Giải thưởng Lương thực Thế giới

Giải thưởng Lương thực Thế giới
Tài trợ	General Foods, John Ruan và gia đình, nhiều người khác kế tục
Địa điểm	Des Moines, Iowa, Hoa Kỳ
Được trao bởi	Quỹ Giải thưởng Lương thực Thế giới
Phần thưởng	Bằng khen, vật điêu khắc lưu niệm và giải thưởng trị giá 250.000 đô la Mỹ
Lần đầu tiên	1987
Trang chủ	worldfoodprize.org

Giải thưởng Lương thực Thế giới (tiếng Anh: World Food Prize) là giải thưởng quốc tế ghi nhận thành quả của các cá nhân đã nâng cao sự phát triển con người thông qua việc tăng cường chất lượng, số lượng hoặc tính sẵn sàng của lương thực trên thế giới.^[1] Từ ý tưởng của người nhận Giải Nobel Hòa bình Norman Borlaug được hỗ trợ từ Hiệp hội các công ty lương thực (General Foods)^[2] sáng lập ra giải thưởng năm 1986, quảng bá là Giải Nobel hoặc danh hiệu cao quý nhất trong lĩnh vực lương thực và nông nghiệp.^[3] Hiện Quỹ Giải thưởng Lương thực Thế giới (World Food Prize Foundation) quản lý giải thưởng này với sự hỗ trợ của nhiều nhà tài trợ.^[4][5] Từ năm 1987, giải thưởng được trao hàng năm để ghi nhận những đóng góp trong bất kỳ lĩnh vực nào liên quan đến việc cung ứng lương thực thế giới, như khoa học động thực vật, nuôi trồng thủy sản, khoa học đất, bảo tồn nước, dinh dưỡng, sức khỏe, khoa học hạt giống, bệnh thực vật, bảo vệ cây trồng, công nghệ thực phẩm, an toàn thực phẩm, chính sách, nghiên cứu, cơ sở hạ tầng, cứu trợ khẩn cấp và xóa đói giảm nghèo.^[6]

Những người đoạt giải được vinh danh và nhận thưởng trong lễ trao giải tại Iowa State Capitol, Des Moines, Iowa.^[7] Người đoạt giải được trao giấy chứng nhận, tác phẩm điêu khắc do Saul Bass thiết kế cùng tiền thưởng 250.000 đô la Mỹ.^[8][9]

Quỹ cũng nhắm tới mục tiêu "truyền cảm hứng cho thành tích đặc biệt trong việc đảm bảo lương thực và dinh dưỡng đầy đủ cho tất cả mọi người".^[10] Một số sự kiện và danh hiệu liên quan bao gồm Hội thảo chuyên đề Giải thưởng Lương thực Thế giới (World Food Prize Symposium) hoặc Đối thoại Borlaug, Hội nghị thượng đỉnh Iowa về nạn đói và các chương trình giới trẻ như Thực tập quốc tế Borlaug-Ruan (Borlaug-Ruan International Internships).^[11][12]

Norman Borlaug (1914–2009) được trao giải Nobel Hòa bình năm 1970 cho những đóng góp giúp tăng sản lượng lương thực toàn cầu. Chủ tịch Hội đồng Nobel Aase Lionæs đưa ra lý do về mối liên kết việc cung cấp lương thực thiết yếu cho thế giới là một đường lối mang lại hòa bình. Hơn nữa, việc gia tăng sản lượng lương thực giúp cho các nhà hoạch định chính sách trên toàn thế giới có thêm thời gian để tìm ra phương cách nuôi sống dân số đang ngày phát triển.^[13] 12 năm sau, Borlaug tiếp cận Quỹ Nobel với đề xuất thành lập thêm giải thưởng cho lĩnh vực lương thực và nông nghiệp. Nhưng Quỹ Nobel bị di chúc của Alfred Nobel ràng buộc không được tạo ra một giải thưởng mới như vậy. Borlaug vẫn tiếp tục tìm kiếm nhà tài trợ tại nơi khác.^[10]

