İçeriğe atla

Jura (dönem)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Jurassic sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Jura sayfasına bakınız.
Jura
201,3 ± 0,2 - ~143,1 myö 
Orta Jura sırasında Dünya (yaklaşık 170 myö)
Kronoloji
Etimoloji
Kullanım bilgisi
Gök cismiDünya
Bölgesel kullanımKüresel (ICS)
Kullanılan zaman çizelgesiICS Zaman Cetveli
Tanım
Kronolojik birimDönem
Stratigrafik birimSistem
Zaman aralığının resmîyetiResmî
Alt sınırını belirleyenBir ammonit olan Psiloceras spelae tirolicum'un ilk ortaya çıkışı.
Alt sınır KSKNKuhjoch kesiti, Karwendel dağları, Kuzey Kireçli Alpleri, Avusturya
47°29′02″N 11°31′50″E / 47.4839°K 11.5306°D / 47.4839; 11.5306
KSKN onayı2010[2]
Üst sınırını belirleyenResmî olarak belirlenmemiştir
Üst sınır belirleyici adayları
Üst sınır KSKN aday bölümleriYok
Atmosfer ve iklim verileri

Jura, Triyas Dönemi'nin sonu olan 201,4 milyon yıl önce (myö) ile Kretase Dönemi'nin başlangıcı olan yaklaşık 143,1 myö arasını kapsayan bir jeolojik dönem ve stratigrafik sistemdir. Jura, Mezozoyik Zaman'ın orta dönemini ve Fanerozoyik Üst Zaman'ın sekizinci dönemini oluşturur ve adını bu döneme ait kireçtaşı katmanlarının ilk kez tanımlandığı Jura Dağları'ndan alır.

Jura Dönemi, Orta Atlantik Magmatik Bölgesi'nin patlamasıyla ilişkili Triyas-Jura yok oluşuyla başlamıştır. Toarsiyen Çağı, yaklaşık 183 milyon yıl önce Toarsiyen Okyanus Anoksik Olayı ile başlamıştır. Bu olay, okyanus anoksisi, okyanus asitlenmesi ve yok oluşlarla ilişkili küresel sıcaklık artışıyla karakterize edilen küresel bir dönemdir ve muhtemelen Karoo-Ferrar büyük magmatik bölgelerinin patlamasından kaynaklanmıştır. Ancak Jura'nın sonu, Kretase ile net ve kesin bir sınıra sahip değildir ve jeolojik dönemler arasındaki sınırlar arasında resmî olarak tanımlanmamış tek sınırdır.

Jura'nın başlangıcında, süperkıta Pangea, kuzeyde Lavrasya ve güneyde Gondvana olmak üzere iki kara kütlesine ayrılmaya başlamıştı. Jura Dönemi'nin iklimi günümüzden daha sıcaktı ve Dünya'da buz tabakaları yoktu. Ormanlar kutuplara yakın bölgelerde yetişiyordu ve düşük enlemlerde geniş kurak alanlar bulunuyordu.

Karadaki fauna, Triyas faunasından (dinosauromorf ve psöodosukiyan arkozorların birlikte hakim olduğu) yalnızca dinozorların hakim olduğu bir yapıya geçiş yaptı. İlk kök grup kuşlar, Jura Dönemi'nde, teropod dinozorların bir kolu olarak evrimleşti. Diğer dikkate değer olaylar arasında en eski yengeçlerin, modern kurbağaların, semenderlerin ve kertenkelelerin ortaya çıkışı yer alır. Triyas'ın sonunda hayatta kalan birkaç sinodont soyundan biri olan Mammaliaformes, dönem boyunca çeşitlenmeye devam etti ve Jura Dönemi'nde ilk taç grup memeliler ortaya çıktı. Krokodilomorflar, karasal bir yaşamdan sucul bir yaşama geçiş yaptı. Okyanuslar, ihtiyozorlar ve plesiyozorlar gibi deniz sürüngenleri tarafından doldurulmuştu, teruzorlar ise baskın uçan omurgalılardı. Modern köpekbalıkları ve vatozlar ilk kez bu dönemde ortaya çıktı ve çeşitlendi, taç grup gerçek kemikli balıkların (modern balıkların baskın grubu) bilinen ilk örnekleri ise dönemin sonlarına doğru ortaya çıktı. Bitki örtüsünde eğrelti otları ve kozalaklılar gibi açık tohumlular baskındı; bunların birçoğu modern gruplar olarak ilk kez bu dönemde ortaya çıktı. Ayrıca Bennettitales gibi soyu tükenmiş gruplar da yaygındı.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]
alt=A realistic black-and-white portrait of Brongniart, who is clean shaven with a full head of hair. He is dressed in a formal jacket
"Jurasik" veya Türkçe adıyla "Jura" terimini ilk kullanan kişi olan Alexandre Brongniart

Kronostratigrafik bir terim olan "Jura", çoğunlukla Fransa-İsviçre sınırını çizen ormanlık bir dağ sırası olan Jura Dağları'na bağlıdır. "Jura" adı, Galyaca *iuris "ormanlık dağ" sözcüğü yoluyla Keltçe kelime kökü olan *jor'dan türemiştir ve *iuris de Latince'ye bir yer adı olarak geçmiştir. *iuris önce Juria'ya ve nihayetinde Jura'ya evrilmiştir.

1795 yılında bölgeye yaptığı bir gezi sırasında Alman doğa bilimci Alexander von Humboldt, Jura Dağları'ndaki karbonat tortullarını, Güney Almanya'daki Triyas Dönemi'ne ait Muschelkalk'tan jeolojik olarak farklı olduğunu düşündü ancak yanlışlıkla tortulların daha eski olduğu sonucuna vardı. Daha sonra 1799'da bu tortullara Jura-Kalkstein ("Jura kireçtaşı") adını verdi.[3]

1829 yılında Fransız doğa bilimci Alexandre Brongniart, Description of the Terrains that Constitute the Crust of the Earth (Yeryüzünün Kabuğunu Oluşturan Arazilerin Tanımı) veya Essay on the Structure of the Known Lands of the Earth (Dünyanın Bilinen Topraklarının Yapısı Üzerine Deneme) adlı bir kitap yayımladı. Bu kitapta Brongniart, Humboldt'un "Jura-Kalkstein" (Jura kireçtaşı) terimini, İngiltere'de bulunan benzer yaştaki ovolitik kireçtaşlarıyla ilişkilendirirken Fransızca terrains jurassiques (Jura arazileri) ifadesini kullandı ve böylece "Jura" terimini ilk kez ortaya atıp yayımlamış oldu.[3][4]

Bölümler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Jura Dönemi, erken, orta ve geç olmak üzere üç devreye ayrılır. Benzer şekilde, stratigrafik olarak Jura, Alt Jura, Orta Jura ve Üst Jura serilerine ayrılmıştır.[5][6] Jeologlar, Jura Dönemi'ne ait kayaçları, her biri "çağlar" olarak adlandırılan zaman aralıklarında oluşmuş bir dizi stratigrafik birim olan "katlar"a ayırır.

