İçeriğe atla

Kansu

Koordinatlar: 38°0′K 102°20′D / 38.000°K 102.333°D / 38.000; 102.333
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Gansu sayfasından yönlendirildi)
Kansu Eyaleti
Çince : 甘肃省
Gānsù Shěng
Kısaltmalar: 甘 veya 陇  (pinyin: Gān veya Lǒng)
Gansu bu haritada renklendirilmiştir.
Adın kökeni 甘 gān - Ganzhou (Zhangye)
肃 sù - Suzhou (Jiuquan)
İdari birim türü Eyalet
Başkenti
(ve en büyük şehri)		 Lanzhou
ÇKP Komitesi Sekreteri Lu Hao
Vali Xu Shousheng (vekâleten)
Yüzölçümü 454.000 km² (7.)
Nüfusu (2020)
 - Nüfus yoğunluğu 		25.019.831[1] (22.)
57,7 kişi/km² (27.)
GSYİH (2007)
 - kişi başına 		CNY 269,9 milyar (26.)
CNY 10.335 (30ncu)
İGE (2005) 0,675 (orta) (28.)
Başlıca etnik gruplar Han - %91
Hui - %5
Dongxiang - %2
Tibetli - %2
İl düzeyi 14
İlçe düzeyi 86
Belde düzeyi† 1344
ISO 3166-2 CN-62
Resmî websitesi
http://www.gansu.gov.cn
 (Çince)

Kansu[2] (Çince (basitleştirilmiş): 甘肃; Çince (geleneksel): 甘肅; pinyin: Gānsù zh-Gansu.oggⓘ; Wade-Giles: Kan-su, Kansu veya Kan-suh) Çin'de bir eyalettir. Kuzeyden Moğolistan, güneyden Çinghay ve Siçuan eyaletleri, doğudan Ningxia Özerk Bölgesi, Shaanxi eyaleti ve İç Moğolistan Özerk Bölgesi, batısından Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile çevrilidir. Dar bir koridor biçiminde oluşuyla yüzyıllarca Yukarı Huanghe (Sarı Irmak) bölgesi ve Çin'in batı kesimleri arasında geçit işlevi görmüştür. Türk soylu Sarı Uygurların yaşadığı Sunan Yugur Özerk İlçesi[3] buradadır.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kansu, Qin Hanedanı döneminde (MÖ 221-206) Çin topraklarına katıldı. Marco Polo'nun Çin'e girdiği yol olarak tanınan bölge, pek çok kişinin kişinin seyahat ettiği bir koridordu. Kansu adı Yuan Hanedanı döneminde, Ganzhou ve Suzhou bölgelerinin adlarından (1206-1368) oluşturuldu. 1644'ten 1911'e değin Qing (Mançu) hanedanının yönetiminde kalan Kansu'nun bu dönemde en ünlü yöneticilerinden olan Zuo Zongtang (1812-1885) Taiping ve Müslüman ayaklanmalarının (1862-1877) ardından yörede yarım yüzyıl boyunca barış sağladı. 1920'de, 20. yüzyılın en büyük deprem felaketlerinden biri maydana gelmiştir. Merkezi Kansu'nun doğusunda bulunan 8.6 şiddetindeki depremde yaklaşık 200,000 - 250,000 arasında can kaybı yaşanırken, pek çok kent ve kasaba haritadan silinmiştir.

Doğal yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kansu'da doğal yapının en belirgin özelliği platolardır. Kansu Koridoru olarak anılan bölge, Lanzhou'nun 192 km kuzeybatısındadır. Kansu'nun doğu kesimi Çin'in başlıca deprem merkezidir. Kansu'da yaz ve kış arasında büyük sıcaklık farklılıkları görülür.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

2020 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre Kansu Eyaleti'nin toplam nüfusu 25.019.831.[1]

Etnik yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kansu Eyaleti sınırları içerisinde nüfusları 10 bin'i aşan etnik gruplar şunlardır:

Kansu'daki başlıca etnik gruplar
(2010 Nüfus Sayımı)[4]
Etnik grup Nüfus
Han 23.164.817
Hui 1.258.641
Donşian 546.255
Tibetli 488.359
Monguor (Tu) 30.781
Bao'an 18.170
Mançu 14.206
Salar 13.517
Yugur 13.001
Moğol 10.935

