Татарстанның инвестицияләү климаты исемле битнең чыганагын карау

Түбәндәге сәбәпкә бәйле сезнең бу битне үзгәртергә хакыгыз юк:
Ваш IP-адрес находится в диапазоне, который был заблокирован на всех вики-сайтах Фонда Викимедиа.
Блокировка наложена участником ‪EPIC‬ . В качестве причины указана Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .
Начало блокировки: 2 июл 2024, 08:48
Конец блокировки: 2 июл 2025, 08:48
Ваш текущий IP-адрес: 206.189.44.186 . The blocked range is 206.189.32.0/20.
Зинһар, бу мәгълүматларны барлык мөрәҗәгатьләрегездә дә күрсәтегезче. Если вы считаете, что вас заблокировали по ошибке, вы можете найти дополнительную информацию на странице Недопустимость использования открытых прокси-серверов.
Для обсуждения блокировки, пожалуйста, оставьте запрос на Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Сез бу битнең башлангыч текстын карый һәм күчерә аласыз.
{{Ук}}'''Татарстан Республикасының инвестицияләү климаты''' — [[Россия|Россия Федерациясе]] субъектындагы икътисадый хәл. [[Татарстан]] даими рәвештә [[Россия субъектлары]] арасында инвестицион җәлеп итүчәнлек буенча илкүләм рейтингның лидерлары рәтенә керә (2015 елдан башлап 3 урыннан түбәнрәк төшми). Республика хөкүмәте төбәк проектларына инвестицияләр җәлеп итү өчен даими рәвештә яңа чаралар күрә һәм алдынгы тәҗрибәләрне куллана. Регионда инвестклиматка ярдәм итү һәм аны үстерү өчен җайга салучы институтлар һәм оешмалар, мәсәлән, министрлыклар, инвестиция фондлары, инвестицион үсеш агентлыгы бар. 2020 елның декабренә бу инфраструктура 100 [[Татарстанның сәнәгать парклары|индустриаль паркны]], биш [[Татарстанның алгарышлы социаль-икътисади үсеш территорияләре|АСИҮТ]] (аларның икесе социаль-икътисади үсеш дәрәҗәсе буенча Россиянең иң яхшы ун моношәһәрләре исемлегенә керә<ref>{{Cite web|lang=|url=https://rossaprimavera.ru/news/5acd821e|title=Череповец вновь вошел в ТОП-10 моногородов России|author=|website=ИА Красная Весна|date=2020-11-19|publisher=}}</ref>), ике махсус икътисадый зона — [[Алабуга (махсус икътисади зона)|«Алабуга»]] һәм [[Иннополис (махсус икътисади зона)|«Иннополис»]] ны үз эченә ала<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.business-gazeta.ru/news/490677|title=«Алабугу» в четвертый раз подряд признали лучшей ОЭЗ в России|website=БИЗНЕС Online|accessdate=2020-12-23}}</ref>. Инвестклиматны яхшырту сәнәгать үсешенә, эш урыннары артуга, республика халкының тормыш дәрәҗәсен үстерергә ярдәм итә.

== Инвестицияләү климатын бәяләү ==
{{Врезка
|Выравнивание = right
|Фон = 
|Ширина   	= 30%
|Заголовок	= Татарстандагы инновацияләр белән эшләүне билгеләүче төп законнар 
|Содержание =
* Россия Федерациясендә капитал салулар рәвешендә гамәлгә ашырыла торган инвестиция эшчәнлеге турында ФЗ
* РФ тагы чит ил инвестицияләре турындагы ФЗ
* “Татарстан Республикасында инвестицион эшчәнлек турында” ТР Законы № 1872, 25.11.1998 ел
* “Татарстан Республикасында чит ил инвестициләре турында” ТР Законы №2180-XII, 19.07.1994 ел
* “Оешмаларның милкенә салым турында” ТР Законы № 49-ТРЗ, 28.11.2003 ел
* “Татарстан Республикасында инвестицияле салым кредиты турында” ТР Законы № 68-ТРЗ, 10.10.2011ел
|Подпись = Инвестиция эшчәнлеген алып баруга кагылган башка  [https://tida.tatarstan.ru/norm/tatarstan.htm?page=1 төбәк] һәм [https://tida.tatarstan.ru/norm/russia.htm федераль] норматив хокукый документлар}}
Стратегик инициативалар агентлыгы төзегән Россия төбәкләрендә инвестицияләү климаты рейтингында 2020 елда Татарстан икенче урында, беренче урында [[Мәскәү вакыты|Мәскәү]] тора<ref>{{cite web 
|url=https://www.kommersant.ru/doc/4408392
|title=Нижегородская область поднялась в рейтинге АСИ на 39 позиций
|author=Александра Викулова
|date=2020-07-09
|publisher=Коммерсант
|accessdate=2020-12-01}}</ref>. Шул ук вакытта республика әлеге рейтингта тотрыклы рәвештә югары позицияләрдә кала: 2014 елдан башлап республика өченче урынн��н түбәнрәк төшми, ә 2015-2017 елларда лидерлыкны саклый<ref>{{Cite web|url=https://www.vedomosti.ru/economics/articles/2018/05/25/770724-reitinge-regionov-vpervie-smenilsya-lider|title=В рейтинге регионов с лучшим инвестиционным климатом впервые сменился лидер|publisher=Ведомости|accessdate=2020-12-10}}</ref>. InfraOne Россия бәйсез инвестицияләр компаниясе мәгълүматларына караганда, 2020 елга Татарстан инфраструктура үсеше индексы буенча Россиянең беренче 10 төбәге арасына керә һәм [[Идел буе федераль округы]]н җитәкли (дәүләт-хосусый партнерлыгының мөһим факторы)<ref>{{Cite web|url=https://pfo.volga.news/article/560367.html|title=Татарстан вошел в топ-10 регионов России по индексу развития инфраструктуры, представленном в рамках Российской недели ГЧП 2020|publisher=Волга Ньюс. Поволжье|accessdate=2020-12-10}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://rt-online.ru/tatarstan-voshel-v-top-10-regionov-rossii-po-indeksu-razvitiya-infrastruktury/|title=Татарстан вошел в топ-10 регионов России по индексу развития инфраструктуры {{!}} Республика Татарстан|accessdate=2020-12-10}}</ref>. [[Монополиягә каршы федераль хезмәт]] 2020 елда Татарстанның инвестклиматын Мәскәү, [[Санкт-Петербург|Петербург]], [[Тула өлкәсе|Тула]] һәм [[Мәскәү өлкәсе|Мәскәү өлкәләре]] белән беррәттән илдә иң сәламәтләрнең берсе дип бәяли <ref>{{Cite web|url=https://pravo.ru/fas15/news/225413/|title=ФАС оценила конкурентные практики регионов в 2019 году|publisher=ПРАВО.Ru|accessdate=2020-12-10}}</ref>.

{{Цитата|Инвестицияләр җәлеп итү — Татарстандагы иң мөһим юнәлешләрнең берсе. Республикада инвесторлар белән комплекслы эш җайга салынган: 2012 елдан бирле Инвестиция советы эшли, Татарстан Республикасының Инвесторлар Клубы оештырылды, инвестпроектларны озата бару бер тәрәзә принцибы буенча гамәлгә ашырыла.|автор=Рөстәм Миңнеханов<ref>{{Cite web|url=https://www.tatar-inform.ru/news/business/12-11-2020/minnihanov-zayavil-o-neobhodimosti-obespechit-stabilnye-usloviya-dlya-investorov-5785120|title=Минниханов заявил о необходимости обеспечить стабильные условия для инвесторов|publisher=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-10}}</ref>}}

2019 елда Россия инвестицияләренең якынча 70 % ы Татарстан, [[Калуга өлкәсе|Калуга]], [[Липецк өлкәсе|Липецк]], [[Сембер өлкәсе|Ульяновск]] һәм Мәскәү өлкәләренең индустриаль паркларына һәм башка икътисадый мәйданчыкларына туры килә<ref>{{cite web|url=https://expert.ru/expert/2019/28/dostroit-promyishlennyij-bazis/|title=Достроить промышленный базис|author=Александр Ивантер|date=2019-0708|publisher=Эксперт|accessdate=2020-12-01|archivedate=2021-04-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210419062219/https://expert.ru/expert/2019/28/dostroit-promyishlennyij-bazis/}}</ref>. [[Федераль дәүләт статистикасы хезмәте|Росстат]] мәгълүматларына караганда, 2018 елда төп капиталга инвестицияләр 629,7 млн сумнан артып киткән, шуның 34,5% ы — җәлеп ителгән акчалар<ref name="rt.rbc.ru">{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/20/01/2020/5e25963c9a794782475982b0|title=Инвестиции в основной капитал Татарстана превысили 640 млрд рублей|website=РБК|accessdate=2020-12-12}}</ref>. Республика территориясендә, 29 илдән инвестицияләр җәлеп итеп, 400 дән артык инвестпроект гамәлгә ашырылды. Иң эре чит ил инвесторлары  — [[Америка Кушма Штатлары|АКШ]] (якынча 35 %, яки $590 млн), [[Алмания]], [[Төркия]], [[Кытай]] һәм [[Нидерланд]]тан<ref>{{Cite web|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/15/03/2019/5c8b4a459a7947456a9244ab|title=Обновление Стратегии-2030: РТ снижает план по иностранным инвестициям|publisher=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>. 2019 елның 9 ае эчендә Татарстан 1,6 млрд туры чит ил инвестицияләре алган, бу исә Россиянең бу күрсәткеч буенча иң яхшы 5 төбәге арасына керү мөмкинлеге биргән<ref name="rt.rbc.ru"/>. 2020 елның шул ук чорында республика 336,5 млрд сум алган, шуның 65 % ы — реинвестицияләү, ә иң актив партнерлар — Алмания, Нидерланд, Төркия һәм [[Финляндия]]. Икътисадый активлыкның кимүе халыкара [[COVID-19 коронавирус авыруы|коронавирус пандемиясе]] белән бәйле<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/11/12/2020/5fd218479a7947c3ca5762ea|title=Эффект пандемии: в РТ в 2020-м снизились инвестиции в основной капитал|website=РБК|accessdate=2020-12-12}}</ref>.

Башка күрсәткечләр арасында — Россия шәһәрләренең «Яшел рейтингы», яки ESG-рейтинг, яки дәүләт идарәсе сыйфаты рейтингы. Татарстан Мәскәү белән бергә әлеге рейтингка ике ел рәттән керә. ESG-рейтингы төрле хәвефкә эләгү дәрәҗәсен һәм аның әйләнеп узуны бәяли. Мәсәлән, ришвәткә каршы тору буенча комиссияләр булу, администрация хезмәткәрләренең керемнәре турында мәгълүматны ачу һәм башка факторлар карала, бу шулай ук инвестицияләр потенциалы үсешенә уңай йогынты ясый<ref>{{Cite web
|url=https://www.vedomosti.ru/opinion/articles/2020/06/14/832549-gotovi-krizisu
|title=Где в России лучше всего готовы к кризису
|publisher=Ведомости
|accessdate=2020-12-10}}</ref>.

2020 елның декабрендә [[Россия Икътисадый үсеш министрлыгы]] капиталга кертемнәрне яклау һәм бүләкләү турында килешү әзерләгән: компаниянең төп капиталына инвестицияләр елына тулаем эчке продуктның 25-27% ын тә��кил итәргә тиеш, моның өчен алар үз проектларына тотрыклы ташламалар һәм [[субсидия]]ләр алалар. Татарстан [[Икътисадый сәясәт буенча федерация советы]]н мондый законны кабул итүне 2018 елда ук сораган<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.pnp.ru/politics/tatarstan-prosit-prinyat-zakon-o-zashhite-kapitalovlozheniy-investorov.html|title=Татарстан просит принять закон о защите капиталовложений инвесторов|website=www.pnp.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref>. Килешү кагыла торган беренче өч компания арасында — [[Wildberries]] компаниясе<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.forbes.ru/obshchestvo/415281-smozhet-li-pravitelstvo-perezapustit-investicionnyy-cikl|title=Сможет ли правительство перезапустить инвестиционный цикл|website=Forbes.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref>, ул Татарстанда 4000 эш урынына исәпләнгән 5 млрд. сумлык  логистик үзәк төзи<ref>{{Cite web|url=https://realty.interfax.ru/ru/news/articles/111855/|title=Крупнейший онлайн-ритейлер РФ начал строить распредцентр за 5,5 млрд рублей|website=realty.interfax.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref>.
== «Стратегия-2030» ==
{{Врезка
|Выравнивание = right
|Фон = #c6dbf7
|Ширина   	= 300px
|Заголовок	=
|Содержание =Казанда кеше капиталын, мохит һәм технологик үсешне, агломерацияне үстерү буенча бурычлар төгәл формалаштырылган. Татарстан башкаласының бурычы  — Мәскәү һәм Санкт-Петербург шәһәрләре белән бергә тору. Казан бик кызыклы креатив киңлекләрне үстерә, аларны теләсә кайсы шәһәрне чын-чынлап заманча итә. Шуңа күрә республика хакимияте тарафыннан 2030 елга кадәр куелган бурычлар үтәп булырлык.
|Подпись =Россиянең экс-финанс министры [[Алексей Кудрин]]<ref>{{Cite web
|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/5804d74b9a794711e05ec5e4
|title=Кудрин: Темпы роста ВВП в России не будут превышать 1%
|publisher=РБК
|accessdate=2020-12-10}}</ref>}}

2030 елга кадәр республиканың икътисадый үсеш стратегиясен Республика Президенты [[Рөстәм Миңнеханов]] йөкләмәсе буенча 2013-2014 еллар чикләрендә эшләүгә алыналар. Төп максат — «Татарстанны икътисад, инфраструктура, сәламәтлек саклау, мәгариф, мәдәният һәм туризм өлкәсендә глобаль рәвештә таныту»<ref>{{Cite web
|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/55928e5c9a794751dc832192
|title=В РТ взялись за разработку экономического развития до 2030 года.
|publisher=РБК
|accessdate=2020-12-10}}</ref><ref>{{Cite web
|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/26/09/2013/55928ca69a794751dc82f677
|title=Рустам Минниханов: Татарстан должен стать глобально узнаваемым
|publisher=РБК
|accessdate=2020-12-10}}</ref>. Стратегиянең төп нигезләмәләрен [[Казан (Идел буе) федераль университеты|КФУ]] студентларына 2015 елның февралендә үк тәкъдим итәләр, шуннан соң документны [[Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты|Татарстан министрлар кабинетына]], аннан төбәк [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы|Дәүләт Советына]] тапшыралар<ref>{{Cite web
|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/14/02/2015/5592b43d9a7947e00d5b561f
|title=Стратегию "Татарстан-2030" презентовали в КФУ
|publisher=РБК
|accessdate=2020-12-10}}</ref>. Шул ук елның маенда республикада «Татарстан-2030» стратегиясен раслау турында закон проекты әзерләнә<ref>{{Cite web|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/5592b4029a7947de211fc274|title=В РТ подготовили проект закона об утверждении стратегии «Татарстан–2030»|publisher=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>. Республика Дәүләт Советы 2015 елның июнендә стратегияне карый һәм раслый<ref>{{Cite web|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/5592b4889a7947de211fd02c|title=На очередном заседании Госсовета РТ рассмотрят проект стратегии «Татарстан–2030»|publisher=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>. Шул ук вакытта «2030 елга кадәр Татарстан Республикасын социаль-икътисадый үстерү стратегиясен раслау турында» 40-ЗРТ номерлы закон кабул ителә. Сентябрьдә [[Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты|Татарстан Хөкүмәте]] стратегияне тормышка ашыру планын раслый, аны дүрт этапка бүләләр: 2016-2018, 2019-2021,2022-2024 һәм 2025-2030 еллар. Дума карары буенча стратегиягә төзәтмәләр кертү кирәк булган очракта һәр өч ел саен очрашу үткәрелергә мөмкин<ref>{{Cite web|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/560a3bde9a7947b8c57ddf0c|title=В Татарстане утвердили план мероприятий по реализации "Стратегии-2030"|publisher=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>.