Katlar, küresel veya bölgesel olarak tanımlanabilir. Küresel stratigrafik korelasyon için, Uluslararası Stratigrafi Komisyonu (ICS), bir katın alt sınırını belirleyen tek bir formasyondan (stratotip) alınan Küresel Sınır Stratotip Kesiti ve Noktası'na (GSSP) dayanarak küresel katları onaylar.[3] Jura Dönemi'nin çağları, en gençten en eskiye doğru şu şekildedir:[7]

Seri/Devre Kat/Çağ Alt sınır
Erken Kretase Berriaziyen 143,1 ± 0,6 myö
Üst/Geç Jura Titoniyen 149,2 ± 0,7 myö
Kimmericiyen 154,8 ± 0,8 myö
Oksfordiyen 161,5 ± 1,0 myö
Orta Jura Kalloviyen 165,3 ± 1,1 myö
Batoniyen 168,2 ± 1,2 myö
Bajosiyen 170,9 ± 0,8 myö
Aaleniyen 174,7 ± 0,8 myö
Alt/Erken Jura Toarsiyen 184,2 ± 0,3 myö
Pliyensbahiyen 192,9 ± 0,3 myö
Sinemuriyen 199,5 ± 0,3 myö
Hettanjiyen 201,4 ± 0,2 myö

Paleocoğrafya ve tektonik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Erken Jura Dönemi'nde, yaklaşık 190 milyon yıl önceki Dünya'yı gösteren coğrafi harita

Jura Dönemi'nin başında, dünyadaki tüm anakara parçaları, süperkıta Pangea'da birleşmiş durumdaydı. Erken Jura Dönemi'nde Pangea, kuzeydeki süperkıta Lavrasya ve güneydeki süperkıta Gondvana'yı oluşturacak şekilde parçalanmaya başladı.[8] Kuzey Amerika ve Afrika arasındaki ayrılma, Erken Jura Dönemi'nde başlayan ve Orta Atlantik Magmatik Bölgesi'nin oluşumuyla ilişkili olan ilk bölünme süreciydi.[9]

Jura Dönemi boyunca, Kuzey Atlantik Okyanusu nispeten dar kalmış, Güney Atlantik ise Kretase Dönemi'ne kadar oluşmamıştır.[9][10] Kıtalar, Panthalassa ile çevriliydi ve Gondvana ile Asya arasında Tetis Okyanusu bulunuyordu. Triyas Dönemi'nin sonunda, Avrupa'da bir kıyı ilerlemesi (transgresyon) yaşandı ve Orta ile Batı Avrupa'nın büyük bölümü sular altında kalarak sığ denizlerle çevrili bir takımadaya dönüştü.[11] Jura Dönemi'nde hem Kuzey hem de Güney Kutbu okyanuslarla kaplıydı.[8] Erken Jura Dönemi'nden itibaren, Boreal Okyanusu, Baltık Kalkanı ile Grönland arasında birkaç yüz kilometre genişliğindeki "Viking koridoru" veya Transkıtasal Lavrasya Deniz Yolu ile ön-Atlantik'e bağlandı.[12][13][14] Callovian Dönemi'nde ise Turgay İç Denizi oluştu ve bu, Avrupa ile Asya arasında bir deniz bariyeri meydana getirdi.[15]

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Jura Dönemi'nin iklimi, genel olarak günümüzden yaklaşık 5-10 °C (9-18 °F) daha sıcaktı ve atmosferdeki karbondioksit seviyesi muhtemelen yaklaşık dört kat daha yüksekti. Bununla birlikte, bu zaman diliminde aralıklı olarak "soğuk dalgası" dönemlerinin yaşandığı bilinmektedir ve bu durum, diğer türlü sıcak olan sera iklimini kesintiye uğratmıştır.[16] Ormanlar muhtemelen kutuplara yakın bölgelerde yetişiyordu ve bu bölgeler sıcak yazlar ile soğuk, bazen de karlı kışlar geçiriyordu; yüksek yaz sıcaklıkları kar birikimini engellediğinden buz tabakalarının oluşması pek olası değildi, ancak dağ buzulları bulunmuş olabilir.[17] Erken ile Orta Jura Dönemi'nde kuzeydoğu Sibirya'da bulunan damlataşlar ve glendonitler, soğuk kışların yaşandığını göstermektedir.[18] Okyanus derinlikleri muhtemelen günümüzden 8 °C (14 °F) daha sıcaktı ve mercan resifleri, günümüze kıyasla enlem boyunca 10° daha kuzey ve güneyde büyüyordu. İntertropikal Yakınsama Bölgesi muhtemelen okyanuslar üzerinde bulunuyordu ve bu, ekvatorun 40° kuzeyi ile güneyi arasındaki düşük enlemlerde büyük çöl ve çalılık alanların oluşmasına neden oluyordu. Tropik yağmur ormanları ve tundra biyomları muhtemelen nadirdi veya hiç yoktu.[17] Jura Dönemi'nde, önceki Permiyen ve Triyas Dönemleri'ne damgasını vuran Pangea mega musonu azaldı.[19] Jura Dönemi'ndeki orman yangını sıklığındaki değişim, 405 bin yıllık eksantriklik döngüsü kaynaklıydı.[20] Pangea'nın parçalanması sayesinde, Jura Dönemi'ndeki hidrolojik döngü dikkate değer ölçüde güçlendi.[21]

