Александр Колчак исемле битнең чыганагын карау

Түбәндәге сәбәпкә бәйле сезнең бу битне үзгәртергә хакыгыз юк:

Ваш IP-адрес находится в диапазоне, который был заблокирован на всех вики-сайтах Фонда Викимедиа.

Блокировка наложена участником ‪EPIC‬ . В качестве причины указана Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Начало блокировки: 2 июл 2024, 08:48
Конец блокировки: 2 июл 2025, 08:48

Ваш текущий IP-адрес: 206.189.44.186 . The blocked range is 206.189.32.0/20.

Зинһар, бу мәгълүматларны барлык мөрәҗәгатьләрегездә дә күрсәтегезче. Если вы считаете, что вас заблокировали по ошибке, вы можете найти дополнительную информацию на странице Недопустимость использования открытых прокси-серверов.

Для обсуждения блокировки, пожалуйста, оставьте запрос на Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Сез бу битнең башлангыч текстын карый һәм күчерә аласыз.

{{Дәүләт эшлеклесе
 | исем          = Александр Колчак 
 | чын исем     = Александр Василиьевич Колчак 
 | рәсем              =
 | автограф             = Aleksandr Kolchak Signature.svg
 | тәртип              = 
 | титул                = Россиянең Югары Хакиме
| байрак = Verhovny Pravitel flag.png
| байрак2           = Kolchak (blason).jpg
 | чорбаш         = [[18 ноябрь]] [[1918]]
 | чоразак          = [[4 гыйнвар]] [[1920]]
 | аңа кадәр       = вазифа барлыкка килде
 | дәвамчысы             = юк
 | тәртип2            = 
 | титул2              = Россия хөкүмәтенең хәрби һәм диңгез министры
| байрак2 = Flag of Russia.svg
| байрак2_2           = Kolchak (blason).jpg
 | чорбаш2        =  [[5 ноябрь|5]]
 | чоразак2          =  [[18 ноябрь]] [[1918]]
 | аңа кадәр2     = 
 | дәвамчысы2           =Михаил Смирнов (диңгез министры), Николай Степанов (хәрби министры)
 | хезмәт еллары        = 1968 — 1973
 | иялек       = {{Байрак|Россия}} [[Россия империясе]]<br/>{{Байрак|Россия}} [[Россия дәүләте]]
 | дәрәҗә               = [[адмирал]]
 | гаскәр төре            = Флот
 | сугышлар һәм бәрелешләр               = [[Рус-япон сугышы]]<br />[[Беренче бөтендөнья сугышы]]<br />[[Россия ватандашлар сугышы]]
 | туу датасы        = 16.11.1874
 | туу урыны = {{туу урыны|Александровское|Санкт-Петербургда|Санкт-Петербург}}, [[Санкт-Петербург губернасы]], [[Россия империясе]]
 | үлем датасы          = 7.2.1920
 | үлем урыны         = [[Иркутск]]
 | дин         = [[Православлык]]
 | хатын              =
 | балалар                 =
 | әти                =
 | әни                 =
 | бүләкләр              = {{I дәрәҗә Изге Анна ордены}}{{II дәрәҗә Изге Анна ордены}}{{IV дәрәҗә Изге Анна ордены}} [[Файл:Port-Artur Kreuz ofizier.jpg|80px|border|link=«Порт-Артур өчен» Хач|«Порт-Артур өчен» Хач]], һ.б.
{{{!}}
{{!}}
{{!}}}
 | сайт                 = 
}}'''Александр Василий улы Колчак''' ({{lang-ru|Александр Васильевич Колчак}}, {{СС|4 ноябрь|1874|16 ноябрь}}, Александровское, [[Санкт-Петербург губернасы]] — [[7 февраль]] [[1920]], [[Иркутск]]) — [[Россия]] хәрби һәм сәяси эшлеклесе, флот башлыгы, океаннарны өйрәнүче галим.

Адмирал ([[1918]], үзе үзенә билгеләгән, патша чорында рәсми бирелгән дәрәҗә — вице-адмирал). [[Рус-япон сугышы]] катнашучысы. [[Беренче Бөтендөнья сугышы]] вакытында [[Балтыйк флоты]]ның миналар {{comment|төмәне|дивизиясе}} (1915—1916) һәм [[Rusiäneñ Qara diñgez flotı|Кара диңгез флоты]] (1916—1917) белән җитәкчелек иткән. [[Георгий ордены]] кавалеры. [[Россия ватандашлар сугышы]] вакытында — [[Аклар хәрәкәте]] юлбашчысы. Россиянең Югары Хакиме (1918—1920). Рус Армиясенең Баш сәргаскәре ([[Деникин]] киткәннән соң, чынында Себердә генә Ак гаскәр җитәкчесе).
== Тәрҗемәи хәл ==
Александр Колчак [[Санкт-Петербург губернасы]]ның Александровское авылында (хәзер [[Санкт-Петербург]] шәһәренең тарихи районы) диңгез офицеры гаиләсендә туган. 1885—1888 елларда 6-нче Петербург классик гимнзиясендә укыган, андагы 8 класстан 3-не генә тәмамлаган. 1888—1894 елларда Диңгез укуханәсендә [[(1891 ел]]дан — Диңгез кадет корпусы) укыган.