Стратегия һәм закон нигезендә, үзәктә кеше, аның тормыш сыйфаты һәм үсеш мөмкинлеге урнашкан. Инвестицияләүнең өстенлекле секторлары: [[нефть]], [[Gaz|газ]], химия комплексы, [[энергетика]], [[машина төзелеше]], агросәнәгать<ref>{{cite web
 |url         = https://invest.tatarstan.ru/ru/advantages/strategy-2030/
 |title       = Стратегия 2030
 |publisher   = Кабинет министров Республики Татарстан
 |date        = 2020
 |accessdate  = 2020-12-13
}}</ref>. Стратегиянең төп тезислары арасында [[тулаем төбәк продукты]] (ТТП) 1,8 тапкыр 5 трлн сумнан артыгракка кадәр, [[Sänäğät|сәнәгать җитештерүе]] үсеше һәм [[авыл хуҗалыгы]] продукциясен җитештерү күләмнәрен арттыру шулай ук 1,8 мәртәбә булырга тиеш. Ваклап сату әйләнешенең үсеше — 1,9 тапкыр, ә төп капиталга инвестицияләр 1,7 тапкыр (1,6 трлн. сумга кадәр), [[уртача гомер озынлыгы]] 72,2 елдан 78 яшькә кадәр (алга таба бу күрсәткеч 80гә кадәр арткан)<ref>{{Cite web
|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/25/05/2015/5592b44c9a7947de211fc9b8
|title=Минздрав РТ планирует использовать таймменеджмент для достижения целей «Стратегии-2030»
|publisher=РБК
|accessdate=2020-12-10}}</ref>, [[эшсезлек дәрәҗәсе]] 3,7% тан артмаска тиеш<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/5592b4029a7947de211fc274|title=В РТ подготовили проект закона об утверждении стратегии «Татарстан–2030»|website=РБК|accessdate=2020-12-11}}</ref>.

2018 ел мәгълүматлары буенча, тулаем төбәк продуктында кече һәм урта бизнес өлеше өч ел үзгәрмәгән һәм стратегиягә салынган күрсәткечләрдән 2,3% ка калышып, 25,2% тәшкил иткән<ref>{{Cite web
|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/17/07/2018/5b4cb2889a79474174c88a8c
|title=Проблема роста: малый бизнес Татарстана застрял на показателях 2015 года
|publisher=РБК
|accessdate=2020-12-10}}</ref>. 2019 елда чит ил инвестицияләре буенча план хосусый инвесторлар файдасына төзәтелә. Яңартылган документ нигезендә, 2030 елга Татарстанга турыдан-туры чит ил инвестицияләре 5,7 млрд доллар тәшкил итәргә тиеш, ягъни 3,2 тапкыр артыр дип көтелә, ә 2015 ел версиясе 12,8 тапкыр — 44,1 млрд долларга кадәр үсеш күз алдында тоткан була, бу күбесенчә Россиягә каршы санкцияләр, сум [[девальвация]]се һәм импортны алыштыру предприятиеләрен ныгыту белән бәйле<ref>{{Cite web
|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/15/03/2019/5c8b4a459a7947456a9244ab
|title=Обновление Стратегии-2030: РТ снижает план по иностранным инвестициям
|publisher=РБК
|accessdate=2020-12-10}}</ref>. 2020 елда стратегияне [[цифрлы икътисад]] үсеше, үзмәшгульләргә ярдәм итү, пенсия алды яшендәге кешеләрне яңадан әзерләү һәм эш белән тәэмин итү юнәлешләре белән тулыландырыла<ref>{{Cite web
|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/19/10/2020/5f8d56459a79477f434b8197
|title=Жить до 80 лет: власти Казани отредактируют стратегию развития
|publisher=РБК
|accessdate=2020-12-10}}</ref><ref>{{Статья
|ссылка=https://www.kommersant.ru/doc/4531753
|заглавие=Бюджету наказали «восстановить потери»
|издание=Коммерсантъ}}</ref>.

== Икътисадый зоналарга бүлү==

=== Муниципаль районнар ===

Татарстан Республикасы районнары — төбәктәге [[административ-территориаль берәмлек]] һәм [[муниципаль берләшмә]]. Татарстанда барлыгы 43 [[район]] бар. [[Әлмәт районы|Әлмәт]], [[Түбән Кама районы|Түбән Кама]], [[Алабуга районы|Алабуга]], [[Лаеш районы|Лаеш]] һәм [[Бөгелмә районы|Бөгелмә районнары]] (рейтингны Inkazan басмасы Росстат мәгълүматлары буенча төзегән, анда җирле бюджет керемнәре, [[уртача айлык хезмәт хакы]], төп капиталга инвестицияләр күләме, сәламәтлек саклау һәм мәгарифкә инвестицияләр күләме бәяләнгән)<ref>{{Cite web|url=https://inkazan.ru/article/tilda/16-03-2020/gde-v-tatarstane-zhit-horosho-reyting-rayonov-respubliki-po-kachestvu-zhizni|title=Где в Татарстане жить хорошо: рейтинг районов республики по качеству жизни|website=inkazan.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref>. Дәүләт статистикасы федераль хезмәте мәгълүматлары буенча, 2019 елда Татарстанның барлык районнарының төп капиталына инвестицияләр 350 157,1 млн сум тәшкил иткән (2018 елда — 370 757,9 млн). 2020 елның беренче яртыеллыгында күрсәткеч — 125 293,5 млн сум<ref name=za_2019>{{cite web
|url= https://invest.tatarstan.ru/upload/iblock/242/osnovnye_pokazateli_investitsionnoy_i_stroitelnoy_deyatelnosti_v_rt_za_2019_god.pdf
|title= Основные показатели инвестиционной и строительной деятельности в Республике Татарстан
|date= 2019
|publisher= Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Татарстан
|accessdate= 2020-11-07
|archivedate= 2020-12-06
|archiveurl= https://web.archive.org/web/20201206004742/https://invest.tatarstan.ru/upload/iblock/242/osnovnye_pokazateli_investitsionnoy_i_stroitelnoy_deyatelnosti_v_rt_za_2019_god.pdf
}}</ref><ref name=polugodie>{{cite web
|url= https://invest.tatarstan.ru/upload/iblock/636/analiticheskiy-obzor-1-polugodie-2020.pdf
|title= Основные показатели инвестиционной и строительной деятельности в Республике Татарстан (январь-июнь)
|date= 2020
|publisher= Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Татарстан
|accessdate= 2020-11-07
|archivedate= 2020-11-28
|archiveurl= https://web.archive.org/web/20201128231238/https://invest.tatarstan.ru/upload/iblock/636/analiticheskiy-obzor-1-polugodie-2020.pdf
}}</ref>.

=== Икътисадый зоналар ===

Икътисадый зоналаштыру  — «2020 елга кадәр һәм 2030 елга кадәр чорга кластерлы караш нигезендә Татарстан Республикасы җитештерү көчләрен үстерү һәм урнаштыру» исеме астында 2008 ел проекты. Татарстан Хөкүмәте һәм [[Россия Икътисадый үсеш министрлыгы]] йөкләмәсе буенча эшләнгән. Эшче төркемдә РФА икътисадчылары, галимнәр, төбәк белгечләре була. Документ 2020 елга кадәр Россия үсеше стратегиясенең төбәк аналогы буларак уйланылган. Зоналарга бүлү нигезендә ТТП, җан башына төп капиталга инвестицияләр, районда уртача хезмәт хакы һәм эшсезлек дәрәҗәсе кебек күрсәткечләр. Икътисади зоналаштыруның төп бурычы — булган тигезсезлекне төзәтү. Әйтик, 2008 елга Казан, [[Чаллы]], Әлмәт һәм Түбән Кама районнары территорияләренә төбәк инвестицияләренең 75% тан артыгы, тулаем төбәк продуктының 70% ы туры килгән<ref name=":0">{{Cite web|url=https://expert.ru/2008/03/26/zonytatr/|title=Татарское зонирование|website=expert.ru|accessdate=2020-12-13}}{{Deadlink|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name=":1" />.

Башта республика территориясе җиде икътисади зонага бүленгән иде: Башкала, Кама, Нефть, Көнбатыш, Төньяк, Көньяк һәм Көнчыгыш. Алар арасында иң күп халык яши торган Башкала зонасы була, ул Кама һәм Нефть белән бергә икътисад нигезе буларак карала, чөнки аларда сәнәгатьнең күп өлеше тупланган. 2008 елда Көнбатыш һәм Төньяк зоналар тулаем төбәк продуктының нибары 2 һәм 2,6% ын тәшкил иткән, Көньяк (нефть ятмалары аркасында) 5% ка кадәр булган. Шуңа күрә әлеге зоналарда даими эш урыннары саны арттыру, инвестицияләр агымы, яңа сәнәгать парклары һәм башка икътисадый карарларның үзәгендә була.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/business/01-11-2007/tatarstan-razdelyat-na-7-ekonomicheskih-zon-4820586|title=Татарстан разделят на 7 экономических зон|website=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tatarstan.ru/index.htm/news/8388.htm|title=Татарстан разделят на 7 экономических зон — Единый Портал органов государственной власти и местного самоуправления "Официальный Татарстан"|website=tatarstan.ru|accessdate=2020-12-13|archivedate=2021-12-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211201094618/https://tatarstan.ru/index.htm/news/8388.htm}}</ref>

Алга таба зоналаштыру бераз үзгәрә, территорияләр үзгәрә һәм хәзерге вакытта Татарстан Республикасы алты икътисадый зонага бүленә: [[Казан агломерациясе икътисад зонасы|Казан агломерациясе]] (ул шулай ук башкала икътисадый зонасы), [[Идел алды икътисад зонасы (Татарстан)|Идел алды]], [[Кама алды икътисад зонасы (Татарстан)|Кама алды]], [[Кама аръягы икътисад зонасы (Татарстан)|Кама аръягы]], [[Түбән Кама икътисад зонасы (Татарстан)|Түбән Кама (Яр Чаллы) агломерациясе]] һәм [[Көньяк-Көнчыгыш икътисад зонасы (Татарстан)|Көньяк-Көнчыгыш зона]].

=== Агломерацияләр ===

Агломерация — ул берничә якын урнашкан торак пунктлары берләштерү, аның үзәге, гадәттә, шәһәр җирлеге булып тора, чынлыкта, бу инвестицияләр өчен эре шәһәрләр белән көндәшлек итү өчен тудырылган ясалма эреләндерү. Агломерация икътисадый үсешенең төп факторы — инфраструктураны җайга салу<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://rodinananeve.ru/sozdanie-aglomeraczij-kak-sposob-dlya-vosstanovleniya-ekonomiki/|title=Создание агломераций как способ для восстановления экономики · Родина на Неве|website=Родина на Неве|date=2020-09-30|accessdate=2020-12-13}}</ref>.

Казан күптән Россиянең эре агломерацияләре исәбенә керә<ref>{{Cite web|url=https://plus.rbc.ru/news/5afa5e667a8aa9544ebac1be|title=Регионы строятся по росту {{!}} Рынок на РБК+|website=РБК|accessdate=2020-12-13}}</ref>. «Татарстан-2030» Стратегиясе нигезендә, «үсеш нокталары» буларак, Казаннан тыш тагын ике агломерация карала: Кама (Түбән Кама, Яр Чаллы<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/58eb98749a79477e529158ed|title=Счетная плата РФ назвала работу ОЭЗ «Алабуга» примером эффективности|website=РБК|accessdate=2020-12-13}}</ref>) һәм Әлмәт (Әлмәт — республикада кеше саны буенча дүртенче шәһәр<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/30/10/2020/5fb3cf649a79478ede248e33|title=Новый звук: для Альметьевска согласуют проект концертного зала с органом|website=РБК|accessdate=2020-12-13}}</ref>), барлык өч зонаны да 2015 елда Идел — Кама челтәр тибындагы метрополиска берләштерергә планлаштырганнар<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/5592b4869a7947e00d5b5e5a|title=В Татарстане обсудили создание Волго-Камского метрополиса|website=РБК|accessdate=2020-12-13}}</ref>. Казан агломерациясе башкала, Яшел Үзән һәм биш муниципаль районны ([[Яшел Үзән районы|Яшел Үзән]], [[Биектау районы|Биектау]], [[Питрәч районы|Питрәч]], [[Лаеш районы|Лаеш]] һәм [[Югары Ослан районы|Югары Ослан]]) үз эченә ала. Кама агломерациясенә [[Чаллы|Яр Чаллы]], [[Түбән Кама]] һәм [[Алабуга районы|Алабуга]] керә, киңәйтелгән чикләренә [[Менделеевск районы|Менделеевск]] һәм [[Кама Аланы]] да карый. Әлмәт агломерациясе, турыдан-туры Әлмәт районыннан тыш, [[Бөгелмә районы|Бөгелмә]] һәм [[Лениногорск районы|Лениногорскны]] үз эченә ала, ә йогынты зонасына [[Азнакай районы|Азнакай]], [[Урыссу]], [[Баулы районы|Баулы]] керә, шул ук вакытта [[Чирмешән районы]] агломерациянең көнбатыш аграр ярдәмчесе булып тора.<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/28/09/2020/5f7da2a69a79477bbc4b660a|title=План на объединение: в РТ крупный бизнес создает агломерации будущего|website=РБК|accessdate=2020-12-13}}</ref>

== Инвесторларга ярдәм итүче төбәк институтлары ==

Республикада инвестицияләр җәлеп итү өстендә берьюлы берничә институт эшли. Инвестпроектларны үстерү Икътисад министрлыгы һәм Сәнәгать министрлыгы бурычлары арасында да бар<ref name="MPT">{{cite web|url=https://mpt.tatarstan.ru/structure.htm?department_id=85576|title=Отдел сопровождения инвестиционных программ в промышленности|publisher=Министерство промышленности республики Татарстан|accessdate=2020-10-31|archivedate=2021-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210424061725/https://mpt.tatarstan.ru/structure.htm?department_id=85576}}</ref>. Әмма 2011 елда республикага инвестицияләр җәлеп итү, инвесторларга һәм кече һәм урта бизнеска ярдәм итү өчен махсус оешма — [[Татарстан Республикасының инвестицион үсеш агентлыгы|Инвестицион үсеш агентлыгы]] (ИҮА) булдырыла. ИҮА статусы буенча республика министрлыклары белән бер дәрәҗәдә тора һәм турыдан-туры Татарстан Республикасы президентына һәм [[премьер-министр]]ына буйсына<ref>{{статья|ссылка=https://www.elibrary.ru/item.asp?id=22624717|автор=Паньков А. В.|заглавие=Перспективы совершенствования бюджетного финансирования инвестиционной политики в Республике Татарстан|год=2014|издание=Вестник Белгородского университета кооперации, экономики и права|номер=3 (51)|страницы=355—359|issn=2223-5639}}</ref>. 2012 елда Татарстан Президенты "[[Татарстан Республикасының Инвестицион советы]]"н төзү турындагы указга кул куя<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://tida.tatarstan.ru/investitsionniy-sovet-respubliki-tatarstan.htm|title=Инвестиционный Совет Республики Татарстан|website=Агентство инвестиционного развития Республики Татарстан|accessdate=2020-12-23|archivedate=2021-04-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210413215601/https://tida.tatarstan.ru/investitsionniy-sovet-respubliki-tatarstan.htm}}</ref>. Бу коллегиаль киңәшмә органы, ул регион икътисадына инвестицияләр җәлеп итү буенча барлык мәсьәләләр турында да фикер алыша<ref name="business-gazeta.ru">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.business-gazeta.ru/news/126988|title=Рустам Минниханов включил в инвестиционный совет РТ троих министров, главу АИР и сити-менеджера Челнов|website=БИЗНЕС Online|accessdate=2020-12-23}}</ref>.

