Xem mã nguồn của Chì trắng

Bạn không được quyền sửa đổi trang này, vì lý do sau:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, ngày 2 tháng 7 năm 2024
Expiry of block: 08:48, ngày 2 tháng 7 năm 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Xin hãy cung cấp tất cả các thông tin trên vào thư yêu cầu của bạn. Nếu bạn bị cấm do sự nhầm lẫn, bạn có thể xem thêm thông tin và hướng dẫn tại quy định toàn cục Không cho phép các proxy mở.

Để thảo luận về vụ cấm này, xin vui lòng yêu cầu kiểm tra lại tại Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Bạn vẫn có thể xem và chép xuống mã nguồn của trang này:

{{chembox
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 438439590
| ImageFile = BleiweissDuerer.JPG
| ImageSize = 150
| IUPACName = 
| OtherNames = Chì cacbonat base
|Section1={{Chembox Identifiers
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| CASNo = 1319-46-6
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = WDF96425HV
| PubChem = 
| SMILES = 
}}
|Section2={{Chembox Properties
| Formula = 2PbCO<sub>3</sub>•Pb(OH)<sub>2</sub>
| MolarMass = 775,633 g/mol
| Appearance = bột trắng
| Density = 6,70-6,86
| MeltingPt = 
| BoilingPt = 
| Solubility = 
}}
|Section3={{Chembox Hazards
| MainHazards = ngộ độc chì
| FlashPt = 
| AutoignitionPt = 
}}
}}
[[Tập tin:Vasa color pigments.jpg|thumb|Các chất màu sử dụng trên [[chiến hạm Vasa]], với chì trắng là thứ hai từ bên trái, kệ dưới cùng.]]
'''Chì trắng''' là '''chì cacbonat base''', 2PbCO<sub>3</sub>•Pb(OH)<sub>2</sub>.<ref name="Wiberg">{{chú thích sách | title=Inorganic Chemistry | author1-first=Egon | author1-last=Wiberg | author2-first=Arnold Frederick | author2-last=Holleman | publisher=Elsevier | year=2001 | isbn=0-12-352651-5}}</ref> Nó là một muối phức, chứa cả cacbonat và hydroxide chì. Chì trắng cũng có trong tự nhiên dưới dạng khoáng vật gọi là '''hydrocerussit''',<ref name="Wiberg"/> dạng [[hydrat]] của [[cerussit]] (xem [[hydrat hóa khoáng vật]]). Trong quá khứ nó từng được sử dụng như là một thành phần trong [[sơn chì]] và mỹ phẩm gọi là [[trắng chì Venezia]], do [[độ mờ]] (trong hội họa gọi là độ phủ) của nó và hỗn hợp trơn bóng như [[satanh]] mà nó tạo ra với các loại dầu có thể khô. Tuy nhiên, nó có xu hướng gây [[ngộ độc chì]] và việc sử dụng nó đã bị cấm ở nhiều quốc gia.<ref>{{chú thích tạp chí | url=http://rachel.org/files/document/Lead_Poisoning_in_Historical_Perspective.pdf | last=Hernberg | first=Sven | title=Lead Poisoning in a Historical Perspective | journal=American Journal of Industrial Medicine | volume=38 | issue=3 | pages=244-254 | date=September 2000 | doi=10.1002/1097-0274(200009)38:3<244::AID-AJIM3>3.0.CO;2-F | pmid=10940962 | citeseerx= | access-date = ngày 8 tháng 9 năm 2020 | archive-date = ngày 21 tháng 9 năm 2017 | archive-url=https://web.archive.org/web/20170921183035/http://www.rachel.org/files/document/Lead_Poisoning_in_Historical_Perspective.pdf }}</ref>

Các hợp chất chì trắng được biết đến như là [[váng xà phòng|xà phòng chì]] cũng được sử dụng như một phụ gia cho các chất bôi trơn đối với các loại [[ổ đỡ trục|vòng bi]] và trong các cửa hàng cơ giới.<ref>{{chú thích sách | last=Klemgard | first=E. N. | chapter=Lead base greases | title=Lubricating Greases Their Manufacture And Use | year=1937 | publisher=Reinhold Publishing Corporation | pages=677 | url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.84129}}</ref>

