Карл V (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)

	Карл V (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)
валадар Нідэрляндаў[d], Rey de las Españas[d], кароль Арагону[d], кароль Кастыліі[d], кароль Навары[d], кароль Неапаля[d], кароль Сіцыліі[d], Archduke of Austria[d], Кароль рымлянаў, імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі, герцаг Брабанту[d], герцаг Бургундыі[d], валадар Біскаю[d], валадар Маліны[d], граф Барсэлёны[d], кароль Леону[d], кароль Галісіі[d], кароль Гранады[d], кароль Ерусаліму[d], кароль Сардыніі[d] і кароль Усходняй і Заходняй Індый, астравоў і іншых акіянскіх зямель[d]
Імпэратар Сьвятой Рымскай Імпэрыі
	1520 — 1556
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	24 лютага 1500, Гент, Габсбурскія Нідэрлянды[d];
Памёр	21 верасьня 1558 (58 гадоў), Юстэ[d], Кастыльская карона[d];
Пахаваны	Каралеўская крыпта ў Эскарыяле[d];
Нашчадкі	Філіп II, Марыя Іспанская[d], Infante Fernando of Austria[d], Хуана Аўстрыйская[d], Ізабэла Кастыльская[d], Маргарыта Пармская[d], Тадэя Аўстрыйская[d] і Хуан Аўстрыйскі[d]
Дынастыя	Дом Гасбургаў у Іспаніі[d] і Габсбургі
Сужэнец	Ізабэла Партугальская
Бацька	Філіп I Прыгожы[d]
Маці	Хуана I Вар’ятка
Узнагароды	illustrious son[d]
Подпіс

Карл V (24 лютага 1500 — 21 верасьня 1558) — імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі, вядомы ў сваіх гішпанскіх уладаньнях, як Карл I. Карл быў сынам Філіпа Прыгожага, герцага Бургундзкага і Хуаны, каралевы Кастыліі. Ён даводзіўся ўнукам каталіцкім манархам Гішпаніі, Ізабэле, каралеве Кастыліі і Фэрдынанду, каралю Арагона, а таксама імпэратару Максыміліяну І.

Карл быў гаспадаром вялікай часткі эўрапейскага кантынэнту ад 1519 году да часу свайго адрачэньня ад трону ў 1556 годзе. У часы яго караляваньня па Эўропе хадзіў жарт, што над яго ўладаньнямі ніколі не заходзіла сонца, што мела рацыю, бо, ў той час калі ў Нямеччыне пачыналася ноч, над яго ўладаньнямі ў Амэрыцы ўзыходзіла сонца. У вялічэзныя абшары яго зямель уваходзілі Нямеччына, Аўстрыя, Нідэрлянды, Паўднёвая Італія, землі Арагона ды Кастыліі, а таксама кастыльскія калёніі ў Амэрыцы ды Філіпінах. Можна сказаць, што імпэрыя Карла V стала першай супэр-дзяржавай сьвету.

Карл V вызначыўся ў гісторыі сваім заўзятым супрацьстаяньнем рэлігійнай Рэфармацыі, якая пачалася 31 кастрычніка 1517 году з публікацыі «95 Тэзаў» Марціна Лютэра, канфліктам з Францыяй ды абаронай сваёй цёткі Катарыны Арагонскай у яе мэтрыманіяльным дыспуце з Генрыхам VIII, каралём Ангельшчыны.

Карл нарадзіўся ў 1500 годзе ў флямандзкім горадзе Гент. Культура і прыдворнае жыцьцё бургудзкіх Нідэрляндаў у шмат чым паўплывала на яго жыцьцё. Нарадзіўшыся спадкаемцам Бургундзкай дынастыі, нямецкіх Габсбургаў ды гішпанскім Трастамара, Карл добра размаўляў па-галяндзку, нямецку, гішпанску, француску ды італьянску. Яму прыпісваюць знакаміты выраз: «Я размаўляю па-гішпанску з Богам, па-італьянску з жанчынамі, па-француску з мужчынамі і па-нямецку з маім канём».