İklim olayları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Toarsiyen Anoksik Olayı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Toarsiyen Okyanus Anoksik Olayı (aynı zamanda Jenkyns Olayı olarak da bilinir), Toarsiyen Çağı'nın erken zamanlarında, yaklaşık 183 milyon yıl önce meydana gelen yaygın okyanus anoksisi (oksijen eksikliği) dönemidir. Bu olay, küresel çapta belgelenmiş yüksek genlikli negatif karbon izotop sapması,[22][23] siyah şeyllerin birikimi[24] ve karbonat üreten deniz organizmalarının yok oluşu ve çöküşü ile karakterize edilmiştir. Bu olaylar, küresel sıcaklıklarda büyük bir artışla ilişkilendirilir.[25]

Jura sonu geçişi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Titoniyen § Titoniyen yok oluşu

Jura Dönemi sonundaki geçiş, başlangıçta sekiz kitlesel yok oluştan biri olarak kabul ediliyordu ancak şimdi bazı grupların çeşitliliğindeki artış ve diğerlerindeki azalma ile karakterize edilen karmaşık bir fauna değişim dönemi olarak değerlendirilmektedir. Bununla birlikte, bu duruma dair kanıtlar ana olarak Avrupa merkezlidir ve muhtemelen denizel denge seviyesindeki değişiklikler ile değişmiştir.[26]

Flora

[değiştir | kaynağı değiştir]

Triyas-Jura yok oluşu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Triyas-Jura sınırında bitkilerin kitlesel bir yok oluşuna dair bir kanıt bulunmamaktadır.[27] Grönland'daki Triyas-Jura sınırında, sporomorf (polen ve sporlar) kayıtları, tam bir bitki örtüsü değişimine işaret etmektedir.[28] Avrupa'daki makrofosil bitki topluluklarının analizi, değişikliklerin çoğunlukla yerel ekolojik süksesyondan kaynaklandığını göstermektedir.[29] Triyas'ın sonunda, Peltaspermaceae familyası dünyanın çoğu bölgesinde yok olmuş, ancak Lepidopteris cinsi Patagonya'da Erken Jura Dönemi'ne kadar varlığını sürdürmüştür.[30] Triyas boyunca Gondvana bitki topluluklarının baskın bir parçası olan bir koristosperm tohumlu eğrelti cinsi Dicroidium da Triyas-Jura sınırında sayıca azalmış fakat Antarktika'da soyu tükenmekte olan bir cins olarak Erken Jura Dönemi'ne kadar varlığını sürdürmüştür.[31]

Bitki örtüsü bileşimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kozalaklılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Two images of a round conifer cone, the left one is in cross-section
Orta Jura Dönemi'ne ait fosilleşmiş Araucaria mirabilis kozalağı, Arjantin

Kozalaklılar, Jura florasının baskın bir bileşenini oluşturmuştur. Geç Triyas ve Jura'da, kozalaklılar dikkate değer bir şekilde çeşitlenmiş ve modern kozalaklı grupların çoğu, voltziale atalarından evrimleşerek Jura Dönemi'nin sonuna kadar fosil kayıtlarında ortaya çıkmıştır.[32][33]

Araucaria cinsi kozalaklıların ilk kesin kayıtları Erken Jura Dönemi'nde bulunmuştur ve modern Araucaria cinsinin üyeleri Orta Jura Dönemi'ne kadar her iki yarımkürede yaygın olarak görülmüştür.[33][34][35]

Jura boyunca bol miktarda bulunan bir diğer grup, soyu tükenmiş Cheirolepidiaceae familyasıdır ve bu familya genellikle oldukça ayırt edici Classopolis polenleriyle tanınır. Jura Dönemi'nde görülenleri arasında polen kozalağı Classostrobus ve tohum kozalağı Pararaucaria bulunur. Araucaria ve Cheirolepidiaceae kozalaklıları sıklıkla bir arada görülür.[36]

Servigiller familyasına (Cupressaceae) ait en eski kesin kayıt, Patagonya'nın Erken Jura Dönemi'ne (Pliyensbahiyen) ait Austrohamia minuta'dır ve bitkinin birçok kısmı bilinmektedir.[37] Austrohamia'nın üreme yapıları, günümüzde yaşayan ilkel servi cinsleri olan Taiwania ve Cunninghamia ile dikkate değer benzerlikler gösterir. Orta ile Geç Jura Dönemi arasında Cupressaceae, Kuzey Yarımküre'nin ılıman-tropikal bölgelerinde bol miktarda bulunmuş ve en yaygın olarak Elatides cinsi ile temsil edilmiştir.[38] Jura aynı zamanda Sekoya gibi bazı modern servi cinslerinin ilk ortaya çıkışına tanıklık etmiştir.[39]

Muhtemelen çam familyasının (Çamgiller) bir kök grubunu temsil eden soyu tükenmiş Schizolepidopsis cinsi, Jura boyunca Avrasya'da yaygın olarak dağılmıştır.[40][41] Pinaceae familyasının en eski kesin kaydı, İskoçya'nın Geç Jura Dönemi'ne (Kimmericiyen) ait çam kozalağı Eathiestrobus'tur ve bu, Kretase öncesi grubun bilinen tek kesin fosilidir.[42] Pinaceae'nin bilinen en eski üyesi olmasına rağmen, Eathiestrobus, familyanın pinoid kladının bir üyesi gibi görünmektedir, bu da Pinaceae'nin ilk çeşitlenmesinin fosil kayıtlarında bulunandan daha erken gerçekleştiğini düşündürmektedir.[43][33]

Porsuk familyasının (Taxaceae) en eski kaydı, İsveç'in Hettanjiyen Çağı'ndan kalma Palaeotaxus rediviva'dır ve bu türün günümüzde yaşayan Austrotaxus ile yakından ilişkili olduğu düşünülmektedir. İngiltere'nin Yorkshire bölgesindeki Orta Jura Dönemi'ne ait Marskea jurassica ve Çin'in Kalloviyen-Oksfordiyen dönemine ait Daohugou Yatağı'ndan elde edilen materyallerin ise Amentotaxus ile yakından ilişkili olduğu düşünülmektedir. Çin'deki buluntular modern bir cinse atanmaktadır, bu da Taxaceae'nin Jura Dönemi'nin sonuna kayda değer önemli ölçüde çeşitlendiğini göstermektedir.[44]

