Prekarya
| Makale serilerinden |
 |
Prekarya ya da prekarite,[1] 20. yüzyılda tanımlanmış bir çalışan sınıfıdır. Ağırlıklı olarak; sınırlı-kontratlı, yarı zamanlı, proje bazlı sözleşmeler ile işgücü piyasalarına iş yapan sınıftır. Tanımlanmadaki esas etken, sürekli iş güvencesi ve sürekliliği bulunmayan işlerde çalışan bir sınıf olarak görülmesidir.
Genelde yaratıcı sektörler içerisinde (reklam, yazılım, program, oyun... vb.) çalışan, diğer sektörlerde de (kitap çevirisi, yarı-zamanlı eğitim görevliliği vb.) kısmen görülen, proje bazlı veya süreli çalışanlar grubudur.[2]
Emek yoğun (kas gücü-mavi yakalı) çalışan sınıfından ziyade, bilgi yoğun (bilişsel- cognitive) çalışan sınıfa ait bir terim olarak kullanılmaktadır. Genelde serbest zamanlı (freelance) çalışanlar olan prekaryaların, sözleşmeleri sürekli iş güvencesi içermez.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Latin dillerindeki (İng. precarious; Fra. précaire; Lat. precari) istikrarsız, güvenilmez kelimesinden devşirilmiş bu isimlendirme, çalışanların sürekli iş güvencesinin olmadığını vurgular.
Dünyada ve Türkiye'de Görünümleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Prekarite Sınıfı temsil eden çalışan grubu, çeşitli sosyolojik hareketlerde gözlemlenmiştir.
Japonya'da 2003 yılındaki Irak Savaşı protestoları sırasında yoğun katılımı görünmüş olan ve kendilerine “Freeter” ismini veren çalışan grubu, bir "prekarite" örneğidir. Kendilerini tanımlamak için kullandıkları "freeter" kelimesi, İngilizce freelance (serbest çalışan) ve Almanca arbeiter (işçi) sözcüklerinden türetilmişti.[3]
2008 Amerika Krizi etkisiyle yaşanan, Ekim 2011 protestolarında da, gerek internet üzerinden organize olmaları, gerekse ocuppy hareketini oluşumunda prekarite sınıfının etkin olduğu iddia edilmektedir.[3]
2013'te İstanbul'da yaşanan Gezi Olayları için, diğer örneklerde olduğu gibi, eylemin ekonomik tepki olarak gözükmesinde prekarite sınfının etkili olduğu iddia edilmektedir.[3]
Prekarite sınıfı, sürekli çalışma saatleri dışında kalan, eğitimli ve kültürel birikim sahibi olma eğilimdeki kişilerden olması dolayısıyla; ana akım medya ağından bağımsız olarak tanınır hale gelmiş; internet ünlüleri, trend belirleyiciler, internet paylaşımı yönlendiricileri ve benzerlerinin, yoğun olarak bu sınıfın mensubu olduğu iddia edilmektedir.[2]
Yaratıcı endüstrilerde çalışanların toplam istihdam içerisindeki payı 2011 yılında %2, toplam çalışan sayısı ise 191.634 olarak hesaplanmıştır.[4]
Noam Chomsky'e göre; hem ekonomik, hem sosyal olarak tarif edilen güvencesizlik hâli prekarite, (çalışma kültürünün cazibesiyle) insanlığın %99'unu güvencesizlikle tehdit etmektedir.[2][5]
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2014: Prekarya, Yeni Tehlikeli Sınıf. Yazar: Guy Standing [en]. Çeviren: Ergin Bulut. (İletişim Yayınları)[1]
- 2020: Artık Hepimiz Prekaryayız. Yazar: Alphan Telek. (Nota Bene Yayınları)[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Standing, Guy (2014). Bulut, Ergin (Ed.). Prekarya: Yeni Tehlikeli Sınıf. İletişim yayınları. ISBN 9789750516665.
- ^ a b c manifold.press,2 Aralık 2016, Sılay Sıldır
- ^ a b c "GQ Türkiye Temmuz Sayısı, Tanıl Bora". 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
- ^ "Luciana Lazzeretti, Francesco Capone, İ. Erdem Seçilmiş, "Cultural and creative industries in Turkey A benchmarking with Italy and Spain", Regional Studies Association European Conference 2014, Izmir, Turkey, 15–18 June 2014" (PDF). 9 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
- ^ "(İng.)Plutonomy and the Precariat On the History of the U.S. Economy in Decline, N.Chomsky". 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
- ^ Artık Hepimiz Prekaryayız. Nota Bene. 2020. ISBN 978-605-260-226-3. 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2022.