Tetraetilkurşun
| |
| |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
Tercih edilen IUPAC adı Tetraethylplumbane | |
Tetraetilplumban | |
Diğer adlar kurşun tetraetil Tetraetilplumban kurşun | |
| Tanımlayıcılar | |
3D model (JSmol)
|
|
| Kısaltmalar | TEL |
| 3903146 | |
| ChEBI | |
| ChemSpider | |
| ECHA InfoCard | 100.000.979 |
| EC Numarası |
|
| 68951 | |
| MeSH | Tetraethyl+lead |
PubChem CID
|
|
| RTECS numarası |
|
| UNII | |
| UN numarası | 1649 |
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
|
|
| |
| |
| Özellikler | |
| Kimyasal formül | C8H20Pb |
| Molekül kütlesi | 323,44 g mol−1 |
| Görünüm | renksiz sıvı |
| Koku | hoş, tatlı[1] |
| Yoğunluk | 1,653 g cm−3 |
| Erime noktası | -136 °C (-213 °F; 137 K) |
| Kaynama noktası | 84 ila 85 °C (183 ila 185 °F; 357 ila 358 K) 15 mmHg |
| Çözünürlük (su içinde) | 200 parts per billion (ppb) (20 °C)[1] |
| Buhar basıncı | 0.2 mmHg (20 °C)[1] |
| Kırınım dizimi (nD) | 1.5198 |
| Yapı | |
| Tetrahedral | |
| Dipol momenti | 0 D |
| Tehlikeler | |
| İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH): | |
| Ana tehlikeler | yanıcı, son derece toksik |
| GHS etiketleme sistemi: | |
| Piktogramlar |   
|
| Tehlike ifadeleri | H300+H310+H330, H360, H373, H410 |
| Önlem ifadeleri | P201, P202, P260, P262, P264, P270, P271, P273, P280, P281, P284, P301+P310, P302+P350, P304+P340, P308+P313, P310, P314, P320, P321, P322, P330, P361, P363, P391, P403+P233, P405, P501 |
| NFPA 704 (yangın karosu) |
|
| Parlama noktası | 73 °C (163 °F; 346 K) |
| Patlama sınırları | 1.8%–?[1] |
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |
LD50 (medyan doz)
|
35 mg/kg (sıçan, oral) 17 mg/kg (sıçan, oral) 12.3 mg/kg (sıçan, oral)[2] |
LDLo (yayınlanan en düşük)
|
30 mg/kg (tavşan, oral) 24 mg/kg (sıçan, oral)[2] |
LC50 (medyan konsantrasyon)
|
850 mg/m3 (sıçan, 1 hr)[2] |
LCLo (yayınlanan en düşük)
|
650 mg/m3 (fare, 7 hr)[2] |
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |
| PEL (izin verilen) | TWA 0.075 mg/m3 [skin][1] |
| REL (tavsiye edilen) | TWA 0.075 mg/m3 [skin][1] |
| IDLH (anında tehlike) | 40 mg/m3 (as Pb)[1] |
| Benzeyen bileşikler | |
Benzeyen bileşikler
|
|
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
Tetraetilkurşun, Pb(C2H5)4 formülüne sahip bir organokurşun bileşiğidir. Tetraetilkurşun, tatlı bir kokuya sahip renksiz, viskoz bir sıvıdır.[3] Yüksüz olduğundan ve bir dış alkil grubu içerdiğinden, oldukça lipofiliktir ve benzinde çözünür. Motor yakıtında bu kadar eşit ve etkili bir şekilde çözünmesine izin veren bu özellik, aynı zamanda sıvı ve katı yağları iyi çözmesine ve dolayısıyla kan-beyin bariyerini geçerek limbik ön beyin, frontal korteks ve hipokampus içinde birikmesine izin verir.[4] Benzinin oktan sayısını ayarlamak ve benzinli motorların vuruntu yapmasını engellemek için kullanılır.
Tarihi ve üretimi
[değiştir | kaynağı değiştir]1853'te Alman kimyager Karl Jacob Löwig (1803-1890) ilk olarak etil iyodür ve bir kurşun ve sodyum alaşımından Pb
2(C
2H
5)
3 olduğunu iddia ettiği şeyi hazırladı.[5] 1859'da İngiliz kimyager George Bowdler Buckton (1818–1905), Pb(C
2H
5)
2 olduğunu iddia ettiği şeyi etil çinko (Zn(C
2H
5)
2) ve kurşun(II) klorürden ürettiğini bildirdi.[6] Daha sonraki yazarlar, her iki hazırlama yönteminin de tetraetil kurşunu verdiğini açıklamıştır.