Башка институтлар арасында "[[Татарстан Республикасы сәүдә-сәнәгать палатасы]]" — Бөтенроссия Сәүдә-сәнәгать палатасына кергән коммерцияле булмаган һөнәри берләшмә<ref name="Fond" />. Регионда ике төп инвестицияләргә ярдәм фонды эшли: республика Инвестиция-венчур фонды, ул Татарстанда сәнәгатьне үстерү фондының вәкаләтле органы булып тора һәм фәнни җитештерү белән шөгыльләнә{{sfn|Климчак|2007|с=72—79}}, ә [[Турыдан-туры инвестицияләр фонды]] каршында авторлар проектларын тәкъдим итә һәм инвесторлар таба алган Бизнес-платформа эшли<ref name="FPI">{{cite web|url=https://sntat.ru/news/business/29-07-2020/ekonomika-popravitsya-ne-ranshe-sleduyuschego-fevralya-fond-pryamyh-investitsiy-o-biznese-v-krizis-5759716|title=«Экономика поправится не раньше следующего февраля»: Фонд прямых инвестиций о бизнесе в кризис|author=Екатерина Ларионова|date=2020-07-29|publisher=Сетевое издание «События»|accessdate=2020-10-31}}
</ref>.

Башка илләрдән инвесторларны җәлеп итү өчен ТР ИҮА республиканың "[[Татарстан Республикасының чит ил вәкиллекләре|Чит ил вәкиллекләре]]" белән актив эшли, алар [[Үзбәкстан]], [[Азәрбайҗан|Әзербайҗан]], [[Франция]], [[Америка Кушма Штатлары|АКШ]], [[Украина]], [[Австрия]], [[Чехия]] һәм [[Словакия]], [[Австралия]], [[Казакъстан|Казахстан]], [[Төркия]], [[Кипр Республикасы|Кипрда]] ачылган{{sfn|Гиматдинов|2015}}<ref name="Tida">{{cite web|url=https://tida.tatarstan.ru/index.htm/news/236287.htm|title=Представительства РТ: акцент на инвестиционную деятельность|date=2013-10-25|publisher=Агентство инвестиционного развития|accessdate=2020-10-31|archivedate=2021-10-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211028052752/https://tida.tatarstan.ru/index.htm/news/236287.htm}}</ref>.
=== Инвестицион үсеш агентлыгы ===
[[Файл:TIDA-investment-project-monitoring-August.jpg|thumb|250px|right| ТР ИҮА утырышында Талия Миңуллина, 2020 ел]]
{{Төп мәкалә|Татарстан Республикасының инвестицион үсеш агентлыгы}}
'''''Татарстан Республикасының инвестицион үсеш агентлыгы''''' — 2011 елда кече һәм урта бизнесны үстерү комитеты базасында оештырылган махсус орган, Дәүләт башкарма хакимиятенең регионда инвесторлар белән эшләү буенча бердәм тәрәзәсе булып тора<ref>{{cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/article/117144|title=Главу АИР Линара Якупова «вывели за штат»|date=2014-10-18|publisher=Бизнес Online|accessdate=2020-11-30}}</ref>. Ведомствоның төп бурычы — Татарстанны инвестицияләрне җәлеп итүчән регион буларак тәкъдим итү һәм инвестицион проектларны алып бару, моның өчен [[Татарстан Республикасының чит ил вәкиллекләре]] аның идарәсенә күчерелгән<ref name="Правительство Республики Татарстан">{{cite web|url=https://prav.tatarstan.ru/index.htm/news/92415.htm|title=Ильдар Халиков: Мы должны создать инвесторам все условия для развития и работы|date=2011-06-09|publisher=Правительство Республики Татарстан|accessdate=2020-11-30|archivedate=2021-04-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210414120359/https://prav.tatarstan.ru/index.htm/news/92415.htm}}</ref><ref name="Завалишина">{{cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/article/42624/12|title=Линар Якупов: «Наши гранты «заточены» на бизнес стоимостью до 1 миллиона рублей»|author=Татьяна Завалишина|date=2011-06-30|publisher=Бизнес “Online”|accessdate=2020-10-31|archivedate=2012-11-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121113160220/http://business-gazeta.ru/article/42624/12/}}</ref>. ТР ИҮА җитәкчесе [[Талия Миңнуллина]], ул шулай ук Татарстанның инвестицион советына керә<ref name="business-gazeta.ru"/><ref name=эксперт>{{cite web
|url=https://expertrt.ru/interview/iskusstvo-privlecheniya-investorov.html
|title=Искусство привлечения инвесторов
|date=2017-03-01
|publisher=Эксперт Татарстан
|accessdate=2020-10-30
|archivedate=2021-10-27
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211027195707/https://expertrt.ru/interview/iskusstvo-privlecheniya-investorov.html
}}</ref>{{sfn|Толстова|2016|с=315—316}}.

Агентлык үсеш институтларыннан алып банкларга кадәр төрле финанс оешмалары белән хезмәттәшлек итә{{sfn|Толстова|2016|с=315—316}}. ТР ИҮА беренче масштаблы проектларның берсе — 11 телдә "[[Invest in Tatarstan]]" глобаль PR-кампаниясе була, рәсми сайт шулай ук 11 телдә эшли һәм республиканың инвестклиматы турында бөтен мәгълүматны үз эченә ала<ref name="эксперт" /><ref>{{cite web
|url=https://ria.ru/20151204/1335764656.html 
|title=Агентство инвестразвития Татарстана запустит портал на 11 языках
|date=2015-12-04
|publisher=РИА Новости
|accessdate=2020-10-29}}
</ref>. 2011 елдан ИҮА PwC халыкара консалтинг компаниясе белән берлектә «Инвесторның юл күрсәткече»н чыгара<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://realnoevremya.ru/news/19995|title=Искандер Ахмедов ушел с поста главы пресс-службы АИР Татарстана — Реальное время|website=realnoevremya.ru|accessdate=2020-12-23|archivedate=2021-04-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210414120359/https://realnoevremya.ru/news/19995}}</ref><ref>{{Книга|ссылка=https://invest.tatarstan.ru/upload/iblock/275/e_guide-to-investment_tatarstan_2020_rus.pdf|автор=АИР РТ, PwC|заглавие=Путеводитель инвестора Республики Татарстан|ответственный=|год=2020|издание=|место=|издательство=|страницы=61|страниц=|isbn=}}</ref>. 2014 елдан агентлык каршында киңәшмә орган — [[Инвесторлар клубы]] эшли. ТР ИҮА проектны тормышка ашыруның барлык этапларында инвесторны озатып бара, ә инвестор автомат рәвештә клуб әгъзасы була<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.business-gazeta.ru/news/97569|title=АИР учредил клуб инвесторов Татарстана|website=БИЗНЕС Online|accessdate=2020-12-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://invest.tatarstan.ru/ru/advantages/investor-club/|title=Клуб инвесторов|website=invest.tatarstan.ru|accessdate=2020-12-23|archivedate=2021-01-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210124122953/https://invest.tatarstan.ru/ru/advantages/investor-club/}}</ref>. 2019 елгы статистика буенча, агентлык төбәккә 24 млрд сумнан (план буенча 4 млрд сум) артык акча җәлеп итә алган<ref name="KM">{{cite web|url=https://www.kommersant.ru/doc/4207161|title=Крупные инвестпроекты и комфортная среда|date=2019-12-25|publisher=Коммерсантъ|accessdate=2020-10-30}}
</ref>.

ТР ИҮА бүләкләре арасындан — 2018 елгы [[Берләшкән Милләтләр Оешмасы|БМО]] премиясе. Ул социаль-икътисади файда китергән һәм илләрнең тотрыклы үсешенә ярдәм итәчәк төрле секторларны стимуллаштырудагы күренекле казанышлар өчен бирелгән<ref>{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/news/117912-oon-priznala-agentstvo-investicionnogo-razvitiya-tatarstana-odnim-iz-luchshih-v-mire|title=ООН признала Агентство инвестиционного развития Татарстана одним из лучших в мире|publisher=Реальное время|accessdate=2020-10-29}}{{Deadlink|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web|url=https://expertrt.ru/news/18956-agentstvo-investiczionnogo-razvitiya-rt-priznano-oon-odnim-iz-luchshix-v-mire.html|title=Агентство инвестиционного развития РТ признано ООН одним из лучших в мире|date=2018-10-24|publisher=Эксперт Татарстан|accessdate=2020-11-02}}{{Deadlink|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. ТР ИҮА әлеге бүләккә лаек булган беренче Россия ведомствосы була<ref>{{cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/news/400218|title=ООН назвала агентство инвестиционного развития РТ одним из лучших в мире|date=2018-10-25|publisher=Бизнес-онлайн|accessdate=2020-11-30}}</ref>.

=== Сәнәгать һәм сәүдә министрлыгы ===

'''''Татарстан Республикасы сәнәгать һәм сәүдә министрлыгы''''' тышкы сәүдә эшчәнлеге белән идарә итү, эчке сәүдә базарын җайга салу, сәнәгать һәм кулланучылар базары өлкәсендә дәүләт сәясәте өчен җавап бирә. Инвестицияләр белән идарә итүдә, Сәнәгать һәм сәүдә министрлыгы каршындагы Сәнәгатьтә инвестиция программаларын алып бару бүлеге бар, ул республика предприятиеләре һәм федераль башкарма хакимият органнары белән хезмәттәшлектә ярдәм итә һәм республика территориясендә сәнәгать проектларын финанслау өчен җавап бирә<ref name="MPT" />. Республикада инвестклиматны яхшырту буенча Министрлык эшенең бер өлеше — чит ил партнерларын республикага чакырудан гыйбарәт, моның өчен Татарстан [[электрон виза]] буенча керү программасына кертелгән<ref>{{cite web|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/26/10/2020/5f969c339a794726d63f429c|title=Точка доступа: Казань вошла число пунктов для въезда по электронной визе|date=2020-10-26|publisher=РБК Татарстан|accessdate=2020-10-31}}
</ref>.

Орган үз тарихын 1946 елның мартында Сәүдә халык комиссариатыннан төзелгән [[Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы|Татарстан АССР]] сәүдә министрлыгыннан башлый. Советлар Союзы таркалганнан соң, 1996 елда аны Сәүдә һәм кулланучылар хезмәтләре министрлыгы итеп, ә 1998 елда ТР Сәүдә һәм икътисади хезмәттәшлек министрлыгы дип үзгәртәләр{{sfn|Шайдуллин|2017|с=153—154}}. Хәзерге вакытта Министрлык республика Президентының 2007 елның 10 июлендә кабул ителгән Указы нигезендә Сәүдә һәм тышкы икътисадый хезмәттәшлек министрлыгы базасында оештырылган. Ул турыдан-туры Татарстан Президентына һәм республика Министрлар Кабинетына буйсына{{sfn|Шайдуллин|2017|с=153—154}}.
=== Икътисад министрлыгы ===

'''''Татарстан Икътисад министрлыгы''''' — республика Дәүләт хакимиятенең башкарма органы, ул икътисади үсеш һәм инвестиция эшчәнлеге буенча рәсми сәясәтне гамәлгә ашыра, шулай ук дәүләт программаларын, махсус федераль программаларны формалаштыра. Министрлык республикага инвестицияләр өчен КУЭның торышын һәм шартларын тикшерә һәм анализлый, шул исәптән милли икътисадтагы кече һәм урта эшмәкәрлек секторының өлешен арттыру белән шөгыльләнә<ref name=Завалишина/><ref name="ReT">{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/companies/697-ministerstvo-ekonomiki-rt|title=Министерство экономики Республики Татарстан|publisher=Реальное время|accessdate=2020-10-31|archivedate=2020-12-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201203050829/https://realnoevremya.ru/companies/697-ministerstvo-ekonomiki-rt}}</ref><ref>{{cite web|url=https://mert.tatarstan.ru/about_the_ministry/about_ministry.htm|title=О Министерстве|publisher=Министерство экономики республики Татарстан|accessdate=2020-10-31|archivedate=2022-01-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220127155704/https://mert.tatarstan.ru/about_the_ministry/about_ministry.htm}}</ref>. Министрлыкта инвесторлар белән очрашулар үткәрәләр һәм регионның льготалары, мөмкинлекләре турында мәгълүмат бирәләр, проектны эшләтеп җибәрү буенча стратегияләр киңәш итәләр{{sfn|Яковлева|2018|с=44}}. Икътисад министрлыгы инвесткомпанияләргә, шул исәптән фәнни-техник өлкәдә, предприятиеләрнең кече формаларын үстерүгә ярдәм итү фонды аша да булыша{{sfn|Валиахметов|2018|с=24}}. Министрлык «Татарстан Республикасы Эшкуарлыкка ярдәм итү фонды» коммерцияле булмаган оешмасын булдырган, аның бурычы — инвестицияләрне җәлеп итү, кредитлар бирү, потенциаль инвесторларга республика һәм федераль эшкуарлыкка ярдәм чаралары турында мәгълүмат бирү<ref>{{cite web|url=https://kamskoye-ustye.tatarstan.ru/index.htm/news/1433944.htm|title=Меры поддержки субъектов малого и среднего предпринимательства|date=2019-03-27|publisher=Камско-Устьинский Муниципальный Район|accessdate=2020-10-31|archivedate=2021-10-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211015200307/https://kamskoye-ustye.tatarstan.ru/index.htm/news/1433944.htm}}</ref>. 2011 елга кадәр Министрлыкта инвестицияләр бүлеге эшләде, аны бетергәннән соң хезмәткәрләр махсус төзелгән Инвестицион үсеш агентлыгына эшкә күчәләр<ref name="Завалишина" />.
=== Сәүдә-сәнәгать палатасы ===

'''''ТР Сәүдә-сәнәгать палатасы (ТР ССП)''''' — коммерцияле һәм дәүләтнеке булмаган оешма, ул ирекле нигездә Россия оешмаларын, юридик затларны һәм шәхси эшмәкәрләрне берләштерә<ref name=Fond/><ref>{{cite web
|url=https://aznakayevo.tatarstan.ru/informatsiya-o-razvitii-predprinimatelstva.htm 
|title=Информация о развитии предпринимательства. О деятельности Союза «Торгово-промышленная палата» в г. Азнакаево и Азнакаевского района
|publisher=Азнакаевский муниципальный район
|accessdate=2020-11-01}}
</ref>. ТР ССП бәйсез оешма хокукларында Россиянең Сәүдә-сәнәгать палатасына керә{{sfn|Петрова|2020|с=90—91}}.

