Праведнік народаў сьвету

«Праведнік народаў сьвету»
	«Праведнік народаў сьвету»
Арыгінальная назва	іўр. חסיד אומות העולם‎
Дэвіз	«Чалавек, які выратаваў адно жыцьцё, выратаваў усё чалавецтва»
Краіна	Ізраіль
Тып	мэдаль
Каму ўручаецца	негабрэям
Падставы ўзнагароджаньня	ратаваньне жыдоў падчас Галакосту
Статус	уручаецца
Статыстыка
Дата заснаваньня	1 лютага 1963 (61 год таму)
Колькасьць	27 000 (26 кастрычніка 2018)

«Пра́веднік наро́даў сьве́ту» — ганаровае званьне ��зраілю, заснаванае ў лютым 1963 году.

Прысуджаецца Міжнароднай школай вывучэньня Галакосту «Памяць і імя» ў Ерусаліме негабрэям, якія ратавалі жыдоў падчас Галакосту. Улічваюцца 4 віды дапамогі, засьведчаныя ўратаваным: 1) садзеяньне паездцы ў бясьпечнае месца, 2) наданьне пасьведчаньня аб хрышчэньні для выдачы за іншую асобу, 3) наданьне прытулку ад пагрозы; 4) усынаўленьне^[1]. Прадугледжвае ўзнагароджаньне дыплёмам і мэдалём. Дае права на грамадзянства Ізраілю і пэнсію^[2].

Гісторыя

У 1953 годзе Сход Ізраілю ўхваліў Закон аб стварэньні Нацыянальнага мэмарыялу катастрофы і гераізму «Памяць і імя». Паводле Статуту, мэмарыял «Памяць і імя» мае ўвекавечыць памяць «Праведнікаў народаў сьвету» зь ліку негабрэяў, якія рызыкавалі жыцьцём дзеля ратаваньня жыдоў падчас Галакосту. 27 студзеня 1962 году мэмарыял «Памяць і імя» заклаў Алею праведнікаў народаў сьвету ў Ерусаліме. 1 лютага 1963 году адбылося 1-е паседжаньне Камісіі па прысваеньні званьня «Праведнік народаў сьвету», якую ўзначаліў судзьдзя Вярхоўнага суду Ізраілю. Аддзел «Праведнікаў народаў сьвету» мэмарыялу «Памяць і імя» стаў падаваць у Камісію зьвесткі пра выяўленыя выпадкі ратаваньня, на падставе якіх пачалі прысуджаць званьне. Атрымальнікам званьня сталі ўручаць дыплём і мэдаль з гравіроўкай словаў з Талмуду «Чалавек, які выратаваў адно жыцьцё, выратаваў усё чалавецтва». У выпадку пасьмяротнага прысуджэньня ўзнагароду пачалі перадаваць родзічам. Імёны «Праведнікаў народаў сьвету» сталі заносіць на сьцяну гонару ў музэі «Памяць і імя». За 2009 год званьне прысвоілі каля 700 асобам, узнагароду за якіх большасьцю атрымалі нашчадкі. На 1 студзеня 2010 годзе званьне «Праведнік народаў сьвету» прысвоілі 23 226 асобам^[3]. На 26 кастрычніка 2018 году званьне атрымала каля 27 000 чалавек з больш як 50 краінаў^[4].

Беларусь

Алея праведнікаў сусьвету (Менск, 2009 год)

У 1965 годзе 1-мі атрымальнікамі званьня ў Беларусі сталі Андрэй і Натальля Станько за ратаваньне сям’і Казінцоў. У 1999 годзе званьне «Праведнік народаў сьвету» прысвоілі Алімпіі і Браніславу Пажарыцкім зь вёскі Гіневічы Валожынскага раёну (Менская вобласьць) за ратаваньне 7-гадовай Гені Завойнер^[3]. У 2001 годзе званьне атрымалі Альфонс і Сабіна Данілевічы ды Ганна Іваноўская, якая была дачкой Вацлава Іваноўскага, за ратаваньне 2-х жыдовак у 1941 годзе пад Шчучынам^[5]. 3 сьнежня 2003 году мэдалямі ўзнагародзілі Фаціму і Ганну Канапацкіх за ратаваньне сям’і Ісраэля Давідсона зь Менскага гета. Агулам з гета ўратавалі звыш 3000 чалавек^[6]. На 1 студзеня 2010 году званьне прысвоілі 608 жыхарам Беларусі^[3]. 20-25 чэрвеня 2010 году 9 грамадзянаў Беларусі наведалі Ерусалім (Ізраіль), дзе атрымалі мэдалі «Праведнік народаў сьвету» з рук ізраільскага прэзыдэнта Шымона Пэрэса, які нарадзіўся ў Беларусі. У гонар кожнага атрымальніка мэдаля пасадзілі па дрэве ў Алеі праведнікаў народаў сьвету ў Ерусаліме^[7]. 5 траўня 2011 году ў Менску мэдалі ўручылі дзецям 7 спачылых праведнікаў — Лідыі Ваўкавец, Анастасіі Галікевіч, Якава і Фядоры, Мікалая і Вольгі Дземавых, а таксама Марыі Марцуляніс. Званьне давала права на грамадзянства Ізраілю і пэнсію^[2]. 9 красавіка 2013 году граматы і мэдалі ўручылі нашчадкам атрымальнікаў званьня — Марыі Кірылавай, Ганны і Івана Кісялёвых, Анастасіі і Рыгора Мазуркевічаў, Алены і Рыгора Пашкоўскіх ды іх дачкі Ларысы. Перад уручэньнем узнагароды амбасадар Ізраілю ў Беларусі Ёсіф Шагал адзначыў, што мае «гонар быць амбасадарам у краіне, дзе ёсьць 776 праведнікаў». Іх імёны выгравіравалі на сьцяне мэмарыялу катастрофы і гераізму «Памяць і імя», што месьціцца на Гары памяці ў Ерусаліме. У гонар кожнай і кожнага зь іх пасадзілі па дрэве ў Алеі праведнікаў народаў сьвету^[8].