==Lịch sử==
Cái mà ngày nay người ta biết đến và gọi là "phương pháp Hà Lan" trong việc điều chế chì trắng đã được mô tả ít nhất là từ thời [[Theophrastos|Theophrastos xứ Eresos]], khoảng năm 315 TCN,<ref>J. R. Partington, 1937. A Short History of Chemistry.</ref>, trong một tác phẩm ngắn của ông về đá hay khoáng vật gọi là ''περί λίθων'' (perí líthon, "về đá").<ref>[http://farlang.com/books/theophrastus-on-stones-translation-into-english Bản dịch sang tiếng Anh: On Stones] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190210191155/http://farlang.com/books/theophrastus-on-stones-translation-into-english |date = ngày 10 tháng 2 năm 2019}}.</ref> Các hướng dẫn của ông cho quy trình này đã được nhiều tác giả về hóa học và [[giả kim thuật]] lặp lại trong suốt lịch sử. Sử dụng trắng chì được mô tả như một loại thuốc dùng ngoài và một chất màu.<ref>{{chú thích sách | last=Stillman | first=John Maxson | title=The Story of Early Chemistry | url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.179875 | year=1924 | publisher=D. Appleton | pages=[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.179875/page/n37 19–20]}}</ref>

Clifford Dyer Holley trích dẫn ''Về đá'' của Theophrastos trong sách ''The Lead and Zinc Pigments'' của ông in năm 1909 như sau.<ref>{{chú thích sách | last=Holley | first=Clifford Dyer | title=The Lead and Zinc Pigments | url=https://archive.org/details/dli.bengal.10689.2347 | year=1909 | publisher=John Wiley & Sons | page=[https://archive.org/details/dli.bengal.10689.2347/page/n22 2]}}</ref>
{{cquote|Chì được đặt trong các lọ đất trên [[giấm]] hắc, và sau khi nó có được một lớp gỉ dày nhất định, thường mất khoảng 10 ngày, người ta mở các lọ này ra và cạo lớp gỉ này, như nó có ở đó, dưới dạng một lớp chất bẩn; sau đó người ta lại đặt chì trên giấm một lần nữa, lặp lại quy trình cạo này cho đến khi nó tan hết. Những gì đã cạo ra được đập thành bột và đun sôi trong một thời gian dài, và những gì cuối cùng đóng cặn ở đáy bình là chì trắng.}}

Các mô tả muộn hơn về quy trình Hà Lan bao gồm đúc [[chì]] kim loại thành những cái móc/lá mỏng và cho nó chịu ăn mòn bằng [[axit axetic]] trong môi trường [[cacbon dioxide]]. Điều này được thực hiện bằng cách đặt những miếng chì này lên trên những cái chậu chứa một ít [[giấm]] (chứa axit axetic). Chúng được chất thành đống và được bao phủ trong một hỗn hợp gồm phân đang phân hủy và [[vỏ cây thuộc da]] đã sử dụng để cung cấp CO<sub>2</sub>, và để ủ trong 6 đến 14 tuần, khi đó chì màu xám xanh đã bị ăn mòn thành chì trắng. Sau đó các chậu này được đưa ra bàn chia tách để cạo và nghiền nhằm loại chì trắng ra khỏi những cái móc/lá này. Bột sau đó được sấy khô và đóng gói để giao đi dưới dạng bột nhão.<ref>[http://www.lead411.org/Templates/history/white_lead_pigment.htm Lead411.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080403001351/http://www.lead411.org/Templates/history/white_lead_pigment.htm |date = ngày 3 tháng 4 năm 2008}} dựa theo Warren Christian, 1999. Toxic Purity: The progressive era origins of America’s lead paint poisoning epidemic. ''Business History Review'' 73(4): 705-736. {{doi|10.2307/3116131}}</ref> Một lợi ích của quy trình này là ở chỗ không nhất thiết phải sấy khô bột nhão chì trắng để loại bỏ nước. Tất cả những gì cần làm là tán bột nhão chì trắng với dầu lanh, và chì trắng sẽ hút dầu và loại bỏ nước còn sót lại để tạo ra chì trắng trong dầu.

==Hội họa==
[[Tập tin:Lead Paint2.JPG|nhỏ|Một hộp sơn ''Dutch Boy Paint'' chứa chì cacbonat base và [[dầu lanh]].]]
Chì trắng từng là chất màu trắng chủ chốt trong [[tranh sơn dầu|hội họa sơn dầu]] châu Âu cổ điển.<ref name="naturalpigments" >{{chú thích web | title=Stack Process White Lead: Historical Method of Manufacture | url=https://www.naturalpigments.com/artist-materials/white-lead-historical/ }} Nhà cung cấp thương mại, cung cấp các chất màu gốc cho thị trường bảo tồn và sao chép.</ref> Có một số tuyên bố cho rằng nó phần nào chịu trách nhiệm trong việc làm đen màu những bức tranh cũ theo thời gian, do phản ứng với lượng nhỏ [[hydro sulfide]] trong không khí để tạo ra [[chì(II) sulfide]] màu đen nhưng những người khác lại tranh luận về điều này; quan điểm truyền thống nhất cho rằng các chất màu là không vĩnh cửu và [[vecni]] bẩn (thường có thể làm sạch được) nhiều khả năng là tác nhân gây sẫm màu.