Палата максатларының берсе — республикада инвестицион эшчәнлекне, дәүләт-хосусый һәм муниципаль-хосусый партнерлыкны үстерүгә ярдәм итү. Моның өчен палата белгечләре үз экспертизаларын тәкъдим итәләр, инновацияләр һәм инвестицияләр өлкәсендә республика законнарын һәм башка хокукый актларны күзәтәләр, муниципаль органнардан дәүләт хакимияте органнарына инвестицияләр һәм инновацияләр эшчәнлеген камилләштерү буенча тәкъдимнәр тапшыралар<ref name=Fond>{{cite web
|url=http://docs.cntd.ru/document/446495427 
|title=О торгово-промышленной палате Республики Татарстан. Закон Республики Татарстан от 13 ноября 2017 года.
|publisher=Электронный фонд правовой и нормативно-технической документации
|accessdate=2020-11-01}}
</ref>. Шулай ук ССП инвестицион проектларны алып бару буенча хезмәтләр тәкъдим итә<ref>{{cite web
|url=https://tatcenter.ru/rubrics/lyudi-nashej-respubliki/shamil-ageev-tpp-rt-predprinimatel-vsegda-individualist-a-potomu-i-nasha-rabota-trebuet-lichnogo-podhoda/
|title=Шамиль Агеев, ТПП РТ: Предприниматель всегда индивидуалист, а потому и наша работа требует личного подхода
|date=2012-11-12
|publisher=Интернет-портал TatCenter.ru 
|accessdate=2020-12-10}}
</ref>.
=== Инвестиция-венчур фонды ===

'''''Татарстан Республикасы Инвестиция-венчур фонды''''' — 2004 елның ноябрендә Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты карары белән Татарстанда инновацион эшчәнлекне үстерү өчен төзелгән коммерцияле булмаган дәүләт оешмасы. Оешма Татарстан Республикасы сәнәгатен үстерү фондының тулы вәкаләтле органы булып тора һәм кече һәм урта бизнеска ташламалы заем финанславы алырга ярдәм итә. Инвестиция-венчур фонды шулай ук фәнни җитештерүне үстерү, алдынгы технологияләр кертү, инновацияләргә ярдәм итү һәм венчур капиталы булган предприятиеләр санын арттыру өчен шартлар тудыра<ref>{{cite web
|url=http://www.rvca.ru/rus/membership/members/full-members/ivfrt/
|title=Инвестиционно-венчурный фонд Республики Татарстан
|publisher=Российская ассоциация венчурного инвестирования
|accessdate=2020-10-31}}
</ref>. 2005 елда фонд Россия турыдан-туры һәм венчур инвестицияләү ассоциациясе әгъзасы була<ref>{{cite web
|url=https://tatcenter.ru/news/investitsionno-venchurnyj-fond-rt-vstupil-v-rossijskuyu-assotsiatsiyu-pryamogo-i-venchurnogo-investirovaniya/ 
|title=Инвестиционно-венчурный фонд РТ вступил в Российскую Ассоциацию прямого и венчурного инвестирования
|date=2005-06-14
|publisher=Tat Center
|accessdate=2020-10-31}}
</ref>.

Оешма ел саен базарга чыгуда стартапларга ярдәм итү өчен акселерация программалары үткәрә. Проектны финанслаганда фондның өлеше 50% тан ким була, калган өлеш менеджмент һәм башка кызыксынганнар кулында. Проектларны уңышлы тормышка ашырганнан соң, фонд үзенә караган акцияләр пакетын сатып, устав капиталыннан чыга<ref>{{cite web
|url=https://tatcenter.ru/news/pravitelstvom-respubliki-tatarstan-sozdan-investitsionno-venchurnyj-fond/
|title=Правительством Республики Татарстан создан инвестиционно — венчурный фонд
|date=2005-02-18
|publisher=Tat Center
|accessdate=2020-12-10}}
</ref><ref>{{cite web
|url=https://in.minenergo.gov.ru/mery-podderzhki/fond/investitsionno-venchurnyy-fond-respubliki-tatarstan
|title=Инвестиционно-венчурный фонд Республики Татарстан
|publisher=Инновации в ТЭК. Проект Минэнерго России
|accessdate=2020-10-31
|archivedate=2021-04-23
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423051132/https://in.minenergo.gov.ru/mery-podderzhki/fond/investitsionno-venchurnyy-fond-respubliki-tatarstan
}}</ref>{{sfn|Климчак|2007|с=72—79}}.

Фондның танылган проектлары арасында — Evernote сервисы, анда 2008-2009 елларда Фонд анда «Тройка Диалог» компаниясе белән берлектә инвестор булдылар. Evernote ка фонд инвестицияләре күләме $ 4,5 млн тәшкил иткән.  2012 елда «Тройка Диалог» үз өлешен 45 млн долларга Sequoia Capital компаниясенә саткан<ref>{{cite web
|url=https://www.business-gazeta.ru/article/53860 
|title=Как Татарстан впервые заработал на модных венчурных инвестициях
|date=2012-02-07
|publisher=Бизнес Online
|accessdate=2020-10-31}}
</ref>. Ә 2020 елның июлендә Инвестиция-венчур фонды Новикомбанк (Ростех корпорациясенең терәк банкы) белән республиканың инвестицион сәнәгать проектларына бергәләп финанс ярдәме күрсәтү турында килешүгә кул куя<ref>{{cite web
|url=https://finance.rambler.ru/other/44560909-novikombank-i-investitsionno-venchurnyy-fond-tatarstana-razvivayut-partnerstvo/
|title=Новикомбанк и Инвестиционно-венчурный фонд Татарстана развивают партнерство Об этом сообщает "Рамблер"
|date=2020-07-24
|publisher=Рамблер.финансы
|accessdate=2020-12-10}}
</ref>.
=== Татарстан Республикасы вәкиллекләре===

Татарстанның беренче '''''Чит ил вәкиллекләре''''' Үзбәкстан, Әзербайҗан, Франция, АКШ, Украина, Австрия, Чехия һәм Словакия, Австралия, Казахстан, Төркия, Кипрда 1992-1997 елларда ук оештырыла{{sfn|Гиматдинов|2015}}. 2020 елга Республиканың Россия субъектларында һәм чит илләрдә 21 вәкиллеге бар<ref name=Tida/>. Аларның статусын һәм эш принцибын «Татарстан Республикасы вәкиллекләре турында» 47-ТРЗ номерлы закон билгели, аның нигезендә вәкиллекләр "вәкаләтле", "даими" һәм "сәүдә-икътисадый" ларга бүленә, әмма барысы да бер үк төрле функцияләргә ия. Даими вәкиллекләр Россия Федерациясенең чит илдәге сәүдә вәкиллеге составында эшли. Сәүдә-икътисадый вәкиллек Татарстанның төрле мәнфәгатьләрен карый{{sfn|Гиматдинов|2015}}, әмма традицион рәвештә республиканың экспорт потенциалына йөз тота<ref name="Tida" />.

Чит ил вәкиллекләре [[Татарстан Республикасының инвестицион үсеш агентлыгы|ИҮА]] идарәсенә күчерелә, чөнки агентлыкның төп бурычы — Татарстанны инвестициләрне җәлеп итүчән төбәк буларак күрсәтү<ref name="Правительство Республики Татарстан"/>. ТР ИҮА вәкиллекләрдә потенциаль партнерлар белән ел саен киңәйтелгән киңәшмәләр үткәрә. Моннан тыш, вәкиллекләр Татарстан проектларына аларның урнашу урыннарында ярдәм күрсәтә{{sfn|Гиматдинов|2015}}.

== Территориаль үсеш һәм ярдәм чаралары==

=== Махсус икътисади зоналар ===
[[Махсус икътисадый зоналар]] (МИЗ) — [[Россия|Федерация]] эчендә махсус юридик статуска ия һәм үз резидентлары өчен ташламалы икътисадый шартлар булдырган территорияләр<ref>{{cite web|url=https://www.economy.gov.ru/material/directions/regionalnoe_razvitie/instrumenty_razvitiya_territoriy/osobye_ekonomicheskie_zony/oez_tehniko_vnedrencheskogo_tipa/|title=ОЭЗ технико-внедренческого типа|publisher=Министерство экономического развития РФ|accessdate=2020-10-30}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.russez.ru/oez/innovation/|title=Технологический тип ОЭЗ|publisher=Россия. Особые Экономические Зоны|accessdate=2020-10-30|archivedate=2019-01-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190128082912/http://www.russez.ru/oez/innovation/}}</ref>. Татарстан МИЗ ы — туры инвестицияләр җәлеп итү һәм төбәкне үстерү өчен эшкуарлыкны гамәлгә ашыруның махсус режимы булган зоналар. Республикада ике МИЗ — [[Алабуга (махсус икътисади зона)|«Алабуга»]] һәм [[Иннополис (махсус икътисади зона)|«Иннополис»]] урнашкан, өченчесе Әлмәт районында планлаштыру этабында<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.kommersant.ru/doc/3945906|title=В Альметьевске планируют создать особую экономическую зону нефтегазохимической промышленности|website=www.kommersant.ru|date=2019-04-16|accessdate=2020-12-12}}</ref>. Башта МИЗ акцияләре хуҗасы РФ булган, 2018 елның гыйнварыннан [[Татарстан|ТР]] аларның 100% на ия<ref>{{cite web|url=https://tass.ru/ekonomika/4876474|title=ОЭЗ "Иннополис" и "Алабуга" полностью перешли под управление Татарстана|date=2018-01-16|publisher=ТАСС|accessdate=2020-12-07}}</ref>.
==== Алабуга ====
{{Төп мәкалә|Алабуга (махсус икътисади зона)}}

«Алабуга» сәнәгать-җитештерү тибындагы махсус икътисадый зонасы Алабуга районында урнашкан. Тарихи яктан бу территория Кама трактор заводы (КамТЗ), соңрак — ЕлАЗ мәйданы булган. 1998 елда Татарстан Дәүләт Советы, ташламалы шартлар буенча инвесторларны җәлеп итү өчен, бу мәйданчыкта эксперименталь "ирек��е икътисадый зона" (ИИЗ) эшләтеп җибәрә. Ирекле икътисади зона 2003 елга кадәр эшли һәм РФ законнары белән җитешсезлекләр аркасында [[Россия Югары суды]] карары белән ябыла<ref name="books.google.ru">{{Книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=kwogBAAAQBAJ|автор=Особая экономическая зона «Алабуга»|заглавие=ИНДУСТРИАЛИЗАЦИЯ 2.0: на примере площадки Особой экономической зоны "Алабуга"|издательство=Особая экономическая зона «Алабуга»|страниц=136}}</ref><ref>{{Статья|ссылка=https://www.kommersant.ru/doc/372667|заглавие=Век зоны не видать|издание=Коммерсантъ}}</ref>. Әмма Татарстан тәҗрибәсе икътисади үсеш министрлыгы игътибарын җәлеп итә, шуңа күрә 2005 елда ук «махсус икътисадый зоналар турында» гы закон проекты эшләнә, Алабугага [[Һерман Греф|Герман Греф]] килә. Татарстанда МИЗ проекты беренче ике Россия МИЗ ы булдыру конкурсында җиңүчеләрнең берсе була. Ә 2005 елның 21 декабрендә Россия Хөкүмәте «Татарстан Республикасының Алабуга районы территориясендә сәнәгать-җитештерү тибындагы махсус икътисадый зона булдыру турында»гы 784 номерлы карар кабул итә. «Алабуга» ның рәсми ачылышы 2007 елның 20 ноябрендә уза<ref name="books.google.ru"/><ref>{{cite web |url=https://realnoevremya.ru/articles/36065 |title=10-летие ОЭЗ «Алабуга»: «наполеоновские» планы Гафурова, «турецкий вопрос» и визит Ли Куан Ю |author=Сергей Афанасьев |date=2016-07-05 |publisher=Реальное время |accessdate=2017-09-14 |archivedate=2020-07-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200702162538/https://realnoevremya.ru/articles/36065 }}</ref>.

2015 елда «Алабуга» территориясендә 2 индустриаль парк ачыла: [[«Синергия» индустриаль паркы|«Синергия»]] һәм [[«А Плюс Парк Алабуга» индустриаль паркы|«А Плюс Парк Алабуга»]]<ref>{{cite web|url=http://alabuga.vedomosti.ru/working_area|title=Готовые производственные площади|publisher=Ведомости|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150929070406/http://alabuga.vedomosti.ru/working_area|archivedate=2015-09-29|accessdate=2017-09-14|deadlink=yes}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.kommersant.ru/doc/2127870|title=В «Алабуге» построят индустриальный парк «Синергия»|website=www.kommersant.ru|date=2013-02-15|accessdate=2020-12-11}}</ref>, 2020 елда өченче парк — [[«Синергия 2» индустриаль паркы|«Синергия 2»]] төзелә<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://kazanfirst.ru/articles/532472|title=В «Синергии 2» с иностранными инвесторами|website=kazanfirst.ru|accessdate=2020-12-11}}</ref>. «Алабуга» — 2020 елга Россиядә сәнәгать-җитештерү тибындагы иң эре һәм иң уңышлы махсус икътисадый зона. Аның территориясендә 33 предприятие эшли башлый, ул илнең барлык МИЗ лары кеременең 72% ын алып килә, кертелгән инвестицияләрнең 50% ы шулай ук аңа туры килә<ref name="rt.plus.rbc.ru">{{Cite web|url=https://rt.plus.rbc.ru/pressrelease/5fc7576d7a8aa9b3a14ba903|title=«Алабуга» признана лучшей промышленно-производственной ОЭЗ в России {{!}} Пресс-релизы на РБК+|website=РБК|accessdate=2020-12-11}}</ref><ref name="2017.ria">{{cite web |url=https://ria.ru/economy/20170515/1494324727.html |title=Экспертный совет ОЭЗ "Алабуга" одобрил проекты на 650 миллионов рублей |date=2017-05-15 |publisher=РИА Новости |accessdate = 2017-09-14}}</ref><ref name="econjournals">{{статья|ссылка=http://www.econjournals.com/index.php/ijefi/article/viewFile/3374/pdf|автор=Olga Sinenko, Igor Mayburov|заглавие=Comparative Analysis of the Effectiveness of Special Economic Zones and Their Influence on the Development of Territories|год=2017|язык=en|издание=International Journal of Economics and Financial Issues|том=7|номер=1|страницы=115—122|issn=2146-4138}}</ref><ref name="history.fdi">{{статья |автор=Michal Kaczmarski, Helena Bill |заглавие=Building on firm foundations |ссылка=http://www.fdiintelligence.com/Special-Reports/2014/SEZ-Alabuga2 |язык=en |издание=fDi Intelligence |год=2014 |месяц=October/November |страницы=71—73}}</ref><ref name="ria.ru">{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20201111/alabuga-1584115722.html|title=Совет ОЭЗ "Алабуга" одобрил два проекта на 7,6 миллиардов рублей|website=РИА Новости|date=20201111T1458|accessdate=2020-12-11}}</ref>. 2020 елга резидентлар 212,4 млрд сум җәлеп иткән, аларның якынча 140 млрд сумы чит ил инвесторлары — Нидерланд һәм Төркиядән<ref name="2017.ria" /><ref name="econjournals" />. Компанияләр «Алабуга» территориясендә 7000 нән артык эш урыны булдырганнар<ref name="2017.ria" /><ref name="ria.ru"/>.

