Татар әдәбияты исемле битнең чыганагын карау

Түбәндәге сәбәпкә бәйле сезнең бу битне үзгәртергә хакыгыз юк:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 2 июл 2024, 08:48
Expiry of block: 2 июл 2025, 08:48
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Зинһар, бу мәгълүматларны барлык мөрәҗәгатьләрегездә дә күрсәтегезче. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Сез бу битнең башлангыч текстын карый һәм күчерә аласыз.
{{twinCYR|Tatar ädäbiäte}}
[[File:IssykDish.gif|300px|thumb|{{KAZ}}ның [[Памир]]-[[Тянь-Шань]] җирләрендә ''б.э.к. III гасыр'' скиф җирләнү урынында табылган табакта чыгышлары белән көнчыгыш Иран якларыннан булган [[:en:Saka|саклар ''(ингл.)'']]ның телендә [[:en:Kharosthi|Кхароштхи ''(ингл.)'']] әлифбасы белән язылган [[:en:Issyk kurgan|Иссык руннары ''(ингл.)'']] ]]
'''Татар әдәбияты'''&nbsp;— [[татар теле]]ндә яки [[татар]] [[автор]]лары тарафыннан язылган [[әдәбият]].

== Борынгы чор татар әдәбияты ==
Бүгенге [[татарлар]]ның борынгы бабалары [[һуннар]], [[скифлар]] һәм {{Бөек Болгар байрагы}} чорларында яшәгән [[болгарлар]], [[IX гасыр|IX]]—[[XII гасыр]]ларда [[Кытай]] төньягында ([[Төркестан]] һәм [[Монголия]]) [[Татарлар тарихы#.D0.A2.D0.B0.D1.82.D0.B0.D1.80 .D2.AF.D0.B7.D0.B0.D1.82.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D1.81.D1.8B|җирләрендә яшәгән татарлар]] икәне исбатланган булса, боларның тамырлары [[хунну]]ларга тоташу-тоташмау тарихчылар арасында әлегә бәхәс мәсьәләсе. Шул чорлардан сакланган язу материалы бик чикле&nbsp;— археологлар тапкан (күбесенчә кабер) ташлардагы язулар.

=== Орхон руннары чоры әдәбияты ===
[[File:Tonyukuk Inscription.png|400px|thumb|left|{{MNG}}ның [[:en:Orkhon Valley|Орхон елгасы үзәнлегендә ''(ингл.)'']] табылган ''отуз татар токуз татар'' дип[[татарлар]]ны искә алучы беренче тарихи документ&nbsp;— [[VIII гасыр]] башында ясалган [[:ru:Тоньюкук|Билге ханга куелган һәйкәлташындагы (рус.)]] язуы.]]
[[File:Irk Bitig omen 11.jpg|200px|right]]
Иң борынгы язулар (күбесенчә һәйкәлташлар килеш сакланган) [[VI гасыр|VI]]—[[VIII гасыр]]да яшәгән [[Төрки каһанлыгы]], аның дәвамчылары булган [[Көнчыгыш Төрки каһанлыгы|Көнчыгыш]] һәм [[Көнбатыш төрки каһанлыгы]] дәүләтләре чорының орхон-енисей һәйкәлташлары<ref>Малов С. Е., Памятники древнетюркской письменности, М. — Л., 1951{{ref-ru}}</ref> язуларының теле булган уртак төрки әдәби теленә карый<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://www.altaica.ru/LIBRARY/kormushin/kormushin_old_turkic_languages.pdf |access-date=2013-02-13 |archive-date=2012-10-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121017192828/http://altaica.ru/LIBRARY/kormushin/kormushin_old_turkic_languages.pdf |dead-url=yes }}</ref><ref>Кормушин И.В. Тюркские енисейские эпитафии. Тексты и исследования. М., 1997.{{ref-ru}}</ref><ref>Erdal M. Old Turkic // The Turkic languages. London; New York, 1998.{{ref-en}}</ref><ref>A. von Gabain. Eski Türkçenin grameri. Ankara, 2003.{{ref-tr}}</ref><ref>Poppe N. Introduction to Altaic linguistics. Wiesbaden, 1965{{ref-en}}</ref>, [[Габделхәй Әхәтов]] эзләнүләре аларның [[себер татарлары]]ның [[Себер татар теле|теле]] белән [[лексика|лексик]] һәм өлешчә [[грамматика|грамматик]] уртаклыгын раслады
<ref>[http://akhatov.org/index/drevnetjurkskie_runy_jazyk_orkhono_enisejskikh_pamjatnikov/0-21 Древнетюркские руны. Язык орхоно-енисейских памятников] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130821031444/http://akhatov.org/index/drevnetjurkskie_runy_jazyk_orkhono_enisejskikh_pamjatnikov/0-21 |date=2013-08-21 }}{{ref-ru}}</ref>.<ref>Ахатов Г. Х. «Некоторые следы языка орхоно-енисейских памятников в диалекте западносибирских татар». — Сб. «Всесоюзное совещание по общим вопросам диалектологии и истории языка. Тезисы докладов и сообщений». — Баку, 21-24 октября 1975 г. — М., 1974, С.35-36.{{ref-ru}}</ref><ref>Ахатов Г. Х. Диалект западносибирских татар. Уфа: изд-во БашГУ, 1963, 195 с.{{ref-ru}}</ref>
. Сүзләр ''уңнан сулга'' языла иде.

