Верхнялужыцкая мова
Верхнялу́жыцкая мо́ва (па-верхнелужыцку: hornjoserbska rěč) — мова лужыцкіх сэрбаў і адна з афіцыйных моваў Нямеччыны.
| Верхнялужыцкая | |
| Hornjoserbšćina | |
| Ужываецца ў | Нямеччына |
|---|---|
| Рэгіён | Саксонія |
| Колькасьць карыстальнікаў | 40 000 |
| Клясыфікацыя | Індаэўрапейская Славянская |
| Афіцыйны статус | |
| Рэгулюецца | Upper Sorbian Language Commission[d] |
| Статус: | 4 Адукацыйны[d][1] |
| Пісьмо | лацінскае пісьмо і Upper Sorbian alphabet[d] |
| Коды мовы | |
| ISO 639-2(Б) | hsb |
| ISO 639-2(Т) | hsb |
| ISO 639-3 | hsb |
Адносіцца да славянскае групы моваў. Агульны лік носьбітаў — каля 40 000 чалавек, яны жывуць у Саксоніі. Лік носьбітаў мовы ў штодзённым жыцьці значна ніжэйшы. Агульны лік лужыцкіх сэрбаў у Горнай Лужыцы — 40 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 13 000. Агульны лік лужычан у Дольнай Лужыцы — 20 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 7000. У адрозьненьне ад дольналужыцкай мовы горналужыцкая мова не знаходзіцца на мяжы выміраньня. Усяго ж пражываюць у Лужыцы прыкладна 600 000 чалавек — лужычанаў і нялужычанаў (немцаў). Цэнтрам горналужыцкай культуры зьяўляецца горад Баўцэн у Саксоніі.
Асаблівасьці
рэдагавацьНаціск заўсёды падае на першы склад. Шэраг фанэтычных асаблівасьцяў збліжае горнасэрбскую мову зь беларускай: наяўнасьць фрыкатыўнага /h/, зьмякчэньне гукаў /d/, /t/ адпаведна да /dź/, /ć/, наяўнасьць прыстаўнога /в/.
Прыклад тэксту
рэдагаваць.jpg){kind=link}
«Naša wjeska»
To je naša wjeska. Blisko wjeski je lěs. Tam widźiš našu chěžu. Wokolo chěže je zahroda. W zahrodźe je naša wowca. Naša kruva tam njeje. Tu je dróha do města. Widźiš tam šulu? Tam je naš wučer. Wučer ma psyka. Blisko zahrody je naš susod. Susod ma awto a jědźe do města. Maš doma tež awto? Blisko dwora je štom. Wokoło štoma je trawa. Što hišće widźiš?
«Нашая вёска»
Гэта наша вёска. Паблізу вёскі ё лес. Там ��ачыш нашу хату. Вакол хаты агароджа. У агароджы нашая авечка. Нашая карова там ня есь. Вось дарога у места. Бачыш там школу? Там наш настаўнік. Настаўнік мае сабаку. Паблізу агароджы наш сусед. Сусед мае аўтамабіль ды езьдзіць у места. А ты маеш дома аўтамабіль? Паблізу двара ё дрэва. Вакол дрэва трава. Што яшчэ ты бачыш?
Верхнялужыцкі альфабэт
рэдагаваць| Верхнялужыцкі альфабэт | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| a | b | c | č | ć | d | dź | e | ě | f | g | h | ch | i | j | k | ł | l | m | n | ń | o | ó | p | (q) | r | ř | s | š | t | u | (v) | w | (x) | y | z | ž |
| A | B | C | Č | Ć | D | Dź | E | - | F | G | H | Ch | I | J | K | Ł | L | M | N | - | O | - | P | (Q) | R | - | S | Š | T | U | (V) | W | (X) | (Y) | Z | Ž |
Зацемка: У новай вэрсіі «ć» знаходзіцца пасьля «č». Да 2005 у альфабэце можна сустрэць «ć» пасьля «t».
Падручнікі
рэдагаваць| Вікіпэдыя мае вэрсію Верхнялужыцкай мовай |
- Падручнік, слоўнік, карысныя матэрыялы (рас.)
- Дапаможнік горналужыцкай мовы на чэскай ([http://arhivarij.narod.ru/Verhneluzhickij.doc пераклад пачатку чэскага падручніка на расейскую).
- Лужыцка-нямецкі слоўнік
- ^ Ethnologue (анг.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675