Kitaa an tinikangan para han San Marino

Waray ka permiso han liwata ini nga pakli, tungod han masunod nga rason:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Hulyo 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Hulyo 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Puydi ka kumita ngan kumopya han gintikangan han pakli.
{{Ighubad Iningles}}
{{Infobox Nasod
|conventional_long_name = Repúblika han San Marino<ref name="cia"/><ref name="Britannica">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/521449/San-Marino |title=San Marino |work=Encyclopædia Britannica | date = 2012 |accessdate=1 Marso 2011}}</ref>
|native_name = {{native name|it|Repubblica di San Marino}}
|common_name = San Marino
|image_flag = Flag of San Marino.svg
|alt_flag = Bandira han San Marino
|image_coat = Coat of arms of San Marino.svg
|alt_coat = Eskudo San Marino
|symbol_type = Eskudo
|national_motto = {{native phrase|la|"Libertas"|italics=off}}<br />{{small|"Kagawasan"}}
|national_anthem = ''[[Inno Nazionale della Repubblica]]''<br />{{small|"Nasodnon nga Himno han Repúblika"}}<br /><center>[[File:Inno Nazionale della Repubblica.ogg ]]</center>
|image_map = Location San Marino Europe.png
|alt_map = Kahamutang han San Marino ha Europa
|map_caption = {{map caption |location_color=lunghaw |region=[[Europa]] |region_color=masirom nga abohon |legend=Location San Marino Europe.png}}
|coordinates = {{Coord|43|56|N|12|26|E|type:city}}
|capital = [[Syudad han San Marino|San Marino]]
|largest_settlement = [[Dogana]]<br>{{small|{{coord|43|58|52.57|N|12|29|22.2|E|display=inline}}}}
|largest_settlement_type = panimungto
|official_languages = [[Initalyano|Initalyano]]
|religion = [[Singbahan Katoliko|Katolisismo Romano]]
|ethnic_groups = [[Mga Italyano]]
|demonym = [[Sammarinese]]
|government_type = [[Unitaryo nga estado|Unitaryo]] nga [[Parlamentaryo nga sistema|parlamentaryo]] nga [[Direktoryal nga sistema|direktoryal nga repúblika]]
|leader_title1 = [[Mga Kapitan Rehente]]
|leader_name1 = [[Enrico Carattoni]] <br> [[Matteo Fiorini]]
|legislature = [[Parlamento han San Marino]]
|sovereignty_type = [[Paglugaríng]]
|established_event1 = tikang han [[Imperyo Romano]]
|established_date1 = 3 Septyembre 301 [[Anno Domini|AD]]<sup>a</sup>
|established_event2 = [[Konstitusyon han San Marino|Konstitusyon]]
|established_date2 = 8 Oktubre 1600
|area_rank = 191st <!-- Should match [[List of countries and dependencies by area]] -->
|area_km2 = 61.2
|area_sq_mi =
|area_footnote = <ref name="cia"/>
|percent_water = 0
|population_estimate = 33,285<ref name="cia"/>
|population_estimate_rank = ika-216
|population_estimate_year = 2016 (Hulyo)
|population_census = |population_census_year =
|population_density_km2 = 520
|population_density_sq_mi =
|population_density_rank = ika-23
|GDP_PPP = {{nowrap|$2.09 ka bilyon}}<ref name=imf>[https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=135&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=&pr.x=79&pr.y=15 San Marino]. Imf.org.</ref>
|GDP_PPP_rank = ika-175
|GDP_PPP_year = 2017
|GDP_PPP_per_capita = $60,651<ref name=imf/>
|GDP_PPP_per_capita_rank = ika-11
|GDP_nominal = {{nowrap|$1.55 ka bilyon}}<ref name=imf/>
|GDP_nominal_rank = ika-174
|GDP_nominal_year = 2017
|GDP_nominal_per_capita = $44,947<ref name=imf/>
|GDP_nominal_per_capita_rank = ika-13
|Gini_year = 
|Gini_change =  <!--increase/decrease/steady--> 
|Gini =  <!--number only--> 
|Gini_ref = 
|Gini_rank =
|HDI_year = 2013
|HDI_change =  <!--increase/decrease/steady-->
|HDI = 0.875 <!--number only-->
|HDI_ref = <ref>[http://www.unescap.org/pdd/publications/workingpaper/wp_09_02.pdf Filling Gaps in the Human Development Index] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111005100501/http://www.unescap.org/pdd/publications/workingpaper/wp_09_02.pdf |date=5 Oktubre 2011 }}, United Nations ESCAP, Pebrero 2009</ref>
|HDI_rank = ika-26
|currency = [[Euro]]
|currency_code = EUR
|time_zone = [[Central European Time|CET]]
|utc_offset = +1
|time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]]
|utc_offset_DST = +2
|DST_note =
|date_format =
|drives_on = tuo
|patron_saint = [[San Marino nga diákono]]<br>[[Santa Agatha]]
|calling_code = [[+378]] (+39 0549 pagtawag via Italya)
|cctld = [[.sm]]
|footnote_a = Ha tradisyon.
|footnote_b = [[Taramdan hin mga nasod hay Human Development Index#Mga api nga estado han UN (gibag-ohi nga UNDP nga data)]].
|footnotes = Mga ginkuhaan: {{lower|0.4em|{{big|<ref name="cia"/><ref name="unece">{{cite web |url=http://www.unece.org/stats/profiles2009/san_marino.pdf |title=San Marino |work=UNECE Statistics Programme | date = 2009 |publisher=[[UNECE]] |accessdate=13 Marso 2010 |archive-date=2017-06-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170630042132/http://www.unece.org/stats/profiles2009/san_marino.pdf |url-status=dead }}</ref><!--end big:-->}}}}
}}
An '''San Marino''' ({{IPA-it|san maˈriːno|lang}}) nga an opisyal nga ngaran '''Republika han San Marino'''<ref name="cia"/><ref name="Britannica"/> ({{lang-it|Repubblica di San Marino}}) nga agsob liwat tawagon nga '''Serenissima nga Republika han San Marino'''<ref name="Britannica"/> ({{lang-it|Serenissima Repubblica di San Marino|links=no}}) usá nga [[Enklave nga exklave|gin-enklave]] nga  [[mikrostate]] nga ginpalibotan han [[Italya]], nga nahamutang ha [[Italyano nga Peninsula]] ha dumagsaan nga dapit han [[Kabugkiran Apenino]]. An kadako hiní mga {{convert|61|sqkm|abbr=on}} là, nga mayda kamolupyohan nga 33,562.<ref>{{cite web |url=http://www.sanmarino.sm/on-line/home/san-marino/scheda-paese/informazioni-sulla-popolazione.html |title=Informazioni sulla popolazione – Repubblica di San Marino, portale ufficiale |publisher=Sanmarino.sm |date= |accessdate=11 Nobyembre 2016 |archive-date=2016-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161112040204/http://www.sanmarino.sm/on-line/home/san-marino/scheda-paese/informazioni-sulla-popolazione.html |url-status=dead }}</ref> An [[pamunuan nga syudad|pamunuan]] o kapital hini an [[Syudad han San Marino]] ngan an gidako-i nga syudad hini [[Serravalle, San Marino|Serravalle]]. An San Marino amo an mayda gigamayi nga kamolupyohan han tanan nga api han [[Konseho han Europa]].