'''Уң якта:''' [[1907 ел]]да [[Кытай]]ның [[:en:Dunhuang|Дуньхуан ''(ингл.)'']] җирлегендәге (бүгенге Ганьсу провинциясе) [[:en:Mogao Caves|Могао мәгәрәлере ''(ингл.)'']] комплексына кергән Китапханә мәгәрәсендә табылып, бүген {{Лондон гербы}}ның [[:en:British Library|Британ китапханәсендә ''(ингл.)'']] сакланучы бердәнбер кәгазь документ&nbsp;— [[VIII гасыр|VIII]]—[[IX гасыр]]ларга караган дип исәпләнүче 104 битле [[:en:Irk Bitig|Билгеләр китабы ''(ингл.)'']]&nbsp;— төрле сынамышларны аңлатуга нигезләнгән документ, ара-тура галәмне яратучы [[Ходай]] [[Тәңре]]нең ярдәм итүен (мәсьәлән, ''көчләрен югалтып үлә-яза торган хайваннарга'') искә ала.

Бу [[әлифба]] [[татарлар]]ның монгол чыгышлы бабаларының телендә язу өчен [[XIII гасыр]]га кадәр кулланыла, гарәп-мөселман мәдәниятенең басымы астында [[Монгол империясе]] заманнарында кулланылыштан чыга.<ref>[[:ru:Орхоно-енисейская письменность#.D0.98.D1.81.D1.82.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F .D0.BF.D0.B8.D1.81.D1.8C.D0.BC.D0.B0]] {{ref-ru}}</ref>

=== Бөек Болгар чоры әдәбияты ===
[[Рәсем:Bulgar runic letters.png|left|150px]]
[[VI гасыр|VI]]—[[X гасыр]]ларда борынгы болгарларда ({{Бөек Болгар байрагы}} һәм {{Дунай буе Болгары байрагы}}) кулланылган рун язуында сүзләр, [[орхон язулары]]ннан аермалы буларак, '''''сулдан уңга''''' языла иде.

''Сулдагы'' таблица {{BGR}} [[:bg:БАН|фәннәр академиясенең ''(болг.)'']] өлкән фәнни хезмәткәре [[:bg:Петър Добрев|Петер Добрев ''(болг.)'']] туплаган [[:bg:Прабългарски руни|борынгы болгарларның руннарын ''(болг.)'']] күрсәтә.

