Мәскәү өлкәсе исемле битнең чыганагын карау

Түбәндәге сәбәпкә бәйле сезнең бу битне үзгәртергә хакыгыз юк:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 2 июл 2024, 08:48
Expiry of block: 2 июл 2025, 08:48
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Зинһар, бу мәгълүматларны барлык мөрәҗәгатьләрегездә дә күрсәтегезче. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Сез бу битнең башлангыч текстын карый һәм күчерә аласыз.
{| class="infobox" style="font-size: 85%; width:360px;"
|style="text-align: center" colspan="2" |[[Россия Федерациясе субъектлары|Россия Федерациясе субъекты]]
|-
|style="border-top:1px solid grey; border-bottom:1px solid grey; background: #a3eea3; font-size: 110%; text-align: center" colspan="2" |<big>'''Мәскәү өлкәсе</big><br />Московская область
<!--Русское название: префикс (например, республика) + имя + постфикс (например, область)-->
{{#if:{{{OfNm1|}}}| <br />'''{{{OfNm1}}}'''<!--Название на другом государственном языке-->
}}{{#if:{{{OfNm2|}}}| <br />'''{{{OfNm2}}}'''<!--Название на третьем государственном языке-->}}
|-
|align="center" colspan="2"|

{| width="100%" 
|align="center" width="150px" style="vertical-align:middle"| {{#if:{{{|<noinclude>-</noinclude>}}}|[[Рәсем:Flag of Moscow oblast.svg|150px]] }}<!--Флаг субъекта федерации-->
|align="center" width="150px" style="vertical-align:middle"| {{#if:{{{FSCoA|<noinclude>-</noinclude>}}}|[[Рәсем:Coat of Arms of Moscow oblast.svg|80px]] }}<!--Герб субъекта федерации-->
|-
|align="center" width="150px" style="background: #f0f0f0"| Байрак
|align="center" width="150px" style="background: #f0f0f0"| Герб
|}

|-
|align="center" colspan="2" style="border-bottom:1px #aaa solid; border-top:1px #aaa solid"| 
[[Рәсем:Map of Russia (2014–2022) - Moscow Oblast.svg|360px]] <!--Субъект Федерации на карте России -->
|- 
| width="140px" style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;"|
'''[[Башкала]]'''<!--Столица/админ. центр-->
| [[Мәскәү]]<!--Назв. столицы/админ. центра-->
|-
| style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;"|
'''[[Мәйдан]]'''
| {{#if:{{{AreaRnk|<noinclude>-</noinclude>}}}|[[Россия Федерациясе субъектларның мәйдан буенча исемлеге|57-нче]] <!--Место в списке-->}}
|-
| style="background: #f0f0f0; text-align: right; padding-right: 5px;"|
- Барлыгы<br />

- Су
|
44 340 км² <ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://www.gks.ru/bgd/free/b10_107/IssWWW.exe/Stg//%3Cextid%3E/%3Cstoragepath%3E::%7Ctab1-01-09.xls |access-date=2013-01-09 |archive-date=2012-10-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121018030426/http://www.gks.ru/bgd/free/b10_107/IssWWW.exe/Stg//%3Cextid%3E/%3Cstoragepath%3E%3A%3A%7Ctab1-01-09.xls |dead-url=yes }}</ref><br />

0,4%
|-

{{#if:{{{PopQty|<noinclude>-</noinclude>}}}|
{{!}} style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;" {{!}}
'''Халык саны'''
{{!}}
{{#if:{{{PopRnk|<noinclude>-</noinclude>}}}|[[Россия Федерациясе субъектларның халык саны буенча исемлеге|2-нче]]<!--Место в списке-->}}
{{!}}-
{{!}} style="background: #f0f0f0; text-align: right; padding-right: 5px;" {{!}}
- Барлыгы<br />

- Халык тыгызлыгы
{{!}} 7 092 941 кеше ([[2010]])<ref name="gks.ru">http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls</ref><br />

165,3 кеше/км²
{{!}}-
}}

{{#if:{{{GDP|<noinclude>-</noinclude>}}}|
{{!}} style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;" {{!}}
'''Тулаем төбәктәге продукт'''
{{!}}
{{#if:{{{GDPRnk|<noinclude>-</noinclude>}}}|[[Россия Федерациясе субъектларның ТРП буенча исемлеге|14-нче]]<!--Место в списке-->}}
{{!}}-
{{!}} style="background: #f0f0f0; text-align: right; padding-right: 5px;" {{!}}
- Барлык, агымдагы бәядә<br />