2012 елдан башлап «Алабуга» The Financial Times эшлекле басмасы бүлекчәсе fDi Intelligence ның иң яхшы икътисадый зоналар рейтингына алты тапкыр керде<ref name="rt.plus.rbc.ru"/><ref>{{статья |автор=Gráinne Byrne, Courtney Fingar |заглавие=Global Free Zones of the Future 2012/13 Winners |ссылка=http://www.utu.fi/en/units/tse/units/PEI/Documents/FDI%200615%20Russia%20SEZs.pdf |язык=en |издание=fDi Intelligence |год=2012 |месяц=June/July |страницы=20—30}}</ref>. 2020 елда Татарстанның ике МИЗ да Махсус икътисадый зоналарның инвестицион җәлеп итүчәнлеге буенча Милли рейтингы беренчелегенә керде, "Алабуга" анда дүртенче тапкыр эләгә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.business-gazeta.ru/news/490677|title=«Алабугу» в четвертый раз подряд признали лучшей ОЭЗ в России|website=БИЗНЕС Online|accessdate=2020-12-11}}</ref>.

==== Иннополис ====
{{Төп мәкалә|Иннополис (махсус икътисади зона)}}
«Иннополис» техник-гамәлгә кертү тибындагы махсус икътисадый зонасы Казанның шул исемдәге шәһәр иярчене территориясендә урнашкан, бу Россиядә бишенче МИЗ һәм «Алабуга»дан соң төбәктә икенче МИЗ<ref name="kommersant">{{cite web|url=https://www.kommersant.ru/doc-y/2058279|title=Программисты взяли Казань. В Татарии создана особая экономическая зона "Иннополис" для IT-компаний|author=Кирилл Антонов|date=2012-11-02|publisher=Коммерсант|accessdate=2020-10-30}}</ref>. Ул [[Россия федерациясе министрлар кабинеты|Россия Хөкүмәте]] карары белән 2012 елның 1 ноябрендә төзелде. МИЗ республиканың Югары Ослан һәм Лаеш районнарында урнашкан ике мәйданчыктан тора. Аның гомуми мәйданы 311 га: Иннополис үзәгендә 192 га мәйданда ИТ-компанияләр офислары һәм лаборатория бүлмәләре урнашкан, 118 га мәйданлы икенче мәйданчык [[Казан Халыкара аэропорты|«Казан» халыкара аэропорты]] янында урнашкан<ref>{{Статья|ссылка=https://cyberleninka.ru/article/n/pravovoe-regulirovanie-investitsiy-v-osobye-ekonomicheskie-zony-v-rossii-nalogovye-i-inye-preferentsii-na-primere-respubliki-tatarstan|автор=Юсупов Тимур Зирякович, Сагдиева Рената Рафаилевна|заглавие=Правовое регулирование инвестиций в особые экономические зоны в России: налоговые и иные преференции на примере Республики Татарстан|год=2015|издание=Вопросы современной юриспруденции|выпуск=7—8 (48)|issn=2309-3536}}</ref>. 2019 елда Казан территориясендә МИЗның яңа мәйданчыгы төзелү турында мәгълүм була — бу 16 мең га мәйданлы технопарк булачак<ref>{{cite web
|url=https://inkazan.ru/news/society/06-06-2019/tretyu-ploschadku-oez-innopolis-razmestyat-v-kazani
 |title        = Третью площадку ОЭЗ «Иннополис» разместят в Казани
 |date         = 2019-06-06
 |publisher    = InKazan
 |accessdate   =2020-12-08
}}</ref>. «Иннополис» инфраструктурасына ике технопарк — [[Александр Попов исемендәге күп функцияле парк]] һәм [[Николай Лобачевский исемендәге парк]] керә<ref>{{cite web|url=https://mobile.ruscable.ru/news/2020/5/21/V_Innopolise_vozobnovlyaut_stroitelystvo_vtorogo_t/|title=В Иннополисе возобновляют строительство второго технопарка|date=2020-05-21|publisher=RusCable.ru|accessdate=2020-10-30}}</ref><ref name="main">{{cite web|url=https://innopolis.com/business/sez-innopolis/|title=ОЭЗ “Иннополис”|publisher=Innopolis. Официальный сайт|accessdate=2020-10-30|archivedate=2020-10-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201028050611/https://innopolis.com/business/sez-innopolis/}}</ref>.

2020 елга «Иннополис» МИЗ резиденты статусына 109 компания ия, 26 компания — партнерлар, тагын 50 се стартап статусына ия була<ref name=cnews>{{cite web
|url        = https://www.cnews.ru/news/line/2020-11-30_v_oez_innopolis_razrabotayut 
|title      = В ОЭЗ «Иннополис» разработают систему беспилотного движения в метро и единую платформу для зарядки электромобилей
|date = 2020-11-30
|publisher  = C-News
|accessdate = 2020-12-08
}}</ref>, алар 3800 тирәсе эш урыны булдырдыганнар һәм 27 млрд сум инвестицияләр керткәннәр<ref name=ria>{{cite web
|url        = https://ria.ru/20201130/metro-1587017518.html 
|title      = В Татарстане разработчики беспилотного метро пришли в ОЭЗ  
|date = 2020-11-30
|publisher  = РИА Новости
|accessdate = 2020-12-08
}}</ref>. 2020 елның гыйнварыннан 2023 елга кадәр резидентлар салымны гадиләштерелгән схема буенча түли ала: әгәр гомуми керемнәр күләменнән булса — 1%, әгәр чиста керемнән булса — 5 %<ref>{{cite web|url=https://vc.ru/legal/54952-osobaya-ekonomicheskaya-zona-innopolis|title=Особая экономическая зона Иннополис|author=Артур Дулкарнаев|date=2019-01-14|publisher=VC.ru|accessdate=2020-10-30}}</ref><ref>{{cite web|url=https://innopolis.com/business/privileges-for-residents-of-sez-innopolis/|title=Льготы для резидентов ОЭЗ «Иннополис»|publisher=Innopolis. Официальный сайт|accessdate=2020-10-30|archivedate=2020-10-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201028223225/https://innopolis.com/business/privileges-for-residents-of-sez-innopolis/}}</ref>.

2018 елда «Иннополис» МИЗ ы төбәкнең бизнес-экосистемасын үстергән өчен  «Махсус икътисадый зоналар» дәүләт компаниясеннән «Социаль мохит»  номинациясендә бүләк ала. 2019 һәм 2020 елларда инновацион зона  fDi Magazine басмасының Global Free Zones of the Year 2019 Awards рейтингына берьюлы берничә номинация буенча керә<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.fdiintelligence.com/article/75879|title=fDi’s Global Free Zones of the Year 2019 – the winners|author=fDi Intelligence|website=www.fdiintelligence.com|accessdate=2020-12-11|archivedate=2020-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200702111420/https://www.fdiintelligence.com/article/75879}}</ref>. «Иннополис» МИЗ шулай ук World Free Zones Organization катнашучысы һәм Россия кластерлары һәм технопарклары ассоциациясе әгъзасы булып тора<ref>{{cite web
|url        = http://rt-online.ru/oez-innopolis-stala-chlenom-assotsiatsii-razvitiya-klasterov-i-tehnoparkov-rossii/ 
|title      = ОЭЗ «Иннополис» стала членом Ассоциации развития кластеров и технопарков России
|date       = 2019-01-17
|publisher  = Газета Республика Татарстан
|accessdate = 2020-10-30}}</ref><ref>{{cite web
|url        = https://www.tatar-inform.ru/news/business/16-10-2020/oez-innopolis-voshla-v-mezhdunarodnyy-reyting-osobyh-ekonomicheskih-zon-5779340
|title      = ОЭЗ «Иннополис» вошла в международный рейтинг особых экономических зон 
|date       = 2020-10-16
|publisher  = Татар-Информ
|accessdate = 2020-10-30}}</ref>.

=== Алгарышлы үсеш территорияләре ===
{{Төп мәкалә|Татарстанның алгарышлы социаль-икътисади үсеш территорияләре}}
[[Татарстанның алгарышлы социаль-икътисади үсеш территорияләре|Татарстан Республикасының алгарышлы социаль-икътисадый үсеше территорияләре (АСИҮТ)]] — регионның социаль һәм икътисадый үсешен алга җибәрү максатында барлыкка килгән бизнес өчен махсус шартлар булган зоналар. АСИҮТ территориясе булып шәһәр территориясе санала, ләкин региональ хакимиятләр карары буенча аңа шәһәр кырыендагы индустриаль парклар территориясе дә кушылырга мөмкин. Татарстанда АСИҮТ статусына биш моношәһәр ия: Яр Чаллы, Түбән Кама, Яшел Үзән, [[Чистай]] һәм Менделеевск. 2020 елның октябренә резидентларның гомуми инвестицияләр күләме 15,5 млрд сум тәшкил иткән, шул исәптән 13,5 млрд сум — капиталь кертемнәр. 2020 елның декабренә резидентлар — саны 93<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://v-chelny.ru/news/economy/10-biznes-proektov-odobrili-v-tatarstane/|title=10 бизнес- проектов одобрили в Татарстане - Газета Вечерние Челны|accessdate=2020-12-10|archivedate=2021-01-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210121235915/https://v-chelny.ru/news/economy/10-biznes-proektov-odobrili-v-tatarstane/}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://rt-online.ru/v-monogorodah-tatarstana-rastyot-chislo-rabochih-mest/|title=В моногородах Татарстана растёт число рабочих мест {{!}} Республика Татарстан|accessdate=2020-12-10}}</ref>.
 
АСИҮТ резидентларына инвестиция җәлеп итүчәнлеген арттыру өчен билгеле салым ташламалары каралган. Алар федераль һәм төбәк дәрәҗәсендә билгеләнә. Әйтик, Татарстан Республикасы АСИҮТ резидентлары өчен бюджетка салым ставкасын 7% тан (18% урынына) 5% ка һәм хәтта 2,5% ка кадәр киметергә хокуклы. Шул ук вакытта, барлык салымнар да региональ бюджетта кала (стандарт рәвештә алар җирле бюджет файдасына 2 һәм 18 % итеп бүленә<ref>{{cite web
|url=https://www.business-gazeta.ru/article/301858
|title=Рустам Минниханов о ТОРе в Челнах: «Мы сумели убедить федеральное правительство!»
|author=Иван Скрябин
|date=2016-02-12
|publisher=Бизнес Online
|accessdate=2020-12-08}}</ref>).

=== Сәнәгать һәм индустриаль парклар ===
{{Төп мәкалә|Татарстанның сәнәгать парклары}}
[[Татарстанның сәнәгать парклары|Татарстанның сәнәгать һәм индустриаль парклары]] — гомуми инфраструктура һәм үзара җитештерү кооперациясе хисабына җитештерү һәм башка предприятиеләрне берләштерә торган махсус территория. Мондый территорияләр барлык кирәкле инфраструктура һәм энергия чыганаклары белән тәэмин ителгән, аларда бердәм административ-хокукый система эшли{{sfn|Боровских|2019}}{{sfn|Ахмадеева|2013}}. 2020 елга республикада 100 сәнәгать паркы эшли, аларда 1500 дән артык резидент һәм 32 меңгә якын эш урыны булдырылган. Дәүләт инвестицияләре 100 объектның 18 енә генә кертелгән, калган парклар шәхси акчаларга эшли{{sfn|Боровских|2019|с=788—798}}{{sfn|Ахмадеева|2013|с=10}}<ref>{{cite web
|url=https://realnoevremya.ru/articles/194278--taliya-minullina-vyskazalas-ob-effektivnosti-raboty-promparkov
|author=Элеонора Рылова
|title=Талия Минуллина — о работе промпарков: «Ничего, что мы себя покритикуем?»
|date=2020-11-18
|publisher=Реальное Время
|accessdate=2020-12-09
|archivedate=2021-01-28
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210128121019/https://realnoevremya.ru/articles/194278--taliya-minullina-vyskazalas-ob-effektivnosti-raboty-promparkov
}}</ref>.

Татарстан сәнәгать паркларының уңышлы кластерлары саны буенча лидер төбәк булып тора<ref>{{cite web|url=https://rg.ru/2020/08/09/minpromtorg-izmenit-sistemu-podderzhki-promyshlennyh-i-industrialnyh-parkov.html|title=Минпромторг планирует изменить систему поддержки промышленных и индустриальных парков|author=Елена Березина|date=2020-08-09|publisher=Российская Газета|accessdate=2020-11-24}}</ref>. Төяп озатылган продукция күләме 2019 елның беренче кварталына — 32,1 млрд сум, 2020 елның беренче кварталына — 46,7 млрд сум. Үсеш темпы 145,5 % тәшкил иткән. Резидентлар саны 1377 тән 1497 кә кадәр (үсеш темпы — 108,7 %), ә салым түләүләре күләме 3,5 млрд тан 5,8 млрд га кадәр (үсеш темпы — 164%) арткан<ref name="Online">{{cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/article/488737|title=«А нужно ли Татарстану 100 промпарков?»: Талия Минуллина раскритиковала любимое детище минэкономики|date=2020-11-18|publisher=Бизнес Online|accessdate=2020-11-24}}</ref><ref>{{Статья|ссылка=https://eee-region.ru/article/6312/|автор=Пелевин Олег Владимирович|заглавие=Оценка влияния инновационных промышленных парков на территориальное развитие Республики Татарстан|год=2020-08-18|язык=ru-RU|издание=Региональная экономика и управление: электронный научный журнал|выпуск=2020—63}}</ref>.
=== Сәнәгать кластерлары ===

[[Кластер]] — илнең кластер сәясәте продукты. Ул икътисад тармагына караганда кечкенәрәк һәм территориаль яктан якын урнашкан, охшаш продукция чыгара торган, хуҗалык мөнәсәбәтләре белән бәйле, эшчәнлеге төбәк институтлары тарафыннан җайга салына торган компанияләр төркемен тәшкил итә<ref>{{cite web
 |url          = http://docs.cntd.ru/document/429038459
 |title        = О промышленной политике в Республике Татарстан
 |date         = 2020-05-07
 |publisher    = АО «Кодекс»
 |accessdate   =2020-12-09
}}</ref>. Партнер компанияләр кластер эчендә җитештерелә торган товарларның ким дигәндә 20 % ын кулланалар, бу бәяне киметә һәм көндәшлелеккә сәләтне арттыра<ref>{{Cite web|url=https://www.kp.ru/daily/26942.4/3992943/|title=Связанные одним делом|author=Владимир РАТМАНСКИЙ {{!}} Сайт «Комсомольской правды»|website=kp.ru - Сайт «Комсомольской правды»|date=2019-02-14|accessdate=2020-12-11}}</ref>. Кластер составына төрле оешмалар керә: [[Sänäğät|сәнәгать предприятиеләре]], [[Югары белем|югары]] һәм [[Урта һөнәри белем|урта һөнәри белем бирү]] учреждениеләре, инфраструктур компанияләр, коммерцияле булмаган һәм финанс оешмалары. Кластерларның бурычларына, икътисадны үстерүдән кала, җирле халыкның тормыш сыйфатын яхшырту, белгечләрне җәлеп итү, эш урыннары булдыру да керә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://realnoevremya.ru/articles/97515-v-tatarstane-sozdano-bolee-10-promyshlennyh-klasterov|title=В Татарстане создано более 10 промышленных кластеров — Реальное время|website=realnoevremya.ru|accessdate=2020-12-11|archivedate=2020-11-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201124150930/https://realnoevremya.ru/articles/97515-v-tatarstane-sozdano-bolee-10-promyshlennyh-klasterov}}</ref>.

