Ләйлә вә Мәҗнүн (Фөзүли) исемле битнең чыганагын карау

Түбәндәге сәбәпкә бәйле сезнең бу битне үзгәртергә хакыгыз юк:

Ваш IP-адрес находится в диапазоне, который был заблокирован на всех вики-сайтах Фонда Викимедиа.

Блокировка наложена участником ‪EPIC‬ . В качестве причины указана Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Начало блокировки: 2 июл 2024, 08:48
Конец блокировки: 2 июл 2025, 08:48

Ваш текущий IP-адрес: 206.189.44.186 . The blocked range is 206.189.32.0/20.

Зинһар, бу мәгълүматларны барлык мөрәҗәгатьләрегездә дә күрсәтегезче. Если вы считаете, что вас заблокировали по ошибке, вы можете найти дополнительную информацию на странице Недопустимость использования открытых прокси-серверов.

Для обсуждения блокировки, пожалуйста, оставьте запрос на Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Сез бу битнең башлангыч текстын карый һәм күчерә аласыз.

{{Башка мәгънәләр1|Ләйлә вә Мәҗнүн|Ләйлә вә Мәҗнүн (мәгънәләр)}}{{Әдәби әсәр|Жанр=Лиро-эпик әсәр}}

'''Ләйлә вә Мәҗнүн''' ({{lang-az|Leyli və Məcnun}}, لیلی و مجنون) — [[XVI гасыр]]ның бөек шагыйре [[Мөхәммәт Фөзүли]] тарафыннан [[1536 ел]]да [[әзери теле]]ндә иҗат ителгән лиро-эпик шигъри әсәр<ref name="iranica3" />. Шагыйрьнең иң даһи әсәре булып санала<ref name="БСЭ">Лейли и Меджнун (Физули) — Зур совет сүзлеге мәкаләсе</ref>. Әсәр [[Багдад]]ның госманлы хакиме Өвәйс пашага багышланган. Әсәр 3096 [[бәет]]тән гыйбарәт. Бу әсәр нигезендә [[1907 ел]]да Өзәер Хаҗибәев тарафыннан беренче [[опера]] иҗат ителә<ref name="iranica3" />.

== Ачыклама ==
[[Мөхәммәт Фөзүли|Фөзүли]] әсәре [[Әзери теле|әзери]] [[Фольклор|халык авыз иҗаты]] мотивларына нигезләнгән һәм Шәрыкъ классиклары традицияләрен дәвам итә<ref name="БСЭ2">Физули Мухаммед Сулейман оглы — [[Зур совет энциклопедиясе]] мәкаләсе</ref>. Бу җәһәттән әдипләрдән беренче булып [[Фарсылар|фарсы]] классик шагыйре [[Низами Гәнҗәви]] исеме ассызыклана<ref name="БСЭ2" />. [[Низами Гәнҗәви]] беренче булып [[Гарәпләр|гарәп]] легендалары нигезендә  "Ләйлә вә Мәҗнүн" әсәрен иҗат итә.<ref>{{Из|Зур энциклопедия сүзлеге|http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/177278|заглавие=Ләйлә менән Мәжнүн}} мәкаләсе</ref> [[Мөхәммәт Фөзүли]] әсәренең төп аермасы буларак 22 [[Газәл (жанр)|газәл]]. 2 мөрәббә, 2 [[мөнәҗәт]] кертүе билгеләнә.<ref name="iranica3">{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/fozuli|title=FOŻŪLĪ, MOḤAMMAD – Encyclopaedia Iranica|publisher=www.iranicaonline.org|accessdate=2019-02-04}}</ref>

Әсәрнең төп каһарманы Кәйс исемле шагыйрь тормышының мәгънәсен мәхәббәттә эзли.<ref>[https://www.academia.edu/7438145/МИФИЧЕСКИЙ_КАМЕНЬ_ЙАДА_В_ЛИТЕРАТУРЕ_И_ФОЛЬКЛОРЕ_ТЮРКСКИХ_НАРОДОВ_стр.133 Мифический камень Йада в литературе и фольклоре тюрских народов] www.academia.edu</ref> Сыйнфый-дини кагыйдәләр аның юлында киртә булып баса. Үзе яшәгән даирә кешеләре тарафыннан Кәйс тилергән булып күрелә һәм аңа "Мәҗнүн" дигән кушамат тагыла. Әсәрнең төп бәрешеле буларак, Кәйснең сылу Ләйләгә карата мәхәббәте аркасында нык гаеплүе ята. Әсәр ахырында мистик агымнар көчәйсә дә, автор чын кешелекле мәхәббәт хисләрен тирән тасвирлауга ирешә<ref name="БСЭ" />.

