İçeriğe atla

Ağrı kesici

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Analjezikler sayfasından yönlendirildi)
Ağrı kesici
İlaç sınıfı
Afyon haşhaşları gibi opiatlar denilen analjezik sınıfı için bileşenler sağlar
Sınıf tanımlayıcıları
KullanımAğrı
ATC koduN02A
Klinik veri
Drugs.comİlaç Sınıfları
Consumer ReportsBest Buy Drugs
WebMDMedicineNet 
Hukuki durum
Vikiveri

Analjezik ya da ağrı kesici ağrıyı dindirmek ve analjeziye (acı yitimine) yol açmak için kullanılan her türlü ilaca verilen isimdir.

Analjezik ilaçlar periferik ve merkezi sinir sistemine etki eder. Geçici olarak etkileyen ve bazı durumlarda duyumu tamamen ortadan kaldıran anesteziklerden farklıdırlar.

Analjezikler arasında parasetamol (Kuzey Amerika'da asetaminofen veya basitçe APAP olarak bilinir), Nonsteroidal antiinflamatuar ilaç (NSAID'ler), örneğin salisilat ve opioid, morfin ve oksikodon gibi ilaçlar vardır.

Analjezik seçerken ajan seçimini ciddiyeti ve diğer ilaçlara verilen yanıt belirler; Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ağrı merdiveni[1] ilk adım olarak hafif analjezikleri belirtir.

Analjezik seçimi ayrıca ağrı türüne göre belirlenir: nöropatik ağrı için geleneksel analjezikler daha az etkilidir ve genellikle trisiklik antidepresanlar ve antikonvülsanler gibi normalde analjezik olarak kabul edilmeyen ilaç sınıflarından fayda görürler.[2]

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Analjezikler genelde etki mekanizmalarına göre sınıflandırılır.[3]

Bir şişe acetaminophen.

Parasetamol (asetaminofen)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Asetaminofen veya APAP olarak da bilinen parasetamol ağrı ve ateş tedavisinde kullanılan bir ilaçtır.[4]

Tipik olarak hafif ila orta şiddette ağrı için kullanılır.[4]

Opioid ağrı kesici ilaç ile birlikte parasetamol artık kanser ağrısı gibi daha şiddetli ağrılar için ve ameliyat sonrası kullanılmaktadır.[5]

Genellikle ağız yoluyla veya rektal olarak kullanılır ancak intravenöz olarak da vardır.[4][6]

Etkisi iki ila dört saat sürer.[6]

Parasetamol hafif analjezik olarak sınıflandırılır.[6]

Parasetamol genellikle önerilen dozlarda güvenlidir.[7]

NSAID'ler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Steroid olmayan antienflamatuvar ilaçlar (kısaca NSAID'ler denir) ağrı azaltıcı,[8] ateş düşürücü ve daha yüksek dozlarda kullanıldığında inflamasyonu önleyici olarak gruplanan ilaç sınıfıdır.[9]

Bu ilaç grubunun en önde gelen üyeleri olan aspirin, ibuprofen ve naproksen pek çok ülkede tezgah üstünde reçetesiz satılan ilaçlardır.

COX-2 inhibitörleri (engelleyicileri)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu ilaçlar NSAID'lerden elde edilmiştir. NSAID'ler tarafından engellenen siklooksijenaz enziminin en az 2 farklı versiyonu olduğu keşfedildi: COX1 ve COX2.

Araştırma NSAID'lerin yan etkilerinin çoğunun COX1 (yapıcı) enzimini durdurarak analjezik etkilere COX2 (uyarılabilir) enzimi aracılığıyla aracılık edildiğini ileri sürdü. Bu nedenle COX2 inhibitörleri yalnızca COX2 enzimini engellemek için geliştirilmiştir (geleneksel NSAID'ler genel olarak her iki versiyonu da engeller). Bu ilaçlar (rofekoksib, selekoksib ve etorikoksib gibi) NSAID'lerle karşılaştırıldığında eşit derecede etkili analjeziklerdir ancak özellikle daha az mide bağırsak (gastrointestinal) kanamasına neden olurlar.[10]

COX-2 inhibitörlerinin yaygın bir şekilde benimsenmesinden sonra bu sınıftaki ilaçların çoğunun kardiyovasküler olay ların riskini ortalama % 40 artırdığı keşfedildi. Bu rofecoxib ve valdecoxib'in geri çekilmesine ve diğerleri üzerinde uyarılara yol açtı. Etoricoxib coxib olmayan NSAID diklofenakınkine benzer trombotik olay riski ile nispeten güvenli görünmektedir.[10]