An nasod nagkuha han ngaran tikang kan [[Marino nga diákono|Marino]], usá nga herrero ([[stonemasonry|stonemason]]) nga tikang han Romano nga kolonya ha purô han [[Rab]], nga nahamutang han yanâ-nga-adlaw nga [[Croatia]]. Han A.D. 257, binmulig hi Marino han pagtukod hin utro han mga muralya o bungbong han syudad han [[Rimini]] katapos han paggub'a hini han mga [[mga Liburniano|Liburniano]] nga [[pirata|mga pirata]]. Nagpadayon hi Marino pagtukod han naglulugaríng nga monastiko nga komunidad ha [[Bukid Titano]] han A.D. 301; amo nga, an San Marino mayda pag-angkon nga amo an gima-iha-i nga soberano nga estado ngan amo gihapon an gima-iha-i nga konstitusyonal nga [[republika]].<ref>{{cite news|title=Europe's Micro-States: (04) San Marino|url=http://www.dw.de/europes-micro-states-04-san-marino/av-17804426|accessdate=28 Hulyo 2014|publisher=Deutsche Welle|date=24 Hulyo 2014}}</ref>

Gindudumara an San Marino han [[Batakan-Balaod han San Marino]] (''Leges Statutae Republicae Sancti Marini''), usá nga serye hin unom nga libro nga ginsurat ha Linatin han urhe nga ika-16 nga gatostuig, nga nagtutugon han sistema politika han nasod, ha iba nga mga butang. An nasod ginkikitâ nga amo an mayda gisayohi nga sinurat nga mga dokumento hin pan-gobyernohan, o batakan-balaod, nga ginagamit pa yanâ.<ref>{{cite web|url=http://www.politifact.com/truth-o-meter/statements/2011/aug/08/jon-huntsman/oldest-surviving-one-document-text/ |title=The United States has "the longest surviving constitution." |publisher=PolitiFact.com |date=|accessdate=26 Septyembre 2012}}</ref>

