Tatar ädäbiyatı исемле битнең чыганагын карау

Түбәндәге сәбәпкә бәйле сезнең бу битне үзгәртергә хакыгыз юк:

Ваш IP-адрес находится в диапазоне, который был заблокирован на всех вики-сайтах Фонда Викимедиа.

Блокировка наложена участником ‪EPIC‬ . В качестве причины указана Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Начало блокировки: 2 июл 2024, 08:48
Конец блокировки: 2 июл 2025, 08:48

Ваш текущий IP-адрес: 206.189.44.186 . The blocked range is 206.189.32.0/20.

Зинһар, бу мәгълүматларны барлык мөрәҗәгатьләрегездә дә күрсәтегезче. Если вы считаете, что вас заблокировали по ошибке, вы можете найти дополнительную информацию на странице Недопустимость использования открытых прокси-серверов.

Для обсуждения блокировки, пожалуйста, оставьте запрос на Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Сез бу битнең башлангыч текстын карый һәм күчерә аласыз.

{{twinLAT|Татар әдәбияты}}
{{Күчерергә|Tatar ädäbiäte}}

Tatar ädäbiäte xalıq awız ícatına, [[Törki xalıqlar]]nıñ ädäbi baylığın täşkil itkän urta ğasırlardağı ğomumtörki mädäni yazma yädkärlärgä (S.Baqırğäni, Y.Balasağuní, M.Qaşğäri, S.Yügnäki, Ä.Yäsäwi h.b.) barıp totaşa. İdel buyı [[Bolğar däwläte]] mädäniäteneñ oluğ yädkäre - [[Qol Ğäli]]neñ mäşhür "Qíssa-i Yosıf" poeması.

Tatar ädäbiäteneñ üseşendä [[Altın Urda]] däwere möhim urın alıp tora. Ul zamanda ícat itelgän humanistik äsärlär: N.Rabğuzínıñ "Qíssasel-änbiä", Qotbnıñ "Xäsräw wä Şirin", [[Mäxmüd Bolğarí]]nıñ "Nähcel-färadis", [[Xisam Kätib]]neñ "Cömcömä soltan", [[Säyf Saraí]]nıñ "Gölestan bit-törki" häm "Söhäyl wä Göldersen" poema häm dastannarı.

[[Altın Urda]] cimerelgännän soñ [[Qazan]] qalası [[Tatar mädäniäte]] üzägenä äwerelä. Bu däwer näfis ädäbiätta [[Möxämmäd-Yar]], [[Ömmi Kamal]] häm [[Qol Şärif]] ícatları b-n xaraqterlı.

[[1552]] yılda [[Qazan xanlığı]] tar-mar itelgäç, [[Tatar xalqı]]n märxämätsez izü başlana, ädäbi xäräkät isä ruxi torğınlıq kiçerä, dini sufíçılıq yünäleşe östenlek ala.

17 yözneñ 2 nçe yartısınnan başlap [[Mäwla Qolí]], [[Utız İmäni]], [[Äbelmänix Qarğalí]], [[Hibatulla Salíx]], [[Şämsetdin Zäki]], [[Ğäli Çoqrí]] h.b.nıñ ícatlarında ädäplelek wä insaflılıq ölgese bulırday obraz tudıruğa omtılış yasala; türälärneñ kimçelekläre tänqitlänep, humanizmğa mädxiä cırlana.

18-19 yözlärdä Tatar ädäbiätendä Şäreq romantízmı ğädäte östenlek ala.

19 yözneñ 2 nçe yartısınnan realizm yaña ısul bularaq qabul itelä. Bu yünäleştä şigrít ölkäsendä - G.Qandalí, Aqmulla, Yä.Yemelyänov; prozada - M.Aqegetzadä, Z.Bigiev, R.Fäxretdin, F.Kärimi; dramaturgída G.İlyäsi, F.Xalidilärnıñ ícatı zur röl uyní.

20 yöz başında Tatar ädäbiätında yaña icadi yünäleşlär häm ädäbi ısullar barlıqqa kilä. Moñarçı yäşäp kilgän janrlar qämilläşä, ädäbiät mäydanında yañaları päyda bula, äsärlärneñ temtiqäsı kiñäyä, waqíğalarnı sänğätçä mawıqtırğıç häm qızıqlı itep taswirlaw töp urın ala, ädäbi tänqit ädäbiätnıñ zarurí ber öleşenä äwerelä. Qäläm ostaları ([[Ğabdulla Tuqay|Ğ.Tuqay]], [[Fatix Ämirxan|F.Ämirxan]], [[Därdemänd]], M.Ğafurí, [[Ğayaz İsxaqí|Ğ.Ísxaqí]], [[Ğälimcan İbrahím|G.İbrahimov]], G.Kamal, Ş.Kamal, [[Säğit Rämiev|S.Rämiev]], Ş.Babiç, M.Fäyzi h.b.), Şäreq, [[Könbatış Auropa]] häm [[Urıs]] ädäbiätları tuplağan täcribäne häm alar ireşkän qazanışlarnı icadi faydalanıp, sänğätçä yuğarı sífatlı äsärlär tudıruğa ireşälär.

