Караль Карыцкі

Караль Фларыян Карыцкі (3 лістапада 1702, маёнт. Дзітрыкі — 10 снежня 1789, Рым) — буйны дезяч каталіцкага касцёла і Ордэна езуітаў, пісьменнік, педагог.

Нарадзіўся ў шляхецкай сям’і. Сын Аляксандра и Тэрэсы, брат Міхала Карыцкага. 29 чэрвеня 1717 г. у Вільні ўступіў у Таварыства Ісуса. Прайшоўшы двухгадовае выпрабванне ў навіцыяце, пад кіраўніцтвам прафесара Багуслава Гізберта авалодваў педагагічным майстэрствам у настаўніцкай семінарыі, якая працавала ў Слуцкім езуіцкім калегіуме. У 1720—1723 гг. вывучаў філасофію ў Полацкім езуіцкім калегіуме, пасля чаго выкладаў граматыку і паэтыку ў езуіцкіх навучальных установах Вільні і Варшавы. З 1726 па 1730 гг. праходзіў курс тэалогіі ў Варшаве, дзе ў 1729 г. быў высвечаны на ксяндза^[2].

Імкнучыся да адраджэння мастацтва красамоўства, К. Ф. Карыцкі пачаў у Варшаве выкладаць рыторыку (1730—1732). Польскі гісторык Ян Альбертрандзі назваў яго «першым майстрам навук і густу ў езуіцкай літаратуры на Літве» (польск.: „pierwszym mistrzem nauk i gustu w literaturze jezuickiej na Litwie”)^[2]. У 1732 г. атрымаў у Віленскай акадэміі ступень магістра філасофіі і вольных навук, роўную доктарскай ступені, і пасаду прафесара этыкі (1732—1733)^[2]. Выкладаў рыторыку клірыкам-езуітам у настаўніцкай семінарыі (1733—1735) і быў прэфектам школ (1735—1736) у Слуцку. Некаторы час працаваў прыдворным прапаведнікам Радзівілаў. Прафесар філасофіі ў Віленскай акадэміі (1736—1739), Пасля пераезду ў Варшаву — прафесар тэалогіі і кіраўнік маральных дыскусій (1739—1744), прапаведнік і прэфект бібліятэкі (1744—1746) у мясцовым калегіуме^[3].

У 1746 г. пераведзены ў Рым на пасаду польскага пенітэнцыярыя ў базіліцы Св. Пятра, якую займаў на працягу 9 гадоў (1746—1755). Калі ў 1755 г. пачалося стварэнне асобнай Польскай асістэнцыі Таварыства Ісуса (А. — буйнейшая арганізацыйная адзінка Ордэна езуітаў; да 1756 г. тэрыторыя Рэчы Паспалітай адносілася да Нямецкай асістэнцыі^[4]), быў прызначаны сакратаром Тамаша Дуніна, першага Польскага асістэнта ў Рыме (1755—1758). У 1758 г. удзельнічаў у ХІХ генеральнай кангрэгацыі Таварыства Ісуса, на якім быў абраны новы галава ордэна — Ларэнца Рычы^[3].

Пасля таго, як у 1758 г. з Літоўскай правінцыі была вылучана асобная Мазавецкая правінцыя, К. Ф. Карыцкі быў прызначаны спачатку Мазавецкім віцэ-правінцыялам (1758—1759), а потым і правінцыялам (1759—1763). З 1763 па 1765 гг. — рэктар Нясвіжскага езуіцкага калегіума. У 1765 г. вярнуўся ў Рым, дзе заняў пасаду асістэнта (1765—1773) Ларэнца Рычы, генерала ордэна.

Пасля апублікавання папам Кліментам XIV брэвэ Dominus ac Redemptor і скасавання Таварыства Ісуса (1773) К. Ф. Карыцкі разам з генералам апальнага ордэна і іншымі асістэнтамі за супрацьдзеянне папскай волі быў зняволены ў замку Св. Міхала Анёла ў Рыме. Вызвалены ў лютым 1776 г., жыў на папскім пансіёне ў былым езуіцкім Доме прафесаў у Рыме^[2][3].

Апошнія гады правёў у Рыме на пенсіёне папы. Падтрымліваў сувязі з езуітамі ў Расійскай імперыі, пераконваў іх у законнасці існавання ордэна. Выступаў супраць падпарадкавання езуітаў біскупу С. Богуш-Сестранцэвічу, заахвочваў іх да стварэнне уласнай адміністрацыйнай арганізацыі^[2][5].

Аўтар драматычнай пастаноўкі для школьнага тэатра — Rhetor Mediolanensis D. Augustinus in scenam inductus a rhetoribus Regii Coll. Varsaviensis SJ, Anno 1732 — Dramat II, 1, nr 497. Апублікаваў шмат панегірыкаў у Auriflamma in Aurelii flamma enitescens, sub vexillo coronati Leopardi Nomini… Petri Kczewski, Palatinidae Mariaeburgensis… in Atheneo Regio Varsaviensi, 1727. Пасля смерці Ігнація Улодка выдаў яго працу O naukach wyzwolonych (1780).

У бібліятэцы Духоўнай семінарыі ў Кельцы у рукапісах захоўваецца некалькі тэалагічных трактатаў, якія адносяцца да часу яго выкладання ў Варшаве (1739—1744). У Галоўным архіве старажытных актаў у Варшаве (AGAD) захавалася частка яго ліставання з Радзівіламі ад 1758—1769 гг. Асабістыя лісты К. Ф. Карыцкага ў Полацк да Станіслава Чарневіча захоўваюцца ў Рымскім архіве Таварыства Ісуса(ARSI) i Архіве Таварыства Ісуса ў Кракаве (ATJKr)^[6].

• Мараш Я. Н. Ватикан и католическая церковь в Белоруссии. ― Мн., 1971.
• Пазднякоў, В. Карыцкі Кароль Фларыян / В. Пазднякоў // Электронная энцыклапедыя «Вялікае княства Літоўскае»
• Судник С. Лідскія юбіляры 2002 года // Лідскі летапісец. — № 4. — 2002.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 432 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. ― С. 132.
• Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564—1995 / oprac. L. Grzebień. — Kraków : Wyd-wo WAM, 1996. — 882 s
• Królikowska, A. Profesorowie jezuickich seminariów nauczycielskich od XVI do XVIII wieku. Słownik biograficzny. / A.Królikowska. — Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie — Wydawnictwo WAM, 2017. — 188 s.