Алея праведнікаў народаў сьвету (Бабруйск, 2011 год)

На кастрычнік 2013 году званьне надалі 711 беларусам^[9], што было 8-м паказьнікам сярод краінаў сьвету. 25 сакавіка 2015 году на сьцяне памяці ў Ерусаліме адкрылі памятную таблічку зь імёнамі Алены Варотчык і Ефрасіньні Гранко з Барысава, якія ўратавалі Якава Мейлехса падчас нямецка-савецкай вайны. Ім прысвоілі званьне «Праведніцаў народаў сьвету» ў 2012 годзе^[10]. 28 лістапада 2017 году ў Шаркоўшчыне (Віцебская вобласьць) ізраільскі амбасадар Алон Шогам уручыў мэдалі ўнукам Антона і Франца Жукоў, Аляксандры і Ніны Крыўка, Мікалая Мікалаёнка, Івана і Паўла Чарняўскіх, Івана Драбы. Яны ўратавалі сям’ю Сямёна Саснавіка зь Германавічаў^[11]. 22 красавіка 2018 году званьне надалі Назару і Ганьне Кузьміным, а таксама іх дзецям Аксане і Фёдару зь вёскі Машкіна Віцебскага раёну, якія ўратавалі малалетняга Льва Варабейчыка^[12]. 2 траўня 2019 году ў мястэчку Мір Карэліцкага раёну (Гарадзенская вобласьць) адчынілі памятную дошку ў гонар японскага дыплямата Чыунэ Сугіхара, які выпісаў 2139 візаў жыдам з Заходняй Беларусі, за што атрымаў званьне ў 1985 годзе^[13]. Паводле Музэю гісторыі жыдоў Беларусі, на сакавік 2019 году званьнем узнагародзілі 838 жыхароў Беларусі. Згодна зь ізраільскім мэмарыялам «Памяць і імя» грамадзянамі Беларусі зь іх было 650 чалавек^[1].

Глядзіце таксама

Ванда Скуратовіч

Крыніцы

^ ^а ^б Дыяна Серадзюк. Рызыкавалі жыцьцём і былі забытыя: як вяртаюць імёны беларускіх Праведнікаў // Газэта «Новы час», 23 сакавіка 2019 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ ^а ^б Зьміцер Лукашук. Яшчэ сем грамадзянаў Беларусі названыя «Праведнікамі народаў сьвету» // Эўрарадыё, 6 траўня 2011 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ ^а ^б ^в Галіна Сенчанка. Праведнікі народаў сьвету // Газэта «Працоўная слава» (Валожын), 1 ліпеня 2011 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ Тацяна Мацьвеева, Tut.by. Жыхар Віцебска атрымаў мэдаль «Праведнікаў народаў сьвету» // «Хартыя’97», 26 кастрычніка 2018 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ Андрэй Пачобут. Дачка і жонка Вацлава Іваноўскага маюць тытул «Праведнікі народаў сьвету» // Газэта «Наша ніва», 18 верасьня 2009 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ Дыяна Серадзюк. «Фата жыдоў хавае, з-за яе ўвесь завулак выб’юць» // Газэта «Новы час», 21 кастрычніка 2018 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ У Беларусі 700 праведнікаў народаў сьвету // Газэта «Наша ніва», 16 ліпеня 2010 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ Захар Шчарбакоў, БелаПАН. Пяць беларусаў удастоеныя званьня «Праведнік народаў сьвету» // Газэта «Новы час», 9 красавіка 2013 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ «У нашай краіне робіцца шмат для захаваньня памяці аб ахвярах халакосту» // Зьвязда : газэта. — 22 кастрычніка 2013. — № 199 (27564). — С. 2. — ISSN 1990-763x.
^ Аліна Грышкевіч. У садзе Праведнікаў народаў сьвету ў Ерусаліме ўвекавечаныя імёны дзьвюх барысаўчанак // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 25 сакавіка 2015 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ Вольга Чарняўская. 28 лістапада Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол дзяржавы Ізраіль у Рэспубліцы Беларусь Алан Шогам уручыў узнагароды прадстаўнікам пяці сем’яў — нашчадкам Праведнікаў народаў сьвету // Газэта «Кліч Радзімы» (Шаркаўшчына), 28 лістапада 2017 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ Зьміцер Міраш. Уганараваныя пасьмяротна. Чатыры жыхары Віцебскага раёну прызнаныя Праведнікамі сьвету // Праваабарончы цэнтар «Вясна» ў Віцебску, 1 чэрвеня 2018 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
^ Марына Казловіч. Прадстаўнікоў розных краін сьвету сабрала ў Міры адкрыцьцё мэмарыяльнай дошкі ў гонар японскага дыплямата Тыўнэ Сугіхары // Газэта «Полымя» (Карэлічы), 2 траўня 2019 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