2019 елга Татарстанның сәнәгать кластерлары исемлегендә 7 юнәлеш рәсми рәвештә теркәлгән: [[төзелеш]], төзелеш технологияләре һәм [[материаллар]], [[машина төзелеше]], [[медицина инструментлары]] һәм медицина техникасы, [[Кама машина төзелеше сәнәгать кластеры]], төбәкара «[[Чикләрсез композитлар]]» һәм [[Азык-төлек кластеры|азык-төлек]] юнәлеше<ref>{{Cite web|url=https://www.kp.ru/daily/26942.4/3992943/|title=Связанные одним делом|author=Владимир РАТМАНСКИЙ {{!}} Сайт «Комсомольской правды»|website=kp.ru - Сайт «Комсомольской правды»|date=2019-02-14|accessdate=2020-12-10}}</ref>.

'''Машина төзелеше кластерының''' кирәклеге 2014 елның икътисадый шартларга туры килә: санкцияләр чагылган иң эре компанияләр — нефть химиясе, химия һәм машина төзелеше тармакларыннан. Ул вакытта «Стратегия-2030» эшләнә башлый, шуңа күрә бер үк вакытта импортны алыштыру һәм Татарстан компанияләрен бу процесска тартып китерү мәсьәләсе дә күтәрелә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/31/07/2014/5592935d9a794751dc839255|title=Промпредприятия Татарстана ощутили на себе действие санкций|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>. Шул ук елны Яр Чаллыда Кама кластерлы үсеш үзәге (ККҮҮ) кысаларында төзелеш кластеры һәм IT-кластер булдырыла<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/559293ba9a794751dc8399a0|title=В Н.Челнах появится Камский центр кластерного развития субъектов малого и среднего бизнеса|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>. 2019 елга машина төзелеше кластерына 160 компания керә, илнең 13 төбәгендә төрле предприятиеләр һәм башка кластерлар белән хезмәттәшлек итүгә имза куелган<ref>{{cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/article/459383|title=Талия Минуллина: «Мы в Татарстане работаем единым порывом!»|author=Регина Макасина|date=2020-02-28|publisher=Бизнес Online|accessdate=2020-12-09}}</ref><ref>{{cite web|url=https://tatcenter.ru/organizations/mashinostroitelnyj-klaster-rt/|title=Машиностроительный кластер РТ|date=2020|publisher=Татцентр.ру|accessdate=2020-12-09}}</ref>. Масштаблы проектлар арасында — ерак авиация өчен самолетлар чыгара торган Казан авиация заводын модернизацияләү, шул исәптән [[Ту-160]]<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/5a28e7f09a7947415eb62ff2|title=Минниханов призвал забыть обиды и поддержать Путина на выборах|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>, [[КамАЗ|«КАМАЗ»]] К-5 йөк машиналары гаиләсен эшләтеп җибәрү<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/5ba8aa929a79478c95f2f300|title=Минниханов: Татарстан должен стать форпостом на торговых путях с Китаем|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref> һәм Яр Чаллыда «Камаз» пилотсыз йөртүләр полигонын ачу<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/58b4494b9a79470e4fba0ea2|title=Первый в РФ полигон для беспилотных автомобилей откроют в Татарстане|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>.

'''Кама сәнәгать машина төзелеше кластеры (Иннокам)''' булдыруның инициаторы — Чаллы «Камаз» компаниясе. Кластер Яр Чаллыда урнашкан<ref>{{cite web|url=https://kamaz.ru/about/kamskiy-klaster/o-klaster/|title=О кластере|publisher=ПАО «КАМАЗ». Официальный сайт|accessdate=2020-12-09|archivedate=2020-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201119210107/https://kamaz.ru/about/kamskiy-klaster/o-klaster/}}</ref><ref>{{cite web|url=https://mpt.tatarstan.ru/file/File/23.03.2017_S-3_%D0%A1%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D0%BE%20%D1%81%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%9A%D0%BB_%D0%9A%D0%90%D0%9C%D0%90%D0%97.pdf|title=Соглашение о создании камского машиностроительного промышленного кластера|date=2017-03-21|publisher=Правительство Татарстана. Официальный сайт|accessdate=2020-12-09|archivedate=2021-12-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211206121839/https://mpt.tatarstan.ru/file/File/23.03.2017_S-3_%D0%A1%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D0%BE%20%D1%81%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%9A%D0%BB_%D0%9A%D0%90%D0%9C%D0%90%D0%97.pdf}}</ref>. Республика Президенты Иннокамны Татарстан икътисадының төп үсеш нокталарының берсе дип атый<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/13/05/2016/5735eb3b9a7947b589342af4|title=Татарстан выводит европейские страны из санкций по отношению к России|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>, чөнки анда «КамАЗ» дан тыш, «Алабуга» МИЗ ы, ике нефть эшкәртү заводы, [[Ford-Sollers]] һәм башка бик күп эре предприятиеләр һәм сәнәгать мәйданчыклары урнашкан<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.business-gazeta.ru/article/104913|title=Алексей Кудрин: «Мы сегодня находимся на грани рецессии»|website=БИЗНЕС Online|accessdate=2020-12-10}}</ref>.

'''Медкластерны''' булдыру турында 2014 елда [[Invest in Tatarstan]] форумында сөйләштеләр<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kazan.dk.ru/news/na-invest-in-tatarstan-sostoitsya-obsuzhdenie-medicinskogo-klastera-regiona-236835038|title=На «Invest in Tatarstan» состоится обсуждение медицинского кластера региона|author=Деловой квартал|website=kazan.dk.ru|accessdate=2020-12-10}}</ref>, бер елдан соң проектны [[Казан медик-инструменталь заводы]] базасында эшлиләр<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/11/12/2015/566a88c39a7947156c8f04f4|title=Татарстан планирует возврат к кооперативам в промышленных масштабах|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>, кластерны оештыру турында документлар һәм медицина инструментларын җитештерүче 18 предприятие килешүенә 2016 елда кул куела<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/business/22-12-2016/v-tatarstane-sozdan-klaster-proizvoditeley-meditsinskogo-instrumenta-i-tehniki-5243063|title=В Татарстане создан кластер производителей медицинского инструмента и техники|website=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-10}}</ref>. Эре проектлар арасында — Татарстанда югары технологияле балалар реабилитация үзәге төзелешенә 550 млн сумлык [[Россия туры инвестицияләр фонды]] һәм Interhealth Saudi Arabia гарәп компаниясе инвестицияләре<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/59d6265d9a794780db639e87|title=РФПИ и Interhealth Saudi Arabia вложат 550 млн рублей в клинику в Казани|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>. 2019 елда Татарстан Дәүләт Советы, республикада халыкара медицина кластеры булдыру мөмкинлеге булсын өчен, медкластерлар эшчәнлеген җайга салучы законның гамәлен киңәйтү инициативасы белән Россия [[Россия Дәүләт думасы|Дәүләт Думасына]] мөрәҗәгать итә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/05/06/2019/5cf79ced9a79473f21c9ffaa|title=Госсовет РТ просит изменить закон для создания медицинского кластера|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.interfax-russia.ru/volga/news/mezhdunarodnyy-medicinskiy-klaster-mogut-sozdat-v-tatarstane|title=Международный медицинский кластер могут создать в Татарстане - Поволжье {{!}}{{!}} Интерфакс Россия|website=www.interfax-russia.ru|accessdate=2020-12-10}}</ref>.

ТР ИҮА 2016 елда '''азык-төлек кластеры''' булдыру темасын күтәрә<ref>{{Cite web|lang=ru-ru|url=http://expertrt.ru/news/5555-tatarstan-i-pakistan-vystraivayut-ekonomicheskoe-partnerstvo.html|title=Татарстан и Пакистан выстраивают экономическое партнерство|website=expertrt.ru|accessdate=2020-12-10|archivedate=2021-02-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210213171030/http://expertrt.ru/news/5555-tatarstan-i-pakistan-vystraivayut-ekonomicheskoe-partnerstvo.html}}</ref>. Инициативаны [[Агросила|«Агросила»]] холдингы ала, 2017 елга кластерга 24 предприятие керә, алар арасында җитештерү, фәнни-белем бирү, финанс һәм инфраструктура оешмалары да була<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/interview/17/03/2017/58cb8e199a7947acffa70c78|title=«Агросила» в 2017 году выведет на рынок РФ новую торговую марку|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref>. Әмма 2020 елга кадәр бу секторда бернинди әһәмиятле казанышлар да юк. 2020 елның августында Саба районында авыл хуҗалыгы продукциясен сатуга юнәлгән азык-төлек кластерын булдыру турында игълан ителә. Хәзерге вакытта аңа өч предприятие керә<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://kazanfirst.ru/news/525416|title=В Татарстане создадут пищевой кластер для сбыта сельскохозяйственной продукции|website=kazanfirst.ru|accessdate=2020-12-10}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://trt-tv.ru/news/v-sabinskom-rajone-tatarstana-poyavitsya-pervyj-pishhevoj-klaster/|title=В Сабинском районе Татарстана появится первый пищевой кластер|website=Онлайн новости Татарстана и Казани|date=2020-08-13|accessdate=2020-12-10}}</ref>.

2016 елда ТР Сәүдә-сәнәгать палатасында төзелеш материалларын җитештерүче һәм җибәрүче 30 дан артык компания, шулай ук сәнәгать мәйданчыклары, [[«Химград» технополисы]], [[Казан дәүләт архитектура-төзелеш университеты|КДАТУ]], [[«Сувар девелопмент»]] һәм [[«Ак Барс Девелопмент»]] инициативасы белән төзелеш кластеры булдыру турында килешүгә кул куялар<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.kommersant.ru/doc/3107333|title=30 компаний Татарстана учредили строительный кластер|website=www.kommersant.ru|date=2016-10-04|accessdate=2020-12-10}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://realty.ria.ru/20161005/408019248.html|title=Строительный кластер будет создан в Татарстане|website=Недвижимость РИА Новости|date=20161005T0927|accessdate=2020-12-10}}</ref>. 2017 елда ул төзелеш технологияләре кластеры белән бергә Федераль сәнәгать берләшмәләре реестрына керә, бу катнашучыларга импортны алыштыру белән бәйле инвестпроектларга чыгымнарның 50% ына кадәр кире кайтырырга мөмкинлек бирә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/599ee0bf9a79473ac1868577|title=Строительный кластер РТ на 50% снизит расходы импортозамещающих проектов|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru-ru|url=http://expertrt.ru/news/v-federalnyij-reestr-promyishlennyix-klasterov-voshli-dva-klastera-stroitelnoj-otrasli-tatarstana.html|title=В федеральный реестр промышленных кластеров вошли два кластера строительной отрасли Татарстана|website=expertrt.ru|accessdate=2020-12-10|archivedate=2021-12-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211207172649/http://expertrt.ru/news/v-federalnyij-reestr-promyishlennyix-klasterov-voshli-dva-klastera-stroitelnoj-otrasli-tatarstana.html}}</ref>.

«Алабуга» [[төбәкара «Чикләрсез композитлар» кластеры]]на керә, 2018 елда МИЗ да «Алабуга-Волокно» углерод җепселләре җитештерү заводы урнашкан. Татарстанда төрле композит продукция җитештерүчеләр өчен шартлар тудырылыр дип көтелә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/freenews/5a8598959a79475e40f9be92|title=«Алабуга» вошла в состав кластера «Композиты без границ»|website=РБК|accessdate=2020-12-10}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20190717/1556623245.html|title=В Татарстане заинтересованы в создании полной цепи производства композитов|website=РИА Новости|date=20190717T1800|accessdate=2020-12-10}}</ref>. 2020 елда Россия Сәнәгать һәм сәүдә министрлыгы әлеге юнәлешкә ярдәм итүне киңәйтү турында хәбәр итә, 2022 елда «Алабуга-Волокно» предприятиесенә җитештерү күләмен 3 млрд сумга арттырырга мөмкинлек бирәчәк, үз чиратында, бу федераль бюджетка 500 млн нан артык акча керүне аңлата<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rg.ru/2020/08/09/minpromtorg-izmenit-sistemu-podderzhki-promyshlennyh-i-industrialnyh-parkov.html|title=Минпромторг изменит систему поддержки промышленных и индустриальных парков|website=Российская газета|accessdate=2020-12-10}}</ref>.

Моннан тыш, башка кластерлар: җиһаз<ref>{{Cite web|lang=ru-ru|url=https://expertrt.ru/buisness/17969-ali-kyilyich-rossijskaya-ekonomika-vyiigraet-ot-razvitiya-derevoobrabatyivayushhej-otrasli.html|title=Али Кылыч: «Российская экономика выиграет от развития деревообрабатывающей отрасли»|website=expertrt.ru|accessdate=2020-12-11|archivedate=2021-06-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210616205414/https://expertrt.ru/buisness/17969-ali-kyilyich-rossijskaya-ekonomika-vyiigraet-ot-razvitiya-derevoobrabatyivayushhej-otrasli.html}}</ref>, спорт<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://trt-tv.ru/news/vladimir-leonov-rasskazal-o-o-perspektivax-tatarstana-v-razvitii-massovogo-sporta/|title=Владимир Леонов рассказал о перспективах развития массового спорта в|website=Онлайн новости Татарстана и Казани|date=2020-08-09|accessdate=2020-12-11}}</ref>, туристлык-рекреацион («Кама Тамагы» һәм «Биектау» экокластерларына Ростуризмнан 47 млн сум акча җәлеп ителгән)<ref>{{cite web|url=https://tass.ru/ekonomika/9741027|title=Татарстан начнет обустройство новых туристско-рекреационных кластеров весной 2021 года|date=2020-10-16|publisher=ТАСС|accessdate=2020-12-09}}</ref> проектлар даими рәвештә тәкъдим ителә.

=== Башка ярдәм чаралары===

Бу өлкәдә федераль, дәүләт һәм муниципаль ярдәм чаралары бар. 2016 елдан Татарстан Республикасы Инвестиция-венчур фондына сәнәгатькә ярдәм итү буенча региональ фонд вәкаләтләре бирелгән. Сәнәгатьне үстерү федераль фонды белән берлектә ул «Үсеш проектлары» программасын гамәлгә ашыра, инновацион һәм инвестицион проектларны финанслый. Әгәр дә катнашучы үзе 50 проценттан да ким булмаган күләмдә акча салса, ул 20 дән алып 100 миллион сумга кадәр займга (проект 40 миллион сумнан да артык торырга тиеш) исәп тота ала. 2015 елдан 2020 елга кадәр федераль фонд якынча 8 млрд сумга 34 Татарстан проектын финанслый — бу Россиянең барлык төбәкләре арасында бишенче нәтиҗә, шул исәптән «Үсеш проектлары» өлеше — 3,5 млрд сумга якын (1 млрд - Татарстан инвестфонды акчалары)<ref>{{cite web
 |url =https://rt.rbc.ru/tatarstan/05/12/2016/584514b59a794738a7d72113
 |title = ТОП-5 причин, почему бизнес выбирает для развития программу ФРП
|author=Анастасия Тютрина
 |date= 2016-12-05
 |publisher= РБК-Татарстан
 |accessdate   =2020-12-09
}}</ref><ref>{{cite web
 |url =https://m.business-gazeta.ru/news/490738
 |title = ИВФ РТ совместно с фондом развития промышленности РФ профинансируют завод по производству порошковых красок в Татарстане
 |date= 2020-12-03
 |publisher= Бизнес Online
 |accessdate   =2020-12-09
}}</ref>. Төбәктә [[Сәнәгатьне үстерү фонды]]на ярдәм итүнең башка программалары: «Комплектлаштыру әйберләре», «Машина төзелеше», «Лизинг проектлары», «Конверсия», «Даруларны маркировкалау», «Хезмәт җитештерүчәнлеген арттыру», «Сәнәгатьне цифрлаштыру» һәм «Өстенлекле проектлар»<ref>{{cite web|url=https://invest.tatarstan.ru/upload/iblock/144/federalnye_-respublikanskie-i-munitsipalnye-mery-podderzhki-na-2020-g..pdf|title=Перечень мер поддержки предпринимателей (инвесторов), реализуемых в Республике Татарстан в 2020 году|date=2020|publisher=Агентство инвестиционного развития Татарстан|accessdate=2020-12-09}}</ref>.