[[Россия фәннәр академиясе|Россия Фәннәр Академиясенең]] Шәркыять институтында  «Ләйлә вә Мәҗнүн» кулъязмаларының 12 исемлеге саклана.<ref>''Дмитриева Л. В.'' Исторические и поэтические тюркоязычные рукописи и их творцы (по материалам собрания Института востоковедения Академии наук СССР) // Советская тюркология. — 1982. — № 5. — С. 73.</ref>

{{Портал|Әдәбият}}

== Ләйлә вә Мәҗнүн дөньясы ==
Әйләнә-тирә Фөзүли әсәрендә тирән һәм киң сурәтләнә.

* Төрле ландшафтлардан сахраларга әһәмият бирелә.
* Терлекләрдән ут күбәләге (''pərvanə''), [[былбыл]] (''bülbül''), күгәрчен (''kəbutər''), [[йор]] (''qəzal''), [[Боланнар|болан]] (''gəvəzn''), [[бүре]] (''gürg''), [[төлке]] (''rubah''), [[арыслан]] (''arslan'', ''şir''), [[юлбарыс]] (''pələng'') и [[каплан]](''qaplan'') тасвирлана;
* Үсемлекләрдән — роза (''gül''), лалә (''lalə''), нәргис (''nərgis''), самшит (''şümşad'') һәм кипарис (''sərv'');
* Илләрдән — [[Рум]] (''Rum''), [[Сүрия|Шәм]] (''Şam''), [[Согуд Гарәбстаны]] (''Nəcd''), [[Хиҗаз]] (''Hicaz''), [[Иран]]ның Хорасан өлкәсе (''Xorasan'');
* [[Планета]]лардан — [[Чулпан (планета)|Чулпан]], [[Юпитер (планета)|Юпитер]] (''Müştəri'', ''Bərcis''), [[Меркурий (планета)|Меркурий]] (''Ütarid''), [[Марс (планета)|Мәрих]] (''Bəhram'') и [[Сатурн (планета)|Сатурн]] (''Keyvan'');
* Йолдызлыклардан — [[Хәмәл йолдызлыгы|Хәмәл]] (''Həməl''), [[Гакрәп]] (''Əqrəb'') и [[Өлкәр]] (''Sürəyya'');
* Халыклардан: [[Төрки халыклар|төркиләр]] (''тürk'') һәм [[гарәпләр]] (''ərəb'').

== Галерея ==
<gallery widths="200" heights="150" class="center">
Файл:Mejnun in the desert.png|Мәҗнүн сахрада. Азәрбайҗан милли гыйлем академиясенең Кулъязмалар институты
Файл:Miniature for Leyli and Majnun poem by Fuzuli 2.jpg|Фөзүлинең "Ләйлә вә Мәҗнүн"енә караган [[XVIII гасыр]] миниатюрасы
Файл:Fuzuli. leyli ve mecnun2.png|Ләйлә вә Мәҗнүн, [[Мө��әммәт Фөзүли|Фөзүли]]
Файл:Məhəmməd Füzulinin xatirəsinə həsr olunmuş gümüş sikkə-arxa.gif|Мәҗнүн төшерелгән тәңкә (Азәрбайҗан). Фөзүлинең 500 еллына багышланган.
</gallery>

== Чыганаклар ==

* ''Дмитриева Л. В.'' Исторические и поэтические тюркоязычные рукописи и их творцы (по материалам собрания Института востоковедения Академии наук СССР) // Советская тюркология. — 1982. — № 5.
* [http://www.iranica.com/articles/fozuli] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120122024832/http://www.iranica.com/articles/fozuli |date=2012-01-22 }}{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/fozuli|title=FOŻŪLĪ, MOḤAMMAD – Encyclopaedia Iranica|publisher=www.iranicaonline.org|accessdate=2019-02-04}}
* [https://www.academia.edu/7438145/%D0%9C%D0%98%D0%A4%D0%98%D0%A7%D0%95%D0%A1%D0%9A%D0%98%D0%99_%D0%9A%D0%90%D0%9C%D0%95%D0%9D%D0%AC_%D0%99%D0%90%D0%94%D0%90_%D0%92_%D0%9B%D0%98%D0%A2%D0%95%D0%A0%D0%90%D0%A2%D0%A3%D0%A0%D0%95_%D0%98_%D0%A4%D0%9E%D0%9B%D0%AC%D0%9A%D0%9B%D0%9E%D0%A0%D0%95_%D0%A2%D0%AE%D0%A0%D0%9A%D0%A1%D0%9A%D0%98%D0%A5_%D0%9D%D0%90%D0%A0%D0%9E%D0%94%D0%9E%D0%92_%D1%81%D1%82%D1%80.133 Мифический камень Йада в литературе и фольклоре тюрских народов] www.academia.edu

== Искәрмәләр ==
<references />

== Шулай да карагыз ==

* [[Мөхәммәт Фөзүли]]
* [[Низами Гәнҗәви]]

[[Төркем:Азәрбайҗан әдәбияты]]
[[Төркем:Шәрык әдәбияты]]

Бу биттә кулланылган калып:

Ләйлә вә Мәҗнүн (Фөзүли) битенә кайтыгыз.

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Ләйлә_вә_Мәҗнүн_(Фөзүли)