== [[Идел буе Болгары]] чоры ==
[[Рәсем:QutadughuBiliq wien p.10.jpg|thumb|250px|[[1070 ел]]да орхон язулары теленә охшаш, [[Иске Татар әдәби теле]]нең атасы булган [[:en:Middle Turkic languages|урта төрки телендә ''(ингл.)'']] язылган "[[Котадгу белег]]" әсәренең<ref>[[:en:Kutadgu Bilig#Language]] {{ref-en}}</ref> [[XV гасыр]]да [[:en:Old Uyghur alphabet|иске уйгыр әлифбасы ''(ингл.)'']] нигезендә ясалган күчерелмәсенең 4. юлында [[гарәп язуы]] белән [[бисмиллә]] язылган.]]

Бу чорда [[Идел]]-[[Чулман]] тирәләрендә урнашкан [[болгарлар]] бик күп мәдәни үзгәрешләрен кичерә&nbsp;— төрле иҗтимагый-сәяси һәм икътисади сәбәпләр аркасында бабаларыннан килгән ''[[тәңречелек]]'' урынына [[ислам]]га, борынгы бабаларыннан калган [[:ru:Болгарские руны|болгар руннардан ''(рус.)'']] [[гарәп язуы]]на, [[:ru:Булгарские языки|огур телләре төркеменә ''(рус.)'']] керүче [[:ru:Булгарский язык|болгарларның теленнән ''(рус.)'']] - күрше куман-[[кыпчаклар]] кулланган нык аерылган<ref>[[:ru:Тюркские языки#.D0.9F.D1.80.D0.BE.D0.B1.D0.BB.D0.B5.D0.BC.D1.8B]]{{ref-ru}}</ref><ref>''Тюркские языки // [[:ru:Лингвистический энциклопедический словарь|Лингвистический энциклопедический словарь]]'' / Глав. ред. [[:ru:Ярцева, Виктория Николаевна|В. Н. Ярцева.]]. — М.: [[:ru:Большая Российская энциклопедия (издательство)|Советская энциклопедия]], 1990. — 688 с. — 150 000 экз. — ISBN 5-85270-031-2 (в пер.){{ref-ru}}</ref> [[:ru:Собственно тюркские языки|гомумтөрки телләре ''(рус.)'']] төркеменә керүче [[кыпчак теле]]нә күчәләр.

Матди культураның югарылыгы рухи мәдәниятнең дә үсешенә ярдәм иткән. Болгар илендә мәктәп-мәдрәсәләрнең булганлыгы, аерым укымышлыларның төрле фәннәр, әйтик, тарих, хокук, фәлсәфә гыйлемнәре белән шөгыльләнүләре билгеле. Шул ук сәбәпләр аркасында [[матур әдәбият]], [[шигърият]] киң таралган: [[Йосыф Баласагуни]], [[Әхмәд Йүгнәки]], [[Әхмәд Ясәви]] һәм [[Сөләйман Бакырганый]] кебек уртак төрки, [[Кол Гали]] һәм башка җирле галимнәрнең әсәрләре болгарларның рухи дөньясын нык баета.

Безнең чорына килеп җиткән [[Идел буе Болгары|Идел буе болгарлар]] сөйләшкән телдә (бүгенге [[чуаш теле]]нә охшаш) беренче язулары [[XIII гасыр|XIII]]—[[XIV гасыр]]ларга туры килә.<ref>[[:en:Turkic languages#Early written records]]{{ref-en}}</ref>

== [[Монгол империясе]] һәм [[Алтын Урда]] чоры ==
{{seealso|Төркем:Алтын Урда әдәбияты}}
Бу чорның башында иҗат итү [[кыпчак телләре]]ндә дәвам итә, бердәм дәүләтнең уртак теле булган [[:en:Turki|төрки теле ''(ингл.)'']] нигезендә [[Иске Татар әдәби теле]] формалаша башлый.