- Кеше башына
{{!}} 1 796,5 млрд. сум <ref>http://web.archive.org/web/20120619102950/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/vvp/vrp98-10.xls</ref> (2010)<br />

251,8 мең сум
{{!}}-
}}

{{#if:{{{FedDistrNm|<noinclude>-</noinclude>}}}|
{{!}} style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;" {{!}}
'''[[Россия Федерациясенең федераль округлары|Федераль округы]]'''
{{!}} [[Үзәк буе федераль округы|Үзәк]]<!--Название федерального округа-->
{{!}}-
}}

{{#if:{{{EcRegNm|<noinclude>-</noinclude>}}}|
{{!}} style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;" {{!}}
'''[[Россия Федерациясенең икътисади районнары|Икътисади районы]]'''
{{!}} [[Үзәк икътисади районы|Үзәк]]<!--название экономического региона -->
{{!}}-
}}

{{#if:{{{OfLangs|<noinclude>-</noinclude>}}}|
{{!}} style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;" {{!}}
'''[[Рәсми тел|Рәсми тел(ләр)]]'''<!--или Государственные языки, если их больше одного -->
{{!}} [[рус теле]]<!--Ссылки на языки, разделяемые запятой -->
{{!}}-
}}

{{#if:{{{HeadTtl|<noinclude>-</noinclude>}}}|
{{!}} style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;" {{!}}
'''Губернатор''' <!--Наименование должности главы исполнительной власти субъекта Федерации (Президент/губернатор/и т.д.)-->
{{!}} Андрей Воробьёв <!--Фамилия, Имя Отчество-->
{{!}}-
}}

{{#if:{{{CadNo|<noinclude>-</noinclude>}}}|
{{!}} style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;" {{!}}
'''[[Россия Федерациясе субъектларның кодлары|РФ субъекты коды]]'''
{{!}} 50<!--Код субъекта РФ-->
{{!}}-
}}

| style="background: #a3eea3; text-align: right; padding-right: 5px;" |
'''[[Россия сәгать пояслары|Сәгать поясы]]'''
| MSK ([[UTC+4]])<!--Часовой пояс относительно UTC -->
|-
|}
'''Мәскә́ү өлкәсе́''' ({{lang-ru|Московская область}}, ''Подмосковье'')  – [[Россия Федерациясе]]нең Европа өлеше субъекты. Өлкә үзәге – [[Мәскәү]] шәһәре (өлкә составына керми).

== География ==
=== Чиктәшлек ===
{|class="wikitable"
 !Як!![[Россия Федерациясе субъектлары|РФ субъекты]] яки дәүләт
 |-
 | [[Төньяк]]-[[көнбатыш]]|| [[Тверь өлкәсе]]
 |-
 | [[Төньяк]]|| [[Ярославль өлкәсе]]
 |-
 | [[Төньяк]]-[[көнчыгыш]]<br>[[Көнчыгыш]]|| [[Владимир өлкәсе]]
 |-
 | [[Көньяк]]-[[көнчыгыш]]|| [[Рязань өлкәсе]]
 |-
 | [[Көньяк]]|| [[Тула өлкәсе]]
 |-
 | [[Көньяк]]-[[көнбатыш]]|| [[Калуга өлкәсе]]
 |-
 | [[Көнбатыш]]|| [[Смоленск өлкәсе]] ([[Гагарин районы (Смоленск өлкәсе)|Гагарин районы]])
 |-
 | ''Үзәк||''[[Мәскәү]] [[федерация әһәмияте шәһәре]]''
 |}
Мәскәү өлкәсе [[Көнчыгыш Европа тигезлеге]]нең үзәгендә, [[Ука]] һәм [[Идел]] елгалар арасында, катнаш һәм яфраклы урманнары чигендә урнашкан.

=== Климат ===
Климат — уртача континенталь, июльнең уртача температурасы — +17…+18 °С, гыйнварның уртача температурасы — -10…-11 °С. Уртача еллык явым-төшем күләме 450 мм (көньяк-көнчыгыш) — 650 мм (төньяк, көнбатыш).

=== Елгалар ===
Мәскәү өлкәсе елгалары тулысынча Идел бассейнына карыйлар. Өлкәненң төньягы аша Иделне Мәскәү белән тоташтыручы судно йөрешле [[Мәскәү исемендәге канал]] үтә.

