Saint-Étienne

Saint-Étienne
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Frankryk
Région (gewes)	Auvergne-Rhône-Alpes
Département	Loire
Koördinate	45°26′N 4°23′O / 45.433°N 4.383°O / 45.433; 4.383
Stigting	Voor 1258
Oppervlak:
- Totaal	79,97 vk km
Hoogte bo seevlak	422–1 417 m
Bevolking:
- Totaal (2019)	173 821
- Bevolkingsdigtheid	2 200/vk km
Tydsone	UTC +1 (MET)
- Somertyd	UTC +2 (MEST)
Burgemeester	Gaël Perdriau (LR)
Amptelike webwerf	Saint-Étienne

Saint-Étienne (Frans: [sɛ̃t‿etjɛn]; Arpitaans: Sant-Etiève; Oksitaans: Sant Estève, [ˈsantesˈtɛβe]) is die prefektuur (hoofstad) van die Suid-Franse département Loire. Die stad lê suid-wes van Lyon in die Sentraal-Massief, aan die Furan-rivier en aan die voet van die Massif du Pilat (1 432 meter).

Die stad se naam is die Franse vorm van "Sint-Stefanus", en sy bewoners word derhalwe in Frans Stéphanois genoem.

Volgens oorlewerings het die klein plaaslike nedersetting die naam Furanum gedra wat van die Furan-rivier afgelei is. Later is hierdie naam gewysig tot Furania en tot by die Middeleue gebruik. Die oudste dokumente uit die jaar 1258 verwys na die stad as Sancti Stephani de Furano (Frans: Saint-Étienne de Furan).

Aangesien Saint-Étienne vir sy wapenvervaardiging bekend gestaan het, is die stad se naam tydens die Franse Rewolusie 'n tyd lank gewysig tot Armeville of Commune d'Armes.

Tussen 1969 en 1970 het die stad ná die versmelting van Saint-Étienne met sy buurstad Saint-Victor-sur-Loire die amptelike naam Saint-Étienne-sur-Loire gedra.

Die eerste menslike nedersetting in die gebied van die huidige stad gaan terug op die kasteel van Saint-Priest wat in 1167 opgerig is.

Nogtans dateer die oudste dokumente wat na die stad Sanctus Stephanus de Furano verwys uit die 12de eeu toe graaf Guy II de Forez die abdy van Valbenoîte laat oprig het.

Die gebeure in verband met die Honderdjarige Oorlog met Engeland het Saint-Étienne nie gespaar nie, en die klooster Valbenoîte is in 1359 deur Engelse Tard-Venus geplunder. Om hierdie soort invalle af te weer het die ab Hugues de Torrenche die dorp laat versterk.

Die dorp was destyds rondom die Groot Kerk (Frans: Grande Église) geleë en deur 'n stadsmuur beskerm. Die Tour de la droguerie op die huidige Place du Peuple ("Volksplein") is in die 16de eeu digby die ou stadspoort opgerig.

Met die vestiging van nuwe inwoners het die versterkte dorp te klein geraak, en 'n voorstad het buite die stadsmuur begin uitbrei. Teen die einde van die 15de eeu het die bevolking reeds tot meer as 3 000 mense gegroei.

Gedurende die derde godsdiensoorlog is Saint-Étienne aan die begin van die jaar 1570 deur admiraal de Coligny ingeneem.

Sedert die 15de eeu het die stad tot 'n beduidende sentrum van die metallurgiese nywerheid ontwikkel. Aanvanklik is veral blanke wapens vervaardig en sedert die Italiaanse veldtogte van koning Frans I ook vuurwapens. Die plaaslike wapenbedryf met sy sowat 600 wapensmede (in 1669) het bekendheid verwerf met sy krygswapens, net soos die metallurgiese nywerhede met hulle groot verskeidenheid produkte.

Nog 'n suksesvolle bedryf was lintwewery – 'n ambag wat uit Italië ingevoer is en vanaf die 16de eeu in Saint-Étienne gefloreer het. Danksy die industriële aktiwiteite het die stad se inwonerstal in die 17de eeu tot 20 000 gestyg.

Vanaf 1720 het die Stéphanois steenkool gebruik waarvan die produksie in 1790 reeds 200 000 ton bereik het. Dit het veral as brandstof vir die eerste stoommasjiene gedien. Die steenkoolveld was naby twee bevaarbare waterweë – die Rhône- en Loire-riviere – geleë sodat vervoerkoste redelik laag was.