Năm 1986, dưới sự lãnh đạo của Phó Chủ tịch A. S. Clausi, công ty General Foods đồng ý thành lập giải thưởng và trở thành nhà tài trợ sáng lập.^[14] Công ty đưa ra số tiền 200.000 đô la Mỹ, tương đương với giá trị của giải Nobel thời điểm ấy.^[15][16] Năm 1990, doanh nhân và nhà từ thiện John Ruan cùng gia đình đã nhận lấy việc tài trợ này. Gia đình Ruan thành lập Quỹ Giải thưởng Lương thực Thế giới với số tiền hỗ trợ phía sau là  10 triệu đô la Mỹ. Năm 2000, Kenneth M. Quinn được bổ nhiệm làm chủ tịch. Borlaug, Ruan và Quinn đều đến từ tiểu bang Iowa, Hoa Kỳ.^[17] Barbara Stinson kế nhiệm Quinn làm chủ tịch thứ nhì vào năm 2019.^[18][19]

Quỹ mua lại Thư viện Cũ Downtown Des Moines và gia đình Ruan chi 5 triệu đô la Mỹ để cải tạo thành trụ sở Quỹ Giải thưởng Lương thực Thế giới.^[12][20] Một vài nhà tài trợ tiếp tục đóng góp hơn 20 triệu đô la Mỹ trong chiến dịch biến tòa nhà thành bảo tàng công cộng Sảnh danh dự để vinh danh Borlaug và những người nhận Giải thưởng Lương thực Thế giới. Các nhà tài trợ khác đó gồm hơn 100 quỹ từ thiện, các tập đoàn và cá nhân đã giúp duy trì giải thưởng và các sự kiện liên quan của Quỹ.^[5][21] Phòng họp Nhà sáng lập tại Sảnh danh dự tưởng niệm 27 cá nhân đã góp phần quan trọng trong việc hình thành giải thưởng.^[22]

Norman Borlaug là chủ tọa đầu tiên của Ủy ban tuyển chọn người nhận Giải thưởng Lương thực Thế giới. Năm 2009, Borlaug chỉ định người kế nhiệm là M. S. Swaminathan cũng chính là người nhận giải đầu tiên.^[11] Hiện tại, người đoạt giải năm 2009 Gebisa Ejeta đang giữ ghế chủ tọa.^[23] Chủ tọa không được quyền bỏ phiếu, các thành viên khác trong ủy ban đều được giữ kín danh tính.^[24]

