Дула (дынастыя)

Дула (цюркс. Дулу, Ту-лі (кітайскія летапісы)) — кіруючая дынастыя ў Вялікай Балгарыі. Іаган Эверс для тлумачэння рускай гісторыі ўпершыню выказаў памылковую здагадку, што на Русі і ў Хазарскім каганаце (уключаючы Волжскую Балгарыю) кіраваў адзін і той жа род. У Хазарыі кіраваў род Ашына.

Заснавальнік дынастыі Дулу— з роду цюрак Ашына^[1]. Стаў каганам дзякуючы падтрымцы кітайскага імператара каля 590 г. Вядомыя булгарскія кіраўнікі з роду Дула — Кубрат (заснавальнік Вялікай Балгарыі), некалькі легендарных яго сыноў, з якіх прасочваюцца па крыніцах Батбаян і Аспарух (заснавальнік Дунайскай Балгарыі), і каганы Дунайскай Балгарыі Тэрвел, Кармесій і Севар.

У 631 годзе Кубрат заснаваў на Кубані дзяржаву. Гэта адбылося пасля таго, як яго дзядзька Аргана-Махаду разграміў нушыбійцаў і хазар і гэтым дапамог Кубрату. Бацька Кубрата не належаў да роду цюркскіх каганаў царскага дому Ашына, а паходзіў з той часткі племяннога саюза Дулу, якая падтрымлівала Махаду. У «Імянніку балгарскіх ханаў» Авітахол (Атыла) і Эрнак таксама аднесены да роду Дула, што паказвае на тэндэнцыю звязваць балгарскіх ханаў VII стагоддзя з вядомымі гунскімі правадырамі ў V стагоддзі.

Некаторыя крыніцы адносяць да роду Дула правадыра кутрыгур Безмера, які адкалоўся ад авараў, але патрапіў у залежнасць ад Кубрата. Безмер, сапраўды, кіраваў 3 гады пасля Кубрата «па той бок Дуная» (паводле Імянніка). Хоць наўрад ці ён быў сынам Кубрата, як лічыць Артамонаў М. І.: хутчэй за ўсё Безмер быў або пляменнікам, або стрыечным братам Кубрата.

Міжусобіца ўнутры Заходне-цюркскага каганата паміж племяннымі саюзамі Дулу і Нушыбі дазволіла Кубрату захаваць створанае ім тым часам Балгарскае ханства, якім кіравала дынастыяй Дула.

Аспарух, сын Кубрата, заснаваў балгарскае ханства на Балканах (Дунайскую Балгарыю), якая лічыцца першай дзяржавай сучаснай Балгарыі — Першае балгарскае царства.

Сустракаецца меркаванне, што другі сын Кубрата, Катраг, заснаваў Булгарскую дзяржаву (Волжская Булгарыя) на Сярэдняй Волзе і Каме. Гэта версія не пацвярджаецца і не можа быць пацверджана ніводнай крыніцай: паводле археалагічных даных волжскія булгары прыйшлі на Волга-Кам'е ў канцы VIII стагоддзя, гэта значыць значна пазней пасля распаду Вялікай Балгарыі.

• Атыла
• Кубрат
• Батбаян
• Катраг
• Альцэк
• Аспарух
• Тэрвел
• Кармесій
• Севар

• Дынастыя Вакіл
• Эль, соцыум