Natapos an ekonomiya han nasod ha pananalapî, industriya, mga serbisyo ngan turismo. Usá iní han mga girikohi nga nasod ha kalibutan kun sukdon an [[Taramdan hin mga nasod ha GDP (PPP) per capita|GDP (per capita)]], nga mayda ihap nga maikukumpara han pinakamadukwag nga mga Europeo nga mga rehiyon. Ginkikita an San Marino nga mayda hataas in kamadig-on nga ekonomiya, upod hin usá nga gihamubo-i nga mga ihap hin [[pagkadesempleado]] o pagkawaray-trabaho ha Europa, waray [[nasodnon nga utang]] ngan in surplus ha budget.<ref name="cia">{{CIA World Factbook link|sm|San Marino}}</ref> Amo ini an [[Taramdan hin mga nasod ha mga sarakyan per capita|nag-uusá nga nasod nga darudamo hin mga sarakyan kaysa hin katawhan]]. Ha ilarom hin paglantaw nga diplomátiko, sunod han pag-uná han Italya, usá ini han mga namumutnga nga api han grupo nga [[Uniting for Consensus]]<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2005/ga10371.doc.htm|title=‘UNITING FOR CONSENSUS’ GROUP OF STATES INTRODUCES TEXT ON SECURITY COUNCIL REFORM TO GENERAL ASSEMBLY - Meetings Coverage and Press Releases|website=Un.org|accessdate=3 Agosto 2017}}</ref>.

==Kaagi==
{{Prinsipal|Kaagi han San Marino}}
[[File:Marino als steinhauer.png|thumb|left|Usá nga ritrato ni [[San Marino nga diákono|San Marino]], an nagtukod han Repúblika han San Marino, ngan usá nga nangunguna nga personahe ha kultura]]
Binmiya hi [[Marino nga diákono|San Marino]] han purô han [[Rab|Arba]] nga nahamutang ha yanâ-nga-adlaw nga [[Croatia]] upod han iya sangkay ha iya kinabuhi nga hi Leo, ngan kinmadto han syudad han [[Rimini]] nga ''herrero'' o ''stonemason''. Katapos han [[Diocletianohanon nga Persekusyon]] nga sinmunod han iya mga Cristohanon nga mga pagwali, kinmalagiw hiyá ngadto han harani nga [[Bukid Titano]], nga diín nagtukod hiyá hin guti-ay nga singbahan ngan tungod hiní nagtukod han yanâ nga syudad ngan estado han San Marino, nga agsob tinatawag pa gihapon nga "Titánico nga Repúblika".<ref>Charles, comte de Bruc, [https://archive.org/details/republicsanmari00brucgoog ''The Republic of San Marino''] (Cambridge: 1880).</ref> An opisyal nga pitsa han pagtukod han yanâ nga Republika ginhahatag nga 3 Septyembre 301.

Ginkilala han [[Papa|Papado]] an paglugaríng han nasod han tuig 1631.

An pag-abante han ehersito ni [[Napoleon]] han 1797 nagdara hin madalî nga kataragman han paglugaríng han San Marino, kundi natalwas an nasod tikang hin kawara hin kagawasan tungod han usa nga mga Rehente hini, hi [[Antonio Onofri]], nga ginkarespeto ngan ginkasangkay kan Napoleon. Tungod han iya pag-intervenir, hi Napoleon dida hin surat nga ginpadara kan [[Gaspard Monge]], usá nga siyetista ngan komisaryo han Kagamhanan Franses para hin Siyensya ngan Arte, nagsaad nga igagarantiya ngan dadapigon an independensya han Repúblika.  Hi Napoleon nag-offer pa ngani nga pahaluagon an teritoryo han repúblika sumala han mga panginahanglanon hiní. Waray iní nga kataposan nga offer karawti han mga Rehente, tungod hin kahadlok hin pagbulos ha urhe tikang han [[revanchismo]] han iba nga mga estado.<ref>{{cite web |url=http://www.sanmarinosite.com/eng/napoleone.html |title=From 1500 to beginning 1800, Napoleon in San Marino |publisher=Sanmarinosite.com |date= |accessdate=24 Oktubre 2009 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090518123316/http://www.sanmarinosite.com/eng/napoleone.html |archivedate=18 Mayo 2009 |df=dmy-all }}</ref><ref>''Histoire abrégée des traités de paix entre les puissances de l'Europe depuis la Paix de Westphalie'', Christophe-Guillaume Koch, ed., Paris, 1817, vol. V, p. 19.</ref>