Năm	Người nhận	Quốc gia[a]	Lý do	T.k
1987	M. S. Swaminathan	Ấn Độ	Lãnh đạo và nghiên cứu khoa học trong việc giới thiệu các giống lúa mì và lúa gạo năng suất cao đến Ấn Độ vào thập niên 1960, khởi động Cách mạng Xanh ở Ấn Độ và lãnh đạo tại Viện nghiên cứu lúa quốc tế[25] (The International Rice Research Institute - IRRI)	[26][27][2]
1988	Robert F. Chandler	Hoa Kỳ	Lãnh đạo thành lập IRRI và Trung tâm Rau Thế giới,[28] mở đường hình thành ra Nhóm Tổ chức Cố vấn Quốc tế về Nghiên cứu Nông nghiệp[29] (The Consultative Group on International Agricultural Research - CGIAR), và nghiên cứu khoa học dẫn đến phát triển lúa gạo năng suất cao	[30][31]
1989	Verghese Kurien	Ấn Độ	Lãnh đạo trong Chiến dịch Lũ lụt, giúp nông dân làm chủ hợp tác xã của mình, kéo theo Ấn Độ trở thành nhà sản xuất sữa lớn nhất	[32][33]
1990	John Niederhauser	Hoa Kỳ	Lãnh đạo và nghiên cứu khoa học trong sản xuất và cải thiện khả năng chống lại dịch hại của khoai tây	[34][35]
1991	Nevin S. Scrimshaw	Hoa Kỳ	Nghiên cứu dinh dưỡng chống lại sự thiếu hụt protein, iốt, sắt và phát triển các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng	[36][37]
1992	Edward F. Knipling	Hoa Kỳ	Phát triển kỹ thuật côn trùng vô trùng[38] để kiểm soát ký sinh trùng gây hại cho nguồn cung cấp lương thực	[39][40][41]
	Raymond Bushland
1993	Hà Khang	Trung Quốc	Cải cách trên cương vị bộ trưởng Bộ Nông nghiệp, khiến Trung Quốc tự túc được sản xuất lương thực	[42][43]
1994	Muhammad Yunus	Bangladesh	Phổ biến chương trình tín dụng vi mô sáng tạo cho người nghèo, mang lại hàng triệu người khả năng tiếp cận nhiều lương thực hơn và dinh dưỡng tốt hơn	[44][45][46]
1995	Hans Rudolf Herren	Thụy Sĩ	Phát triển chương trình kiểm soát dịch bệnh rệp sáp hại sắn châu Phi	[47][48]
1996	Henry Beachell	Hoa Kỳ	Tạo ra những tiến bộ trong công tác gây giống dẫn đến tăng sản lượng lúa gạo đáng kể, mang lại lợi ích cho nhiều quốc gia	[49][50]
	Gurdev Khush	Ấn Độ
1997	Ray F. Smith	Hoa Kỳ	Nỗ lực cá nhân và nỗ lực chung trong việc phát triển kỹ thuật quản lý dịch hại tổng hợp (integrated pest management - IPM) bền vững	[51][52]
	Perry Adkisson
1998	B.R. Barwale	Ấn Độ	Cải thiện khả năng tiếp cận thương mại cho hạt giống chất lượng cao trên khắp Ấn Độ	[53][54]
1999	Walter Plowright	Anh Quốc	Phát triển vắc xin chống lại dịch tả gia súc	[55][56]
2000	Evangelina Villegas	México	Nghiên cứu và lãnh đạo việc nâng cao năng suất và hàm lượng dinh dưỡng cây ngô thông qua phát triển ngô protein chất lượng cao (quality protein maize - QPM)	[57][58][59]
	Surinder Vasal	Ấn Độ
2001	Per Pinstrup-Andersen	Đan Mạch	Nỗ lực nghiên cứu dẫn đến thay đổi chính sách tại một số quốc gia liên quan đến trợ cấp lương thực	[60][61]
2002	Pedro A. Sanchez	Hoa Kỳ	Phát triển phương pháp phục hồi độ màu mỡ cho đất bạc màu ở châu Phi và Nam Mỹ	[62][63][64]
2003	Catherine Bertini	Liên Hợp Quốc	Chuyển hóa Chương trình Lương thực Thế giới thành tổ chức cứu trợ lương thực nhân đạo hiệu quả	[65][66][67]
2004	Viên Long Bình	Trung Quốc	Phát triển các giống lúa lai đầu tiên, gồm những công nghệ cần thiết	[68][69][70]
