İçeriğe atla

Otoobezite

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Otoobezite (İng. Autobesity), otomobil ve ticari taşıtların 1990'lı yılların sonlarından itibaren zaman içerisinde ağırlıkça ve boyutça büyümesi eğilimidir.[1]

2016 Range Rover Autobiography. Range Rover gibi tam boy SUV tipi taşıtlar, özellikle Birleşik Krallık'ta büyük ve ağır araç fenomeninin simgelerinden biridir.

2001-2022 yılları arasında Avrupa araç parkına katılan araçların ağırlığı %21 artmıştır.[2] Bununla birlikte, ABD'de 2009 yılında toplam yeni araç satış sayısında SUV tipi araçların payı %38 iken, bu oran 2024 yılında %75'e çıkmıştır.[3] Taşıtlarda çarpışma sonrası etkileri azaltmaya yönelik pasif güvenlik önlemlerinin gelişmesi ve bunun sonucunda yeni araç alıcılarının daha büyük ve daha konforlu taşıtlara yönelik bulaşıcı[2] beklentileri, diğer trafik paydaşlarına yönelik bir tehlikeye yol açmaktadır.

Olumsuz etkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
1975'ten itibaren taşıt tiplerine göre ABD'deki toplam taşıt üretiminin dağılımı. 2010-2022 yılları arasında SUV tipi taşıtlara yönelim olmasaydı üretilen araç sayısı başına enerji ihtiyacının %30 daha az olacağı öngörülmektedir.[4]

Taşıtların ağırlıklarının ve boyutlarının artmasının ekoloji, ekonomi, taşıt geliştirme ve trafik güvenliği konuları kapsamında:

  • Egzoz emisyonsuz araçlarda bile lastik, fren sistemi ve enerji tüketimi kaynaklı daha fazla partikül salınımı, ve bunun sonucunda hava, su ve toprak kirliliği[1][5]
  • Aynı anlık seyir hızında küçük araçlara göre daha fazla kinetik enerji barındırmaları sebebiyle çarpışmayı önleyici aktif güvenlik önlemlerine rağmen yayalar için daha fazla yaralanma ve ölüm riski,
  • Sürücü görüş alanının daralması ve taşıtın burun kısmının büyümesi sebebiyle özellikle küçük bireylere, hayvanlara ve diğer taşıtlara çarpma riskinin artması,[6]
  • Özellikle büyükşehirlerde araçların otoparklara sığamamasından kaynaklı olarak park yeri sorunu,[7] katlı otopark ve alışveriş merkezi gibi park alanı bulunduran mevcut yapıların öngörülen statik ömrünün azalması,
  • Nüfus artışına paralel olarak bireysel taşıt ihtiyacının artması ve bunun sonucunda enerji bağımlılığının artması ve kentlerin çarpık yapılaşmayla kontrolsüz bir şekilde büyümesi,
  • Yeni araç geliştirme sürecinde, üreticilere önceki araç projelerine göre daha büyük ve ağır bir taşıtı tahrik için gerekli gücü üretecek motor ve aktarma organlarının ve ayrıca frenlemede açığa çıkan ısının kolaylıkla atılabilmesi için daha büyük fren elemanlarının geliştirilmesi probleminin daha yüksek birim maliyetlere yol açacak olması,

gibi olumsuz etkileri bulunmaktadır.

Önlemler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Avrupa Komisyonu, Euro 7 salınım normlarının artık egzoz partikülleriyle birlikte fren ve lastik kaynaklı mikroplastik salınımlarını da kapsayacağını duyurmuştur.[8]
  • Fransa, Norveç ve Washington DC, taşıtları ağırlıklarına göre vergilendirmektedir.[9] Japonya'da 1950 yılında yürürlüğe giren yerel vergi yasası kapsamında otomobil ve ticari araçlar, boyutlarına ve hususi veya ticari kullanım amaçlarına göre vergilendirilmektedir.
  • 2023'te, Avrupa Parlamentosu'nda ağırlıkları 1800 kg'ı aşan araçların kullanılabilmesi için "B+" sürücü belgesi verilmesine yönelik bir önerge hazırlanmıştır.[10]
  • Paris'te 2024 yılından itibaren büyük araçlar için daha fazla otopark ücreti alınacağı duyurulmuştur.[11]
  • Eylül 2024 yılından itibaren Amerikan Ulusal Karayolu Trafiği Güvenliği Yönetimi (NHTSA), araç üreticilerine yönelik olarak güvenlik testlerinin geçerliliği için yaya çarpışma senaryolarının dahil edilmesini zorunlu hale getirmiştir.[12]

