Ampibyan

Amphibia (Amphibia)^[1] in uska classis han Chordata. An Amphibia in nahilalakip ha phylum nga Chordata, ngan regnum nga Animalia.^[1] An classis nga Amphibia naglalakip hin 6439 ka mga species, sumala ha Catalogue of Life^[1]. An ampibyan in may mahagkot nga dugo nga mga hayop, nga kun bata pa aada ha tubig nahinga, ngan kun gurang na nahinga hit hangin.

An una na dako na grupo san mga ampibyan nadevelop sadton Devonian period, mga 370 milyon katuig an nakalabay, gikan san mga lobe-finned fish pareho san yana na coelacanth ngan lungfish,^[2] na gintubuan sin mga multi-jointed mali-tiil na paripik na may kuramoy ngan ginagamit nira pagkamang sa ilarum sa dagat. May mga isda na nagkamay'ada primitibo na baga para makabulig sa kanra pagginhawa sa hangin sa mga Devonian swamps na kulang sin oxygen. Ginamit liwat nira an kanra makusog na parikpik pagbutwa sa tubig ngan pagtungtong sa mamara na tuna. Sa kadayunan, an kanra tul'anan na parikpik nag-evolve para magin siki ngan nagin ninuno san natanan na tetrapod, kaupod na an mga moderno na ampibyan, reptilya, katamsihan, ngan mammal. Bisan kun nakakamang sira sa mamara na tuna, kadam'an sini na mga prehistoric na tetrapodomorph na kaisdaan naistar pa gihapon sa tubig. Nagtikang madevelop an kanra baga, pero naginhawa pa gihapon gamit an ira hasang.^[3]

An sayo san mga nauna na mga primitibo na ampibyan amo an Ichthyostega. May'ada in irong ngan mas efficiente na baga. May'ada ini upat na magtibay na tiil, may liog, may ikog na may parikpik ngan bungo na pareho san lobe-finned na isda, an Eusthenopteron.^[2] Nag-evolve an mga ampibyan para makagawas sa tubig sin mas hilaba na panahon. Nag-improve an kanra mga baga ngan nagbug'at ngan nagrig'on an kanra maga tul'an.

Sakop sa class Amphibia an natanan na tetrapod vertebrates na diri amniotes. Binabahin an ampibya sa tulo na subclasses, duha sini an extinct:

   Subclass Labyrinthodontia† (damo na Paleozoic ngan Mesozoic na grupo)
   Subclass Lepospondyli† (dito na Paleozoic na grupo, danay sakob an Labyrinthodontia)
   Subclass Lissamphibia (natanan na moderno na ampibyan, sakob an katsapa, salamanders, ngan caecilians)
       Order Anura (mga katsapa): tikang sa Jurassic tubtob yana —6,200 na species sa 53 na pamilya
       Order Caudata or Urodela (salamanders, newts): tikang sa Jurassic tubtob yana —652 na species sa 9 na pamilya
       Order Gymnophiona or Apoda (caecilians): tikang sa Jurassic tubtob yana —192 na species sa 10 na pamilya

An kadamo sa species sa kada grupo na depende sa taxonomic classification na ginsusunod. An duha na pinakakomon na sistema amo an klasipkasyon na gin sunod sa website AmphibiaWeb, University of California (Berkeley) ngan an klasipikasyon san herpetologist na si Darrel Frost ngan an American Museum of Natural History

An kladograma hini sumala ha Catalogue of Life^[1]:

• Carroll, Robert L. (1988). Vertebrate Paleontology and Evolution. W. H. Freeman. ISBN 978-0-7167-1822-2. https://archive.org/details/vertebratepaleon0000carr. 
• Carroll, Robert L. (2009). The Rise of Amphibians: 365 Million Years of Evolution. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-9140-3. https://archive.org/details/riseofamphibians0000carr. 
• Duellman, William E.; Linda Trueb (1994). Biology of Amphibians. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-4780-6. https://archive.org/details/biologyofamphibi0000duel. 
• Frost, Darrel R.; Grant, Taran; Faivovich, Julián; Bain, Raoul H.; Haas, Alexander; Haddad, Célio F.B.; De Sá, Rafael O.; Channing, Alan; Wilkinson, Mark; Donnellan, Stephen C.; Raxworthy, Christopher J.; Campbell, Jonathan A.; Blotto, Boris L.; Moler, Paul; Drewes, Robert C.; Nussbaum, Ronald A.; Lynch, John D.; Green, David M.; Wheeler, Ward C. (2006). "The Amphibian Tree of Life". Bulletin of the American Museum of Natural History. 297: 1–291. doi:10.1206/0003-0090(2006)297[0001:TATOL]2.0.CO;2. Batakan:Hdl.
• Pounds, J. Alan; Bustamante, Martín R.; Coloma, Luis A.; Consuegra, Jamie A.; Fogden, Michael P. L.; Foster, Pru N.; La Marca, Enrique; Masters, Karen L.; Merino-Viteri, Andrés; Puschendorf, Robert; Ron, Santiago R.; Sánchez-Azofeifa, G. Arturo; Still, Christopher J.; Young, Bruce E. (2006). "Widespread amphibian extinctions from epidemic disease driven by global warming". Nature. 439 (7073): 161–167. doi:10.1038/nature04246. PMID 16407945.
• Stuart, Simon N.; Chanson, Janice S.; Cox, Neil A.; Young, Bruce E.; Rodrigues, Ana S. L.; Fischman, Debra L.; Waller, Robert W. (2004). "Status and trends of amphibian declines and extinctions worldwide". Science. 306 (5702): 1783–1786. doi:10.1126/science.1103538. PMID 15486254.
• Stuart, S. N.; Hoffmann, M.; Chanson, J. S.; Cox, N. A.; Berridge, R. J.; Ramani, P.; Young, B. E., ed. (2008). Threatened Amphibians of the World. Published by Lynx Edicions, in association with IUCN-The World Conservation Union, Conservation International and NatureServe.. ISBN 978-84-96553-41-5. http://www.amphibians.org/publications/threatened-amphibians-of-the-world/.  Ginhipos 2014-10-30 han Wayback Machine
• Dorit, R. L.; Walker, W. F.; Barnes, R. D. (1991). Zoology. Saunders College Publishing. ISBN 978-0-03-030504-7. https://archive.org/details/zoology0000dori. 
• Stebbins, Robert C.; Cohen, Nathan W. (1995). A Natural History of Amphibians. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-03281-8. http://books.google.com/?id=0v47ou53yVsC&pg=PR11&dq=Caudata+Urodela#v=onepage&q=Caudata%20Urodela&f=false. 

An Wikispecies in may-ada impormasyon nga may pagkahisumpay ha: Amphibia

The Wikibook Dichotomous Key has a page on the topic of: Amphibia

An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Amphibia

• Amphibians - AnimalSpot.net
• ArchéoZooThèque : Amphibians skeletons drawings Ginhipos 2013-07-26 han Wayback Machine : available in vector, image and PDF formats
• Amphibian Specialist Group
• Amphibian Ark
• AmphibiaWeb
• Global Amphibian Assessment Ginhipos 2011-04-12 han Wayback Machine
• Amphibian vocalisations on Archival Sound Recordings Ginhipos 2010-05-26 han Wayback Machine