Пры гэтым трэба дадаць, што яго роднымі мовамі былі француская ды галяндзкая, на якіх ён размаўляў з маленства. Гішпанскую ён вывучыў у гады юнацтва, бо гэта была адна з умоваў, якія былі пастаўленыя перад ім гішпанскімі Картэсамі, для атрыманьня гішпанскае кароны. Нягледзячы на тое, што Гішпанія зь яе магутным флётам і войскам, яе багацьцямі заакіянскіх калёніяў, была галоўнай часткай яго ўладаньняў, ён так і ня стаў абсалютным гішпанцам і часта адчуваў сябе чужынцам.

10 сакавіка 1526 году Карл ажаніўся са сваёй кузынай Ізабэлай Партугальскай. Нягледзячы на тое, што іх шлюб быў дынастычны, Карл і Ізабэла падзялялі шчырую прыязнасьць адно да аднаго. Заўчасная сьмерць Ізабэлы 1 траўня 1539 году пакінула Карла эмацыйна зруйнаваным. Па яе сьмерці імпэратар не насіў іншых колераў акрамя чорнага ў знак жалобы.

У 1556 годзе Карл адрокся ад трону і сышоў у кляштар Сьвятога Юстына ў Экстрэмадуры. Нягледзячы на тое, што былы імпэратар не захаваў за сабой аніякай улады, ён, тым ня менш, вёў інтэнсіўную перапіску і трымаў сябе ў курсе справаў імпэрыі. Па сваім адрачэньні Карл пакінуў свайму сыну, Філіпу II Гішпанскаму сваю гішпанскую імпэрыю, якая ўключала ў сябе саму Гішпанію, Нідэрлянды, Нэапалітанскія землі і гішпанскія ўладаньні ў Амэрыцы. Брат імпэратара, Фэрдынанд атрымаў аўстрыйскія землі і тытул імпэратара.

Карл адыйшоў з гэтага сьвету 21 верасьня 1558 году ў выніку захворваньня на малярыю. Праз дваццаць шэсьць гадоў па сьмерці яго парэшткі былі перавезеныя ў каралеўскі пантэон у Сан Ларэнса дэ Эль Эскарыял.

Крыніцы

^ ^а ^б ^в Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas (ням.) / Hrsg.: M. Bernath, K. Nehring, Leibniz-Institut für Ost- und Südosteuropaforschung — R. Oldenbourg Verlag, 1974.
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е RKDartists (нід.)
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Diccionario biográfico español (гішп.) — Real Academia de la Historia, 2011.
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е BeWeB
^ ^а ^б ^в ^г ^д Kindred Britain
^ ^а ^б Lundy D. R. Karl V von Habsburg, Holy Roman Emperor // The Peerage (анг.)

Папярэднік Ізабэла I	Кароль Кастыліі ды Ляона 1516—1556	Наступнік Філіп II
Папярэднік Фэрдынанд II	Кароль Арагону 1516—1556	Наступнік Філіп II
Папярэднік Максыміліян І	Імпэратар Сьвятой Рымскай Імпэрыі 1520—1556	Наступнік Фэрдынанд I

[_d5af937d615c04e8-1] а ^б ^в Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas (ням.) / Hrsg.: M. Bernath, K. Nehring, Leibniz-Institut für Ost- und Südosteuropaforschung — R. Oldenbourg Verlag, 1974.

[_67f0da1dff65f839-2] а ^б ^в ^г ^д ^е RKDartists (нід.)

[_21594fdcf7460ddd-3] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Diccionario biográfico español (гішп.) — Real Academia de la Historia, 2011.

[_70bceee5cf67905d-4] а ^б ^в ^г ^д ^е BeWeB

[_50aa26386d9f49e0-5] а ^б ^в ^г ^д Kindred Britain

[_1e77179766188359-6] а ^б Lundy D. R. Karl V von Habsburg, Holy Roman Emperor // The Peerage (анг.)

[1]

п а р Каралі Гішпаніі
Габсбургі (1516—1700)	Карл I Філіп II Філіп III Філіп IV Карл II	Сымбаль каралеўства Гішпаніі
Гішпанскія Бурбоны (1700—1808)	Філіп V Люіс I Фэрдынанд VI Карляс III Карл IV Фэрдынанд VII Карл IV
Банапарты (1808—1813)	Жазэф Банапарт
Гішпанскія Бурбоны (1819—1868)	Фэрдынанд VII Ізабэла II
Савойская дынастыя (1871—1873)	Амадэй I
Гішпанскія Бурбоны (1874—1931, з 1975)	Альфонса XII Альфонса XIII Хуан Карляс I Філіп VI