Opioidler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Morfin, arketipal opioid ve diğer opioidler (örneğin, kodein, oksikodon, hidrokodon, dihidromorfin, petidin) hepsi serebral opioid reseptörü sistemi üzerinde benzer bir etki yapar. Buprenorfin μ-opioid reseptörünün bir kısmi agonistidir ve tramadol, zayıf μ-opioid reseptör agonisti özelliklerine sahip bir (SNRI) serotonin norepinefrin geri alım inhibitörüdür.[11] Tramadol yapısal olarak venlafaksin'e kodein'e göre daha yakındır ve analjezi yalnızca "opioid benzeri" etkiler sağlamakla kalmaz (mu reseptörünün hafif agonizmi yoluyla) aynı zamanda zayıf fakat hızlı-etkiyen serotonin salıcı ajan ve norepinefrin geri alım inhibitörü olarak hareket eder.[12][13][14][15] Tapentadol tramadol ile bazı yapısal benzerlikleriyle hem geleneksel bir opioid hem de bir SNRI şeklinde iki (ve muhtemelen üç) farklı etki modu ile çalışan yeni bir ilaç olduğuna inanılan şeyi sunar. Serotonin ve norepinefrin 'in ağrı üzerindeki etkileri tam olarak anlaşılmasa da nedensel bağlantılara sahipti ve SNRI sınıfındaki ilaçlar opioidler (özellikle tapentadol ve tramadol) ile birlikte yaygın şekilde ağrı kesici olarak kullanılmaktadır.

Tüm opioidlerin dozlanması opioid toksisitesi (kafa karışıklığı, solunum depresyonu, miyoklonik sarsıntılar ve kesin göz bebekleri) nöbetler (tramadol) ile sınırlandırılabilir ancak opioide toleranslı bireylerin doz tavanı genellikle toleranssız hastalardan daha yüksektir.[16] Opioidler çok etkili analjezikler olsalar da bazı hoş olmayan yan etkilere sahip olabilirler.

Morfine başlayan hastalar bulantı ve kusma yaşayabilir (genellikle fenergan gibi kısa bir antiemetik seansıyla rahatlar).

Pruritus (kaşıntı) farklı bir opioide geçmeyi gerektirebilir.

Kabızlık opioid kullanan hemen hemen tüm hastalarda görülür ve laksatif, (laktuloz, makrogol - içeren veya eş dantramer) genellikle birlikte reçete edilir.[17]

Uygun şekilde kullanıldığında opioidler ve diğer merkezi analjezikler güvenli ve etkilidir; ancak bağımlılık ve vücudun ilaca alışması (tolerans) gibi riskler ortaya çıkabilir. Tolerans etkisi, ilacın sık kullanımının etkisinin azalmasına neden olabileceği anlamına gelir. Bunu yapmak güvenli olduğunda toleransa karşı etkinliği korumak için dozajın artırılması gerekebilir bu da kronik ağrı çeken ve uzun süreler boyunca bir analjezik gerektiren hastalar açısından özellikle endişe verici olabilir. Opioid toleransı genellikle opioid rotasyon tedavisi ile ele alınır; burada yeterli bir analjezik etki elde etme girişiminde güvenli dozajların aşılmasını önlemek için hastaya verilen ilaç düzenli olarak çapraz toleranslı olmayan iki veya daha fazla opioid ilaçla değiştirilir. .

Opioid toleransı opioid kaynaklı hiperaljezi ile karıştırılmamalıdır. Bu iki durumun semptomları çok benzer görünebilir ancak etki mekanizması farklıdır. Opioidlerin neden olduğu hiperaljezi, opioidlere maruz kalmanın ağrı hissini arttırdığı (hiperaljezi) ve hatta ağrısız uyaranı ağrılı hale getirebildiği (allodini) durumdur.[18]

Alkol

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alkol, ağrı için alkol kullanımının sonuçlarını etkileyen biyolojik, zihinsel ve sosyal etkilere sahiptir.[19] Orta derecede alkol kullanımı belirli durumlarda belirli ağrı türlerini azaltabilir.[19]

