Леан Зянковіч

	Леан Зянковіч
	Leon Zienkowicz
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	11 красавіка 1808; маёнтак Ляхі Пружанскага павету, Расейская імпэрыя
Памёр	12 сьнежня 1870; Парыж;
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, публіцыст, мэмуарыст
Мова	польская
Значныя творы	«Вечары ляха зь Ляхаў, ці Гутаркі пры каміне старога польскага літаратара»; «Польскі народ, ці Дакладнае апісаньне звычаяў, нораваў, адзеньня яго і да т. п.»
	Леан Зянковіч у Вікісховішчы

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Зянковіч.

Ле́ан Зянко́віч (па-польску: Leon Zienkowicz; 11 красавіка 1808, маёнтак Ляхі каля Пружаны — 12 сьнежня 1870) — паэт, публіцыст, мэмуарыст. Называў сябе палешуком^[2], аднак пісаў на польскай мове.

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў сям’і дробнага шляхціча. Навучаўся ў Сьвіслацкай гімназіі, Варшаўскім унівэрсытэце, быў сябрам таемных вучнёўскіх таварыстваў.

Падчас паўстаньня 1830—1831 рокаў — ад’ютант камандзіра ганаровай аховы кіраўніка паўстаньня, пасьля паручнік 9-га ўланскага палку, удзельнік баявых дзеяньняў супраць рэгулярнага расейскага войска. Пасьля паразы паўстаньня адмовіўся прысягаць расейскаму імпэратару Мікалаю I і эміграваў у Францыю.

У 1833 стаў адным з арганізатараў паўстанцкіх атрадаў з былых інсургентаў у эміграцыі з мэтаю аднаўленьня ўзброенае барацьбы супраць Расеі за незалежнасьць Рэчы Паспалітае. Аднак спроба такім чынам вярнуцца на радзіму ня мела посьпеху. Пасьля гэтага Леан Зянковіч пасяліўся ў Кракаве і ўзяў удзел у стварэньні таемнае арганізацыі «Саюз польскага народу(pl)» (1835).

У 1837 року далучыўся да эмігранцкага Польскага дэмакратычнага таварыства ў Францыі, якое ўзначальваў адзін з былых кіраўнікоў паўстаньня Адам Чартарыйскі. Як прадстаўнік арганізацыі, Зянковіч таемна наведваў радзіму, каб наладзіць сувязі з патрыятычнымі сіламі.

Падчас рэвалюцыі 1848—1849 рокаў у Аўстрыйскай імпэрыі выправіўся на Галіччыну, каб удзельнічаць у барацьбе. Пасьля апынуўся ў Кракаве, дзе быў абраны кіраўніком Аддзелу ўнутраных справаў і паліцыі ў мясцовым нацыянальным камітэце — органе рэвалюцыйнай улады ў месьце. Пасьля разгрому рэвалюцыі, як «нядобранадзейная асоба», ня мог знаходзіцца ў Аўстрыі і выехаў у Ангельшчыну. Пасьля на стала асеў у Францыі і Швайцарыі, дзе актыўна займаўся грамадзкай дзейнасьцю.

Творчасьць

У 1830 выдаваў (1—2 нумары разам з Канстанцыям Гашынскім) «Pamiętnik dla Płci Pięknej» (бел. Часопіс для прыгожай паловы)^[3], выйшлі 4 нумары^[4].

У 1835 у Кракаве Леан Зянковіч пачаў выдаваць на польскай мове «Powszechny Pamiętnik Nauk i Umiejętności» (бел. Усеагульны часопіс навук і рамёстваў). У 1839—1844 у Парыжы і Страсбургу рэдагаваў сатырычна-палітычны часопіс на польскай мове «Pszonka» (бел. Пшонка), які меў шырокі грамадзкі рэзананс.

Леан Зянковіч — аўтар вершаваных твораў «Узнагарода за нявернасьць», «Роздум», гісторыка-краязнаўчых і літаратурных працаў «Палітычны агляд пісьменства польскай эміграцыі» (1847), «Палітычны агляд пісьменства гісторыі Польскай дзяржавы» (1864—1865, у 4-х т.), «Палітычны агляд гісторыі польскай літаратуры» (1867, у 2-х т.). У працы «Польскі народ, ці Дакладнае апісаньне звычаяў, нораваў, адзеньня яго і да т. п.» (1842) між іншага апісаў побыт палешукоў, да якіх прылічваў і сябе.

Найбольшую вядомасьць атрымаў мэмуарны твор Леана Зянковіча «Вечары ляха зь Ляхоў, ці Гутаркі пры каміне старога польскага літаратара», дзе зьмешчаны ўспаміны пра бацькоў і дзяцінства, вучобу ў Сьвіслачы і Варшаве, разважаньні пра выхаваньне і адукацыю моладзі, пра долю прыгонных, у тым ліку ідэі распрыгонваньня і пашырэньня адукацыі сярод простага люду.

Бібліяграфія

Rzecz o rozumie stanu w Polsce (1864, зь Янам Альцыятам)
Wizerunki polityczne literatury polskiej (1867)
Wieczory lacha z Lachów, czyli Opowiadania przy kominku starego literata Polskiego

Крыніцы і заўвагі

^ zespół autorów Інтэрнэт-энцыклапедыя PWN (пол.)
^ ЗЯНКОВІЧ Леан. Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал. Праверана 23 сакавіка 2012 г.
^ Hanna Tadeusiewicz. (13 сакавіка 2012) Pamiętnik dla płci pięknej. Pismo różnym rodzajom poezji i prozy poświęcone (пол.) Edukateria Праверана 23 сакавіка 2012 г.
^ Pamiętnik dla Płci Pięknej : [pismo różnym rodzajom poezyi i prozy poświęcone. 1830] (пол.). Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego. Праверана 23 сакавіка 2012 г.

Літаратура

Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Гал. рэд. Б. І. Сачанка. — Мн.: БелЭн, 1995.— 672 с. ISBN 985-11-0016-1

[_d6c770fab721bb95-1] zespół autorów Інтэрнэт-энцыклапедыя PWN (пол.)

[2] ЗЯНКОВІЧ Леан. Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал. Праверана 23 сакавіка 2012 г.

[3] Hanna Tadeusiewicz. (13 сакавіка 2012) Pamiętnik dla płci pięknej. Pismo różnym rodzajom poezji i prozy poświęcone (пол.) Edukateria Праверана 23 сакавіка 2012 г.

[4] Pamiętnik dla Płci Pięknej : [pismo różnym rodzajom poezyi i prozy poświęcone. 1830] (пол.). Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego. Праверана 23 сакавіка 2012 г.

[1]