Артур Сен-Леон

Артур Сен-Леон
фр.: Arthur Saint-Léon
Дата нараджэння	7 верасня 1821(1821-09-07)[1]
Месца нараджэння	Парыж, Парыж[d], рэгіён Іль-дэ-Франс, Метраполія Францыі, Францыя
Дата смерці	2 верасня 1870(1870-09-02)[1][2] (48 гадоў)
Месца смерці	IX акруга Парыжа, Францыя[2]
Месца пахавання	могілкі Манмартр
Грамадзянства	Францыя
Жонка	Фані Цэрыта[d]
Прафесія	артыст балета, харэограф, балетмайстар
IMDb	ID 1056119
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Артур Сен-Леон (фр.: Arthur Saint-Léon, сапраўднае імя Шарль Віктор Арцюр Мішэль^[3], фр.: Arthur Michel; 17 верасня 1821, Парыж — 2 верасня 1870, Парыж, Францыя) — французскі танцоўшчык, балетмайстар, педагог, скрыпач.

Вучыўся танцу ў бацькі — Л. Мішэля, ігры на скрыпцы — у Н. Паганіні.

У 1834 годзе дэбютаваў як скрыпач у Штутгарце, у 1835 годзе — як танцоўшчык у Мюнхене.

У 1837—1847 гадах гастраліраваў у краінах Еўропы, выступаў у Парыжы, Брусэлі, Турыне, Мілане, Вене, Лондане, Берліне, Парме, Фларэнцыі і інш.^[4]

У 1847 годзе выступіў у Парыжы ў «Гранд-апера» як харэограф і выканаўца (балет «Мармуровая прыгажуня» Ц. Пуні).

З 1854 года працаваў балетмайстарам тэатра «Сан-Карлуш  (руск.) (бел.» у Лісабоне, з 1859 года — галоўны балетмайстар у Пецярбургу і пастаянна працаваў у Маскве.

Артур Сен-Леон памёр ад сардэчнага прыступу ў кафэ непадалёк ад тэатра Оперы^[5] 2 верасня 1870 года ў Парыжы, не паспеўшы дажыць да 49 гадоў.

Бліскуча выконваў класічныя і характарныя партыі. Яго танец адметны элегантнасцю і тонкім густам, пластычнай арнаментыкай і глыбокім зместам.

У 1843 паставіў у Рыме першы балет «Маркітантка і фарэйтар». У парыжскай Оперы стварыў балеты: «Мармуровая прыгажуня» (1847), «Скрыпка д’ябла» (1849), «Стэла, або Кантрабандысты» (1850) — усе на музыку Ц. Пуні, «Пакерэта» Ф. Бенуа (1851).^[4]

У Лісабоне паставіў балет «Сальтарэла» на сваю музыку (1854) і «Метэора, або Даліна зорак» Пінто (1856).^[4]

Сярод яго пастановак найбольш вядомы балеты на музыку Ц. Пуні («Скрыпка д’ябла», пастаўлены ў 1849; «Грацыэла», пастаўлены ў 1860; «Сірата Тэалінда», пастаўлены ў 1862), Л. Мінкуса («Фіямета», пастаўлены ў 1864), Л. Дэліба («Ручай», пастаўлены ў 1866; «Капелія», пастаўлены ў 1870), Ц. Пуні і Пінто («Севільская жамчужына», пастаўлены ў 1861)і інш.

Яго балет «Канёк-Гарбунок» (1864) у першай рэдакцыі атрымаў адмоўную ацэнку прагрэсіўнай крытыкі, галоўным чынам, з-за вернападданніцкага фіналу, дзе ўсе народы славілі цара. Але танцавальнае багацце, магчымасці, якія балет даваў выканаўцам (асабліва мімістам і характарным танцоўшчыкам), зрабілі яго адным з самых папулярных балетаў на рускай сцэне ў 19 стагоддзі. У значнай меры няўдалым апынуўся і другі балет А. Сен-Леона на рускі сюжэт «Залатая рыбка» на музыку Л. Мінкуса (1867).^[4]

Спектаклі Сен-Леона азначалі заняпад рамантычнага балета, што выявілася ў палегчаным змесце, багацці знешніх эфектаў, эклектыцы выразных сродкаў. У той жа час яго харэаграфічныя знаходкі як у галіне віртуознага класічнага (пераважна сольнага), так і характарнага танца, спрыялі развіццю тэхнікі, узбагачэнні лексікі балета.^[4]

Стваральнік арыгінальнай сістэмы запісу танца — «Сценахарэаграфія». Некаторыя з запісаў Сен-Леона былі расшыфраваны французскім балетмайстрам П. Лакотам, які рэстаўраваў шэраг танцавальных нумароў (у т. л. «Па-дэ-сіс» з балета «Маркітантка», пастаўлены ў 1979 у парыжскай Оперы і Марыінскім тэатры).^[4]

• Сен-Леон Арцюр // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 329. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович. — М.: Советская энциклопедия, 1981. — 623 стр. с илл. (руск.)