Podocarpaceae familyasının en eski kesin üyelerinin Jura Dönemi'nde yaşadığı bilinmektedir ve her iki yarımkürede de bulunmuştur. Bunlar arasında İngiltere'nin Orta Jura Dönemi'ne ait Scarburgia ve Harrisiocarpus ile Patagonya'nın Orta-Geç Jura Dönemi'ne ait adlandırılmamış türler bulunur.[45]

Erken Jura Dönemi'nde, Doğu Asya'nın orta enlemlerindeki bitki örtüsü, soyu tükenmiş yaprak döken geniş yapraklı kozalaklı cinsi Podozamites tarafından domine edilmiştir. Bu cins, yaşayan herhangi bir kozalaklı familyasıyla yakından ilişkili görünmemektedir. Kuzeye doğru Sibirya'nın kutup enlemlerine kadar yayılan bu cinsin yayılımı, Orta ile Geç Jura Dönemi arasında bölgenin giderek kuraklaşmasına bağlı olarak kuzeye doğru gerilemiştir.[[46]

Fauna

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dinozorlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Morfolojik olarak Geç Triyas Dönemi'nde çeşitlenen dinozorlar, Triyas-Jura yok oluşunun ve diğer sürüngen gruplarının yok olmasının ardından Erken Jura Dönemi'nde çeşitlilik ve bolluk açısından büyük bir artış yaşadı ve karasal ekosistemlerin baskın omurgalıları hâline geldi.[47][48] Güney Amerika'da bulunmuş Geç Jura Dönemi'ne tarihlenen ve morfolojik açıdan "sıra dışı" bir otçul dinozor olan Chilesaurus, üç ana dinozor grubuyla olan ilişkileri belirsiz olan bir türdür ve farklı analizlerde her üç grubun da bir üyesi olarak tanımlanmıştır.[49]

Teropodlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Neotheropoda'ya ait gelişmiş teropodlar ilk olarak Geç Triyas Dönemi'nde ortaya çıktı. Coelophysoidler ve dilophosaurlar gibi bazal neoteropodlar, Erken Jura Dönemi'ne kadar varlığını sürdürdü ancak Orta Jura Dönemi'ne gelindiğinde soyları tükendi.[50] En eski averostralar, Erken Jura Dönemi'nde ortaya çıktı ve Ceratosauria grubunun bilinen en eski üyesi, İtalya'nın erken Sinemuriyen (199,3-197,5 milyon yıl önce) dönemine ait Saltriovenator'du.[51] Çin'in Geç Jura Dönemi'ne ait alışılmadık bir ceratosaur olan Limusaurus, otçul bir beslenme biçimine sahipti ve yetişkinlerinde dişsiz, gagalı çeneler bulunuyordu.[52] Bu da onu atalarından gelen etçil beslenmeden farklı bir diyete geçen bilinen en eski teropod kılmaktadır.[53] Tetanurae grubunun ilk üyeleri, Erken Jura'nın sonları veya Orta Jura'nın başlarında ortaya çıktı.[54] Megalosauridae, Tetanurae'nin en eski yayılımını temsil eder ve ilk kez Avrupa'da Bajosiyen Çağı'nda görülmüştür.[55] Allosauroidea grubunun en eski üyesinin, Güney Amerika'nın Orta Jura Dönemi'ne ait Asfaltovenator olduğu öne sürülmüştür.[54] Coelurosaurlar ilk olarak Orta Jura Dönemi'nde ortaya çıktı ve Britanya'nın Batoniyen Çağı'na ait Proceratosaurus gibi erken tyrannosaurları kapsıyordu.[56] Çin'in Geç Jura Dönemi'ne ait Shishugounykus ve Haplocheirus gibi bazı coelurosaurların erken alvarezsaurları temsil ettiği öne sürülmüştür,[57] ancak bu fikir diğer bilim insanları tarafından sorgulanmıştır.[58] Scansoriopterygidler, süzülmek için zarımsı, yarasa benzeri kanatlara sahip küçük, tüylü bir coelurosaurlar grubudur ve Çin'in Orta ile Geç Jura Dönemi'ne tarihlenirler.[59] Troodontidlerin bilinen en eski kaydı, Kuzey Amerika'nın Geç Jura Dönemi'ne ait Hesperornithoides olduğu öne sürülmüştür. Jura Dönemi'nden olduğu bilinen ve Dromaeosaurlara ait olduğu düşünülen diş kalıntıları vardır ancak Kretase Dönemi'ne kadar ele geçmiş bir vücut kalıntısı henüz yoktur.[60]

  • Kuzey Amerika'nın Geç Jura Dönemi'ne ait bir ceratosaurid olan Ceratosaurus'un iskeleti
    Kuzey Amerika'nın Geç Jura Dönemi'ne ait bir ceratosaurid olan Ceratosaurus'un iskeleti
  • Çin'in Orta Jura Dönemi'ne ait bir bazal tetanuran olan Monolophosaurus'un iskeleti
    Çin'in Orta Jura Dönemi'ne ait bir bazal tetanuran olan Monolophosaurus'un iskeleti
  • Çin'in Orta ile Geç Jura Dönemi'ne ait bir scansoriopterygid olan Yi qi'nin restorasyonu
    Çin'in Orta ile Geç Jura Dönemi'ne ait bir scansoriopterygid olan Yi qi'nin restorasyonu

