Tingnan ang wikitext ng Kasaysayan ng Pilipinas

Wala kang pahintulot na baguhin ang pahinang ito dahil sa sumusunod:
Nakakandado ang pahinang ito upang maiwasan ang pagbago.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis. The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
- Start of block: 08:48, 2 Hulyo 2024
- Expiry of block: 08:48, 2 Hulyo 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20. Pakisama ang lahat ng mga detalye sa taas sa kahit anong mga katanungan na gagawin mo. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy. Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Makikita at makokopya mo ang wikitext ng pahinang ito.
{{Napiling artikulo}}
{{History of the Philippines}}
Napetsahan ang pinakamaagang aktibidad ng ''hominin'' sa [[kapuluan]]g [[Pilipinas]] ng hindi bababa sa 709,000 taon na nakalipas.<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Ingicco |first1=T. |last2=van den Bergh |first2=G.D. |last3=Jago-on |first3=C. |last4=Bahain |first4=J.-J. |last5=Chacón |first5=M.G. |last6=Amano |first6=N. |last7=Forestier |first7=H. |last8=King |first8=C. |last9=Manalo |first9=K. |last10=Nomade |first10=S. |last11=Pereira |first11=A. |date=Mayo 1, 2018 |title=Earliest known hominin activity in the Philippines by 709 thousand years ago |url=https://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=6441&context=smhpapers |journal=Nature |volume=557 |issue=7704 |pages=233–237 |bibcode=2018Natur.557..233I |doi=10.1038/s41586-018-0072-8 |pmid=29720661 |first12=M.C. |last12=Reyes |first13=A.-M. |last13=Sémah |first14=Q. |last14=Shao |first15=P. |last15=Voinchet |first16=C. |last16=Falguères |first17=P.C.H. |last17=Albers |first18=M. |last18=Lising |first19=G. |last19=Lyras |first20=D. |last20=Yurnaldi |first21=P. |last21=Rochette |first22=A. |last22=Bautista |first23=J. |last23=de Vos |s2cid=13742336 |language=en |issn=0028-0836 |access-date=Oktubre 31, 2022 |archive-date=Marso 1, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210301002927/https://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=6441&context=smhpapers |url-status=dead }}</ref> Nasa pulo ng [[Luzon]] ang ''[[Homo luzonensis]]'', isang [[espesye]] ng sinaunang mga tao, noong mga hindi bababa sa 67,000 taon na nakalipas.<ref name=":5">{{cite journal |last1=Mijares |first1=Armand Salvador |last2=Détroit |first2=Florent |last3=Piper |first3=Philip |last4=Grün |first4=Rainer |last5=Bellwood |first5=Peter |last6=Aubert |first6=Maxime |last7=Champion |first7=Guillaume |last8=Cuevas |first8=Nida |last9=De Leon |first9=Alexandra |last10=Dizon |first10=Eusebio |title=New evidence for a 67,000-year-old human presence at Callao Cave, Luzon, Philippines |journal=Journal of Human Evolution |date=July 2010 |volume=59 |issue=1 |pages=123–132 |doi=10.1016/j.jhevol.2010.04.008 |pmid=20569967 |language=en}}</ref> Nagmula sa [[Yungib ng Tabon]] sa [[Palawan]] ang pinakamaagang kilalang makabagong [[anatomiya|anatomikong]] tao na nabuhay ng mga 47,000 taon nakalipas.<ref name=":3">{{cite journal |last1=Détroit |first1=Florent |last2=Dizon |first2=Eusebio |last3=Falguères |first3=Christophe |last4=Hameau |first4=Sébastien |last5=Ronquillo |first5=Wilfredo |last6=Sémah |first6=François |title=Upper Pleistocene Homo sapiens from the Tabon cave (Palawan, The Philippines): description and dating of new discoveries |journal=Comptes Rendus Palevol |date=Disyembre 2004 |volume=3 |issue=8 |pages=705–712 |doi=10.1016/j.crpv.2004.06.004 |language=en}}</ref> Ang mga [[Negrito]] ang unang pangkat na unang nanirahan sa Pilipinas bago ang naitalang [[kasaysayan]] nito.