[[1917]] yıldan soñ [[SSSR]] xalıqlarınıñ ädäbiätläre kommunistik ideologia qısalarında üsä.

Elektän qalğan mädäni mirasqa, milli ädäbiätlarğa kimsetep qaraw, [[1930]] yıllardağı repressílar, [[1941]]-45 yıllardağı Böyek Watan suğışında yuğaltular, başqa säbäplär arqasında Tatar ädäbiätı bik küp talantlı ícat ähellärennän mäxrüm qala; yazuçılarnıñ ruxi ezlänüläre mäğlüm ideya qısalarına biklänä, icadi mömkinlekläre çiklänä. Ämma ädiplär şul şartlarda da elek-elektän ädäbiät aldına quyıla kilgän wazífanı ütäw cayın tabalar.

[[1920]]-40 yıllarda [[Ğälimcan İbrahím|G.İbrahimov]], F.Burnaş, K.Näcmi, [[Hadi Taqtaş|H.Taqtaş]], K.Tinçurin, M.Ğäläw, Ş.Usmanov, X.Tufan, G.Qutuy, [[Musa Cälil|M.Cälil]], A.Aliş, F.Kärim, [[Näqi İsänbät|N.İsänbät]] h.b. ädäbi xäräkätneñ alğı safına çığa. Alardan soñ G.Bäşirev, A.Şamov, İ.Ğäzi, Ä.Fäyzi, F.Xösni, M.Ämir, Ä.Yeniki, S.Xäkim, N.Arslanov, Ä.Yerikäy, S.Battal, [[Äxmät İsxaq|Ä.İsxaq]], S.Urayskiy, G.Ğäliev, G.Äpsälämev, X.Waxit, A.Rasix h.b., şul uq yıllarda emigrasídağı Tatar yazuçıları G.İsxaqí, H.Ğabdüş, S.Ğíffät-Uğan Tatar ädäbiätınıñ Oqt. rev-sisenä qädärge tradísíların däwam itterälär.

[[1960]] yıllardan ütkännärgä yañaça qararğa, bügengene taswirlarğa mömkinlek tua. Tatar ädäbiäteneñ bu etabında R.Töxfätullin, Ä.Dawıdov, A.Ğiläcev, Ş.Mödärris, G.Axunov, N.Fättax, X.Kamal, Ä.Bayan, G.Afzal, E.Qasimov, Ş.Bikçurin, M.Şabayıv, Ş.Ğäliev, İ.Yüzeyev, Ş.Xösäyenev, B.Kamalov kebek "altmışınçı yılğılar" üzläre yäşägän zamannıñ möhim ictimağí häm äxlaqí mäsälälären kütärep çığalar.

[[1970]]-80 yıllarda İ.Nurullin, [[Möxämmät Mähdiev|M.Mähdiev]], T.Miñnullin, F.Yarullin, M.Yunıs, M.Xäbibullin, Ä.Ğäliev, S.Söläymanowa, Mäxmüt Xäsänev, R.Xaris, R.Fäyzullin, [[Zölfät]], Robert Äxmätcanov, Räşit Äxmätcanov, M.Äğlämev, V.Nurullin, R.Batulla, M.Ğäli, Ä.Ğaffar, [[Zölfät Xäkim|Z.Xäkim]], Ä.Räşitev, L.Şağircän, X.Äyüp, M.Maliqowa, R.Ğatawllin h.b. icadi aktívlıq kürsätälär.

[[1990]] yıllardan başlap xalqıbıznıñ ğasırlar däwamına suzılğan tarixi wä mädäni mirasına iğtibar yıldan-yıl köçäyä. [[Nuríxan Fättax|N.Fättax]], M.Xäbibullin, C.Räximev, V.İmamovlarnıñ romannarında tarixi temnar uñışlı yaqtırtıla. İ.Salaxov, A.Ğiläcev, G.Tawlin, R.Möxämmädiev, R.Kärämilärneñ äsärlärendä totalitarízm, repressilar çorında şäxesneñ faciğäse häm anıñ üz äberuyın saqlap qalırğa omtıluı taswirlana.

Ädäbiät beleme isä beryaqlı ideologia belän suğarılğan metodologik ısullardan arına bara, ädäbi küreneşlärgä häm tendensilarğa fänni häm objektiv bäyä birergä omtıla.

==Monı da qara ==
* [[Ädäbiät]]

{{tözätäse}}

[[Төркем:Татар мәдәнияте]]
[[Төркем:Татар теле]]

Бу биттә кулланылган калып:

Калып:Ambox (чыганакны карау) (өлешчә сакланган)
Калып:TwinLAT (үзгәртү)
Калып:Tözätäse (үзгәртү)
Калып:Wikiläşteräse (үзгәртү)
Калып:Күчерергә (үзгәртү)

Tatar ädäbiyatı битенә кайтыгыз.

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Tatar_ädäbiyatı