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Uluslararası Kronostratigrafik Çizelge" (PDF). www.stratigraphy.org. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu. 
  2. ^ Hillebrandt, A.v.; Krystyn, L.; Kürschner, W. M.; Bonis, N. R.; Ruhl, M.; Richoz, S.; Schobben, M. A. N.; Urlichs, M.; Bown, P.R.; Kment, K.; McRoberts, C. A.; Simms, M.; Tomãsových, A. (September 2013). "The Global Stratotype Sections and Point (GSSP) for the base of the Jurassic System at Kuhjoch (Karwendel Mountains, Northern Calcareous Alps, Tyrol, Austria)". Episodes. 36 (3): 162-98. CiteSeerX 10.1.1.736.9905 $2. doi:10.18814/epiiugs/2013/v36i3/001. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  3. ^ a b c Ogg, J.G.; Hinnov, L.A.; Huang, C. (2012), "Jurassic", The Geologic Time Scale (İngilizce), Elsevier, ss. 731-791, doi:10.1016/b978-0-444-59425-9.00026-3, ISBN 978-0-444-59425-9, 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Aralık 2020 
  4. ^ Brongniart, Alexandre (1829). Tableau des terrains qui composent l'écorce du globe ou essai sur la structure de la partie connue de la terre [Description of the Terrains that Constitute the Crust of the Earth or Essay on the Structure of the Known Lands of the Earth] (Fransızca). Strasbourg, France: F.G. Levrault. 4 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025 – Gallica vasıtasıyla.  From p. 221, footnote 2: "Souvent aussi calcaire oolithique moyen ou principal ( great oolithe ) ; mais le nom de terrains jurassiques nous paroît préférable […] analogue à celle de la chaîne du Jura." (Often also middle or principal oolitic limestone (great oolithe); but the name of "Jurassic terrains" seems to us preferable, because it is more general, because it indicates a terrain composed of different rocks, being in a geognostic position analogous to that of the Jura chain.)
  5. ^ "Palaeos Mesozoic: Jurassic: The Jurassic Period". web.archive.org. 5 Ocak 2006. 5 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020. 
  6. ^ "ics-chart". stratigraphy.org. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020. 
  7. ^ Cohen, K.M., Finney, S.C., Gibbard, P.L. & Fan, J.-X. (2013; updated) The ICS International Chronostratigraphic Chart. Episodes 36: 199–204.
  8. ^ a b Scotese, Christopher R. (30 Mayıs 2021). "An Atlas of Phanerozoic Paleogeographic Maps: The Seas Come In and the Seas Go Out". Annual Review of Earth and Planetary Sciences (İngilizce). 49 (1): 679-728. Bibcode:2021AREPS..49..679S. doi:10.1146/annurev-earth-081320-064052. ISSN 0084-6597. 
  9. ^ a b Frizon de Lamotte, Dominique; Fourdan, Brendan; Leleu, Sophie; Leparmentier, François; de Clarens, Philippe (24 Nisan 2015). "Style of rifting and the stages of Pangea breakup". Tectonics (İngilizce). 34 (5): 1009-1029. Bibcode:2015Tecto..34.1009F. doi:10.1002/2014TC003760. 
  10. ^ Hosseinpour, Maral; Williams, Simon; Seton, Maria; Barnett-Moore, Nicholas; Müller, R. Dietmar (2 Ekim 2016). "Tectonic evolution of Western Tethys from Jurassic to present day: coupling geological and geophysical data with seismic tomography models". International Geology Review (İngilizce). 58 (13): 1616-1645. Bibcode:2016IGRv...58.1616H. doi:10.1080/00206814.2016.1183146. hdl:2123/20835. ISSN 0020-6814. 2 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  11. ^ Barth, G.; Franz, M.; Heunisch, C.; Ernst, W.; Zimmermann, J.; Wolfgramm, M. (1 Ocak 2018). "Marine and terrestrial sedimentation across the T–J transition in the North German Basin". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology (İngilizce). 489: 74-94. Bibcode:2018PPP...489...74B. doi:10.1016/j.palaeo.2017.09.029. ISSN 0031-0182. 
  12. ^ Korte, Christoph; Hesselbo, Stephen P.; Ullmann, Clemens V.; Dietl, Gerd; Ruhl, Micha; Schweigert, Günter; Thibault, Nicolas (December 2015). "Jurassic climate mode governed by ocean gateway". Nature Communications (İngilizce). 6 (1): 10015. Bibcode:2015NatCo...610015K. doi:10.1038/ncomms10015. ISSN 2041-1723. PMC 4682040 $2. PMID 26658694. 
  13. ^ Bjerrum, Christian J.; Surlyk, Finn; Callomon, John H.; Slingerland, Rudy L. (August 2001). "Numerical paleoceanographic study of the Early Jurassic Transcontinental Laurasian Seaway". Paleoceanography and Paleoclimatology (İngilizce). 16 (4): 390-404. Bibcode:2001PalOc..16..390B. doi:10.1029/2000PA000512. 
  14. ^ Mitchell, Andrew J.; Allison, Peter A.; Gorman, Gerald J.; Piggott, Matthew D.; Pain, Christopher C. (1 Mart 2011). "Tidal circulation in an ancient epicontinental sea: The Early Jurassic Laurasian Seaway". Geology. 39 (3): 207-210. Bibcode:2011Geo....39..207M. doi:10.1130/G31496.1. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2023. 
  15. ^ Upchurch, Paul; Hunn, Craig A.; Norman, David B. (22 Mart 2002). "An analysis of dinosaurian biogeography: evidence for the existence of vicariance and dispersal patterns caused by geological events". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 269 (1491): 613-621. doi:10.1098/rspb.2001.1921. PMC 1690931 $2. PMID 11916478. 
  16. ^ Dai, Xianduo; Du, Yuansheng; Ziegler, Martin; Wang, Chaowen; Ma, Qianli; Chai, Rong; Guo, Hua (1 Ocak 2022). "Middle Triassic to Late Jurassic climate change on the northern margin of the South China Plate: Insights from chemical weathering indices and clay mineralogy". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 585: 110744. Bibcode:2022PPP...58510744D. doi:10.1016/j.palaeo.2021.110744. hdl:1874/419504. 9 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023. 