	Monty Jones	Sierra Leone	Phát triển các giống NERICA (New Rice for Africa - Lúa mới cho châu Phi), với tiềm năng tăng năng suất lúa ở châu Phi	[68][71][72]
2005	Modadugu Vijay Gupta	Ấn Độ	Phát triển và phổ biến kỹ thuật nuôi cá nước ngọt chi phí thấp	[73][74][75]
2006	Edson Lobato	Brasil	Nỗ lực cá nhân trong khoa học và chính sách đã khai mở nông nghiệp tại khu vực Cerrado của Brazil	[76][77][78]
	Alysson Paolinelli
	Andrew Colin McClung	Hoa Kỳ
2007	Philip E. Nelson	Hoa Kỳ	Cải thiện công nghệ bao bì vô trùng và phổ biến toàn thế giới	[79][80][75]
2008	Bob Dole	Hoa Kỳ	Lãnh đạo hướng tới khuyến khích cam kết toàn cầu dành cho bữa ăn học đường	[81][82][83]
	George McGovern
2009	Gebisa Ejeta	Ethiopia	Phát triển giống cao lương châu Phi đầu tiên chịu hạn và cỏ phù thủy ký sinh Striga	[84][85][86]
2010	David Beckmann	Hoa Kỳ	Lãnh đạo tại hai tổ chức cơ sở giải quyết vấn đề nạn đói và dinh dưỡng	[87][88][89]
	Jo Luck
2011	John Kufuor	Ghana	Thiết lập và thực hiện các chính sách của chính phủ nhằm xóa đói giảm nghèo ở đất nước mình	[90][91][92]
	Luiz Inácio Lula da Silva	Brasil
2012	Daniel Hillel	Israel	Lên ý tưởng và thực hiện tưới nhỏ giọt tại các vùng đất khô hạn	[93][94][95]
2013	Marc Van Montagu	Bỉ	Thành tựu cá nhân trong công nghệ sinh học nông nghiệp hiện đại hỗ trợ tính bền vững và an ninh lương thực toàn cầu (có tranh cãi[b])	[101][102][103]
	Mary-Dell Chilton	Hoa Kỳ
	Robert Fraley
2014	Sanjaya Rajaram	Ấn Độ  México	Phát triển 480 giống lúa mì kháng bệnh và tăng sản lượng toàn cầu thêm 200 triệu tấn	[104][105][106]
2015	Fazle Hasan Abed	Bangladesh	Xây dựng một tổ chức giảm nghèo hiệu quả ở Bangladesh và 10 quốc gia khác	[107][108][109]
2016	Maria Andrade	Cabo Verde	Phát triển "giải pháp tăng cường các vi chất bằng sinh học (biofortification)[110] thành công nhất" cho khoai lang ruột cam cao sản và chống chịu tốt	[111][112][113]
	Robert Mwanga	Uganda
	Jan Low	Hoa Kỳ
	Howarth Bouis	Hoa Kỳ	Thực hiện cách tiếp cận đa thể chế với giải pháp tăng cường cá vi chất bằng sinh học như là chiến lược nhân giống cây trồng toàn cầu
2017	Akinwumi Adesina	Nigeria	Lãnh đạo và đổi mới xây dựng ý chí chính trị để biến chuyển nông nghiệp châu Phi ở tất cả các cấp	[114][115][116]
2018	Lawrence Haddad	Anh Quốc  Nam Phi	Chú trọng đưa tình trạng suy dinh dưỡng bà mẹ và trẻ em thành vấn đề trọng tâm ở cấp quốc gia và quốc tế	[117][118]
	David Nabarro	Anh Quốc  Liên Hợp Quốc
2019	Simon N. Groot	Hà Lan	Trao quyền cho nông dân sản xuất nhỏ ở hơn 60 quốc gia thông qua tăng cường sản xuất rau củ	[119][120][121]
2020	Rattan Lal	Ấn Độ  Hoa Kỳ	Tiếp cận lấy đất làm trọng tâm làm tăng sản lượng lương thực bền vững	[122][123][124]
2021	Shakuntala H. Thilsted	Trinidad và Tobago  Đan Mạch	Thành tựu tiên phong trong tiếp cận cải thiện dinh dưỡng từ cá nhỏ vào khẩu phần thực phẩm	[125][126][127]
2022	Cynthia E. Rosenzweig	Hoa Kỳ	Tiên phong trong việc mô hình hóa tác động của biến đổi khí hậu lên sản xuất lương thực toàn cầu.	[128][129][130]