[[Идел-Урал татарлары]]ның мәдәни үсешенә бу чорда йогынты ясаган әсәрләр арасында ''Сәйф Сараи''ның «[[Гөлестан бит-төрки]]», ''әл-Хорезми''нең «Мәхәббәт-намә»<ref>http://encycl.bash-portal.ru/muhabbat.htm{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ref-ru}}</ref>, Кутб<ref>http://encycl.bash-portal.ru/kutb.htm{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ref-ru}}</ref> ''[[Низами Гәнҗәви]]''нең «[[:en:Khosrow and Shirin|Хөсрәү вә Ширин ''(ингл.)'']]», ''Мәхмүд әс-Сараи әль-Булгари''нең «Нәхҗ әль-фарадис», ''[[Рабгузый]]''ның «[[Кыйссасел-әнбия]]», ''[[Мөхәммәдьяр]]''ның «Төхфәи мәрдан» һәм «Нуры-Содур», һәм күп башка авторларның әсәрләре керә.

Чыгышы белән [[Болгар]]дан булган, [[Сарай-Бәркә]]дә эшләгән Мәхмүд бин Гали әсәре [[:ru:Нахдж эль-фарадис|Нәхҗ әль-фәрәдис ''(рус).'']] («Оҗмах бакчаларына ачык юл») [[1357 ел]]да [[иске Татар әдәби теле]]ндә язылган. Бүгенге көнгә кадәр сакланган 11 кулъязма күчермәсеннән [[1360 ел]]га караганы (иң борынгысы) {{TUR}}дә саклана&nbsp;— 4 зур өлешеннән һәрберсе 10 бүлектән тора. [[Ислам]] тарихына һәм тәгълиматына багышланган бу әсәрнең һәр бүлеге берәр [[хәдис]] белән ачыла.

Тексттан бер өлешенең [[Татар әлифбасы#.D0.9B.D0.B0.D1.82.D0.B8.D0.BD .D3.99.D0.BB.D0.B8.D1.84.D0.B1.D0.B0.D1.81.D1.8B .D0.BD.D0.B8.D0.B3.D0.B5.D0.B7.D0.B5.D0.BD.D0.B4.D3.99|латин әлифбасы нигезендәге]] транслитерациясе: 
<blockquote>
''Səfər ayenıñ səkezünçe kön yılqı yılı irdi, yite yöz illek tokuzda Sarai şəhərendə irdi bu kitapnı cəmg qılguçı əl-galimer — rəbbani vəl-galim əs-səmadani əl-ostadel-motlak vəl-gamil əl-muvaffak Məxmüd bine Gali bine Şayex əs-Sarai mənşəən vəl-Bolgari müvəllədən vəl-K-r-d-i-gagdan əl-möştəra bine (bayne?) əsxabı əl-mökalləbe (əl-möləqabe) bi Minhacetdin… andag əyterkem…''
</blockquote>

Иске татар әдәби теле [[XIX гасыр]]ның уртасына кадәр кулланылышта саклана.<ref>[http://www.tatar-history.narod.ru/tatars.htm Исхаков Д. М. Татары (популярный очерк этнической истории и демографии) // Татары. — Наб. Челны: КАМАЗ, 1993.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200420133351/http://www.tatar-history.narod.ru/tatars.htm |date=2020-04-20 }}{{ref-ru}}, [[:ru:Поволжский тюрки]] мәкаләсе аркылы</ref> {{Россия патшалыгы байрагы}} һәм {{Россия империясе байрагы}} чорында бу телдә Урта Азия халыклары белән дипломатик һәм сәүдә-икътисади мөнәссәбәтләр алып барыла.

== Казан ханлыгы чоры ==
Әлеге чор татар әдәбиятының күренеклет вәкилләре&nbsp;— [[Колшәриф]], [[Мөхәммәдьяр]], [[Шәриф Хаҗитархани]], [[Өмми Кәмал]] кебек шагыйрьләр.

