Montpellier

Montpellier
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Frankryk
Région (gewes)	Oksitanië
Département	Hérault (prefektuur)
Koördinate	43°36′N 3°52′O / 43.600°N 3.867°O / 43.600; 3.867
Eerste historiese verwysing	985
Oppervlakte:
- Totaal	56,88 vk km
Hoogte bo seevlak	7–57 m
Bevolking:
- Totaal (2019)	295 542
- Bevolkingsdigtheid	5 200/vk km
Tydsone	UTC +1 (MEST)
- Somertyd	UTC +2 (MEST)
Burgemeester (2014–2020)	Michaël Delafosse
Amptelike webwerf	Montpellier

Montpellier (Frans: [mɔ̃pəlje, -pɛl-], luister (hulp·inligting); Oksitaans: Montpelhièr, [mumpeˈʎɛ]) is een van die grootste stede van Frankryk se Mediterreense kusgebied en op sewe na die grootste in die land met 'n oppervlakte van 56,88 vierkante kilometer en 295 542 inwoners in die stad en 472 217 in die metropolitaanse gebied (aire urbaine, 2019).

Montpellier is die prefektuur (hoofstad) van die gewes Languedoc-Roussillon en die département Hérault. Die stad, wat met sy Fin de siècle-argitektuur bekoor, is vandag 'n dinamiese universiteitstad en 'n wetenskaplike, kulturele en ekonomiese sentrum.

Montpellier lê in 'n heuwelland sowat tien kilometer van die Mediterreense kus af. Die etimologie van sy naam is nie duidelik nie. Oorspronklik is dit Monspessulanus genoem, wat of van Mont Pelé (letterlik "kaal heuwel") of Mont de la Colline, twee heuwels in die gebied, afgelei is.

Montpellier is tans die agste grootste stad in Frankryk en die derde grootste van die sogenaamde axe méditerranéen ("Mediterreense spil") na Marseille en Nice. Dit is ook een van min Franse stede wat in die laaste vyftig jaar ononderbroke gegroei het – Montpellier se bevolking het in hierdie periode verdubbel tot meer as 253 300 inwoners in 2007.

Die stad is tussen twee rivierlope geleë – die Lezrivier in die ooste, en die Mossonrivier in die weste. Sy omgewing word oorheers deur die bergspits Saint-Loup wat sowat 25 kilometer noord van Montpellier verrys en vanuit die Promenade du Peyrou en die Corum-gebou se dakterras raakgesien kan word.

Met die bou van nuwe woonkwartiere oos en suid van die middestad en die vasberadenheid van Georges Frêche wat in 1977 verklaar het dat hy van Montpellier die beduidendste sentrum an die Mediterreense kus tussen Genua en Barcelona sou maak het die stad steeds meer in rigting van die see uitgebrei.

Ondanks die snelle verstedeliking word net drie vyfdes van die stadsgebied se 5 688 hektaar deur beboude gebiede beslaan, terwyl die res uit groen terreine, natuurbewaringsgebiede (die rivieroewers van Rives du Lez, die wildtuin Réserve zoologique Lunaret en die bosgebied Bois de Montmaur) en 180 hektaar se wyn- en landbougebiede bestaan.

Montpellier is een van min stede in Frankryk wat nie uit 'n Gallies-Romeinse nedersetting ontwikkel het nie. In die vroeë Middeleeue was die nabygeleë biskopstad Maguelone die belangrikste sentrum in die gebied, maar as gevolg van seeroweraanvalle is die stad na die binneland verskuif. Die eerste historiese verwysing na Montpellier dateer uit die jaar 985. Die stad is onder die heerskappy van die grawe van Guillem uit Toulouse gestig, wat twee dorpies verenig en hulle met 'n stadsmuur en kasteel versterk het. Van die stadsmuur het net twee torings bewaar gebly, wat later opgerig is – die Tour des Pins en die Tour de la Babote.