== Тарих ==
Мәскәү өлкәсе 1929 елда туды. Тарихи яктан Мәскәү губернасына карый. 36 районнан, 31 каланан һәм 5 Ябык административ-территориаль территориаль берекмәсен тора.

== Халык ==
Халык саны буенча Мәскәү өлкәсе, [[Мәскәү]]дән генә калышып, икенче урыныда тора. Шәһәр халкы 81,4 % тәшкил итә.

=== Милли состав ===
2002 ел:
* [[Руслар]] – 6 022 763 кеше
* [[Украиннар]] – 147 808 кеше
* [[Татарлар]] – 52 851 кеше
* [[Беларуслар]] – 42 212 кеше
* [[Әрмәннәр]] – 39 660 кеше
* [[Мордва]] – 21 856 кеше
* [[Әзериләр]] – 14 651 кеше
* [[Чуашлар]] – 12 530 кеше
* [[Молдаваннар]] – 10 418 кеше
* [[Яһүдләр]] – 9 899 кеше
* [[Гөрҗиләр]] – 9 888 кеше
* [[Алманнар]] – 4 607 кеше
* [[Үзбәкләр]] – 4 183 кеше
* [[Башкортлар]] – 3 565 кеше
* [[Таҗиклар]] – 3 404 кеше
* [[Кореялылар]] – 3 232 кеше
* [[Марилар]] – 2 554 кеше
* [[Казакълар]] – 2 493 кеше
* [[Осетиннар]] – 2 389 кеше
* [[Лезгиннар]] – 2 130 кеше
* [[Чеченнар]] – 1 941 кеше
* [[Юнаннар]] – 1 850 кеше
* [[Арлар]] – 1 847 кеше
* [[Болгар (славяннар)|Болгар]] – 1 511 кеше
* [[Чегәннәр]] – 1 511 кеше
* [[Аварлар]] – 1 2428 кеше
* [[Литвалар]] – 1 172 кеше
* Үз милләтен әйтмәгән кешеләр саны – 172 090

=== Торак пунктлар ===
<p style="text-align:center;">'''Мәскәү өлкәсе торак пунктлары'''</p>
{| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%; border-collapse:collapse;"
|-
! rowspan=11 | {{Tnavbar|Крупнейшие города РФ|plain=1}}
[[Рәсем:Balashikha-station.jpg|border|115px]]<br />[[Балашиха]]<br />[[Рәсем:Centre of Podolsk 1.jpg|115px|border]]<br />[[Подольск]]<br />
! align=center style="background:#e9e9e9; border-right: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd;" | №
! align=left style="background:#f5f5f5; border-right: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd; padding: 0px 5px" | Шәһәр
! align=center style="background:#f5f5f5; border-right: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd;" | Халык саны
! align=center style="background:#e9e9e9; border-right: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd;" | №
! align=left style="background:#f5f5f5; border-right: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; padding: 0px 5px" | Шәһәр
! align=center style="background:#f5f5f5; border-right: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | Халык саны
! rowspan=11 | {{Tnavbar|Крупнейшие города РФ|plain=1}}
[[Рәсем:24 Olimpiyskiy Prospekt, Mytishchi.jpg|border|115px]]<br />[[Мытищи]]<br />[[Рәсем:Kosmonsvtov8.jpg|border|115px]]<br />[[Королёв]]<br />
|- 
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd " | 1 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Балашиха]]''' || 215 353 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 11 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Серпухов]]''' || 126 496
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 2 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Химки]]''' || 207 125 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 12 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Орехово-Зуево]]''' || 120 620
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 3 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Подольск]]''' || 187 956 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 13 || align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Красногорск]]''' || 116 738
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 4 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Королёв]]''' || 183 452 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 14 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Сергиев-Посад]]''' || 110 878
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 5 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Мытищи]]''' || 173 341 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 15 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Щёлково]]''' || 110 380
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 6 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Люберцы]]''' || 171 978 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 16 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Пущино]]''' || 102 840
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 7 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Электросталь]]''' || 155 324 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 17 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Жуковский (Мәскәү өлкәсе)|Жуковский]]''' || 102 729
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 8 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Коломна]]''' || 144 642 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 18 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Ногинск]]''' || 99 762
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 9 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Одинцово]]''' || 139 021 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 19 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Раменское]]''' || 96 355
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-right: 1px solid #ddd" | 10 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Железнодорожный (шәһәр)|Железнодорожный]]''' || 131 729 || align=center style="background:#f0f0f0; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 20 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Домодедово]]''' || 96 123
|-
| colspan="11" align=right style="background:#f5f5f5; border-top: 1px solid #ddd; padding: 0 10px" | ''[[Бөтенроссия халык санын алу, 2010|2010 елның җанисәбе буенча]]<ref name="gks.ru"/>''
|}<noinclude>
{{clear}}

