Urfa Adamı

Urfa Adamı, diğer adıyla Balıklıgöl Heykeli, Şanlıurfa ili Balıklıgöl kazı alanı civarında 1990'lı yıllarda bulunan, gerçek insan boyutlarında ve formundaki tarih öncesi heykeldir.

193 cm boyu, 54 cm genişliği ve 63 cm kalınlığındaki kireç taşından heykelin nerede, nasıl ve ne amaçla yapılıp kullanıldığını kestirmeye yardım edecek herhangi bir somut veri yoktur.^[1] M.Ö. 11.000 ila 9.500’lü yıllar arasında yontulduğu tahmin edilmektedir.^[2] Gerçek insan boyutlarında ve formunda yapılmış (bilinen/bulunan) en eski heykeldir.^[2] Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi'nde sergilenir.^[3]

Balıklıgöl’ün hemen kuzeyinde, eski Urfa evlerinin altında, büyük su kaynaklarının yanında olduğu anlaşılan Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem'e ait büyük bir yerleşimde ortaya çıkarılmıştır. Üç ana parçaya kırılmış halde bulunmakla birlikte genel bütünlüğünü korumaktadır.

Bir erkeği betimlediği düşünen heykelin yüz hatları tam belirgin değildir. Derin göz çukurlarına siyah obsidyen parçalar yerleştirilmiştir.^[4] Göğüs bölgesinde V şeklinde takıyı andıran bir şekle sahiptir. Ayakları yoktur. Saçları ve sakalı kazınmış (tıraşlı) ve ağızsız olarak resmedilmiştir. Ağzının olmaması konusuna, yüzde maske olduğu için ağzın görünmediği, betimlenen kişinin bazı sırları sakladığının göstergesi olduğu^[5] gibi açıklamalar getirilmiştir. Elleri göbek hizasında önden bitişiktir. Heykelin sergilendiği Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi'nin eser kataloğunda "heykelin esas olarak erkek cinselliğini sembolize ettiğinden kuşku yoktur" ifadesi yer almaktadır.^[1]

Keşif

Heykel inşaat çalışmaları sırasında bulunmuştur ve buluntu yeri tam olarak kaydedilmemiştir, ancak yakınlardaki Urfa Yeni-Yol Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A alanından gelmiş olabilir. Burası Urfa çevresinde bilinen diğer Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A yerleşimlerinden çok uzakta değildir: Göbekli Tepe (yaklaşık 10 kilometre) ve Gürcütepe. 1993 yılında Balıklıgöl'deki Yeni Yol caddesinde, 1997'den itibaren bir Çanak Çömlek Öncesi Neolitik alanın araştırıldığı aynı yerde keşfedildiği bildirilmektedir.^[6] Heykelin MÖ 9000 yıllarına ait olduğu düşünülmektedir ve genellikle dünyanın bilinen en eski heykeli olduğu iddia edilmektedir.^[7]^[8]

Bağlam

Urfa Adamı'ndan önce, Löwenmensch heykelciği (yaklaşık MÖ 40.000), Dolní Věstonice Venüsü (yaklaşık MÖ 30.000), Willendorf Venüsü (yaklaşık MÖ 25000) veya gerçekçi Brassempouy Venüsü (yaklaşık MÖ 25000) gibi Üst Paleolitik dönemden çok sayıda küçük boyutlu heykelcik bilinmektedir.

Urfa Adamı'ndan biraz daha sonra, Çanak Çömlek Öncesi Neolitik C, Ain Ghazal Heykelleri gibi antropomorfik heykeller Levant'tan bilinmektedir.

Detaylar

Heykelin bir başka görünümü
Göz çukurlarında obsidyen taşlar bulunan Urfa adamı portresi
Urfa adamının başı

Ayrıca bakınız

Mezopotamya sanatı

Kaynakça

^ ^a ^b Denk, Erdem (2 Nisan 2022). "Balıklıgöl Heykeli". aktuelarkeoloji.com.tr. 29 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.
^ ^a ^b "Urfa Adamı: Urfa Adamı Heykeli haberi". Arkeolojik Haber. 25 Ağustos 2019. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.
^ "Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi - Şanlıurfa". Kulturportali.gov.tr sitesi. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2022.
^ Özcan, Emine Sonnur (Temmuz 2014). "Göbeklitepe" (PDF). Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2022.
^ Özdemir, Muammer; Arslantaş, Yüksel (20 Mayıs 2021). "NEOLİTİK DÖNEM ÖLÜM RİTÜELLERİNDE MASKE". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 31 (2): 1041-1054. doi:10.18069/firatsbed.870365. ISSN 1300-9702. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.
^ Collins, Andrew (2014). Gobekli Tepe: Genesis of the Gods: The Temple of the Watchers and the Discovery of Eden (İngilizce). Simon and Schuster. s. 66. ISBN 9781591438359.
^ Garrard-Burnett, Virginia; Yildirim, Yetkin (2011). Flying with Two Wings: Interreligious Dialogue in the Age of Global Terrorism (İngilizce). Cambridge Scholars Publishing. s. 133. ISBN 9781443832243.
^ Schmidt, Klaus (2006). Sie bauten die ersten Tempel. Das rätselhafte Heiligtum der Steinzeitjäger. Die archäologische Entdeckung am Göbekli Tepe. München: Beck. s. 288. ISBN 978-3-406-68806-5. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.

[:0-1] Denk, Erdem (2 Nisan 2022). "Balıklıgöl Heykeli". aktuelarkeoloji.com.tr. 29 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.

[:1-2] "Urfa Adamı: Urfa Adamı Heykeli haberi". Arkeolojik Haber. 25 Ağustos 2019. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.

[3] "Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi - Şanlıurfa". Kulturportali.gov.tr sitesi. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2022.

[4] Özcan, Emine Sonnur (Temmuz 2014). "Göbeklitepe" (PDF). Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2022.

[5] Özdemir, Muammer; Arslantaş, Yüksel (20 Mayıs 2021). "NEOLİTİK DÖNEM ÖLÜM RİTÜELLERİNDE MASKE". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 31 (2): 1041-1054. doi:10.18069/firatsbed.870365. ISSN 1300-9702. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.

[AC2-6] Collins, Andrew (2014). Gobekli Tepe: Genesis of the Gods: The Temple of the Watchers and the Discovery of Eden (İngilizce). Simon and Schuster. s. 66. ISBN 9781591438359.

[7] Garrard-Burnett, Virginia; Yildirim, Yetkin (2011). Flying with Two Wings: Interreligious Dialogue in the Age of Global Terrorism (İngilizce). Cambridge Scholars Publishing. s. 133. ISBN 9781443832243.

[SCH1-8] Schmidt, Klaus (2006). Sie bauten die ersten Tempel. Das rätselhafte Heiligtum der Steinzeitjäger. Die archäologische Entdeckung am Göbekli Tepe. München: Beck. s. 288. ISBN 978-3-406-68806-5. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.

[1]