Nadir Afonzo
| Nadir Afonzo | |
|---|---|
| ing. Nadir Afonso | |
 Nadir Afonsonun Bottelho tərəfindən çəkilən rəsmi | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şaves, Portuqaliya |
| Vəfat tarixi | (93 yaşında) |
| Vəfat yeri | Kaskais, Portuqaliya |
| Vəfat səbəbi | ürək çatışmazlığı |
| Milliyyəti | portuqal |
| Vətəndaşlığı |
 Portuqaliya |
| Fəaliyyəti | rəssam, memar, filosof |
| Təhsili | Milli İncəsənət Məktəbi, Paris |
| Stil | geometrik abstraksiyonist |
| Hamiləri | Kandidu Pontinari, Leqer, Oquste Erbin, Andre Blok, Le Korbuzye |
| Mükafatları | Santyaqo ordeni (Portuqaliya), Müqəddəs Ceyms Qılıncı Ordeni,[1] Portuqaliya İncəsənət Akademiyası |
| nadirafonso.pt | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Nadir Afonzo, GOSE (4 dekabr 1920 –11 Dekabr 2013) — Portuqaliyalı geometrik abstraksiyonist rəssam. Əvvəllər memarlıq ilə məşğul olan və öz karyerasının erkən illərini Le Korbuzye və Oskar Nimeyer ilə təkmilləşdirən Danir Afonzo daha sonralar Parisdə rəssamlıq fəaliyyətinə başladı və Viktor Vazareli, Fernand Leqer, Oqust Erben və Andre Blok ilə birgə çalışaraq kinetik incəsənətin qabaqcıllarından biri oldu.
Həndəsi qaydalara əsaslanan estetikanın nəzəriyyəçisi olan Nadir Afonzo bir sıra kitablarda dərc etdirdiyi belə bir ideyanı müdafiə edirdi ki, incəsənət tamamilə obyektivdir və incəsənəti təxəyyül hadisəsi deyil, o müşahidə, qavrama və manipulyasiya forması kimi təqdim edən qanunlarla idarə olunur.
Nadir Afonzo karyerasının erkən vaxtlarında beynəlxalq səviyyədə tanınmağa nail oldu və əsərlərinin bir çoxu muzeylərdədir. Onun ən məşhur əsərləri bütün dünyadakı yerləri təsvir edən “Şəhərlər” seriyasıdır. O, ömrünün sonrakı illərində də rəssamlıqla məşğul olmuş və 11 dekabr 2013-cü ildə Kaskais şəhərindəki bir xəstəxanada dünyasını dəyişmişdir.[2] Həyatı boyu öz ölkəsini ən yaxşı səviyyədə təmsil edən Nadir Afonzo böyük nailiyyətlər əldə etmişdir.
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Erkən həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Nadir Afonzo Rodriqes 1920-ci il dekabrın 4-də Portuqaliyanın Kaves rayonunun kənarındakı ucqar bir kənddə anadan olmuşdur. Onun valideynləri Palmira Rodriqes Afonso və şair Artur Mariya Afonsodur.[3] Nadir Afonzonun ilk adını atası Orlando şəhərində Vətəndaş Qeydiyyatına gedərkən yolda rast gəldiyi qaraçı məsləhət görmüşdü.[4]
4 yaşı olarkən o, ilk əsərini çəkib evin divarından asmışdı: ritm və həndəsi dəqiqlik əlamətləri ilə əvvəlcədən təsvir edən mükəmməl bir qırmızı dairə. Onun yeniyetməlik dövrü rəsm çəkməyə həsr edilmiş və 17 yaşı olarkən ilk milli mükafatını qazanmışdı. Nadir Afonzo rəssamlıq dərəcəsini almaq üçün Portu şəhərinə sənətkarlıq məktəbinə göndərilir. Lakin burada qeydiyyat masasında katibin məsləhətinə qulaq asır. Katib ona bildirir ki, onun orta məktəb diplomu Memarlıq məktəbinə daxil olmağa icazə verir ki, bu da daha perspektivli bir karyeradır. Özü də daha sonralar qəbul edir ki, bu şəxsə qulaq asmaqla çox böyük bir səhv edib.[4]
Nadir Afonzo təklifi qəbul edir və Memarlıq fakültəsini bitirir, lakin o, üçüncü kursda kəsilir, çünki dərs aldığı professorların bəziləri onun bədii tərzini qəbul edə bilmirdilər. Portuda məskən saldıqdan sonra, o, evləri və sənaye binalarını layihələndirməklə eyni vaxtda digər soyadı olan Rodriqes ləqəbi ilə şəhəri rəngləməyə başladı. İndependents rəssamlar kollektivinin üzvü kimi o, 1946-cı ilə kimi onların bütün incəsənət sərgilərində iştirak etmiş və milli tənqidçilərin sevimlisinə çevrilmişdi. Onun Riberia adlı yağı Lizbon Müasir İncəsənət Muzeyi tərəfindən 1944-cü ildə 24 yaşı olarkən satın alınmışdı.