Ел саен республикада өстенлекле инвестицион проектлар исемлеге кабул ителә, аларны тормышка ашыру өчен ТР Министрлар Кабинетының 2013 елның 25 ноябрендә расланган инвестицион меморандум кысаларында субсидияләр алырга мөмкин<ref>{{Cite web|url=https://www.eprussia.ru/epr/385/3277419.htm|title=Инвестиционный Татарстан: 33 зарубежных «интереса» и 69 новых резидентов|website=www.eprussia.ru|accessdate=2020-12-13|archivedate=2021-04-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210410212748/https://www.eprussia.ru/epr/385/3277419.htm}}</ref>. Мәсәлән, аның кысаларында [[Түбәнкаманефтехим|«Түбән Кама Нефтехим»ның]] бер проекты гамәлгә ашырыла<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20200622/1573312997.html|title="Нижнекамскнефтехим" ставит оборудование на новом этиленовом комплексе|website=РИА Новости|date=20200622T1603|accessdate=2020-12-13}}</ref>. ТР ИҮА ТР Цифрлы үсеш министрлыгы белән берлектә шәхси ярдәмче хуҗалык алып баручы гражданнар, [[Кече эшкуарлык|кече]] һәм [[урта эшмәкәрлек]] субъектлары өчен «Минем субсидияләр» сервисын эшли. Сынау режимында сервис Балтач районында кулланыла башлаган<ref>{{Cite web|url=https://inde.io/news/27570-v-tatarstane-zapustyat-servis-moi-subsidii-gde-mozhno-budet-oformit-vyplaty-ot-gosudarstva|title=В Татарстане запустят сервис «Мои субсидии», где можно будет оформить выплаты от государства|website=Инде|accessdate=2020-12-13}}</ref>.

=== Инвестицияләр тартып китерүнең башка ысуллары ===
Кайбер очракларда төбәк хакимияте дәүләт-хосусый партнерлыкны, аның бер мисалы — [[концессион килешү]]не төзи ала. ДХП-проектларын яки концессияләрне гамәлгә ашыру кыенлыгы шунда ки, хәзерге вакытта төбәккә бюджетны бер елга караганда күбрәккә фаразлау кыен, үз чиратында хосусый инвесторлар да ышанычсыз булырга мөмкин. Мондый проектларда күп нәрсә муниципаль инициативага бәйле. Әмма, мондый килешүләрдә перспективалар зур һәм бу инвесторлар өчен кирәкле булып санала, шуңа күрә юнәлеш үсә. 2020 елның декабренә 155 концессия килешүе торак-коммуналь өлкәгә, 12 се — сәламәтлек саклау, бишесе — энергосервис, өчесе — мәдәният һәм ял, берсе — спорт-сәламәтләндерү комплексы төзелешенә муниципаль-хосусый партнерлыкка туры килә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://realnoevremya.ru/articles/196551-air-provel-forum-gchp-proektov-v-kazani|title=АИР провел форум ГЧП-проектов в Казани — Реальное время|website=realnoevremya.ru|accessdate=2020-12-13|archivedate=2021-02-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210227125047/https://realnoevremya.ru/articles/196551-air-provel-forum-gchp-proektov-v-kazani}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.business-gazeta.ru/article/491582|title=Талия Минуллина: «Как может регион гарантировать, что будет через 10 лет?!»|website=БИЗНЕС Online|accessdate=2020-12-13}}</ref>.

2019 елда Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты Halal Life Style ([[Татарстанда хәләл яшәү рәвеше|Хәләл яшәү рәвеше]]) төбәк проектын раслады. «Юл картасы» хәләл бизнеска ярдәм итү һәм республиканың хәләл яшәү рәвешен популярлаштыру буенча 60 лап юнәлеш билгели, алар арасында туризм, җитештерү, мода, финанслар, мәгълүмати технологияләр, медиа һәм башкалар бар<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/09/04/2019/5cac7e8a9a79474a0b67933a|title=Татарстан намерен развивать halal lifestyle блогами и пресс-турами|website=РБК|accessdate=2020-12-23}}</ref>. Проектның төп максаты — Татарстанда хәләл яшәү рәвешен популярлаштыру һәм Татарстан брендларын Россиядә һәм чит илләрдә таныту<ref>{{Cite web|url=https://www.calameo.com/read/005740462b6263b0ebd07|title=Казань: Журнал от Комсомольская Правда - ХАЛЯЛЬ РОССИИ (ОКТ 2020)|website=calameo.com|accessdate=2020-12-23}}</ref>. Бу юнәлешләр махсус сертификация үтәргә тиеш (мәсәлән, [[Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте|Татарстан Республикасы мөселманнары Диния нәзарәтенең]] «Хәләл» стандарты комитетында<ref>{{Cite web|url=https://islam-today.ru/islam_v_rossii/tatarstan/komitet-po-standartu-halal-dum-rt-stal-clenom-vsemirnogo-soveta-halal/|title=Комитет по стандарту «Халяль» ДУМ РТ стал членом Всемирного Совета «Халяль»|website=islam-today.ru|accessdate=2020-12-23}}</ref>.)

== Татарстанның иң эре инвесторлары ==
{| class="wikitable sortable"
|
|'''Компания'''
|'''Ил'''
|-
|1
|«Форд Соллерс Холдинг»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/15/10/2020/5f88131a9a79470f9c5285b4|title=«Соллерс Форд» перезапустит завод двигателей в ОЭЗ «Алабуга»|website=РБК|accessdate=2020-12-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://usedcars.ru/articles/97262/|title=В России разработают электрогрузовик для Европы|website=usedcars.ru|accessdate=2020-12-23|archivedate=2020-12-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201220172127/https://usedcars.ru/articles/97262/}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=http://elabuga-rt.ru/news/novosti/v-elabuge-zapustyat-proizvodstvo-aurus|title=В Елабуге запустят производство Aurus|author=автор|website=Новая Кама|date=2019-12-16|accessdate=2020-12-23}}</ref>
|Нидерланд (төп офис АКШта)
|-
|2
|«Кастамону Интегрейтед Вуд Индастри»<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=http://elabuga-rt.ru/news/novosti/elabuga-zanyala-trete-mesto-po-itogam-konkursa-investor-goda-rt|title=Елабуга заняла третье место по итогам конкурса "Инвестор года РТ"|author=автор|website=Новая Кама|date=2020-12-10|accessdate=2020-12-29}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.business-gazeta.ru/article/475739|title=Игорь Комаров: «Казалось бы, тяжело удивить, но в этот раз я снова впечатлен»|website=БИЗНЕС Online|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Нидерланд (төп офис АКШта)
|-
|3
|«Хаят Кимья»<ref>{{Cite web|url=http://tatarnews.ru/shortnews/21144|title=Известия Татарстана. Новым генеральным директором ХАЯТ Россия стал Метин Мете|website=tatarnews.ru|accessdate=2020-12-29|archivedate=2022-07-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220707131321/http://tatarnews.ru/shortnews/21144}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://realnoevremya.ru/news/194012-v-kompanii-proizvoditele-tualetnoy-bumagi-v-oez-alabuga-novyy-gendirektor|title=В компании-производителе туалетной бумаги в ОЭЗ "Алабуга" новый гендиректор — Реальное время|website=realnoevremya.ru|accessdate=2020-12-29|archivedate=2020-11-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201123190526/https://realnoevremya.ru/news/194012-v-kompanii-proizvoditele-tualetnoy-bumagi-v-oez-alabuga-novyy-gendirektor}}</ref>
|Төркия
|-
|4
|«Джошкуноз Алабуга»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://fingazeta.ru/business/promyshlennost/460348|title=Фонд развития промышленности выделит 2,15 млрд руб. на реализацию 5 производственных проектов - Финансовая газета|website=fingazeta.ru|accessdate=2020-12-29}}{{Deadlink|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.business-gazeta.ru/article/458881|title=10 задач Рустема Нуриева: елабужские дворы, Шишкинские пруды и массовый спорт|website=БИЗНЕС Online|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Төркия
|-
|5
|«Тракья Гласс Рус»<ref>{{Cite web|url=http://www.vestnikstroy.ru/articles/ratings/17927/|title=Большая стекольная тройка|website=www.vestnikstroy.ru|accessdate=2020-12-29}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.business-gazeta.ru/article/445739|title=Голландцы с китайским акцентом, пиррова победа Ford-Sollers и турецкий марш в «Алабуге»|website=БИЗНЕС Online|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Нидерланд (төп офис Төркиядә)
|-
|6
|«Аутоматив Гласс Альянс Рус»<ref name=":2" /><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.idelreal.org/a/29473396.html|title="В руках Москвы": Турция хочет реализовать в Татарстане крупный инвестпроект|website=RFE/RL|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Нидерланд (төп офис Төркиядә)
|-
|7
|«Хайер Электрикал Эпплаенсис Рус»<ref>{{Cite web|url=https://inkazan.ru/news/economy/14-10-2020/minnihanov-obsudil-razvitie-proizvodstva-haier-v-tatarstane|title=Минниханов обсудил развитие производства Haier в Татарстане|website=inkazan.ru|accessdate=2020-12-29}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/business/29-11-2019/pesoshin-odobril-predlozheniya-haier-po-rasshireniyu-investproektov-v-chelnah-5697008|title=Песошин одобрил предложения Haier по расширению инвестпроектов в Челнах|website=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Нидерланд (төп офис Кытайда)
|-
|8
|«ДК Рус»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://5koleso.ru/novosti-kompaniy/v-naberezhnyh-chelnah-vypushhen-25-j-mercedes-benz-actros/|title=В Набережных Челнах выпущен 25-й Mercedes-Benz Actros|website=5 колесо|date=2020-12-07|accessdate=2020-12-29}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://dvizhok.su/komtrans/mercedes-vyipustil-v-rossii-25-tyisyachnyij-actros|title=Mercedes выпустил в России 25-тысячный Actros|website=dvizhok.su|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Алмания
|-
|9
|«Сария Био-Индастрис Волга»<ref>{{Cite web|url=https://rt.plus.rbc.ru/pressrelease/5f45176a7a8aa9de37f1d032|title=Министр экологии и природных ресурсов РТ посетил ОЭЗ «Алабуга» {{!}} Пресс-релизы на РБК+|website=РБК|accessdate=2020-12-29}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=http://elabuga-rt.ru/news/novosti/predpriyatiya-elabugi-okazyvayut-pomoshch-v-period-pandemii|title=Предприятия Елабуги оказывают помощь в период пандемии|author=автор|website=Новая Кама|date=2020-04-17|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Алмания
|-
|10
|«Армстронг Билдинг Продактс»<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://artmoskovia.ru/ministr-kultury-rf-vladimir-medinskij-vruchil-premiju-mecenat-goda.html|title=Министр культуры РФ Владимир Мединский вручил премию «Меценат года» {{!}} АртМосковия|author=editor|accessdate=2020-12-29|archivedate=2021-02-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210228213203/https://artmoskovia.ru/ministr-kultury-rf-vladimir-medinskij-vruchil-premiju-mecenat-goda.html}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=http://elabuga-rt.ru/news/novosti/predpriyatiya-elabugi-planiruyut-sokhranit-rabochie-mesta|title=Предприятия Елабуги планируют сохранить рабочие места|author=автор|website=Новая Кама|date=2020-04-12|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|АКШ
|-
|11
|«Роквул Волга»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://realnoevremya.ru/articles/177313-v-chem-prichina-bezraboticy-v-elabuge|title=В чем причина безработицы в Елабуге — Реальное время|website=realnoevremya.ru|accessdate=2020-12-29|archivedate=2020-11-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201125024544/https://realnoevremya.ru/articles/177313-v-chem-prichina-bezraboticy-v-elabuge}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://realnoevremya.ru/articles/173197-iz-investicionnyh-superproektov-desyatiletki-tatarstana-na-1-trillion-rubley-realizovana-poka-lish-tret|title=Инвестиционные суперпроекты десятилетки Татарстана — Реальное время|website=realnoevremya.ru|accessdate=2020-12-29|archivedate=2020-10-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201027033131/https://realnoevremya.ru/articles/173197-iz-investicionnyh-superproektov-desyatiletki-tatarstana-na-1-trillion-rubley-realizovana-poka-lish-tret}}</ref>
|Дания
|-
|12
|«Драйлок Текнолоджиз»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/30/05/2020/5ed7ab5d9a79470b41295d6b|title=В Татарстане ОЭЗ выплатит премии медикам за работу с COVID-пациентами|website=РБК|accessdate=2020-12-29}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/society/21-04-2020/rezident-oez-alabuga-nachal-proizvodit-250-tys-masok-v-sutki-5737867|title=Резидент ОЭЗ «Алабуга» начал производить 250 тыс. масок в сутки|website=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Чехия
|-
|13
|«Хаят Проже Тааххют Ве Иншаат Аноним Ширкети»<ref>{{Cite web|url=https://sbis.ru/contragents/9909413146/165551001|title=Представительство Акционерного Общества "Хаят Проже Тааххют ВЕ Иншаат Аноним Ширкети" (Турция) г. Казань, г. Казань ИНН 9909413146 {{!}} Реквизиты, юридический адрес, КПП, ОГРН, схема проезда, сайт, e-mail, телефон - узнать на sbis.ru|website=СБИС|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Төркия
|-
|14
|«Полистройкапитал»<ref>{{Cite web|url=https://chelny24.ru/news/economy/v-stolitse-tatarstana-postroyat-torgovyj-tsentra-za-6-mlrd-rublej/|title=В столице Татарстана построят торговый центра за 6 млрд рублей « Город Набережные Челны — Портал Набережные Челны 24|accessdate=2020-12-29}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tatcenter.ru/news/v-tsentre-kazani-postroyat-mnogofunktsionalnyj-kompleks-za-100-mln/|title=В центре Казани построят многофункциональный комплекс за $100 млн — Татцентр.ру|website=Татцентр|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Төркия
|-
|15
|«3М Волга»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20151021/1305754156.html|title=Американская 3М запустила в Татарстане завод антикоррозионных покрытий|website=РИА Новости|date=20151021T1517|accessdate=2020-12-29}}</ref>
|Нидерланд (төп офис АКШта)
|}