== XVII гасыр татар әдәбияты ==
[[XVII гасыр]]дагы язма мәдәният башка чорлар белән чагыштырганда шактый ярлы. Әмма объектив шартларны искә алганда, бу дәвер мәдәниятендә дә уңай яклар булуын күрергә кирәк. Анда элеккеге рухи казанышларны яңа тарихи шартларга нисбәтән торгызырга, хәтта үстерергә омтылыш бар. Әдәбият һәм фольклор, әдәбият һәм тарих үзара тагын да якыная төшә. Язмаларның тел-стилендә халыкның сөйләм теленә борылу үзен сиздерә. Шигъри фольклордагы аерым сурәтләр, формалар язма әдәбиятка күбрәк керә башлыйлар. Суфичылык үзен нык сиздерә. [[Мәүла Колый]] һәм [[Габди]] кебек шагыйрьләрнең әсәрләрендә әхлакый-фәлсәфи мәсьәләләр, кеше турында карашлар үзәккә куела, аларны сәнгати хәл итүдә уңышлы гына адымнар ясала.

[[XVII гасыр]] әдәбияты&nbsp;— күпгасырлык татар әдәбияты тарихының мөһим бер сәхифәсе. Элеккеге күп кенә традицияләр шушы дәвер аша [[XVIII гасыр|XVIII]]—[[XIX гасыр]]ларга тапшырылды.

== XVIII гасыр татар әдәбияты ==

== XIX гасыр татар әдәбияты ==
Әлеге чорда [[мәгърифәтчелек|татар мәгърифәтчелеге]] хәрәкәте формалаша, бу чорның төп фигурасы&nbsp;— '''''[[Каюм Насыйри]]'''''.

Төп тенденция буларак [[XIX гасыр]]ның икенче яртысыннан башлап ([[XX гасыр]]ның беренче яртысына, {{Совет Россия республикасы байрагы}} һәм {{ССРБ байрагы}} заманларына кадәр) татар [[зыялылар]]ы актив килеш {{Госманлы империясе байрагы}}ндә кулланылган [[:ru:османский язык|госманлы теленнән ''(рус.)'']] [[җәмгыять|иҗтимагый]]-[[сәясәт|сәяси]] [[лексика]]дан [[алынма]]ларны куллана башлыйлар.<ref name="ReferenceA">[[:ru:Татарский язык#.D0.98.D1.81.D1.82.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F .D1.84.D0.BE.D1.80.D0.BC.D0.B8.D1.80.D0.BE.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D1.8F|Татар теленең барлыкка килү тарихы]]{{ref-ru}}</ref>

== XX гасыр татар әдәбияты ==
[[Рәсем:Аң журналы.jpg|thumb|200px|[[«Аң» журналы]]ның [[Габдулла Тукай]]га багышланган чыгарылышы]]
{{seealso|Төркем:XX гасыр башы татар әдәбияты}}
[[XX гасыр]]ның үзенчәлеге, беренче нәүбәттә, [[социаль тетрәнүләр]], [[сугыш]]лар һәм революцияләрдән гыйбарәт. Ул бигрәк тә [[Россия]] составына кергән халыклар тарихында ачык чагыла. Бу чорга алар [[капитализм]] ныгый барганда, милли азатлык хәрәкәтләре көчәйгәндә аяк бастылар.