[[File:San Marino constitution 1600.jpg|thumb|200px|right|An batakan-balaod han San Marino han 1600]]
Didâ han urhe nga bahin han proseso hin [[paghiusá han Italya]] han ika-19 nga gatostuig, nagsirbe an San Marino nga tagoan ngan sirungan para hin damo nga mga tawo nga ginperseguir tungod han ira pagsuporta han paghiusa han Italya. Ha pagkilala hini nga suporta, ginkaráwat ni [[Giuseppe Garibaldi]] an hangyo han San Marino nga diri mahilakip han bag-o nga Italyano nga estado.

Ginhimo an Mangulo han [[Estados Unidos]] nga hi [[Abraham Lincoln]] nga usá nga bungtohanon ha dungog (''honorary citizen'') han gobyerno han San Marino. Nagsurat hiyá hin pagbaton nga diin nagsiring hiyá nga an repúblika nagpamatuod nga "an gobyerno nga nahitukod ha mga prinsipyo nga repúblikano mahihimo nga maidudumara nga maginmadig-on ngan magmaiha."<ref name="SanMarinoAbrahamLincoln1">{{cite web
 |url        = https://history.state.gov/countries/san-marino
 |title      = San Marino
 |accessdate = 29 Mayo 2011
 |work       = United States Diplomatic History
 |publisher  = U. S. Department of State
 |language   = Ininggles
}}</ref><ref>[[Irving Wallace]], ''The Book of Lists 3''</ref>

Didâ han [[Syahan nga Gera han Kalibotan]], pagdeklara han Italya hin gera ha [[Austria-Hungarya]] han 23 Mayo 1915, nagpabilin nga neutral o waray-inuugupan an San Marino ngan an Italya nagkaada hin pangontra nga paglantaw han Sammarinese nga pagwaray-pag-ugop, nga diin nagsuspetso hirá nga an San Marino bangin nagpapanimalay hin mga Austriyano nga mga espiya nga matatagaan hin akseso han bag-o nga estasyon hin radiotelegrama hini. Naningkamot an Italya nga pumirit hin pagtukod hin grupo hin [[Carabinieri]] didâ han repúblika ngan utdon an mga linea hin telephon han waray ini sumigi. Duha ka grupo hin tagnapulò ka boluntaryo inmapi han mga Italyano nga puwersa ha pag-away didto han [[Italyano nga Kampanya (Syahan nga Gera han Kalibotan)|Italyano nga frente]], an syahan nga grupo mga na-kombate ngan an ikaduha usá nga medical nga corps nga nagpapadalagan hin Pula nga Krus nga hospital ha kampo. An pagkaada hiní nga hospital nagdangat nga an Austriya-Hungarya nagsuspinde hin mga diplomátiko nga mga relasyon hiní han repúblika.<ref>{{cite web|url=http://www.educazione.sm/scuola/servizi/CD_virtuali/lavori_scuole/sanmarino/prima_guerra_mondiale.htm |title=San Marino e la Prima Guerra Mondiale |publisher=Educazione.sm |date=|accessdate=24 Oktubre 2009}}</ref>

Tikang han 1923 tubtub 1943, nailarom an San Marino han pagdumara han [[Partido Fascista Sammarinese]] (PFS).

[[File:Guerra1.JPG|thumb|left|Mga Britániko nga tropa ha [[Bukid Titano]] han pag-awayan ha San Marino, Septyembre 1944]]
Didâ han [[Ikaduha nga Gera han Kalibotan]], nagpabilin nga waray-inuugopan an San Marino, bisan pa nga sayop nga ginsumat hin reporte nga barasahon didâ han ''[[The New York Times]]'' nga nagdeklara iní hin gera han [[Reino Unido]] han 17 Septyembre 1940.<ref>{{cite web |url=http://209.157.64.200/focus/chat/2591636/posts |title=GALES SCATTER NAZI CHANNEL FLEETS; ITALIANS THRUST DEEPER INTO EGYPT (9/18/40) |publisher=209.157.64.200 |date=18 Septyembre 2010 |accessdate=16 Septyembre 2013 |language=Ininggles |archive-date=2013-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130224030945/http://209.157.64.200/focus/chat/2591636/posts |url-status=dead }}</ref>  Nagpadará hin mensahe an gobyerno nga Sammarinese ngadto han Britániko nga gobyerno nga diin nagsiring hirá nga waray magdeklara hin gera an San Marino han Reino Unido.<ref name=dp292>[[#refDiplomatic|''Diplomatic papers, 1944'']], p. 292</ref>