== Эшлекле вакыйгалар ==

* Республиканың Көньяк-көнчыгыш Азия илләреннән килгән партнерларга юнәлдерелгән төбәк буларак ислам позициясенә аерым игътибар бирелә<ref name="foundation">{{книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=fVatDwAAQBAJ|заглавие=Resignification of Borders: Eurasianism and the Russian World|ответственный=Nina Friess, Konstantin Kaminskij (eds.)|год=2019|часть=The Development of Islamic Economic Politics in the Republic of Tatarstan|издательство=Frank & Timme GmbH|страницы=125—148|страниц=206|автор часть=Victoria Abakumovskikh}}</ref>. Әлеге стратегия кысаларында 2009 елдан ел саен Россия һәм Ислам хезмәттәшлеге оешмасында катнашучы илләрнең халыкара икътисадый саммиты (KazanSummit) үткәрелә, соңрак ул '''«Россия — Ислам дөньясы: "[[KAZANSUMMIT|KazanSummit]]"»''' дип атала<ref>{{cite web|url=https://tass.ru/ekonomika/4255006|title=Фестиваль исламских кухонь пройдёт в рамках KazanSummit 2017|date=2017-05-16|publisher=ТАСС|accessdate=2020-10-29}}
</ref>. Бу Россия һәм Ислам дөньясы илләре арасындагы икътисадый хезмәттәшлекнең төп мәйданы<ref>{{cite web|url=https://www.rbc.ru/tatarstan/interview/16/05/2017/5919cfdd9a7947744ea4e4f2?from=newsfeed|title=Восстановление связей с Турцией увеличит инвестиции в Татарстан|date=2017-05-16|publisher=РБК Татарстан|accessdate=2020-10-29}}
</ref>. 2017 елда Казанда [[ислам банкингы]] өчен яңа автоном структура булдыру турында игълан ителә, ул шәригать кануннары буенча банк хезмәтләре күрсәтәчәк, бу еш кына мөселман инвесторлары өчен принципиаль момент<ref>{{cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/news/344137|title=Талия Минуллина сообщила о создании в Казани новой автономной структуры для исламского банкинга|date=2017-04-26|publisher=«БИЗНЕС Online»|accessdate=2020-10-29}}
</ref><ref>{{cite web|url=https://tass.ru/ekonomika/4211354|title=В Татарстане создают новую автономную структуру для исламского банкинга|date=2017-04-26|publisher=ТАСС|accessdate=2020-10-29}}
</ref>.
* '''Россия венчур форумы''' — Россия венчур проектларының иң эре мәйданчыгы. Форум республикада 2000 елдан бирле уза, 2020 елда XV РВФ булды, анда 300 ләп стартап тәкъдим ителгән<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kazved.ru/news/society/12-04-2019/rossiyskiy-venchurnyy-forum-14-let-podryad-prohodit-v-tatarstane-5703653|title=Российский венчурный форум 14 лет подряд проходит в Татарстане|website=kazved.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/society/23-01-2020/tehnologicheskoe-liderstvo-rossii-strategiyu-i-riski-obsudyat-eksperty-na-rvf-2020-5717957|title=Технологическое лидерство России — стратегию и риски обсудят эксперты на РВФ 2020|website=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-13|archivedate=2021-04-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210414120359/https://www.tatar-inform.ru/news/society/23-01-2020/tehnologicheskoe-liderstvo-rossii-strategiyu-i-riski-obsudyat-eksperty-na-rvf-2020-5717957}}</ref>.
* Даими '''Татарстан нефть-газ химиясе форумы''' — Россиянең иң эре халыкара тармак чараларының берсе. Ул күргәзмә өлешен, планнар һәм казанышларны демонстрацияләүне, бизнес-фикер алышуны һәм перспективалы экологик технологияләр күрсәтүне үз эченә ала<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://realnoevremya.ru/articles/186171-nknh-prinyal-uchastie-v-neftegazohimicheskom-forume|title=НКНХ принял участие в нефтегазохимическом форуме — Реальное время|website=realnoevremya.ru|accessdate=2020-12-13|archivedate=2020-10-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201028055341/https://realnoevremya.ru/articles/186171-nknh-prinyal-uchastie-v-neftegazohimicheskom-forume}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/ecology/03-09-2020/na-neftegazohimicheskom-forume-v-rt-proydet-konferentsiya-o-promyshlennoy-ekologii-5768333|title=На нефтегазохимическом форуме в РТ пройдет конференция о промышленной экологии|website=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://realnoevremya.ru/articles/186143-v-tatarstane-obsudili-razvitie-generacii|title=В Татарстане обсудили развитие генерации — Реальное время|website=realnoevremya.ru|accessdate=2020-12-13|archivedate=2020-10-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201027210846/https://realnoevremya.ru/articles/186143-v-tatarstane-obsudili-razvitie-generacii}}</ref>.
* [[Ислам Хезмәттәшлеге Оешмасы илләре яшь эшкуарларының Казан форумы]] 2015 елдан бирле эшләп килә һәм ел саен ислам берлеге илләреннән якынча 30 IT-проект җыя һәм<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kazved.ru/news/society/09-12-2020/mihail-zygar-to-chto-u-nas-prinyato-schitat-obucheniem-zhurnalistike-bolshe-ne-nuzhno-5791267|title=Михаил Зыгарь: То, что у нас принято считать обучением журналистике, больше не нужно|website=kazved.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref>, гадәттә, [[«Безнең Татарстан. Мөмкинлекләр территориясе» форумы|«Безнең Татарстан. Мөмкинлекләр территориясе»]] яшьләр төбәк форумы кысаларында [[Сәләт (яшьләр оешмасы)|«Сәләт»]] хәрәкәте ярдәмендә тормышка ашырыла<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20201201/tatarstan-1587214315.html|title=В Татарстане создали офис молодежного сотрудничества России и ОИС|website=РИА Новости|date=20201201T1815|accessdate=2020-12-13}}</ref>. 2020 елда Россия стартабы $3000 күләмендә грант ота<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://kazanfirst.ru/news/534089|title=На казанском форуме молодых предпринимателей стран ОИС российский стартап выиграл 3 тысячи долларов|website=kazanfirst.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref>.
* Дәүләт-хосусый партнерлыгы буенча беренче форум 2017 елда оештырыла, анда халыкның тормыш-көнкүрешен яхшырту өчен мөмкин булган партнерлыклар спектры турында фикер алышалар<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/business/13-11-2017/rustam-minnihanov-kazhdyy-5-y-ob-ekt-kommunalnoy-infrastruktury-v-tatarstane-peredan-v-kontsessiyu-5231676|title=Рустам Минниханов: Каждый 5-й объект коммунальной инфраструктуры в Татарстане передан в концессию|website=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref>. Икенче форумның темасы - «Спорт индустриясенә инвестицияләр», аны «Казан-Арена» стадионында (2018 елда Татарстан Россиянең иң спортка якын төбәге дип таныла) уздыралар<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://fedpress.ru/news/16/society/2162101|title=Татарстан признали лучшим спортивным регионом страны {{!}} Республика Татарстан|website=ФедералПресс|accessdate=2020-12-13}}</ref>. Өченче форум сәламәтлек саклауга багышланган була<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=http://nurlat-tat.ru/news/novosti/glava-nurlatskogo-munitsipalnogo-rayona-uchastvuet-v-iii-otraslevom-forume-po-gosudarstvenno-chastnomu-partnerstvu-invest-in-health|title=Глава Нурлатского муниципального района участвует в III Отраслевом форуме по государственно-частному партнерству: INVEST IN HEALTH|author=Лилия Мубаракшина|website=Нурлат-⁠информ|date=2019-10-28|accessdate=2020-12-13}}</ref>. 2020 елда дүртенче форум коронавирус пандемиясе аркасында онлайн уза, уңышлы ДХПның төп факторлары турында фикер алышалар<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/business/07-12-2020/otraslevoy-forum-po-gosudarstvenno-chastnomu-partnerstvu-provedut-v-onlayn-formate-5790419|title=Отраслевой форум по государственно-частному партнерству проведут в онлайн-формате|website=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref>.
* 2017 һәм 2019 елларда Казанда ТР ИҮА һәм ТР Сәламәтлек саклау министрлыгы ярдәмендә "Modern Engineering Systems" (MES) «Заманча инженер системалары. Сәламәтлек архитектурасы» халыкара фәнни-гамәли конференциясе уза. Бу мультиэкспертлар мәйданчыгы, ул нәтиҗәле медицина оешмалары булдыру өчен IT-индустриядән башлап медицина һәм психологиягә кадәр белгечләрне берләштерә<ref>{{Cite web|url=https://inkazan.ru/news/society/06-10-2017/v-kazani-na-forume-mes-rasskazali-o-klinikah-buduschego|title=В Казани на форуме MES рассказали о клиниках будущего|website=inkazan.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/health/05-12-2019/taliya-minullina-zayavila-o-neobhodimosti-operezhat-vremya-pri-sozdanii-bolnits-buduschego-5698210|title=Талия Минуллина заявила о необходимости опережать время при создании больниц будущего|website=www.tatar-inform.ru|accessdate=2020-12-13}}</ref>.
* [[Qazan Xalıqara Möselman kinosı festivale|'''Казан халыкара мөселман киносы фестивале''']] 2005 елдан бирле уза<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/kultura/2208209|title=Владимир Меньшов возглавит жюри Казанского фестиваля мусульманского кино|website=ТАСС|accessdate=2020-12-13}}</ref>. Конкурс программасында төрле жанрдагы тулы метражлы һәм кыска метражлы эшләр — уен, документаль һәм анимация фильмнары катнаша. Оештыручылар ел саен берничә йөз гариза кабул итә<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/kultura/2163729|title=Турецкая мелодрама откроет казанский кинофестиваль мусульманского кино|website=ТАСС|accessdate=2020-12-13}}</ref>. Жюри рәисләренең берсе [[Карен Шахназаров]] билгеләп үткәнчә, мөселман киносы, гомумән алганда, һәм бигрәк тә фестивальдә катнашучы тасмаларда, югары әхлакый критерийлар белән аерылып тора: «Гомумкешелек темалары өстенлек ала, хатын-кызлар турында фильмнар күп»<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/arhiv/674846|title=Карен Шахназаров: Казанский фестиваль мусульманского кино отличается жесткими нравственными критериями|website=ТАСС|accessdate=2020-12-13}}</ref>. Фестивальне оештыручылар Россия һәм дөнья бергәлегендә ислам һәм мөселман образын объектив күрсәтүне максат итеп куялар<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/arhiv/568451|title=Открылся конкурс на лучший информационный материал о международном мусульманском кино|website=ТАСС|accessdate=2020-12-13}}</ref>.

Башка бик күп чаралар арасында район «Это ТО,СЭР!» (рус. телендә [[Татарстанның алгарышлы социаль-икътисади үсеш территорияләре|АСИҮТ]]) инвестицион форумы бар<ref>{{cite web
 |url =https://www.business-gazeta.ru/article/420683
 |title = «Наиль Ульфатович, к вам вопрос: как стать вашим родственником?»
 |author=Регина Макасина
 |date= 2019-04-13
 |publisher= Бизнес Online
 |accessdate   =2020-12-09
}}</ref><ref>{{cite web
 |url =https://tatcenter.ru/announcements/investforum-eto-to-ser/
 |title = Инвестфорум «Это ТО, СЭР» 18+
 |date= 2019-02-27
 |publisher= Татцентр.ру
 |accessdate   =2020-12-09
}}</ref>, индустриаль парклар форумы ParkI<ref>{{cite web
 |url        = https://realnoevremya.ru/articles/137412-forum-po-industrialnym-parkam
 |title      = Гендиректор парка Haier: «Смотрели, изучали и выбрали Татарстан. Три года доказали, что выбрали правильно»
 |author     = Лейсан Набиева
 |date       = 2019-04-24
 |publisher  = Реальное время
 |accessdate = 2020-12-09
}}{{Deadlink|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web
 |url= https://business-platform.ru/blog/ii-mezhdunarodnyiy-forum-industrialnyikh-parkov-parki/
 |title= II Международный форум индустриальных парков ParkI
 |date= 2019-04-26
 |publisher= Бизнес платформа
 |accessdate= 2020-12-09
 |archivedate= 2021-09-23
 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20210923210222/https://business-platform.ru/blog/ii-mezhdunarodnyiy-forum-industrialnyikh-parkov-parki/
 }}</ref>, «[[Татарстанның эшлекле партнерлары» форумы]]<ref>{{cite web
|url=http://xn--21-6kcdinftsfd0clp5a.xn--p1ai/2019/12/20/%D0%B2-%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B8-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%88%D0%B5%D0%BB-xiv-%D1%84%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC-%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B5-%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD/
 |title = В Казани прошел XIV форум «Деловые партнеры Татарстана»
 |date=2019-12-20
 |publisher= «Издательский дом «Авантитул»
 |accessdate   =2020-12-09
}}</ref><ref>{{cite web
|url=https://www.tatar-inform.ru/news/business/17-12-2019/uchastnikami-foruma-delovye-partnery-tatarstana-stanut-400-tatarskih-biznesmenov-5710376
 |title = Участниками форума «Деловые партнеры Татарстана» станут 400 татарских бизнесменов
 |date= 2019-12-17
 |publisher= Татар-Информ
 |accessdate=2020-12-09
}}</ref>, [[«100% Татарстан Online»]]<ref>{{cite web
 |url=https://realnoevremya.ru/news/185722-v-tatarstane-zapustili-onlayn-platformu-100-tatarstan
 |title=В Татарстане открылось интеллектуальное деловое пространство «100% Татарстан»
 |date=2020-08-30
 |publisher=Реальное время
 |accessdate=2020-12-09
 |archivedate=2020-09-20
 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200920015625/https://realnoevremya.ru/news/185722-v-tatarstane-zapustili-onlayn-platformu-100-tatarstan
 }}</ref> һәм башкалар.

== Искәрмәләр==
{{искәрмәләр}}

== Әдәбият ==

* Ахмадеева О.А., Любова О.В. // Стратегия Устойчивого развития регионов России. — № 18. — С. 8—20.
* Боровских О.Н. // Вопросы инновацион��ой политики. — Т. 9. — № 3.
* Боковня М.А. // Казань “Медицина”. — С. 31—36. — ISBN 978-5-7645-0678-4.
* Валиахметов Ильдар // Инновационное развитие экономики. — В. 48. — Т. 6. — С. 21—26.
* Гиматдинов Р., Насыров И. // [https://interaffairs.ru/jauthor/material/1227 Журнал «Международная жизнь»]. — В. Март 2015.
* Климчак А. О. // Региональная экономика: теория и практика. — В. 53. — Т. 14. — С. 72—79.
* Петрова В. А. // Структурные преобразования экономики территорий: в поиске социального и экономического равновесия. — С. 90—92.
* Толстова А. З., Данько Я. В. // Бюллетень науки и практики (научный журнал). — № 1. — С. 311—320.
* Шайдуллин Р.В., Айнутдинов Р.А., Айнутдинова Л.М. и др. Центральные органы государственной власти и управления Татарстана (1920-2020 гг.): научно-справочное издание. — Казань: Институт татарской энциклопедии и регионоведения АН РТ, 2017. — 400 с. — ISBN 978-5-902375-21-0.

Яковлева Р. М. // Символ науки. — В. 12. — С. 43—46.

== Сылтамалар ==

* [https://www.ivfrt.ru/invest_programs/frp/ Татарстанның инвестиция-венчур фонды сайты]
* [http://i.tatarstan2030.ru/ Стратегия-2030 сайты]

{{MyTatarstan2020}}

[[Төркем:Татарстан икътисады]]
[[Төркем:Татарстан]]
[[Төркем:Махсус икътисади зоналар]]
{{Сайланган мәкалә}}
Бу биттә кулланылган калып:
Татарстанның инвестицияләү климаты битенә кайтыгыз.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Татарстанның_инвестицияләү_климаты