Sedert die 10de eeu het Montpellier handelsbetrekkinge met ander Mediterreense gebiede, waaronder ook die kruisvaarders se Koninkryk van Jerusalem, gehandhaaf en tot 'n belangrike ekonomiese sentrum ontwikkel. Die stad het ook bekend gestaan vir sy verdraagsaamheid teenoor die plaaslike gemeenskappe van Jode, Moslems, Kathare en later ook Protestante. Daarnaas het die Via Domitia, een van die antieke Romeinse paaie in die suide van Frankryk, as deel van die Jakobsweg-pelgrimsroete na die Spaanse stad Santiago de Compostela gedien. Die kerk Notre-Dame-des-Tables in Montpellier was 'n belangrike stasie vir die destydse pelgrims, en die stad het ook ekonomiese voordeel uit die pelgrimstogte getrek.

Die skare pelgrims en die verdrywing van die More en Jode uit Spanje het tot die stigting van 'n aantal hospitale en ander instellings gelei. Willem VII van Montpellier het in 1180 die Fakulteit Geneeskunde gestig, wat deur pous Nikolaas IV erken is, en die universiteit, wat in 1220 ingewy is, het tot een van die hoofsentrums vir die opleiding van geneeshere ontwikkel.

As bruidskat van Marie van Montpellier, wat in 1213 met Pieter II van Aragón getrou het, het die stad 'n besitting van die Aragonse konings geword. Montpellier het in 1204 'n oktrooi gekry, waarmee Pieter en Marie die tradisionele vryhede van die stad erken het. Montpellier is ook die reg toegestaan om jaarliks twaalf regerende konsuls te kies.

Montpellier is deur die Aragonse kroon later aan koning Jakob III van Mallorca oorgedra, wat die stad in 1349 aan die Franse koning Filips VI verkoop het om die fondse vir sy voortdurende stryd teen Pieter IV van Aragón te kry. Montpellier was destyds die belangrikste stad in Frankryk na Parys. In die tweede helfte van die 14de eeu het egter sowat 'n derde van die bevolking aan epidemieë beswyk.

In die 14de eeu is 'n kerk opgerig, wat aan Sint Pieter gewy is, en danksy sy toenemende belangrikheid het Montpellier in 1536 ook 'n biskopstad geword, nadat die biskop van Maguelone sy setel na die buurstad Montpelliéret verskuif het, wat by Montpellier ingelyf is.

In 1481 het Montpellier sy rol as die leidende ekonomiese sentrum van die Franse Mediterreense kus aan Marseille afgestaan.

Baie van Montpellier se inwoners het in die tydperk van die reformasie die Protestantse geloof aangeneem, en die plaaslike Hugenote het van die stad 'n sentrum van die Protestantse weerstand teen die oorwegend Rooms-Katolieke Franse kroon gemaak. In 1622 is Montpellier agt maande lank deur die Franse koning Lodewyk XIII beleër en uiteindelik ingeneem. Hy het die sitadel van Montpellier laat oprig om die stad te oorheers. Onder die heerskappy van Lodewyk XIV het Montpellier die hoofstad van Neder-Languedoc (Frans: Bas-Languedoc) geword, en die nuwe politieke funksie is in argitektoniese opsig met die bou van die Promenade du Peyrou, die Esplanade en 'n groot aantal statige huise in die historiese sentrum beklemtoon. Ná die Franse Rewolusie het Montpellier die hoofstad van 'n kleiner gebied, die département Hérault, geword.

Tydens die 19de eeu het Montpellier tot 'n nywerheidsentrum ontwikkel, en sedert die sestigerjare van die 20ste eeu het die stad se vinnige demografiese groei begin. Aanvanklik het talle vlugtelinge uit Algerië, wat destyds sy onafhanklikheid van Frankryk verwerf het, hulle in die stad gevestig. In die 1980's en 1990's is 'n aantal herontwikkelingsprojekte soos die Corum en die Antigone-distrik aangepak.

Montpellier beskik met die Montpellier Hérault Rugby oor een van die vernaamste rugbyklubs in die Top 14. Montpellier se Stade de la Mosson is tydens die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1998 en die Rugbywêreldbeker 2007 vir wedstryde ingespan.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Montpellier.

• (en) Toerisme-inligting oor Montpellier op Wikivoyage
• (fr) Amptelike webwerf