Sơn phết và vai trò của vecni, thứ có thể bảo vệ lớp chì trắng nhưng bản thân nó lại bị sẫm màu theo thời gian - theo Michelle Facini, một nhà bảo tồn giấy tại Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia Hoa Kỳ - cùng với việc biến đổi chì cacbonat thành chì(II) sulfide thực sự là điều xảy ra với một số loại phấn/sơn chì trong các bản vẽ và tranh màu nước và các tác phẩm khác được thực hiện trên giấy và không đánh vecni. Vecni có thể bóc tách và loại bỏ khỏi một bức tranh sơn dầu khi nó bị bẩn hoặc bị nứt; nhưng trên giấy thì nó ngấm vào, không thể tách rời khỏi các sợi giấy và gây hại khi lão hóa. Đây là lý do tại sao các tác phẩm trên giấy không bao giờ hoặc không nên đánh vecni.

Trong mọi trường hợp, chì trắng hầu như đã được thay thế trong sử dụng nghệ thuật bằng [[titan dioxide|titan trắng]], có độ bền tạo sắc cao hơn nhiều so với chì trắng.<ref>{{chú thích sách | last=Laver | first=M. | chapter=Titanium Dioxide Whites | editor-last=Fitzhugh | editor-first= E. W. | title=Artists' Pigments | volume=3 | publisher=Oxford University Press | year=1997 | page=309}}</ref> Các nhà phê bình cho rằng nhiều sản phẩm thay thế này kém bền hơn rất nhiều.<ref name="naturalpigments2">{{chú thích web | title=Zinc White Problems in Oil Paint | url=https://www.naturalpigments.com/artist-materials/zinc-white-oil-paint-color/ }}</ref> Ngày nay, chì trắng ít được các họa sĩ sử dụng, không phải trực tiếp từ độc tính của nó; mà đơn giản là vì độc tính của nó trong các bối cảnh khác đã dẫn đến các hạn chế thương mại làm cho các họa sĩ khó có thể có đủ lượng chì trắng. Winsor & Newton, một công ty sơn của Anh, từ năm 2014 đã bị hạn chế không được bán trắng vẩy (flake white) trong các tuýp và hiện nay chỉ bán các hộp nhỏ loại {{convert|150|ml}}.<ref>{{chú thích web | title=Choosing a white in oil colour | url=http://www.winsornewton.com/na/discover/tips-and-techniques/oil-colour/choosing-a-white-in-oil-colour-us | website=Winsor & Newton | access-date =ngày 18 tháng 10 năm 2014 | quote="For reasons of toxicity these Lead White colours are only available in tins in the EU". | archive-date = ngày 8 tháng 10 năm 2014 | archive-url=https://web.archive.org/web/20141008003654/http://www.winsornewton.com/na/discover/tips-and-techniques/oil-colour/choosing-a-white-in-oil-colour-us | url-status=dead }}</ref>

Trong thế kỷ 18, sơn chì trắng thường được sử dụng trong sơn lại vỏ và sàn tàu thuyền của [[Hải quân Hoàng gia Anh]] để chống thấm nước cho gỗ và hạn chế sự xâm nhập của [[hà đục gỗ]].<ref>{{chú thích sách | title=Captain James Cook | first=Richard | last=Hough | year=1994 | publisher=Hodder and Stoughton | page=56 | isbn=978-0-340-82556-3}}</ref>

==Tên gọi khác==
Các tên gọi khác của chì trắng còn có trắng chì, trắng Berlin, trắng Cremnitz, chì trắng Hà Lan, trắng vẩy, trắng Vlamingen, trắng Krems, trắng Kremser, trắng London, chất màu trắng 1 (PW 1), trắng La Mã, trắng bạc, trắng đá phiến, trắng Vienna, CI 77597.<ref>{{chú thích web | title=Lead white | url=http://cameo.mfa.org/wiki/Lead_white | website=Conservation and Art Materials Encyclopedia Online (CAMEO) | publisher=Museum of Fine Arts, Boston (Massachusetts) | access-date =ngày 6 tháng 6 năm 2019}}</ref>