  17. ^ a b Sellwood, Bruce W.; Valdes, Paul J. (2008). "Jurassic climates". Proceedings of the Geologists' Association (İngilizce). 119 (1): 5-17. Bibcode:2008PrGA..119....5S. doi:10.1016/S0016-7878(59)80068-7. 10 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  18. ^ Scotese, Christopher R.; Song, Haijun; Mills, Benjamin J.W.; van der Meer, Douwe G. (April 2021). "Phanerozoic paleotemperatures: The earth's changing climate during the last 540 million years". Earth-Science Reviews. 215: 103503. Bibcode:2021ESRv..21503503S. doi:10.1016/j.earscirev.2021.103503. ISSN 0012-8252. 8 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Alt URL 28 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  19. ^ Landwehrs, Jan; Feulner, Georg; Petri, Stefan; Sames, Benjamin; Wagreich, Michael (20 Mayıs 2021). "Investigating Mesozoic Climate Trends and Sensitivities With a Large Ensemble of Climate Model Simulations". Paleoceanography and Paleoclimatology. 36 (6): e2020PA004134. Bibcode:2021PaPa...36.4134L. doi:10.1029/2020PA004134. PMC 8251552 $2. PMID 34240008. 
  20. ^ Zhang, Zhihui; Lv, Dawei; Lu, Man; Yu, Zicheng; Gao, Yuan; Wang, Tiantian; Gao, Jie; Wang, Chengshan (March 2023). "Wildfire activity driven by the 405-kyr orbital climate cycles in the Middle Jurassic". Global and Planetary Change (İngilizce). 222: 104069. Bibcode:2023GPC...22204069Z. doi:10.1016/j.gloplacha.2023.104069. 5 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2023. 
  21. ^ Allmon, Warren D.; Martin, Ronald E. (Bahar 2014). "Seafood through time revisited: the Phanerozoic increase in marine trophic resources and its macroevolutionary consequences". Paleobiology (İngilizce). 40 (2): 256-287. doi:10.1666/13065. ISSN 0094-8373. 5 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2023. 
  22. ^ Them, T.R.; Gill, B.C.; Caruthers, A.H.; Gröcke, D.R.; Tulsky, E.T.; Martindale, R.C.; Poulton, T.P.; Smith, P.L. (February 2017). "High-resolution carbon isotope records of the Toarcian Oceanic Anoxic Event (Early Jurassic) from North America and implications for the global drivers of the Toarcian carbon cycle". Earth and Planetary Science Letters (İngilizce). 459: 118-126. Bibcode:2017E&PSL.459..118T. doi:10.1016/j.epsl.2016.11.021. 
  23. ^ Ros-Franch, Sonia; Echevarría, Javier; Damborenea, Susana E.; Manceñido, Miguel O.; Jenkyns, Hugh C.; Al-Suwaidi, Aisha; Hesselbo, Stephen P.; Riccardi, Alberto C. (1 Temmuz 2019). "Population response during an Oceanic Anoxic Event: The case of Posidonotis (Bivalvia) from the Lower Jurassic of the Neuquén Basin, Argentina". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 525: 57-67. Bibcode:2019PPP...525...57R. doi:10.1016/j.palaeo.2019.04.009. hdl:11336/128130. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  24. ^ Wignall, Paul B.; Bond, David P. G. (2008). "The end-Triassic and Early Jurassic mass extinction records in the British Isles". Proceedings of the Geologists' Association. 119 (1): 73-84. Bibcode:2008PrGA..119...73W. doi:10.1016/S0016-7878(08)80259-3. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  25. ^ Reolid, Matías; Mattioli, Emanuela; Duarte, Luís V.; Ruebsam, Wolfgang (22 Eylül 2021). "The Toarcian Oceanic Anoxic Event: where do we stand?". Geological Society, London, Special Publications (İngilizce). 514 (1): 1-11. Bibcode:2021GSLSP.514....1R. doi:10.1144/SP514-2021-74. ISSN 0305-8719. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  26. ^ Tennant, Jonathan P.; Mannion, Philip D.; Upchurch, Paul (2 Eylül 2016). "Sea level regulated tetrapod diversity dynamics through the Jurassic/Cretaceous interval". Nature Communications (İngilizce). 7 (1): 12737. Bibcode:2016NatCo...712737T. doi:10.1038/ncomms12737. ISSN 2041-1723. PMC 5025807 $2. PMID 27587285. 
  27. ^ Lucas, Spencer G.; Tanner, Lawrence H. (October 2015). "End-Triassic nonmarine biotic events". Journal of Palaeogeography (İngilizce). 4 (4): 331-348. Bibcode:2015JPalG...4..331L. doi:10.1016/j.jop.2015.08.010. 
  28. ^ Mander, Luke; Kürschner, Wolfram M.; McElwain, Jennifer C. (31 Ağustos 2010). "An explanation for conflicting records of Triassic–Jurassic plant diversity". Proceedings of the National Academy of Sciences (İngilizce). 107 (35): 15351-15356. Bibcode:2010PNAS..10715351M. doi:10.1073/pnas.1004207107. ISSN 0027-8424. PMC 2932585 $2. PMID 20713737. 
  29. ^ Barbacka, Maria; Pacyna, Grzegorz; Kocsis, Ádam T.; Jarzynka, Agata; Ziaja, Jadwiga; Bodor, Emese (August 2017). "Changes in terrestrial floras at the Triassic-Jurassic Boundary in Europe". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology (İngilizce). 480: 80-93. Bibcode:2017PPP...480...80B. doi:10.1016/j.palaeo.2017.05.024. 10 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  30. ^ Elgorriaga, Andrés; Escapa, Ignacio H.; Cúneo, N. Rubén (July 2019). "Relictual Lepidopteris (Peltaspermales) from the Early Jurassic Cañadón Asfalto Formation, Patagonia, Argentina". International Journal of Plant Sciences (İngilizce). 180 (6): 578-596. doi:10.1086/703461. ISSN 1058-5893. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  31. ^ Bomfleur, Benjamin; Blomenkemper, Patrick; Kerp, Hans; McLoughlin, Stephen (2018), "Polar Regions of the Mesozoic–Paleogene Greenhouse World as Refugia for Relict Plant Groups", Transformative Paleobotany (İngilizce), Elsevier, ss. 593-611, doi:10.1016/b978-0-12-813012-4.00024-3, ISBN 978-0-12-813012-4, 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Kasım 2020 