<ref name="Reid2007">{{cite book |last=Reid |first=Lawrence A. |author-link=Lawrence A. Reid |year=2007 |chapter=Historical linguistics and Philippine hunter-gatherers |editor1=L. Billings |editor2=N. Goudswaard |title=Piakandatu ami Dr. Howard P. McKaughan |location=Manila |publisher=Linguistic Society of the Philippines and SIL Philippines |pages=6–32 |quote=The Negrito groups are considered to be the earliest inhabitants of the Philippines... genetic evidence (the occurrence of unique alleles) suggests that the Negrito groups in Mindanao may have been separated from those in Luzon for twenty to thirty thousand years (p.10).|language=en}}</ref> Noong mga 3000 BC, naglayag ang mga [[Austronesyo]], na siyang mayorya ng kasalukuyang [[populasyon]], mula sa [[Taiwan]] patimog hanggang narating ang mga pulo na tinatawag ngayong Pilipinas.<ref name=":6">{{Cite book|url=https://www.jstor.org/stable/j.ctt2jbjx1|title=The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives|publisher=ANU Press|year=2006|isbn=978-1-920942-85-4|editor-last=Bellwood|editor-first=Peter|series=Comparative Austronesian Series|pages=37–38|jstor=j.ctt2jbjx1|editor-last2=Fox|editor-first2=James J.|editor-last3=Tryon|editor-first3=Darrell}}</ref>

Ang pinakamaagang naitalang '''kasaysayan ng Pilipinas''' ay matatagpuan sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] na mayroong petsang 822 Shaka (900 [[Anno Domini|AD]] sa [[kalendaryong Gregoryano]]).<ref name="Postma">{{cite journal|url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018|title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary|jstor=42633308|last=Postma|first=Antoon|journal=Philippine Studies|volume=40|issue=2|pages=182–203|publisher=Ateneo de Manila University|date=Abril–Hunyo 1992|language=en}}</ref> Nilalahad sa inskripsyon ang pagpatawad sa [[utang|pakakautang]] ng isang tao na nagngangalang Namwaran, kasama ang kanyang mga anak na si Dayang Angkatan at Bukah. Ang unang tala na pagbisita na mula sa [[Kanluraning mundo|Kanluran]] ay ang pagdating ni [[Ferdinand Magellan]] sa pulo ng [[Homonhon]], sa timog-silangan ng [[Samar]] noong Marso 16, 1521. Nagtayo ng mga permanenteng paninirahan sa [[Cebu]] kasabay ng ekspedisyon ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1565, at marami pang mga paninirahan ang itinatag pa-hilaga hanggang sa maabot ng mga kolonyalista ang [[Look ng Maynila]] sa pulo ng [[Luzon]]. Nagtatag ng isang lungsod sa [[Maynila]] at dito nagsimula ang panahon ng kolonisasyon ng Espanya na nagtagal ng mahigit tatlong [[siglo]].

Nagsimula ang rebolusyon laban sa [[Espanya]] noong [[Abril]] ng 1896, na pagkaraan ng dalawang taon ay humantong sa proklamasyon ng kalayaan at ang pagtatatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]]. Ngunit ang [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]], na naganap sa katapusan ng [[Digmaang Espanyol-Amerikano]], ay naglipat ng pamamahala sa Pilipinas sa [[Estados Unidos]]. Nagsimula ang kolonyal na pamamahala ng Estados Unidos sa Pilipinas noong [[Disyembre]] ng 1899, kasama ang limitadong lokal na pamamahala noong 1905. Iginawad ang bahagyang [[pagsasarili]] noong 1935, bilang paghahanda sa isang ganap ng kalayaan mula sa Estados Unidos noong 1945. Ngunit ang 10-taong transisyon mula sa [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] patungo sa isang soberanyang bansa ay naantala dahil sa pagsakop ng [[Hapon]] sa Pilipinas noong panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Natalo ang mga Hapones noong 1945 at naganap ang muling-pagbabalik ng mga sundalong Pilipino at Amerikano para sa kampanya ng pagpapalaya sa Pilipinas mula 1944 hanggang 1945. Kaya naibigay lamang ang ganap na kalayaan sa Pilipinas noong [[Hulyo]] 1946.

Umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas noong dekada 1950 at 1960, subalit nagkaroon ng kaguluhan noong mga huling taon ng dekada 1960 at mga unang taon ng dekada 1970 laban sa mapang-aping diktadura ni Pangulong [[Ferdinand Marcos]] na nagpahayag ng [[batas militar]] noong 1972. Dahil sa malapit na relasyon ng [[Pangulo ng Estados Unidos]] na si [[Ronald Reagan]] kay Pangulong Marcos, sinuportahan pa rin siya ng Estados Unidos kahit na kilala ang kanyang administrasyon sa malawakang katiwalian at pang-aabuso sa mga tao. Ang mapayapang [[Rebolusyon sa EDSA]] noong 1986 ang nagpatalsik kay Marcos (na tumakas sa [[Hawaii]] lulan ng isang helikopter na pag-aari ng militar ng Estados Unidos, kung saan siya nanatili hanggang sa siya'y mamatay) at ang nagbalik ng [[demokrasya]] sa bansa. Ngunit nang nagsimula ang panahong iyon, nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan sa [[politika|pulitika]] at humina ang [[ekonomiya]] ng [[bansa]].

== Kronolohiya ==
{{see also|Kronolohiya ng kasaysayan ng Pilipinas}}
[[File:Philippine history timeline.png|1000px|center]]

== Unang Kasaysayan ==
[[Talaksan:LandForms.jpg|thumb|left|[[Mapa]] ng [[Timog-Silangang Asya]].]]
[[Talaksan:Boxer codex.jpg|thumb|right|Mag-asawang [[Tagalog]] na mga ''maharlika''.]]
Mga [[Negrito]], [[Mga wikang Austroasyatiko|Austroasyatiko]], [[Indones]] at [[Malay]] ([[Mga Austronesyo|Austronesiano]]), ang mga [[Papua New Guinea|Papuano]], at [[Timog Asya]]no ang mga sinaunang mamamayan ng Pilipinas.<ref name="Larena">{{Cite journal|last1=Larena|first1=Maximilian|last2=Sanchez-Quinto|first2=Federico|last3=Sjödin|first3=Per|last4=McKenna|first4=James|last5=Ebeo|first5=Carlo|last6=Reyes|first6=Rebecca|last7=Casel|first7=Ophelia|last8=Huang|first8=Jin-Yuan|last9=Hagada|first9=Kim Pullupul|last10=Guilay|first10=Dennis|last11=Reyes|first11=Jennelyn|date=2021-03-30|title=Multiple migrations to the Philippines during the last 50,000 years|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=118|issue=13|pages=e2026132118|doi=10.1073/pnas.2026132118|issn=0027-8424|pmc=8020671|pmid=33753512|bibcode=2021PNAS..11826132L |doi-access=free }}</ref> Naganap pa ang iba pang [[migrasyon]] sa pamamagitan ng pagbiyahe sa tubig at nangyari sa loob ng ilang libong taon.<ref name="uslc-3">{{cite web|title=Philippines - Early History|url=http://countrystudies.us/philippines/3.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref>

Ayon sa kay Professor 'Boyet' Manuel Pagsapit ang pinakamatandang estado sa Pilipinas ay ang [[Kabihasnang Binuangan]] na magkapanabay sa [[Kultura ng dyeyd ng Pilipinas]] na nagtatakbo noong 2500 B.C. Ang [[Kabihasnang Binuangan]] pwede ma tratong gitnaan ng mga koneksyon sa iba't iba pang mga: Bansa, Bayan, Kaharian, Karahanan, at Sultanatos; sa Pilipinas bago pah dumating ang mga Espanyol at bago nabura ito ng mga baha at pagguho ng lupa. Dahil sa iyan, ngayon lang ay natuklasan ulit ang kabihasnang ito dahil sa tumataas na antas ng dagat. Noong ikalawang milenyo AD, meron mga ilang estado na bahagi ng sistema ng tributario ng Tsina.