Tetraetilkurşun, kloroetan ile bir sodyum-kurşun alaşımının reaksiyona sokulmasıyla üretilir.[7][8]
Ürün, buharla damıtma yoluyla geri kazanılır ve geride bir kurşun ve sodyum klorür çamuru kalır.[9]
Zararları
[değiştir | kaynağı değiştir]Tetraetilkurşun son derece zehirlidir ve 6 mL kadar az bir miktar ciddi kurşun zehirlenmesine neden olmak için yeterlidir.[10]
| NFPA 704 |
|---|
|
2
4
3
|
Türkiye genelinde 2003 yılı verilerine göre benzinli araçlardan atmosfere atılan kurşun miktarı yaklaşık olarak 230.000 kg/yıldır. Şehir içi bölgelerde kurşun parçacıklarının ana kaynağı, süper benzin kullanan otomobillerdir.[11]
Benzin oktan sayısını ayarlamak için kullanılan daha az zehirli katkı maddeleri de mevcuttur, bunlar arasında MTBE ve etanol bulunur.
Kurşunlu benzin yasakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Zararları anlaşılması üzerine dünyada kurşunlu benzine yasaklar getirilmiştir.
Ülkelerin yasağa geçiş tarihleri aşağıda belirtilmiştir:
Kurşunlu benzin 2002 Dünya Zirvesi'nde başlatılan bir yasaktan sonra, tamamen 1 Ocak 2006 tarihinde kıta çapında aşamalı olarak kaldırıldı.[15]
|
|
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0601". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
- ^ a b c d "Tetraethyl lead". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH).
- ^ Dara, S.S.; Shete, S.D. S. Chand's Applied Chemistry Volume - 2 (For 2nd Semester of Mumbai University) (İngilizce). S. Chand Publishing. s. 93. ISBN 978-81-219-3495-4. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023.
- ^ Cadet J. L. & Bolla K. I. (2007). "Environmental Toxins and Disorders of the Nervous System". Neurology and Clinical Neuroscience: 1477-1488. doi:10.1016/B978-0-323-03354-1.50115-2. ISBN 9780323033541.
- ^ Löwig (1853) "Ueber Methplumbäthyl" (On meta-lead ethyl) Annalen der Chemie und Pharmacie, 88 : 318-322.
- ^ George Bowdler Buckton (1859) "Further remarks on the organo-metallic radicals, and observations more particularly directed to the isolation of mercuric, plumbic, and stannic ethyl," 7 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Proceedings of the Royal Society of London, 9 : 309-316. For Buckton's preparation of tetraethyl lead, see pages 312-314.
- ^ Seyferth, D. (2003). "The Rise and Fall of Tetraethyllead. 2". Organometallics. 22 (25): 5154-5178. doi:10.1021/om030621b
.
- ^ Jewkes, John; Sawers, David; Richard, Richard (1969). The sources of invention
(2. bas.). New York: W.W. Norton. ss. 235-237. ISBN 978-0-393-00502-8. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2018.
- ^ Davis, William E. (1973). Emission Study of Industrial Sources of Lead Air Pollutants, 1970 (İngilizce). Environmental Protection Agency. s. 57. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023.
- ^ "TETRAETHYL LEAD - National Library of Medicine HSDB Database". 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023.
- ^ "Kurşunlu Benzin Tüketimi ve Kurşunun Etkileri". 22 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2006.
- ^ "Dispare benzina cu plumb". Evenimentul Zilei. 27 Temmuz 2004. 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.
- ^ "Постановление ГД ФС РФ от 15.11.2002 N 3302-III ГД "О проекте Федерального закона N 209067-3 "Об ограничении оборота этилированного бензина в Российской Федерации"". 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.
- ^ "Çevre ve Orman Bakanlığından: Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği (2003/17/AT ile değişik 98/70/AT)". Resmî Gazete. 11 Haziran 2004. 1 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2022.
- ^ Geoffrey Lean (1 Ocak 2006). "UN hails green triumph as leaded petrol is banned throughout Africa". The Independent. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.
- ^ Gabriel Reyes Aldana (10 Temmuz 1997). "La gasolina no tiene plomo". El Tiempo. 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.
- ^ "ENAP dejará de distribuir gasolina con plomo el sabado". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2014.
- ^ "Status of children's blood lead levels in Pakistan: implications for research and policy". 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.
- ^ "Australia Cuts Sulfur Content in Transport Fuels". 22 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.