In die tyd van die Franse Rewolusie het die stad die geleentheid gekry om land van die geestelikheid aan te koop, en in 1792 het die argitek Pierre-Antoine Dalgabio 'n nuwe plattegrond vir die stad ontwerp. Saint-Étienne se straatrooster was oorspronklik in oos-westelike rigting langs die pad van Lyon na Puy-en-Velay aangelê. Dalgabio se nuwe plan was daarenteen in noord-suidelike rigting en langs die pad van Parys na Annonay georiënteer; die nuwe straat wat gebou is het geleidelik tot die Grand'rue van Saint-Étienne begin ontwikkel.

Saint-Étienne het op administratiewe en politieke gebied vir 'n lang tyd 'n minder invloedryke rol gespeel as byvoorbeeld Montbrison (wat as prefektuur gefungeer het) of Feurs wat tussen 1793 en 1795 as die hoofstad van Loire gedien het. Eers in 1855 het Saint-Étienne vanweë sy snelle industriële en bevolkingsgroei die hoofstad (prefektuur) van die département geword.

In die periode van die nywerheidsomwenteling het met die grootskaalse ontginning van die steenkoolmyne ook die ontwikkeling van die metallurgiese en ander swaar nywerhede begin. Die eerste mynboupermit is op 27 Oktober 1824 in Saint-Étienne uitgereik. Ten spyte van die sterk mededinging van die Switserse stad Basel het Saint-Étienne in dieselfde tydperk ook die wêreldhoofstad van die lintwewerybedryf geword.

Op 5 Mei 1821 het Louis-Antoine Beaunier aansoek om 'n spoorwegkonsessie vir die lyn tussen Saint-Étienne en Andrézieux gedoen wat oor 'n afstand van byna 18 kilometer sou loop. Toe Lodewyk XVIII die konsessie op 26 Februarie 1823 aan Beaunier toegeken het, was dit die eerste spoorwegprojek op die Europese vasteland. Aanvanklik is perdespoorwaens gebruik om goedere na die hawe van Andrézieux te vervoer waar die vrag na skepe oorgelaai en verder op die Loire-rivier vervoer is. Veral steenkool is sodoende na bestemmings in Sentraal-, Wes- en Noord-Frankryk verskeep.

Teen die begin van die 20ste eeu is die plaaslike wapenbedryf oorheers deur die Manufacture d'armes de Saint-Étienne (MAS), wat hom op militêre toerusting toegespits het, en die Manufacture française d'armes et cycles (Manufrance), wat jag- en sportgewere vervaardig het. Alhoewel Manufrance sy produksie intussen gestaak het, is daar nog steeds 'n aantal ambagsmanne by spesialiteitsvelde van die geweerbedryf betrokke.

Saint-Étienne is deur die Franse sportkoerant l'Équipe as die "sportiefste stad in Frankryk" aangewys. Saint-Étienne pronk dan ook met 'n groot aantal stadions en ander sportgeriewe.

Die Stade Geoffroy-Guichard is die grootste stadion met 36 000 sitplekke en word veral vir rugby- en sokkerwedstryde, maar ook ander groot gebeurtenisse gebruik. Die stadion se dak gaan oor 'n tydperk van twintig jaar aan 'n maatskappy verhuur word wat in die somer van 2007 2 600 vierkante kilometer se sonkragpanele geïnstalleer het. Dit is een van die grootste sonenergie-oppervlakke in Frankryk. Saint-Étienne was een van die Franse gasheerstede tydens die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1998, FIFA Sokker-Konfederasiebeker in 2003, Rugbywêreldbeker 2007, Europese Sokkerkampioenskap 2016 en Rugbywêreldbeker 2023.

Ander belangrike stadions en instellings is die Stade Henri-Lux (atletiek), die Parc des Sports de l'Etivallière met 'n oppervlak van 19 hektaar, die Parc des Sports de Méons, die Centre de gymnastique Séraph-Berland (vroue-gimnastiek) en die gholfbaan Golf de Saint-Étienne met 'n oppervlak van 107 hektaar.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Saint-Étienne.

• (en) Toerisme-inligting oor Saint-Denis op Wikivoyage
• (fr) Amptelike webwerf