Otoobezite örnekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıda, aynı üreticiler tarafından en az 25 yıllık bir zaman dilimi içerisinde üretilmiş eski ve yeni taşıt örnekleriyle taşıtların boyutça ve ağırlıkça büyümeleri ağırlık (A), uzunluk (U), genişlik (G), yükseklik (Y) ve dingil mesafesi (DM) parametreleri karşılaştırılarak açıklanmıştır:

  • BMW M5: Ağırlıkça %71, hacimce %76 artış
  • E34 (1992):[13] A: 1745 kg U/G/Y/DM (mm): 4720/1751/1392/2761
    E34 (1992):[13] A: 1745 kg U/G/Y/DM (mm): 4720/1751/1392/2761
  • G90 (2024):[14] A: 2455 kg U/G/Y/DM (mm): 5096/1970/1510/3006
    G90 (2024):[14] A: 2455 kg U/G/Y/DM (mm): 5096/1970/1510/3006

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Fuller, Gary (2023). "Autobesity on course to worsen air pollution caused by motoring" (İngilizce). The Guardian. 
  2. ^ a b Anthony, Andrew (2023). "What should the UK do about SUVs" (İngilizce). theguardian.com. 
  3. ^ Rose, Joel (2024). "As cars and trucks get bigger and taller, lawmakers look to protect pedestrians" (İngilizce). NPR.org. 30 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  4. ^ Cazzola, Pierpaolo; Paoli, Leonardo; Teter, Jacob (Kasım 2023). "Trends in the Global Vehicle Fleet 2023 / Managing the SUV Shift and the EV Transition" (PDF) (İngilizce). Global Fuel Economy Initiative (GFEI). s. 3. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  5. ^ Zipper, David (2023). "Electric vehicles are sending tire particles into the soil, air and water" (İngilizce). The Atlantic. 4 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ Rose, Joel (2024). "Bigger cars and trucks are leading to more pedestrian fatalities" (İngilizce). NPR.org. 3 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  7. ^ Norris, Sian (26 Ağustos 2023). "More than 150 car models too big for regular UK parking spaces". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  8. ^ Visnic, Bill (2023). "Euro 7 braking particulate emissions" (İngilizce). SAE. 5 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Vaughan, Adam (2023). "Tax SUVs by weight like France and Norway, say green campaigners" (İngilizce). The Times. 
  10. ^ Draft report on the proposal for a directive of the European Parliament and of the Council on driving licences, amending Directive (EU) 2022/2561 of the European Parliament and of the Council, Regulation (EU) 2018/1724 of the European Parliament and of the Council and repealing Directive 2006/126/EC of the European Parliament and of the Council and Commission Regulation (EU) No 383/2012 (PDF) (İngilizce). Avrupa Parlamentosu. 19 Temmuz 2023. 28 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  11. ^ Willsher, Kim (11 Temmuz 2023). "Paris to charge SUV drivers higher parking fees to tackle 'auto-besity'". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  12. ^ Hawkins, Andrew J. (10 Eylül 2024). "The US finally takes aim at truck bloat". The Verge (İngilizce). 7 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  13. ^ "1992 BMW M5 (E34) 3.8 (340 bg)". auto-data.net. 10 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "2025 BMW M5 (G90)". auto-data.net. 10 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "1984 Plymouth Voyager Specs&Photos". Autoevolution. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  16. ^ Pacifica Specifications (PDF) (İngilizce). Stellantis. 9 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  17. ^ Şahin-Doğan-Kartal Kullanım Kılavuzu (1994) (PDF). TOFAŞ. ss. 74-76. Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
  18. ^ Egea Sedan Kullanım Kılavuzu (Ağustos-Aralık 2024) (PDF). TOFAŞ. ss. 206-207. Erişim tarihi: 10 Kasım 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Otoobezite&oldid=34270039" sayfasından alınmıştır