== Административ-территориаль бүленеше ==
{{Main|Мәскәү өлкәсе административ-территориаль бүленеше}}
=== Муниципаль районнары ===
{{Мәскәү өлкәсең муниципаль районнары<!--Муниципальные районы Московской области-->}}

=== Административ-территориаль берәмлекләр исемлеге ===
{|
|- style="vertical-align: top;"
|'''Районнар'''
* [[Волоколамск районы]]
* Воскресенск районы
* Дмитров районы
* Егорьевск районы
* Зарайск районы
* Истра районы
* Кашир районы
* [[Клин районы]]
* Коломна районы
* Красногорск районы
* Ленино районы
* Лотошино районы
* Луховицы районы
* Люберцы районы
* [[Можайск районы (Мәскәү өлкәсе)|Можайск районы]]
* Мытищи районы
* [[Наро-Фоминск районы]]
* Ногинск районы
|

* Одинцово районы
* Озёры районы
* Орехово-Зуево районы
* Павловский-Посад районы
* Подольск районы
* Пушкин районы
* Раменское районы
* [[Руза районы]]
* Сергиев-Посад районы
* Серебряные-Пруды районы
* Серпухов районы
* Солнечногорск районы
* Ступино районы
* Талдом районы
* Чехов районы
* Шатур районы
* [[Шаховская районы]]
* Щёлково районы

|'''Өлкә буйсынудагы шәһәрләр'''
* Бронницы
* Дзержинский
* Долгопрудный
* [[Домодедово]]
* Дубна
* Железнодорожный
* Жуковский
* Звенигород
* Ивантеевка
* Климовск
* Коломна
* Королёв
* Котельники
* Красноармейск
* Лобня
|

* Лосино-Петровский
* Лыткарино
* Орехово-Зуево
* [[Подольск]]
* Протвино
* [[Пущино]]
* Реутов
* Рошаль
* Серпухов
* Фрязино
* Химки
* Черноголовка
* Электрогорск
* Электросталь
* Юбилейный
|'''Ябык административ-территориаль берәмлекләре'''
* Краснознаменск
* Власиха
* Восход
* Звёздный-городок
* Молодёжный
|
|}

== Мәскәү өлкәсендә туган танылган шәхесләр ==
* [[Руслан Әхмәтов]] ''([[1940]]-[[2005]])'' — кино һәм театр артисты, ''Россиянең атказанган артисты ([[2003]]).''
* [[Равил Исьянов]] — татар чыгышлы Америка кино артисты.
* [[Владимир Васильев (депутат)|Владимир Васильев]] — Россия Дәүләт думасы депутаты.
* [[Максим Шакиров]] ''([[1967]], [[Ногинск]])'' — спортчы (''альпинизм''), «Красная звезда» [[гәҗит]]е корреспонденты ([[1999]]).
* [[Габдрахман Кадыйров]] ''([[1941]], [[Шатур]]—[[1993]], [[Сочи]])'' — спортчы (''спидвей, мотоузыш''), 6 тапкыр дөнья чемпионы.
* [[Дмитрий Живов]] ''([[1896]], Селиваниха—[[1938]])'' — [[КПСС|фирка]] эшлеклесе.
* [[Михаил Касьянов]] ''([[1957]], Солнцево)'' — [[Россия Федерациясе Хөкүмәте|РФ хөкүмәте]] рәисе (''[[2000]]-[[2004]]''), '''ПАРНАС''' фиркасе рәисе (''[[2015 ел]]дан'').
* [[Нина Дорошина]] ''([[1934]], Лосиноостров — [[2018]], [[Мәскәү]])'', кино һәм театр актрисасы, театр педагогы, РСФСР халык артисты.
* [[Павел Фәхертдинов]] (''1982, [[Электросталь]]'') ― россияле шагыйрь, музыкант, автор-башкаручы.

== Шулай ук карагыз ==
* [[Мәскәү губернасы]]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}


{{Россия субъектлары}}

[[Төркем:Мәскәү өлкәсе]]
Бу биттә кулланылган калып:
Мәскәү өлкәсе битенә кайтыгыз.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Мәскәү_өлкәсе