральнай партыйнай школе (1924—1927), Інбелкульце^[2], затым Інстытуце літаратуры і мастацтва АН БССР^[2] (1927—1933). Прафесар (1928). На пачатку 1930-х гадоў працаваў на кафедры літаратуры Вышэйшага педагагічнага інстытута^[2].

На пачатку 1930-х гадоў, калі ў БССР пачаліся рэпрэсіі супраць нацыянальнай інтэлігенцыі, Барычэўскаму ставілі ў віну і «ідэалістычны» падыход да выкладанне^[2], і сацыяльнае паходжанне («сын пана»)^[2], і «нацдэмаўшчыну». Акалічнасці смерці не ясныя, паводле адных крыніц рэпрэсаваны, паводле іншых не быў арыштаваны^[2], памёр 12 верасня 1934 года ад раку^[3].

Пахаваны на Вайсковых могілках, месца магілы не вядома.

Навуковая дзейнасць

У студэнцкія гады, разам з Барысам Фохтам^[ru] працаваў над перакладам брашуры Бродэра Хрысціянсена^[de] «Психология и теория познания» (Масква, 1907).^[2]

У 1922 годзе па матэрыялах сваёй дзейнасці ў Наркамасвеце і Інстытуце мастацкай культуры выдаў у Маскве хрэстаматыю «Мир искусств в образах поэзии: Архитектура, скульптура, живопись, танец, музыка».^[2]

У Мінску займаўся ў асноўным літаратуразнаўствам. У 1923 годзе апублікаваў эсэ «О природе эстетического суждения»^[2]. У 1927 годзе выйшла дзве працы «Паэтыка літаратурных жанраў» і «Тэорыя санету»^[2], якія найбольш глыбока ў тагачасным беларускім літаратуразнаўстве тлумачылі прыроду мастацтва ў яго сувязі з сацыяльна-гістарычнымі і грамадскімі з’явамі^[1]. У заключным раздзеле «Тэорыі санету», прысвечаным беларускаму санету, адзначаў, што строгія страфічныя формы ўпершыню з’явіліся ў Максіма Багдановіча^[2]. Удзельнічаў у падрыхтоўцы выдання 2-томнага збору твораў Багдановіча (1927—1928)^[2].

Не забываўся і на нямецкую тэматыку, у 1925 годзе ў «Полымі» выйшаў вялікі артыкул Барычэўскага «Літаратурныя погляды і густ сучаснай Нямеччыны»^[2].

Артыкулы і даследаванні па пытаннях паэтыкі і эстэтыкі, прысвечаныя творчасці Янкі Купалы, Якуба Коласа, Максіма Багдановіча, Максіма Гарэцкага, рускіх, нямецкіх, французскіх пісьменнікаў, друкаваліся ў «Працах Беларускага дзяржаўнага універсітэта», у часопісах «Маладняк», «Узвышша», «Полымя», «Трыбуна мастацтва». Аўтар дапаможніка для студэнтаў-завочнікаў «Паэтыка. Курс для завочнага педфаку» (1929—1930).

Сям’я

Бацька — Іван Казіміравіч Барычэўскі (1848—пасля 1919), скончыў павятовае дваранскае вучылішча ў Рагачове (1868), служыў у Мінскай судовай палаце, з 1883 — натарыусам у акруговым судзе. Маці — Соф’я Аляксандраўна Фохт, дачка аптэкара, лютэранскага веравызнання, імаверна, з таго самага роду, што і маскоўскія Фохты і была родзічкай Барыса Фохта^[ru], вядомага расійскага філосафа. Напэўна гэтым тлумачыцца супрацоўніцтва Яўгена Барычэўсага з Фохтам і пазнейшая цікаўнасць да неакантыянства.^[2]

Сям’я жыла ва ўласным доме па Мала-Манастырскім завулку ў Мінску.^[2]

Сын Расціслаў (нар. 1915), падчас акупацыі ўдзельнік мінскага падполля, пасля вайны працаваў у Геафізічнай абсерваторыі імя Ваейкава ў Ленінградзе. Дачка Еўніка (нар. 1923), жыла ў Мінску, аўтарка кніг для дзяцей і юнакоў.

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г БС. Т. 5 1982, с. 75.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у ^ф ^х ^ц ^ч Баринов 2022.
↑ Сяднёў 1985.

Літаратура

Барычэўскі Яўген // Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік / Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. — 22 000 экз. — ISBN 5-340-00709-X.
Барычэўскі Яўген Іванавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).
Барычэўскі Яўген Іванавіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 77. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
Боричевский Евгений Иванович // Белорусская ССР: Краткая энциклопедия в 5 т. (руск.) / Ред. колл.: П. У. Бровка и др. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. Биографический справочник. — 737 с. — 50 000 экз.
Календарыюм // «Czasopis» № 12/2003
Сяднёў М. Раман Корзюк = Raman Korziuk : раман. — Нью-Ёрк ; Мюнхэн: [б. в.], 1985. — 314 с. : партр. ; 20 см
Чарнякевіч Ц. Мінск — Берлін — Масква — Мінск: Германіяна Яўгена Барычэўскага // Літаратура і мастацтва. № 5. — 2011, 4 лют.
Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-і т. / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелСЭ, 1984. — Т. 1. А капэла — Габелен. — 727 с. — 10 000 экз.
Яўген Іванавіч Барычэўскі // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1992—1995. — Т. 1.

Спасылкі

Баринов И. Немцы и БССР: Евгений Боричевский // Запісы беларусаведа, 28.07.2022
Барычэўскі А. І.. Поэтыка літаратурных жанраў (нявызн.). Менск: Беларускае Дзяржаўнае Выдавецтва, 1927. Архівавана з першакрыніцы 12 верасня 2021.

[FOOTNOTEБС._Т._5198275-1] а ^б ^в ^г БС. Т. 5 1982, с. 75.

[FOOTNOTEБаринов2022-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у ^ф ^х ^ц ^ч Баринов 2022.

[FOOTNOTEСяднёў1985-3] Сяднёў 1985.

[1]