<ref name="Scott-1994">{{Cite book |last=Scott |first=William Henry |url=https://books.google.com/books?id=15KZU-yMuisC |title=Barangay: Sixteenth-century Philippine Culture and Society |publisher=[[Ateneo de Manila University Press]] |year=1994 |isbn=978-971-550-135-4 |location=Quezon City, Philippines |author-link=William Henry Scott (historian)}}</ref>{{rp|pages=177–178}}<ref name="Junker-1999" />{{rp|page=3}} Mga katangiang pangkultura ng India gaya ng mga terminong pangwika at mga gawaing panrelihiyon sa Pilipinas lumaganap noong ika-14 na siglo, marahil sa pamamagitan ng Hindu [[Majapahit|Imperio ng Majapahit]].<ref>{{Cite encyclopedia |title=Philippines |encyclopedia=Concise Encyclopedia of World History |publisher=[[Atlantic Books|Atlantic Publishers & Distributors]] |location=New Delhi, India |url=https://books.google.com/books?id=gGKsS-9h4BYC |last=Ramirez-Faria |first=Carlos |date=2007 |page=[https://books.google.com/books?id=gGKsS-9h4BYC&pg=PA560 560] |isbn=978-8126907755}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Evangelista |first=Alfredo E. |date=1965 |title=Identifying Some Intrusive Archaeological Materials Found in Philippine Proto-historic Sites |url=https://asj.upd.edu.ph/mediabox/archive/ASJ-03-01-1965/Evangelista.pdf |journal=Asian Studies: Journal of Critical Perspectives on Asia |publisher=[[University of the Philippines Asian Center|Asian Center]], [[University of the Philippines]] |volume=3 |issue=1 |pages=87–88 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230429072742/https://asj.upd.edu.ph/mediabox/archive/ASJ-03-01-1965/Evangelista.pdf |archive-date=April 29, 2023 |access-date=April 29, 2023}}</ref> 
Dinala ang [[Islam]] ng mga [[mangangalakal]] at mga [[misyonaryo]] mula sa Arabia, India, at [[Indonesia]].<ref>{{cite book |last=Agoncillo |first=Teodoro C. |authorlink=Teodoro Agoncillo |title=History of the Filipino People |url=https://archive.org/details/historyoffilipin00teod |origyear=1960 |edition=8th |year=1990 |publisher=Garotech Publishing |location=Quezon City |id=ISBN 971-8711-06–6| pages=[https://archive.org/details/historyoffilipin00teod/page/22 22]}}</ref> Noong ika-16 dantaon, matatag na ang Islam sa [[Sulu]] at lumaganap ito mula sa [[Mindanao]]; nakarating ito sa [[Maynila]] noong 1565.<ref name="uslc-3"/> Kahit kumalat ang Islam sa [[Luzon]], ang pagsamba pa rin sa mga [[anito]] ang [[relihiyon]] ng karamihan sa mga pulo ng Pilipinas. Ngunit ang mga konsepto ng mga Muslim at ng mga magsasaka ng Hilagang Luzon ng teritoryalismo ay hindi lumaganap sa ibang lugar.<ref name="uslc-3"/> Nang makarating ang mga Kastila noong ika-16 dantaon, karamihan sa humigit-kumulang na 500,000 katao ay nanirahan sa mga panirahang barangay.<ref name="uslc-3"/>

Meron iba't ibang mga bansa na ipinundar sa Pilipinas noong ika 10th and 16th na mga siglos katulad ng [[Kaharian ng Maynila|Maynila]],<ref name="Ring-1996">{{Cite book |last1=Ring |first1=Trudy |url=https://books.google.com/books?id=vWLRxJEU49EC |title=International Dictionary of Historic Places: Asia and Oceania |last2=Salkin |first2=Robert M. |last3=La Boda |first3=Sharon |publisher=[[Taylor & Francis]] |year=1996 |isbn=978-1-884964-04-6 |location=Chicago, Ill. |pages=565–569 |name-list-style=amp}}</ref> [[Bayan ng Tondo|Tondo]], [[Kaharian ng Namayan|Namayan]], [[Caboloan|Pangasinan]], [[Karahanan ng Cebu|Cebu]], [[Karahanan ng Butuan|Butuan]], [[Sultanato ng Maguindanao|Maguindanao]], [[Confederatong Mga Sultanato ng Lanao|Lanao]], [[Sultanato ng Sulu|Sulu]], at [[Ma-i]].