Quỹ được mở rộng ra một số sự kiện liên quan như Hội nghị Chuyên đề Quốc tế Norman E. Borlaug, hay còn gọi là Hội nghị Giải thưởng Lương thực Thế giới hoặc Đối thoại Borlaug.^[11][12] Năm 1994, Học viện Thanh niên được thành lập nhằm thúc đẩy giới trẻ trong lĩnh vực nông nghiệp, lương thực, dân số và các ngành khoa học liên quan. Các học viện Thanh niên đã được thành lập ở 24 tiểu bang của Hoa Kỳ và ba quốc gia khác.^[131] Dựa trên những bài luận, học sinh trung học được chọn để tham gia hoạt động của học viện. Tham gia học viện cũng là điều kiện đủ để được vào chương trình thực tập dài tám tuần.^[132]

Chương trình Thực tập Quốc tế Borlaug-Ruan mang lại cho học sinh trung học cơ hội tám tuần trải nghiệm thực tế, làm việc với các nhà khoa học và nhà hoạch định chính sách nổi tiếng thế giới trong lĩnh vực thiếu đói và dinh dưỡng tại những trung tâm nghiên cứu hàng đầu trên thế giới.^[133] Chương trình thực tập ra đời năm 1998 và đã tài trợ cho hơn 350 thực tập sinh Borlaug-Ruan đến 34 trung tâm nghiên cứu nông nghiệp trên khắp thế giới.^[134] Từ năm 2007, trong tuần sự kiện Giải thưởng Lương thực Thế giới cũng diễn ra Hội nghị thượng đỉnh Iowa về nạn đói. Sự kiện rộng mở cho công chúng tham gia và tôn vinh vai trò người bang Iowa trong việc chống lại nạn đói và tăng cường an ninh lương thực mỗi năm.^[135]

• Connor, David J.; Loomis, Robert S.; Cassman, Kenneth G. (2011), Crop Ecology : Productivity and Management in Agricultural Systems [Hệ sinh thái cây trồng: Năng suất và quản lý trong các hệ thống nông nghiệp] (bằng tiếng Anh), Cambridge University Press, ISBN 978-1-139-50032-6
• Hesser, Leon F. (2006), The Man Who Fed the World: Nobel Peace Prize Laureate Norman Borlaug and His Battle to End World Hunger [Người nuôi dưỡng thế giới: Người đoạt Giải Nobel hòa bình Norman Borlaug và trận chiến chấm dứt nạn đói thế giới] (bằng tiếng Anh), Durban House Publishing Company, ISBN 978-1-930754-90-4, LCCN 2006902414
• Quinn, Kenneth M. (ngày 10 tháng 8 năm 2015). “M. S. Swaminathan-Scientist, Hunger Fighter, World Food Prize Laureate” [M. S. Swaminathan-nhà khoa học, chiến binh chống nạn đói, người nhận Giải thưởng Lương thực Thế giới] (PDF). Current Science (bằng tiếng Anh). 109 (3): 417–429.
• Ridinger, Robert B. (2014). “Review of John S. Niederhauser: Recollections of A Life in Science and Agriculture”. Journal of Agricultural & Food Information (bằng tiếng Anh). 15 (1). doi:10.1080/10496505.2014.863120. ISSN 1049-6505. S2CID 62166219 – qua Taylor & Francis.
• Nguyễn Bích Lan, Những người phụ nữ làm thay đổi thế giới, Nhà xuất bản Phụ nữ

Trang web

• The World Food Prize - Improving the Quality, Quantity and Availability of Food in the World [Trang chủ Giải thưởng Lương thực Thế giới] (bằng tiếng Anh), World Food Prize Foundation, lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 4 năm 2022, truy cập ngày 4 tháng 4 năm 2022

• Tư liệu liên quan tới World Food Prize tại Wikimedia Commons
• Iowa Hunger Summit official website (tiếng Anh)
• Hall of Laureates official website (tiếng Anh)

"Giải thưởng Lương thực Thế giới" là một danh sách chọn lọc của Wikipedia tiếng Việt. Mời bạn xem phiên bản đã được bình chọn vào ngày 31 tháng 5 năm 2022 và so sánh sự khác biệt với phiên bản hiện tại.