İncəsənət və memarlıq
[redaktə | mənbəni redaktə et]1946-cı ildə Nadir Afonzo özünün İris dövrünə aid olan bir neçə tamamlanmayan əsəri ilə birlikdə Portunu tərk edərək Parisə getdi və öz imzasını soyadı olan Afonzo ilə dəyişdi. Burada braziliyalı rəssam Kandido Portinari ona Milli İncəsənət Fakültəsində sənət və rəssamlıq təhsili almaq üçün Fransa hökumətindən təqaüd almağa kömək etdi. Latın məhəlləsində Mines otelində yaşayarkən o, vaxtını müntəzəm olaraq tələbələrlə söhbətlərində keçirdi. Nadir Afonzo həyatının bu dövrünü incəsənətin böyük dünyası ilə əlaqədə olduğu ilk zamanlar adlandırır.[4] Çünki, onun təqaüdü bir il müddətinə davam etdi, Nadir Afonzo 1948-ci ilə kimi (və yenidən 1951-ci ilə kimi) onun rəssamlığa olan böyük sevgisini bilən və əməkhaqqısını kəsmədən səhərləri işə gəlməməsinə şərait yaradan memar Le Korbuzer ilə işlədi. O, həmçinin, qısa bir müddət ərzində rəssam Fernand Leqer ilə də çalışmışdı.
Parisdə Le Korbuzerin tərkibində fəaliyyət göstərərkən Nadir Afonzo tədricən öz həndəsi abstraktizm tərzini inkişaf etdirdi. Müəllifi olduğu estetikanın yeni əsasları onun incəsənətin mənşəyi və mahiyyəti konsepsiyasını özündə əks etdirirdi və bu 1948-ci ildə araşdırma dissertasiyası ilə “Memarlıq incəsənət deyil, Memarlıq elndir, qrup işidir” adlı memarlıq işi arasında mübahisəli məqam ilə nəticələndi, belə bir ifadə onun kimi ruha sahib insanı təmin edə bilmədi.[4] 1949-cu ildə, Nadir Afonzo Parisi tərk etdi və bir müddət özünü tamamilə öz əsərlərinə həsr etdi. O, Portuqaliya Barokunda ilham aldıqdan sonra Misir dövrünü izləməyə başladı.
1951-ci ilin dekabr ayından 1954-cü ilə kimi Nadir Afonzo braziliyalı memar Oskar Nimeyer ilə işləmək dəvətini cavablandırmaq üçün Atlantikanı keçdi; “zəruri memarlıq və asılı rəssamlığın” üç ili idi.[4] Bu asılılıq onu Kinetik incəsənəti tədqiq etmək üçün rəssamlar axtarmaq üçün Parisə geri dönməyə məcbur etdi. O, fransız-macar rəssamı Viktor Vazareli, danimarkalı rəssam Riçard Mortensen, fransız rəssam Oquste Erbin və fransız memar Andre Blok ilə bir araya gələrək Denise Rene Qalereya qrupuna qoşuldu və əsərləri 1958-ci ildə ictimaiyyətə nümayiş etdirildi. 1959-cu ildə Parisdə Beaux Artsda onun ilk antoloji sərgisi keçirildi.
Rəssamlıq karyerası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Paris dünyada incəsənətin mərkəzi idi, lakin rəssamlar arasında yaranan rəqabət Nadir Afonso üçün çox şey sübut etdi. 1965-ci ildə o, doğma yurdu olan Şavesə köçür və tədricən özünü ətraf aləmdən təcrid edərək həyatının sənətin yaradılmasına yönəldiyini vurğulayır. O, arxitektura təcrübəsini ləğv etdi və incəsənətin dəyərini özünd ehtiva edən həndəsə əsasında estetik araşdırmalarını davam etdirdi. Bir müddətdən sonra Parisə qayıtmaq və yoldaşları, müəllif Roqer Qaraudi, rəssam Viktor Vasareli və tənqidçi Mişel Qauşes ilə görüşmək üçün öz gizli aləmindən ayrıldı. Qaraudinin göstərdiyi kimi, özünün orijinal nəzəriyyəsini təqdim etdiyi “Les Mécanismes de la Création Artistique (Mexanikanın İncəsənət sahəsində yaradılması)” adlı kitabını dərc etmədən əvvəl sözügedən kitabın sintaktik formasını nəzərdən keçirən estetikçi Pier Brui ilə görüşmək üçün Tuluzaya səfər etdi.