1900—03 һәм 1908—11 еллардагы поляр экспедицияләре катнашучысы. 1906—1909, 1911—1914 елларда Диңгез Генераль Штабында хезмәт иткән.
=== Беренче бөтендөнья сугышы ===
Беренче Бөтендөнья сугышы вакытында Балтыйк флотының миналар {{comment|төмәне|дивизиясе}} (1915—1916) һәм Кара диңгез флоты (1916—1917) белән җитәкчелек иткән. [[1917 ел]]ның июлендә отставкага чыга.

[[Февраль Инкыйлабы]] вакытында [[Николай II]] тәхеттән китүне яклаган.

Билгесез сәбәпләр буенча [[АКШ]]ка һәм [[Британия]]гә [[1917]] елның ахырында киткән. 
=== Ватандашлар сугышы ===
[[1918]] елның октябрендә инглиз генералы А. Нокс белән [[Омски]]га килә һәм [[Себер]] хөкүмәте җитәкчесе итеп билгеләнгән.

[[1918]] елның  18 ноябрендә чит ил көчләренә, интервентларга таянып дәүләт түнтәрелешен ясаган һәм хәрби диктатураны урнаштырган. Директорияне (Вакытлы Хөкүмәтенең мирасчысы) бәреп төшергәннән соң Колчак үзенең сәяси көндәшләрен үтерә, шул көннәрдә 1500-2000 кеше Омскидә үтерелгән.

Түнтәрелештән соң беренче утырышта фетнәчеләр Колчакка [[адмирал]] дәрәҗәсен бирәләр.

Колчак диктатурасы вакытында Себердә вәхши, мәрхәмәтсез ысуллар кулланылган, нәтиҗәдә Колчакка каршы нык партизан хәрәкәте башланган. Большевиклардан качкан крестьяннар яңадан кызылларга кушыла, чөнки аларның хакимияте йомшакрак булып чыккан.

Крестьян күтәрелешләрен һәм партизан хәрәкәтен бастырыр өчен Колчак аяусыз ысулларын куллануга чакырган. Колчак гаскәрләренең иң рәхимсез генералы - Сергей Розанов булган, ул дистә Себер авылын белән б��лалары, хатыннары, картлары яндырып бетергән, шулай ук "децимация" тәртибен кулланган (һәр унынчы үтерелә).

Колчакка каршы хәрәкәте һәм уңышлы [[Кызыл Гаскәр]] һөҗүме нәтиҗәсендә [[1919]] елда Колчак гаскәрләре тар-мар ителгән.

[[1920]] елда эсер-меньшевик Политцентры (Сәяси Үзәк) Колчакны кулга алалар, соңрак большевикларга җибәрелә.

Ревком карары нәтиҗәсендә төрмәдә (яр буенда түгел) атып үтерелгән.

== Эшчәнлеге бәяләре ==
Себер халыкларында "колчаковщина" — тискәре диктаторлык ысуллар, ватандашлар кешеләренә карата мәрхәмәтсез сәясәт дип йөртелгән.

XIX — XX гасыр башындагы эре поляр аръягын тикшерүчеләрдән берсе, берничә рус поляр экспедицияләренең катнашучысы.

Россия тарихында Колчак - бик каршылыклы шәхес, "бик яхшы Төньяк, поляр тикшеренүче, галим, ләкин начар гаскәр башлыгы һәм сәяси эшлекле, бернинди җитди сугыш җиңә алмаган" кайбер Россиядән качкан мөһаҗирләр дип әйткәннәр.

== Истәлек ==
* Колчак исемен [[Кара диңгезе]]ндәге [[:ru:Осторв Колчака|утрау]] йөртә (исеме 1901 елда кушылган, 1937—2005 елларда — Расторгуев утравы, 2005 елда исем кайтарылган).<ref>http://www.zonazakona.ru/law/ukaz/8533/</ref>

== Галерея ==
<gallery perrow=4 heights="200px" widths="200px">
KolchakOnTaimyr.jpg|Поляр экспедиясендә, [[1900]]/[[1901]] ел
Kochak AV 1917.jpg|1917
Kolchak last photo.png|Соңгы фото, 1920
</gallery>
== Моны да карагыз ==
* [[Адмирал (фильм)]]
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
== Тышкы сылтамалар ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=U4Wvzd7xFeY Адмирал Колчак и Соединённые Штаты. Российский Дальний Восток.]
* [http://belrussia.ru/page-id-400.html]

[[Төркем:Россия сәясәтчеләре]]

Бу биттә кулланылган калып:

Александр Колчак битенә кайтыгыз.

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Александр_Колчак