===Trắng Cremnitz===
Thuật ngữ 'trắng Cremnitz' có nguồn gốc sai lầm từ việc đặt tên cho chì cacbonat base được sản xuất ở [[Klangenfurt]], Áo, vào thế kỷ 18-19 theo một quy trình tương tự nhưng không giống với 'quy trình chất đống' trên đây. Chì được sử dụng trong sản xuất chì trắng ở Klangenfurt đến từ các mỏ [[galen]] ở vùng lân cận Krems (thuộc bang [[Kärnten|Carinthia]], Áo) và do đó có tên là trắng Krems, trắng Kremser, và các tên gán sai lầm là trắng Cremnitz hay trắng Kremnitz. Làng Cremnitz ở hạt Bars, đế quốc Hungary, nay là Tekov thuộc Slovakia chưa bao giờ sản xuất bột màu trắng này.<ref>{{chú thích web | title=Flake White and Cremnitz White | url=https://www.naturalpigments.com/artist-materials/flake-cremnitz-white-pigment/ }}</ref>

== Xem thêm ==
* [[Danh sách các chất màu vô cơ]]
* [[Trắng chì Venezia]]
* [[Công ước Sơn Chì trắng năm 1921]]

==Tham khảo==
{{tham khảo|30em}}

==Đọc thêm==
* Gettens R. J., Kühn H. & Chase W. T. "Lead White" trong Roy A. (chủ biên), ''Artists' Pigments'', Quyển 2, NHà in Đại học Oxford, 1993, tr.&nbsp;67–81

==Liên kết ngoài==
* [http://colourlex.com/project/lead-white/ Lead white], Colourlex
{{lead compounds}}

[[Thể loại:Hợp chất chì(II)]]
[[Thể loại:Chất màu vô cơ]]
[[Thể loại:Ảnh hưởng môi trường của sơn]]
[[Thể loại:Hợp chất chì]]

Các bản mẫu dùng trong trang này:

Bản mẫu:Chembox (sửa đổi)
Bản mẫu:Chembox Hazards (sửa đổi)
Bản mẫu:Chembox Identifiers (sửa đổi)
Bản mẫu:Chembox Properties (sửa đổi)
Bản mẫu:Chú thích sách (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Chú thích tạp chí (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Chú thích web (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Chỉ khi in (sửa đổi)
Bản mẫu:Column-width (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Convert (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Cquote (sửa đổi)
Bản mẫu:Cross (sửa đổi)
Bản mẫu:Có hay không (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Cả 2 (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:DOI (sửa đổi)
Bản mẫu:Doi (sửa đổi)
Bản mẫu:Hlist/styles.css (sửa đổi)
Bản mẫu:Hộp thông tin (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Hộp điều hướng (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Hợp chất chì (sửa đổi)
Bản mẫu:Lead compounds (sửa đổi)
Bản mẫu:Longitem (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Pull quote (sửa đổi)
Bản mẫu:Template other (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Tham khảo (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Tham khảo/styles.css (sửa đổi)
Bản mẫu:Thanh cổng thông tin (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin hoá chất/tính toán nhiệt độ (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin hóa chất (xem mã nguồn) (bị khóa hạn chế sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin hóa chất/kiểm thử (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin hóa chất/nhận dạng (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin hóa chất/thuộc tính (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin hóa chất/tính toán nhiệt độ (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin hóa chất/độc hại (sửa đổi)
Bản mẫu:Tick (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Webarchive (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Ẩn khi in (sửa đổi)
Mô đun:Arguments (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Citation/CS1 (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Citation/CS1/COinS (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Configuration (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Date validation (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Identifiers (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Utilities (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Whitelist (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Citation/CS1/styles.css (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Convert (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Convert/data (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Convert/text (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Infobox (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:InfoboxImage (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Navbar (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Navbox (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Navbox/configuration (sửa đổi)
Mô đun:Navbox/styles.css (sửa đổi)
Mô đun:Portal (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/aliases (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/c (sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/h (sửa đổi)
Mô đun:Portal bar (sửa đổi)
Mô đun:Portal bar/styles.css (sửa đổi)
Mô đun:String (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:TableTools (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Webarchive (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Webarchive/data (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Yesno (xem mã nguồn) (bị khóa)

Trở lại Chì trắng.

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Chì_trắng”