  32. ^ Atkinson, Brian A.; Serbet, Rudolph; Hieger, Timothy J.; Taylor, Edith L. (October 2018). "Additional evidence for the Mesozoic diversification of conifers: Pollen cone of Chimaerostrobus minutus gen. et sp. nov. (Coniferales), from the Lower Jurassic of Antarctica". Review of Palaeobotany and Palynology (İngilizce). 257: 77-84. Bibcode:2018RPaPa.257...77A. doi:10.1016/j.revpalbo.2018.06.013. 
  33. ^ a b c Leslie, Andrew B.; Beaulieu, Jeremy; Holman, Garth; Campbell, Christopher S.; Mei, Wenbin; Raubeson, Linda R.; Mathews, Sarah (September 2018). "An overview of extant conifer evolution from the perspective of the fossil record". American Journal of Botany (İngilizce). 105 (9): 1531-1544. doi:10.1002/ajb2.1143. PMID 30157290. 
  34. ^ Stockey, Ruth A.; Rothwell, Gar W. (July 2020). "Diversification of crown group Araucaria : the role of Araucaria famii sp. nov. in the Late Cretaceous (Campanian) radiation of Araucariaceae in the Northern Hemisphere". American Journal of Botany (İngilizce). 107 (7): 1072-1093. doi:10.1002/ajb2.1505. ISSN 0002-9122. PMID 32705687. 
  35. ^ Escapa, Ignacio H.; Catalano, Santiago A. (October 2013). "Phylogenetic Analysis of Araucariaceae: Integrating Molecules, Morphology, and Fossils". International Journal of Plant Sciences (İngilizce). 174 (8): 1153-1170. doi:10.1086/672369. hdl:11336/3583. ISSN 1058-5893. 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  36. ^ Stockey, Ruth A.; Rothwell, Gar W. (March 2013). "Pararaucaria carrii sp. nov., Anatomically Preserved Evidence for the Conifer Family Cheirolepidiaceae in the Northern Hemisphere". International Journal of Plant Sciences (İngilizce). 174 (3): 445-457. doi:10.1086/668614. ISSN 1058-5893. 16 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  37. ^ Escapa, Ignacio; Cúneo, Rubén; Axsmith, Brian (September 2008). "A new genus of the Cupressaceae (sensu lato) from the Jurassic of Patagonia: Implications for conifer megasporangiate cone homologies". Review of Palaeobotany and Palynology (İngilizce). 151 (3–4): 110-122. Bibcode:2008RPaPa.151..110E. doi:10.1016/j.revpalbo.2008.03.002. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  38. ^ Contreras, Dori L.; Escapa, Ignacio H.; Iribarren, Rocio C.; Cúneo, N. Rubén (October 2019). "Reconstructing the Early Evolution of the Cupressaceae: A Whole-Plant Description of a New Austrohamia Species from the Cañadón Asfalto Formation (Early Jurassic), Argentina". International Journal of Plant Sciences (İngilizce). 180 (8): 834-868. doi:10.1086/704831. ISSN 1058-5893. 15 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  39. ^ Ma, Qing-Wen; K. Ferguson, David; Liu, Hai-Ming; Xu, Jing-Xian (2020). "Compressions of Sequoia (Cupressaceae sensu lato) from the Middle Jurassic of Daohugou, Ningcheng, Inner Mongolia, China". Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments. 1 (9): 1. doi:10.1007/s12549-020-00454-z. 22 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2021. 
  40. ^ Domogatskaya, Ksenia V.; Herman, Alexei B. (May 2019). "New species of the genus Schizolepidopsis (conifers) from the Albian of the Russian high Arctic and geological history of the genus". Cretaceous Research (İngilizce). 97: 73-93. Bibcode:2019CrRes..97...73D. doi:10.1016/j.cretres.2019.01.012. 28 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  41. ^ Matsunaga, Kelly K. S.; Herendeen, Patrick S.; Herrera, Fabiany; Ichinnorov, Niiden; Crane, Peter R.; Shi, Gongle (10 Mayıs 2021). "Ovulate Cones of Schizolepidopsis ediae sp. nov. Provide Insights into the Evolution of Pinaceae". International Journal of Plant Sciences. 182 (6): 490-507. doi:10.1086/714281. ISSN 1058-5893. 
  42. ^ Rothwell, Gar W.; Mapes, Gene; Stockey, Ruth A.; Hilton, Jason (April 2012). "The seed cone Eathiestrobus gen. nov.: Fossil evidence for a Jurassic origin of Pinaceae". American Journal of Botany (İngilizce). 99 (4): 708-720. doi:10.3732/ajb.1100595. PMID 22491001. 
  43. ^ Smith, Selena Y.; Stockey, Ruth A.; Rothwell, Gar W.; Little, Stefan A. (2 Ocak 2017). "A new species of Pityostrobus (Pinaceae) from the Cretaceous of California: moving towards understanding the Cretaceous radiation of Pinaceae". Journal of Systematic Palaeontology (İngilizce). 15 (1): 69-81. Bibcode:2017JSPal..15...69S. doi:10.1080/14772019.2016.1143885. ISSN 1477-2019. 2 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  44. ^ Dong, Chong; Shi, Gongle; Herrera, Fabiany; Wang, Yongdong; Herendeen, Patrick S; Crane, Peter R (18 Haziran 2020). "Middle–Late Jurassic fossils from northeastern China reveal morphological stasis in the catkin-yew". National Science Review (İngilizce). 7 (11): 1765-1767. doi:10.1093/nsr/nwaa138. ISSN 2095-5138. PMC 8288717 $2. PMID 34691509. 
  45. ^ Andruchow-Colombo, Ana; Escapa, Ignacio H; Aagesen, Lone; Matsunaga, Kelly K S (4 Ağustos 2023). "In search of lost time: tracing the fossil diversity of Podocarpaceae through the ages". Botanical Journal of the Linnean Society (İngilizce). 203 (4): 315-336. doi:10.1093/botlinnean/boad027. hdl:11336/227952. ISSN 0024-4074. 