Tuló ka adlaw katapos han kahulog tikang ha poder ni [[Benito Mussolini]] ha Italy, nahulog an pagdumara han PFS ngan an bag-o nga kagamhanan nagpasamwak hin waray-pag-ugop han pag-awayan. Nahibalik ha poder an mga Fascista han 1 Abril 1944 kundi ginpabilin an neutralidad o an pagwaraypag-ugop. Bisan pa, han 26 Hunyo 1944 ginbombahan an San Marino han [[Royal Air Force]], ha pagtuo nga an San Marino ginsakop han mga Aleman nga mga puwersa ngan gin-gamit pag tirok hin mga hinipos ngan mga bala. Nagdeklara hiton ngahaw nga adlaw an Sammarinese nga gobyerno nga waray mga militar nga instalasyon o kagamiton nahamutang ha teritoryo hiní ngan waray nakig-away nga puwersa gintugotan pagsulod.<ref>[[#refDiplomatic|''Diplomatic papers, 1944'']], p. 291</ref> Ginkarawat han San Marino in pira ka yukot nga mga sibilyan nga mga refugee han pagtabok han mga puwersa Alyada han [[Linea nga Gothi]].<ref>{{cite web |url=http://www.sanmarinosite.com/storia/guerremo.html |title=Guerre Mondiali e Fascismo nella storia di San Marino |publisher=Sanmarinosite.com |date= |accessdate=24 Oktubre 2009 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140410122359/http://www.sanmarinosite.com/storia/guerremo.html |archivedate=10 Abril 2014 |df=dmy-all }}</ref> Han Septyembre 1944, gin-okupahan ini hin madalî han mga Aleman nga puwersa, nga ginlupig han mga Alyado nga puwersa han [[Pag-awayan han San Marino]].

Nagkaada an San Marino han syahan nga [[komunismo|komunista]] nga gobyerno han kalibotan nga napilì nga demoktratiko – usa nga koalisyon han [[Partido Komunista Sammarinese]] ngan han [[Partido Sosyalista Sammarinese]], nga nagkapot hin poder han panahon tikang han 1945 tubtub 1957.<ref name="Desai2006">{{cite book|author=Manali Desai|title=State Formation and Radical Democracy in India|url=https://books.google.com/books?id=60m9znJQmmkC&pg=PA142|accessdate=31 Agosto 2013|date=27 Nobyembre 2006|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-203-96774-4|page=142}}</ref><ref name="Mayne1999">{{cite book|author=Alan James Mayne|title=From Politics Past to Politics Future: An Integrated Analysis of Current and Emergent Paradigms|url=https://books.google.com/books?id=6MkTz6Rq7wUC&pg=PA59|accessdate=31 Agosto 2013|date=1 Enero 1999|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-275-96151-0|page=59}}</ref>

An San Marino amo an giguti-ayi nga [[republika]] han kalibotan, bisan pa man kun gintipa ini nga pagkangkon han [[Nauru]] han pakakuha han [[Nauru]] hin paglugaring han 1968, kay an kanan Nauru [[katunaan nga masa]] mga {{convert|21|sqkm|abbr=on}} là. Kundi an yakan-balaod han Nauru nga naglalakip han mga nagpapalibot nga katubigan naglalakip hin {{convert|431,000|sqkm|abbr=on}}, usá nga langyab nga pira ka yukot nga darudako kaysa han teritoryo han San Marino.<ref>{{cite web|url=http://www.fao.org/fishery/countrysector/FI-CP_NR/en|title=Fishery and Aquaculture Country Profiles: Nauru|publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations |accessdate=27 Mayo 2010}}</ref>

Nagin api han [[Konseho han Europa]] an San Marino han 1988 ngan han [[Nasyones Unidas]] han 1992. Diri ini api han  [[Unyon Europeo]], diri liwat api han [[Eurozone]] pero nagamit ini han [[euro]] nga salapî hiní.

==Mga kasarigan==
{{reflist}}

{{Europa}}
{{Commons category|San Marino}}

[[Kaarangay:San Marino| ]]
[[Kaarangay:Nasod]]
Mga batakan nga gingamit dinhi nga pakli:
Balik ngadto ha San Marino.
Ginkuha tikang ha "https://war.wikipedia.org/wiki/San_Marino"