1974-cü ildə Nyu-Yorkda seçilmiş Sənət Qalereyasında fərdi sərgi keçirdi. ABŞ-lı tənqidçilər onu "Portuqaliyada həndəsə mücərrədliyin ilk müdafiəçilərindən və yeni nəsil avropalı rəssamlardan biri kimi qəbul etdilər”. [5]
Nadir Afonzo 2006-cı ildə özünü "Portuqaliya və daxili ölkənin oğlu" kimi təsvir etmişdi. O, həyatının son otuz ilini rəsm əsərləri çəkmək, sərgilələrə təqdim etmək və müntəzəm və böyüyən rahatlıqla yazmaqla keçirmişdir. 1948-ci ildən 1989-cu ilədək iki dəfə evli olub və 5 uşağı vardır.
Nadir Afonzo öz əsərlərini Lisabon, Portu, Paris, Nyu-Yorkda və bütün dünyada düzənli olaraq sərgiləyirdi. Onun əsərləri Lisabon və Portu (Portuqaliya), Rio-de-Janeyro və San Paulo (Braziliya), Budapeşt (Macarıstan), Paris (Pompidou Mərkəzi), Vürzburq və Berlin (Almaniya) muzeylərindədir.[6] Nadri Afonzo adını daşıyan bir fond yaratdı, onun şəxsi sənət kolleksiyasını bu fonda bağışladı və Pritzker mükafatı laureatı Alvaro Siza ilə birlikdə qərargahını məmləkəti Şavezdə dizayn etdirdi.
Beynəlxalq səviyyədə tanınması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Nadir Afonzonun karyerasında həm öz ölkəsində, həm də beynəlxalq səviyyədə tanınması çox erkən başladı. 24 yaşı olarkən, onun istehsal etdiyi Biberia yağı Lizbonun Müasir İncəsənət Muzeyi tərəfindən alındı və Portuqaliya hökuməti onu ilk dəfə San Paulo İncəsənət tədbirində iştirak eləməyə dəvət etdi. 50 yaşı olarkən o, daha çox tanınırdı və Nyu-York və Parisdə davamlı olaraq əsərlərini nümayiş etdirirdi.
Xarakterindəki özünə qapanıqlıq və 1946-cı ildə Parisdəki bir incəsənət qalereyasında rəsm əsərlərini nümayiş etdirməyə çalışarkən şəkillərinin təkzib edilməsi və bu səbəbdən onun özünə inamının itməsi onu cəmiyyətdən uzaqlaşdırdı və öz sərgilərini şəxsən müyiş etdirməyə mane oldu.[7] Op-artın atası hesab edilən Viktor Vazareli 1968-ci ildə qeyd etmişdi ki, “20 ildən çox tanıdığım bu rəssam, heç şübhəsiz, Portuqaliya müasir incəsənətinin ən önəmli rəssamıdır və onun əsərləri ədalətsiz olaraq dünyanın yalnız kiçik bir hissəsində tanınır".[8]
Fərdi estetik nəzəriyyəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]İncəsənət ümumiyyətlə subyektiv hesab edilir, amma Nadir Afonzo üçün bu tamamilə obyektiv idi və qanunlarla idarə olunurdu.
Rəsm əsərləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Nadir Afonzo əsasən rəsm və serigraf əsərlər yaratmışdır. Onun üstünlük verdiyi materiallar kətan üzərində akril boya (daha böyük işlər üçün) və kağız üzərində quaş (daha kiçik işlər üçün, tez-tez daha çox böyük işlər üçün tədqiq olunur) idi. Onun ən məşhur və ən fərqli əsəri Şəhərlər seriyasıdır, hər bir rəsm, adətən, dünyanın hər hansı bir yerindən bir şəhəri təmsil edir.
2007-ci ildən etibarən, Şəhərlər əsəri üçün qiymətlər təxminən 35x50 sm serigraf (tipik nəşr 200) 1500 €,[9] kağız üzərində 30x40 sm qaçaq üçün 18.000 €, tuval üzərində 90x140 sm akril üçün 55.000 € idi. 2007-ci ildə Nadir Afonzo, ilk böyük ölçülü əsəri olan (176x235 sm) Sevilya və Pouvoirs Surnatils əsərlərinin hər biri 100.000 avro dəyərində sərgilədi.[10] Digər dəyərlər Nadir Afonzo rəsm əsərləri siyahısında qeyd olunur.
Sərgiləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yalnız beynəlxalq və əsas sərgilər fərdi şəkildə nümayiş olunur.[10]
- 1940 – Tələbə kimi ilk sərgilər və 1946-cı ilə qədər sənətkarlar kollektivi kimi, 1944 (kollektiv) SNI-Milli İnformasiya Katibliyinin 9-cu Müasir İncəsənət Sərgisi, Lissabon
- 1956, 1957 – Gallerie Denise René, Paris
- 1958 – (kollektiv) Salon des Réalités Nouvelles, Paris
- 1959 – Maison des Beaux-Arts, Paris
- 1961, 1969 – San Paulo İncəsənət Tədbiri
- 1970 – (Antoloji) Mədəniyyət Mərkəzi Portuqais, Calouste Gulbenkian Vəqfi, Paris, daha sonra Lisabondakı Vəqf binasında
- 1970 – Center de Culture TPN, Neuchâtel, İsveçrə
- 1972 – Galeria Alvarez, Portu
- 1974 – Seçilmiş Sənətçilər Galerileri, Nyu-York
- 1976, 1978, 1988, 1991, 1994, 1996 – Art-Service Gallerie, Paris
- 1979 – Kalkust Qulbenkian Fondu, Paris
- 1985 – La Madraza, Qranada, İspaniya
- 1986 – Portuqaliya səfirliyi, Braziliya
- 1995 – Cooperativa Árvore, Portu. Kataloq: Sintez Estetique (Po / Fr), Nadir Afonzo tərəfindən iki mətn və bir müsahibə;
- 2001 – Portuqaliyanın Kaskais Mədəniyyət Mərkəzi. Çap işi: 300
- 2003 – Orense Mədəniyyət Mərkəzi, İspaniya (kataloq: ISBN 84-96011-43-7)
- 2003 – (Antoloji) 25. Beynəlxalq Vila Nova de Cerveira Bienali, Portuqaliya
- 2005 – Nadir Afonzo: cidades de um flâneur ou de como um via, je Univ. Lusíada, Lissabon
- 2007 – Nadir Afonzo, Futuro, Galeria Jornal de Notícias, Portu
- 2007 – Nadir Afonzo, Futuro, Galeria Jornal de Notícias, Lisabon
- 2007 – Nadir Afonzo, O Futuro Renascimento de Odivelas da Câmara Belediyesi de Odivelas, Lizbon
- 2009 – Nadir Afonzo: Cidades heç bir Homem kimi. Assembleia da República, Lissabon 2009.
- 2009 – XXI əsrdə Nadir Afonzo, Museu Municipal Edifício Chiado, Galeria de Exposições Temporárias, Coimbra.
- 2010 – Nadir Afonzo Sem Limites, Soares dos Reis Milli Muzeyi, Portu.
- 2010 – Nadir Afonzo Sem Limites, Museo do Chiado, Lisabon.
- 2010 – Nadir Afonzo: Absoluto 2010, Lissabon da Presidência da República da Museu.
- 2011 – Nadir Afonzo: Absoluto, Fundação Eugénio de Almeida, Evora.
- 2011 – Nadir Afonzo: Absoluto, Museu Abade de Baçal, Braqança.
- 2012 – Nadir Afonzo, Karlo Bilotti Muzeyi, Roma
- 2012 – Nadir Afonzo, Palazzo Loredan, Venesiya
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Exhibition at Lusiada University" (in Portuguese). May 2005. Archived from the original on 2007-09-27. Retrieved 2007-05-14.
- ↑ Morreu o pintor Nadir Afonso, mestre da abstracção geométrica Arxivləşdirilib 2014-01-22 at the Wayback Machine (in Portuguese)
- ↑ "Personalities from Chaves" (in Portuguese). Archived from the original on 2007-03-10. Retrieved 2007-05-02.
- ↑ 1 2 3 4 5 Afonso, Nadir. ""Autobiography", in JL-Jornal de Letras" Arxivləşdirilib 2022-01-18 at the Wayback Machine (in Portuguese). Retrieved 2007-05-02.
- ↑ Palácio do Correio Velho (auctioneers) (April 2007). "Biography of Nadir Afonso" Arxivləşdirilib 2007-09-27 at the Wayback Machine (in Portuguese). Retrieved 2007-05-02.
- ↑ Afonso, Laura (2007-04-12). "Raio de extinta luz" Arxivləşdirilib 2023-08-04 at the Wayback Machine (in Portuguese). Retrieved 2007-05-02.
- ↑ (in Portuguese) Da Vida à Obra de Nadir Afonso, 1990, p.28
- ↑ (in Portuguese) Universo e o Pensamento, 2000, backcover
- ↑ (in Portuguese) Catalog, exhibition at the Casino Estoril, 2007
- ↑ 1 2 (in Portuguese) Catalog, exhibition at the António Prates Gallery, Lisbon, 2007