yoʻsin
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)yoʻsin I
[tahrirlash]Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]yoʻ-sin
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]YOʻSIN I ’usul’, ’tarz’, ’tariqa’. Boy .. avvalgi y oʻ s i n d a, lekin ohistaroq gapira boshladi (Oybek). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz yosun tarzida talaffuz qilingan (ДС, 275), oʻzbek tilida u unlisi i unlisiga almashgan: yosun > yosin. Bu soʻz turkiy va moʻgʻil tillariga mushtarak deb qaraladi, lekin tarkibi aniq izohlanmaydi (ЭСТЯ, IV, 32). Bu soʻz oxiridagi -(u)n qismi ot yasovchi qoʻshimcha ekani koʻrinib turibdi, biroq yasash asosi aniq emas (Yasash asosi boʻlib ’yoʻl-yoʻriq koʻrsat-’ maʼnosini anglatgan feʼl xizmat qilgan boʻlsa kerak).
YOʻSIN II ’zax yer, tosh, daraxt ustida oʻsadigan ildizsiz mayda oʻsimlik’. Katta tosh ustini y oʻ s i n hoplabdi. Bu soʻz asli yosun tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, IV, 231), oʻzbek tilida u unlisi i unlisiga almashgan: yosun > yosin. Bu soʻz tarkibida ot yasovchi -(u)n qoʻshimchasi mavjudligi koʻrinib turibdi, lekin yasash asosi boʻlib kelgan soʻz (f>yeʼl) aniq emas (Bu soʻz ’nam holatda boʻl-’ maʼnosini anglatgan feʼl boʻlsa kerak, chunki bu oʻsimlik nam joyda paydo boʻladi).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 kam qoʻll. Holat, tarz. ◆ Shakarning yoʻsini oʻzgarmagan, uncha-muncha gap, nasihat bakor kelmasligi koʻrinib turibdi. H. Nazir, „Koʻkterak shabadasi.“
2 koʻm. vazifasida. Oʻxshatish, qiyos maʼnosini bildiradi. ◆ Otabekning Margʻilonga borib kelishi shu yoʻsinda edi. Abdulla Qodiriy, „Oʻtgan kunlar.“ ◆ Soʻngra [qizcha] oʻz ishidan minnatdor yoʻsinda qora koʻzlarini atrofga bir javdiratib oldida, tez chiqib ketdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi.“ ◆ Shu yoʻsin qizlar oʻzlarining bir oʻrtoqlarini xotinlik dunyosiga uzatib, majlisdan tarqalishdilar. Abdulla Qodiriy, „Oʻtgan kunlar.“
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]yoʻsin II
[tahrirlash]Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]yoʻ-sin
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]- Zax yerlarda, tosh, daraxtlar ustida oʻsadigan ildizsiz mayda oʻsimlik, mox. ◆ Tosh ustini yoʻsin qoplabdi. ◆ Chelakni toʻldirib, qaddini rostladi. Qum, suvdan yoʻsin, yodhidi kelardi. S. Nurov, „Narvon.“
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ЙЎСИН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.