Analjezik etkilerinin çoğu ketamine benzer şekilde NMDA reseptörlerini kışkırtmaktan gelir böylece birincil uyarıcı (sinyal artırıcı) nörotransmiter olan glutamatın aktivitesini azaltır. Aynı zamanda birincil inhibitör (sinyal azaltıcı) nörotransmiter olan GABA'nın aktivitesini artırarak daha az derecede analjezik olarak işlev görür.[20]

Ağrıyı tedavi etmek için alkol kullanma girişiminin de aşırı içme ve alkol kullanım bozukluğu dahil olmak üzere olumsuz sonuçlara yol açtığı gözlemlenmiştir.[19]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihin en eski ve üzerinde en fazla çalışılmış problemlerinden biri ilaç kullanarak ağrıdan kurtulmaktır. Merkezi sinir sistemine etki eden ve ağrıyı dindirmekte kullanılan ilaçlar genel olarak analjezikler diye isimlendirilir. İnsanlar en eski medeniyet çağlarından beri ağrıyı dindirmek için bitkilerden elde ettikleri maddeleri kullanıyorlardı.

En çok kullanılan doğal ağrı dindirici maddeler arasında afyon da yer alır. Afyon, haşhaşın (Papaver somniferum) henüz olgunlaşmamış meyvelerinin bıçakla çizilmesiyle sızan ve güneşin tesiriyle kapsül üzerinde kuruyup sertleşen özsuyudur. Ham afyonda yaklaşık 23 çeşit alkaloid bulunmaktadır.

Alkaloidler genelde heterosiklik yapılıdır ve fizyolojik tesir gösterir.

Alkaloidler ya elde edildiği bitkiye göre (afyon alkaloidleri, kına kına alkaloidleri vb.) ya da kimyasal yapılarına göre (fenantren sınıfı alkaloidler vb.) adlandırılır.

Afyonun uyuşturucu tesiri de içindeki alkaloidlerden ileri gelir. Bunlara genel olarak afyon alkaloidleri denir.

Afyon alkaloidleri kimyasal yapılarına göre ikiye ayrılır:

  1. Fenantren sınıfı: morfin, kodein, tebain, Fentanyl
  2. İzokinolin sınıfı: papaverin, narsein, narkotin, Kotarnin

Analjeziklerin parasetamol, uyuşturucu ilaçlar (morfin gibi), uyuşturucu etkisi olan sentetik ilaçlar (tramadol gibi), NSAID'ler (non-steroidal anti-enflamatuvar) gibi birçok farklı çeşidi vardır.

Nöropatik ağrı sendromlarının tedavisinde kullanılan bazı ilaç grupları analjeziklere dahil değildir. Antikonvülzanlar ve trisiklik antidepresanlar bu tip ilaçlara örnek olarak verilebilir.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Analjezik kelimesi Yunanca an- (Grekçe: ἀν-, "olmadan"), álgos (Grekçe: ἄλγος, "ağrı"),[21] ve -ikos (Grekçe: -ικος oluşturan sıfat) larından türetilmiştir.