[[1907 ел]]да ''[[«Әл-ислах» газетасы]], [[«Әхбар» газетасы]]'' һ.&nbsp;б., [[1912 ел]]да [[Фәхрелислам Агиев]]ның балалар өчен ''[[Ак юл (журнал, 1913)|«Ак юл» журналы]]'', [[Әхмәтгәрәй Хәсәни]]ның ''[[«Аң» журналы]]'' һәм башкалар чыга башлыйлар. Бу чорда әдәби татар теле гади гади халыкның сөйләм теле белән якынлаша башлый. [[1920 ел]]ларда телнең актив [[терминология|терминологик]] төзелеше татар һәм [[гарәп теле|гарәп]]-[[фарсы]] лексикага, [[1930 ел]]ларда&nbsp;— [[рус теле|рус]] һәм интернациональ лексикага нигезләнеп бара.<ref name="ReferenceA"/>

Гасыр башында яңа һәм яшь сыйныф&nbsp;— [[пролетариат]]&nbsp;— [[азатлык көрәше]] мәйданына чыкты. [[Социализм]] идеяләре белән коралланган бу сыйныф күп кенә илләрдә хакимиятне үз кулына алу максатын куйды. Шул максатка ирешүдә бигрәк тә [[Россия]]дәге [[эшчеләр сыйныфы]] алдынгы булды. Аның көчле [[оешма]]лары һәм [[фирка]]ләре барлыкка килде.

Татар әдәбияты [[XX гасыр]]га барлык [[жанр]]лары формалашкан, [[мәгърифәт]]челек реализмын уңышлы үзләштерә барган хәлдә килеп керде. Беренче рус революциясеннән соң илдә туган шартлар аның тизлек белән үсеп китүенә юл ачты. Шуннан соңгы 10—15 елда [[татар]] әдәбияты һәм тематикасы, һәм сәнгатьчәлеге белән яңа үрләргә күтәрелде. Иң мөһиме, кешенең җанын, рухын, иҗтимагый омтылышларын, җәмгыять тормышындагы урынын аңлауда зур үзгәреш барлыкка килде. [[XIX гасыр]]да әдәби әсәрләрдә аңлы мәгърифәтле кеше үзәккә куела, кешенең шәхси бәхете аң-белемгә бәйләп карала иде. [[XX гасыр]] башындагы [[язучы]]лар кешегә бәхетле булу өчен болар гына җитми икәнлегенә төшенделәр.

Беренчедән, кешенең асыл хасиятен табу һәм күрсәтү өчен иҗтимагый шартлар да мөһим роль уйный дип, икенчедән, кешенең яшәешендә [[милләт]]нең язмышы да зур урын тота дип, мәсьәләгә яңача карый башладылар. Гади-гадәти кеше образы әдәбиятның үзәгенә куелды. Аның борчу-шатлыклары, моң-зары, өмет-теләкләре киң чагылыш тапты. Шуның белән бергә, тормышны үзгәртеп кору, искелекләрдән котылу өчен, кеше көрәшче дә булырга тиешлеге ачык итеп куелды. Кыскасы, [[XX гасыр башы әдәбияты]] кешенең яшәү фәлсәфәсен проблема итеп күтәрде. Кеше үзе өчен яшиме, ягъни аның шәхси бәхете мөһимме? [[Кеше]] әллә башкалар өчен дә яшәргә тиешме, аның халык бәхете өчен көрәшүе мөһимрәкме дигән сораулар куелды. Ләкин мәсьәләне нигездә соңгысы файдасына гына хәл итү [[Октябрь инкыйлабы]]ннан соң барлыкка килгән совет әдәбиятында берьяклы үсеш алды.