Diller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kansu Eyaleti çapında Beifanghua'nın (Mandarin) farklı lehçeleri konuşulur. Kansu'da Beifanghua'nın Zhongyuan Guanhua [en] dalına ait lehçeler şunlardır: Guanzhong lehçesi [en] (Qingyang Şehri-Ning İlçesi [en]), Qinlong lehçesi [zh] (Longnan, Pingliang ve Qingyang şehirleri), Longzhong lehçesi [zh] (Tianshui ve Dingxi şehirleri), Hezhou lehçesi (Linxia Hui Özerk İli) ve Güney Xinjiang lehçesi (Dunhuang). Kansu'da Beifanghua'nın Lanyin Guanhua [en] dalına ait lehçeler de şunlardır: Lanzhou lehçesi [zh] (Lanzhou ve Baiyin şehirleri; Linxia İli-Yongjing İlçesi [en]) ve Hexi lehçesi (Wuwei, Jiayuguan, Jiuquan, Jinchang ve Zhangye şehirleri). Tüm bunların dışında, Ethnologue'a göre, Kansu'da konuşulan diğer diller şunlardır: Amdo Tibetçesi [en], Baima dili [en], Batı Yugurca, Bonan dili [en], Choni dili [en], Doğu Yugurca, Donşianca, Jin Çincesi, Kalmak-Oyratça, Kazakça, Moğolca, Monguor dili [en], Salarca ve Uygurca[5]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pamuk, keten yağı, karpuz, mısır ve darı başlıca tarımsal ticari ürünlerdir. Ancak Kansu ekonomisi büyük ölçüde madenciliğe dayanır. Petrol, kömür ve demir cevheri başlıca yer altı kaynakları arasındadır. Çin'in bir nükleer enerji merkezidir.

İdari yapılanma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kansu Eyaleti'nin İdari Bölümleri
Bölüm kodu[6] İsim Çince
Pinyin 		Alan
(km2) 		Nüfus
(2020 Nüfus
Sayımı)[1] 		Merkez İlçe düzeyi bölümler[7]
Semtler İlçe düzeyi şehirler İlçeler Özerk ilçeler
620000 Kansu Eyaleti 甘肃省
Gānsù Shěng		 425.888,93 25.019.831 Lanzhou Şehri 17 5 57 7
— İl düzeyi şehirler —
620100 Lanzhou Şehri 兰州市
Lánzhōu Shì		 13.192,31 4.359.446 Chengguan Semti 5 3
620200 Jiayuguan Şehri 嘉峪关市
Jiāyùguān Shì		 1.224,17 312.663 Xiongguan Bucağı
620300 Jinchang Şehri 金昌市
Jīnchāng Shì		 7.548,98 438.026 Jinchuan Semti 1 1
620400 Baiyin Şehri 白银市
Báiyín Shì		 20.098,54 1.515.110 Baiyin Semti 2 3
620500 Tianshui Şehri 天水市
Tiānshuǐ Shì		 14.277,20 2.984.659 Qinzhou Semti 2 4 1
620600 Wuwei Şehri 武威市
Wǔwēi Shì		 32.347,09 1.464.955 Liangzhou Semti 1 2 1
620700 Zhangye Şehri 张掖市
Zhāngyè Shì		 38.592,06 1.131.106 Ganzhou Semti 1 4 1
620800 Pingliang Şehri 平凉市
Píngliàng Shì		 11.171,15 1.848.607 Kongtong Semti 1 1 5
620900 Jiuquan Şehri 酒泉市
Jiǔquán Shì		 168.080,24 1.055.706 Suzhou Semti 1 2 2 2
621000 Qingyang Şehri 庆阳市
Qìngyáng Shì		 27.117,27 2.179.716 Xifeng Semti 1 7
621100 Dingxi Şehri 定西市
Dìngxī Shì		 19.609,24 2.524.097 Anding Semti 1 6
621200 Longnan Şehri 陇南市
Lǒngnán Shì		 27.838,66 2.407.272 Wudu Semti 1 8
— Özerk iller —
622900 Linxia Hui Özerk İli 临夏回族自治州
Línxià Huízú Zìzhìzhōu		 8.198,46 2.109.750 Linxia Şehri 1 5 2
623000 Gannan Tibet Özerk İli 甘南藏族自治州
Gānnán Zāngzú Zìzhìzhōu		 36.593,55 691.808 Hezuo Şehri 1 7

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Kansu ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c "甘肃省第七次全国人口普查公报（第二号）". 甘肃省统计局. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Çin'de İslâmiyet". İÜ İTKD. s. 163. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012. 
  4. ^ 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和就业统计司 (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) ((Ed.)). "1-6 各地区分性别、民族的人口" [1-6 Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus]. 中国2010年人口普查资料 (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) (Çince). 中国统计出版社 (Çin İstatistik Yayımevi). 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018. 
  5. ^ Eberhard, David M., Gary F. Simons, & Charles D. Fennig (eds.) (2021). Ethnologue: Languages of the World (24 bas.). Dallas, Teksas: SIL International. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021. 
  6. ^ "中华人民共和国县以上行政区划代码". 中华人民共和国民政部. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ 中华人民共和国民政部 (Ağustos 2014). 《中国民政统计年鉴2014》. 中国统计出版社. ISBN 978-7-5037-7130-9. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kansu&oldid=32970974" sayfasından alınmıştır