Bu tür ilaçlar 20. yüzyıldan önce genellikle anodin ler olarak biliniyordu.[22][23]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Anonymous (1990). Cancer pain relief and palliative care; report of a WHO expert committee. World Health Organization Technical Report Series, 804. Geneva, Switzerland: World Health Organization. ss. 1-75. ISBN 978-92-4-120804-8. 
  2. ^ Dworkin RH, Backonja M, Rowbotham MC, Allen RR, Argoff CR, Bennett GJ, Bushnell MC, Farrar JT, Galer BS, Haythornthwaite JA, Hewitt DJ, Loeser JD, Max MB, Saltarelli M, Schmader KE, Stein C, Thompson D, Turk DC, Wallace MS, Watkins LR, Weinstein SM (November 2003). "Advances in neuropathic pain: diagnosis, mechanisms, and treatment recommendations". Archives of Neurology. 60 (11): 1524-34. doi:10.1001/archneur.60.11.1524 Özgürce erişilebilir. PMID 14623723. 
  3. ^ "British National Formulary: Analgesics". BNF online. 10 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  4. ^ a b c "Acetaminophen". The American Society of Health-System Pharmacists. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN) (2008). "6.1 and 7.1.1" (PDF). Guideline 106: Control of pain in adults with cancer. Scotland: National Health Service (NHS). ISBN 9781905813384. 20 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  6. ^ a b c Hochhauser, Daniel (2014). Cancer and its Management. John Wiley & Sons. s. 119. ISBN 9781118468715. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Russell FM, Shann F, Curtis N, Mulholland K (2003). "Evidence on the use of paracetamol in febrile children". Bulletin of the World Health Organization. 81 (5): 367-72. PMC 2572451 $2. PMID 12856055. 
  8. ^ Mallinson, Tom (2017). "A review of ketorolac as a prehospital analgesic". Journal of Paramedic Practice (İngilizce). 9 (12): 522-526. doi:10.12968/jpar.2017.9.12.522 Özgürce erişilebilir. 5 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2018. 
  9. ^ Mallinson, Tom (2017). "A review of ketorolac as a prehospital analgesic". Journal of Paramedic Practice (İngilizce). Londra: MA Healthcare. 9 (12): 522-526. doi:10.12968/jpar.2017.9.12.522 Özgürce erişilebilir. 5 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2018. 
  10. ^ a b Conaghan PG (June 2012). "A turbulent decade for NSAIDs: update on current concepts of classification, epidemiology, comparative efficacy, and toxicity". Rheumatology International. 32 (6): 1491-502. doi:10.1007/s00296-011-2263-6. PMC 3364420 $2. PMID 22193214. 
  11. ^ Smith HS, Raffa RB, Pergolizzi JV, Taylor R, Tallarida RJ (July 2014). "Combining opioid and adrenergic mechanisms for chronic pain". Postgraduate Medicine. 126 (4): 98-114. doi:10.3810/pgm.2014.07.2788. PMID 25141248. 
  12. ^ Driessen B, Reimann W (January 1992). "Interaction of the central analgesic, tramadol, with the uptake and release of 5-hydroxytryptamine in the rat brain in vitro". British Journal of Pharmacology. 105 (1): 147-51. doi:10.1111/j.1476-5381.1992.tb14226.x. PMC 1908625 $2. PMID 1596676. 
  13. ^ Bamigbade TA, Davidson C, Langford RM, Stamford JA (September 1997). "Actions of tramadol, its enantiomers and principal metabolite, O-desmethyltramadol, on serotonin (5-HT) efflux and uptake in the rat dorsal raphe nucleus". British Journal of Anaesthesia. 79 (3): 352-6. doi:10.1093/bja/79.3.352. PMID 9389855. 
  14. ^ Reimann W, Schneider F (May 1998). "Induction of 5-hydroxytryptamine release by tramadol, fenfluramine and reserpine". European Journal of Pharmacology. 349 (2–3): 199-203. doi:10.1016/S0014-2999(98)00195-2. PMID 9671098. 
  15. ^ Gobbi M, Moia M, Pirona L, Ceglia I, Reyes-Parada M, Scorza C, Mennini T (September 2002). "p-Methylthioamphetamine and 1-(m-chlorophenyl)piperazine, two non-neurotoxic 5-HT releasers in vivo, differ from neurotoxic amphetamine derivatives in their mode of action at 5-HT nerve endings in vitro". Journal of Neurochemistry. 82 (6): 1435-43. doi:10.1046/j.1471-4159.2002.01073.x. hdl:10533/173421 Özgürce erişilebilir. PMID 12354291. 
  16. ^ Tozer, Adam. "Replacing Opioids: Developing drugs to treat pain". Analytical Cannabis. Analytical Cannabis. 22 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2017. 
  17. ^ Oxford Textbook of Palliative Medicine, 3rd ed. (Doyle D, Hanks G, Cherney I and Calman K, eds. Oxford University Press, 2004).
  18. ^ Bannister K (June 2015). "Opioid-induced hyperalgesia: where are we now?". Current Opinion in Supportive and Palliative Care. 9 (2): 116-21. doi:10.1097/SPC.0000000000000137. PMID 25872113. 
  19. ^ a b c Zale EL, Maisto SA, Ditre JW (April 2015). "Interrelations between pain and alcohol: An integrative review". Clinical Psychology Review. 37: 57-71. doi:10.1016/j.cpr.2015.02.005. PMC 4385458 $2. PMID 25766100. 
  20. ^ Nagy J (March 2008). "Alcohol related changes in regulation of NMDA receptor functions". Current Neuropharmacology. 6 (1): 39-54. doi:10.2174/157015908783769662. PMC 2645546 $2. PMID 19305787. 
  21. ^ Harper, D. (2001). "Online Etymology Dictionary: Analgesia". 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2012. 
  22. ^ EB (1878).
  23. ^ EB (1911).
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ağrı_kesici&oldid=34198685" sayfasından alınmıştır