=== Совет Россия чоры әдәбияты===
[[Рәсем:Moabit Notebook1.jpg|thumb|right|200px|[[Муса Җәлил]]нең соңгы әсәрләре җыентыгы булган ''[[Моабит дәфтәре]]''нең беренчесе ''[[Яңалиф]]'' белән язылган, тышлыгында автор исеме [[кириллица]] белән язылганы да күренә]][[Рәсем:Moabit Notebook2.jpg|thumb|left|200px|[[Моабит дәфтәре|Моабит дәфтәрләренең]] икенчесе [[гарәп язуы]] нигезендәге ''[[Татар әлифбасы#.D0.93.D0.B0.D1.80.D3.99.D0.BF .D3.99.D0.BB.D0.B8.D1.84.D0.B1.D0.B0.D1.81.D1.8B .D0.BD.D0.B8.D0.B3.D0.B5.D0.B7.D0.B5.D0.BD.D0.B4.D3.99|яңа имлә]] белән язылган'']]
[[1927 ел]]да {{ТАССР гербы}}ның рәсми килеш [[Яңалиф#.D0.A2.D0.B0.D1.80.D0.B8.D1.85|латин имләсенә]], [[1938 ел]]да {{ССРБ байрагы}}ның барлык [[төрки халыклар]]ының әлифбаларын [[Яңалиф#.D0.9A.D0.B8.D1.80.D0.B8.D0.BB.D0.BB .D1.8F.D0.B7.D1.83.D1.8B.D0.BD.D0.B0 .D0.BA.D2.AF.D1.87.D2.AF .281938.E2.80.941940.29|кирилл имләсенә күчерү]] процесслары да татар әдәбияты тарихында үз эзләрен калдыра.

[[Бөек Ватан сугышы|Ватан сугышы]] ([[1941 ел|1941]]—[[1945 ел|1945]]) елларында татар әдәбиятынең үсешен яңадан күзәтергә була иде. Сугыш вакытында фронтта һәм тылда булган авыр һәмфаҗигале хәлләргә эләккән кешенең рухи халәтен сурәтләүдә, мәсәлән, яңа бизәкләр кулланылды.

[[Совет хакимияте]] елларында кеше шәхесенә карата мондый берьяклы карашның өстенлек итүенә дә карамастан, әдәбиятның аерым казанышлары булганын да кинәнеп әйтергә кирәк, ягъни ул үсешен туктатмады. Әлбәттә, бу үсеш темпын [[XX гасыр]] башындагы яңарыш колачы белән чагыштырып булмый иде. [[Гасыр]]ның беренче чиреге әдәбият өчен аерата уңдырышлы ��улды. Яңа жанр төрләре һәм формалары барлыкка килде. Психологик һәм иҗтимагый роман, [[фантастик повесть]], [[романтик хикәя]] һәм [[драма]], [[гражданлык лириасы]], [[трагедия]] һ.&nbsp;б. жанрлар туды, булганнары тагын да үсте һәм баеды. Модернистик характердагы әсәрләр язылды. [[Кеше]]не сурәтләүдә төп алымнардан берсе булган [[психологик анализ]] тирәнәйде. [[Әдәби тел нормалары]] тагын да ачыкланды.

== Хәзерге әдәбият ==
[[Рәсем:Tatar books.jpg|300px]] [[XX гасыр]] азагы&nbsp;— [[XXI гасыр]] башы [[татар китаплары]] һәм [[татар матбугаты]].

== Шулай ук карагыз ==
{{Портал|Татар тарихы|Татар мәдәнияте|Татар матбугаты|Татар әдәбияты|Татар теле}}
* [[Татар язучылары|Әлифба буенча татар язучылары һәм шагыйрьләре исемлеге]]
* [[Татар драматурглары|Әлифба буенча татар драматурглары исемлеге]]
* [[Татар поэзиясе антологиясе]]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Чыганаклар ==

== Сылтамалар ==
{{Тышкы сылтамалар}}
* [http://kitap.net.ru Татар электрон китапханәсе] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100717082035/http://kitap.net.ru/ |date=2010-07-17 }}
* [http://kitaphane.tatar.ru Милли китапханә] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110310072325/http://kitaphane.tatar.ru/ |date=2011-03-10 }}
{{Татарлар}}

[[Төркем:Татар әдәбияты| ]]
[[Төркем:Телләр буенча әдәбият]]
[[Төркем:Россия телләрендәге әдәбият]]
Бу биттә кулланылган калып:
Татар әдәбияты битенә кайтыгыз.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Татар_әдәбияты