Вонкавыя спасылкі

Праведнік народаў сьвету // Тэлеканал «Белсат», 22 жніўня 2018 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
Мэдалі «Праведнік народаў сьвету» ўручаныя беларускім грамадзянам, якія ратавалі яўрэяў у гады Другой сусьветнай вайны // БелаПАН, 16 красавіка 2015 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
Рэгіна Франскевіч. Праведнікі Воранаўшчыны // «Воранаўская газэта», 27 сакавіка 2018 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
Праведнікі народаў сьвету ад Беларусі, узнагароджаныя на 1 студзеня 2019 году (анг.) // Мэмарыял Галакосту «Памяць і імя» (Ерусалім, Ізраіль), 1 студзеня 2019 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.
- Пошук праведнікаў (рас.)

[б-1] а ^б Дыяна Серадзюк. Рызыкавалі жыцьцём і былі забытыя: як вяртаюць імёны беларускіх Праведнікаў // Газэта «Новы час», 23 сакавіка 2019 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[в-2] а ^б Зьміцер Лукашук. Яшчэ сем грамадзянаў Беларусі названыя «Праведнікамі народаў сьвету» // Эўрарадыё, 6 траўня 2011 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[а-3] а ^б ^в Галіна Сенчанка. Праведнікі народаў сьвету // Газэта «Працоўная слава» (Валожын), 1 ліпеня 2011 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[4] Тацяна Мацьвеева, Tut.by. Жыхар Віцебска атрымаў мэдаль «Праведнікаў народаў сьвету» // «Хартыя’97», 26 кастрычніка 2018 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[5] Андрэй Пачобут. Дачка і жонка Вацлава Іваноўскага маюць тытул «Праведнікі народаў сьвету» // Газэта «Наша ніва», 18 верасьня 2009 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[6] Дыяна Серадзюк. «Фата жыдоў хавае, з-за яе ўвесь завулак выб’юць» // Газэта «Новы час», 21 кастрычніка 2018 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[7] У Беларусі 700 праведнікаў народаў сьвету // Газэта «Наша ніва», 16 ліпеня 2010 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[8] Захар Шчарбакоў, БелаПАН. Пяць беларусаў удастоеныя званьня «Праведнік народаў сьвету» // Газэта «Новы час», 9 красавіка 2013 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[9] «У нашай краіне робіцца шмат для захаваньня памяці аб ахвярах халакосту» // Зьвязда : газэта. — 22 кастрычніка 2013. — № 199 (27564). — С. 2. — ISSN 1990-763x.

[10] Аліна Грышкевіч. У садзе Праведнікаў народаў сьвету ў Ерусаліме ўвекавечаныя імёны дзьвюх барысаўчанак // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 25 сакавіка 2015 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[11] Вольга Чарняўская. 28 лістапада Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол дзяржавы Ізраіль у Рэспубліцы Беларусь Алан Шогам уручыў узнагароды прадстаўнікам пяці сем’яў — нашчадкам Праведнікаў народаў сьвету // Газэта «Кліч Радзімы» (Шаркаўшчына), 28 лістапада 2017 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[12] Зьміцер Міраш. Уганараваныя пасьмяротна. Чатыры жыхары Віцебскага раёну прызнаныя Праведнікамі сьвету // Праваабарончы цэнтар «Вясна» ў Віцебску, 1 чэрвеня 2018 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[13] Марына Казловіч. Прадстаўнікоў розных краін сьвету сабрала ў Міры адкрыцьцё мэмарыяльнай дошкі ў гонар японскага дыплямата Тыўнэ Сугіхары // Газэта «Полымя» (Карэлічы), 2 траўня 2019 г. Праверана 20 верасьня 2019 г.

[1]