  46. ^ Pole, Mike; Wang, Yongdong; Bugdaeva, Eugenia V.; Dong, Chong; Tian, Ning; Li, Liqin; Zhou, Ning (15 Aralık 2016). "The rise and demise of Podozamites in east Asia—An extinct conifer life style". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. Mesozoic ecosystems – Climate and Biota (İngilizce). 464: 97-109. Bibcode:2016PPP...464...97P. doi:10.1016/j.palaeo.2016.02.037. ISSN 0031-0182. 
  47. ^ Brusatte, Stephen L; Benton, Michael J; Ruta, Marcello; Lloyd, Graeme T (23 Aralık 2008). "The first 50 Myr of dinosaur evolution: macroevolutionary pattern and morphological disparity". Biology Letters. 4 (6): 733-736. doi:10.1098/rsbl.2008.0441. PMC 2614175 $2. PMID 18812311. 
  48. ^ Brusatte, S. L.; Benton, M. J.; Ruta, M.; Lloyd, G. T. (12 Eylül 2008). "Superiority, Competition, and Opportunism in the Evolutionary Radiation of Dinosaurs" (PDF). Science. 321 (5895): 1485-88. Bibcode:2008Sci...321.1485B. doi:10.1126/science.1161833. hdl:20.500.11820/00556baf-6575-44d9-af39-bdd0b072ad2b. PMID 18787166. 24 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2012. 
  49. ^ Temp Müller, Rodrigo; Augusto Pretto, Flávio; Kerber, Leonardo; Silva-Neves, Eduardo; Dias-da-Silva, Sérgio (28 Mart 2018). "Comment on 'A dinosaur missing-link? Chilesaurus and the early evolution of ornithischian dinosaurs'". Biology Letters (İngilizce). 14 (3): 20170581. doi:10.1098/rsbl.2017.0581. ISSN 1744-9561. PMC 5897605 $2. PMID 29593074. 
  50. ^ Zahner, Marion; Brinkmann, Winand (August 2019). "A Triassic averostran-line theropod from Switzerland and the early evolution of dinosaurs". Nature Ecology & Evolution (İngilizce). 3 (8): 1146-1152. Bibcode:2019NatEE...3.1146Z. doi:10.1038/s41559-019-0941-z. ISSN 2397-334X. PMC 6669044 $2. PMID 31285577. 
  51. ^ Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Cau, Andrea (19 Aralık 2018). "The oldest ceratosaurian (Dinosauria: Theropoda), from the Lower Jurassic of Italy, sheds light on the evolution of the three-fingered hand of birds". PeerJ (İngilizce). 6: e5976. doi:10.7717/peerj.5976. ISSN 2167-8359. PMC 6304160 $2. PMID 30588396. 
  52. ^ Wang, Shuo; Stiegler, Josef; Amiot, Romain; Wang, Xu; Du, Guo-hao; Clark, James M.; Xu, Xing (January 2017). "Extreme Ontogenetic Changes in a Ceratosaurian Theropod". Current Biology (İngilizce). 27 (1): 144-148. Bibcode:2017CBio...27..144W. doi:10.1016/j.cub.2016.10.043. PMID 28017609. 
  53. ^ Zanno, Lindsay E.; Makovicky, Peter J. (4 Ocak 2011). "Herbivorous ecomorphology and specialization patterns in theropod dinosaur evolution". Proceedings of the National Academy of Sciences (İngilizce). 108 (1): 232-237. Bibcode:2011PNAS..108..232Z. doi:10.1073/pnas.1011924108. ISSN 0027-8424. PMC 3017133 $2. PMID 21173263. 
  54. ^ a b Rauhut, Oliver W. M.; Pol, Diego (11 Aralık 2019). "Probable basal allosauroid from the early Middle Jurassic Cañadón Asfalto Formation of Argentina highlights phylogenetic uncertainty in tetanuran theropod dinosaurs". Scientific Reports (İngilizce). 9 (1): 18826. Bibcode:2019NatSR...918826R. doi:10.1038/s41598-019-53672-7. ISSN 2045-2322. PMC 6906444 $2. PMID 31827108. 
  55. ^ Benson, R.B.J (2010). "A description of Megalosaurus bucklandii (Dinosauria: Theropoda) from the Bathonian of the UK and the relationships of Middle Jurassic theropods". Zoological Journal of the Linnean Society. 158 (4): 882-935. doi:10.1111/j.1096-3642.2009.00569.x. 
  56. ^ Rauhut, Oliver W. M.; Milner, Angela C.; Moore-Fay, Scott (2010). "Cranial osteology and phylogenetic position of the theropod dinosaur Proceratosaurus bradleyi(Woodward, 1910) from the Middle Jurassic of England". Zoological Journal of the Linnean Society. 158: 155-195. doi:10.1111/j.1096-3642.2009.00591.x. 
  57. ^ Qin, Z., Clark, J., Choiniere, J., & Xu, X. (2019). A new alvarezsaurian theropod from the Upper Jurassic Shishugou Formation of western China. Scientific Reports, 9: 11727. DOI:10.1038/s41598-019-48148-7
  58. ^ Agnolín, Federico L.; Lu, Jun-Chang; Kundrát, Martin; Xu, Li (2 Haziran 2021). "Alvarezsaurid osteology: new data on cranial anatomy". Historical Biology (İngilizce). 34 (3): 443-452. doi:10.1080/08912963.2021.1929203. ISSN 0891-2963. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  59. ^ Wang, Min; O’Connor, Jingmai K.; Xu, Xing; Zhou, Zhonghe (May 2019). "A new Jurassic scansoriopterygid and the loss of membranous wings in theropod dinosaurs". Nature (İngilizce). 569 (7755): 256-259. Bibcode:2019Natur.569..256W. doi:10.1038/s41586-019-1137-z. ISSN 1476-4687. PMID 31068719. 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  60. ^ Hartman, Scott; Mortimer, Mickey; Wahl, William R.; Lomax, Dean R.; Lippincott, Jessica; Lovelace, David M. (10 Temmuz 2019). "A new paravian dinosaur from the Late Jurassic of North America supports a late acquisition of avian flight". PeerJ (İngilizce). 7: e7247. doi:10.7717/peerj.7247. ISSN 2167-8359. PMC 6626525 $2. PMID 31333906. 
Öncesinde
gelen Proterozoyik Üst Zaman 		Fanerozoyik Üst Zaman
Paleozoyik Zaman Mezozoyik Zaman Senozoyik Zaman
Kambriyen Ordovisiyen Silüriyen Devoniyen Karbonifer Permiyen Triyas Jura Kretase Paleojen Neojen Kv.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jura_(dönem)&oldid=34798047" sayfasından alınmıştır