<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/historical-atlas-of-the-republic/page/n65/mode/2up |title=Historical Atlas of the Republic |date=2016 |publisher=[[Presidential Communications Group|Presidential Communications Development and Strategic Planning Office]] |isbn=978-971-95551-6-2 |editor-last=Quezon |editor-first=Manuel L. III |editor-link=Manolo Quezon |location=Manila, Philippines |page=64 |editor-last2=Goitia |editor-first2=Pocholo}}</ref> Meron ding ibang mga estado katulad ng [[Ibalon]], [[Cainta (Estado)|Cainta]], [[Pulilu]], [[Sandao]], [[Kadatuan ng Dapitan|Dapitan]], [[Kadatuan ng Madyaas|Madyaas]], [[Sultanato ng Buayan|Buayan]] at [[Sanmalan]].<ref name="Readings">[https://core.ac.uk/download/pdf/228735802.pdf Reading Song-Ming Records on the Pre-colonial History of the Philippines] By Kansai University</ref> Ang mga naunang bansang ito ay karaniwang may tatlong antas na istrukturang panlipunan: mga maharlika, mga malaya, at mga umaasang may utang-mga bono<ref name="Junker-1999">{{Cite book |last=Junker |first=Laura Lee |url=https://books.google.com/books?id=yO2yG0nxTtsC |title=Raiding, Trading, and Feasting: The Political Economy of Philippine Chiefdoms |date=1999 |publisher=[[University of Hawaiʻi Press]] |isbn=978-0-8248-2035-0 |location=Honolulu, Hawaii}}</ref>{{rp|page=3}}<ref name="Wernstedt-1967">{{cite book|last1=Wernstedt |first1=Frederick L. |url=https://books.google.com/books?id=6Pn0Pfh1Cl0C |title=The Philippine Island World: A Physical, Cultural, and Regional Geography |last2=Spencer |first2=Joseph Earle |date=January 1967 |publisher=[[University of California Press]] |location=Berkeley, Calif. |isbn=978-0-520-03513-3}}</ref>{{rp|page={{plain link|url=https://books.google.com/books?id=6Pn0Pfh1Cl0C&pg=PA672|name=672}}}} Kabilang sa mga maharlika ang mga pinunong kilala bilang mga [[datu]], na may pananagutan sa mga nagsasariling grupo (barangay o dulohan).<ref>{{cite book|last=Arcilla |first=José S. |url=https://books.google.com/books?id=uxEYobbU-D8C |title=An Introduction to Philippine History |date=1998 |edition=Fourth enlarged |publisher=[[Ateneo de Manila University Press]] |location=Quezon City, Philippines |isbn=978-971-550-261-0 |page=[https://books.google.com/books?id=uxEYobbU-D8C&pg=PA15 15]}}</ref> 
Nang ang mga barangay ay nagsama-sama upang bumuo ng isang mas malaking pamayanan o isang mas maluwag na alyansa sa heograpiya,<ref name="Junker-1999" />{{rp|page=3}}<ref>{{cite book|last=Decasa |first=George C. |url=https://books.google.com/books?id=hYNqz-1ayssC |title=The Qur'anic Concept of Umma and Its Function in Philippine Muslim Society |series=Interreligious and Intercultural Investigations |volume=1 |date=1999 |publisher=[[Pontificia Università Gregoriana]] |location=Rome, Italy |isbn=978-88-7652-812-5 |page=[https://books.google.com/books?id=hYNqz-1ayssC&pg=PA328 328] |language=en}}</ref> makikilala ang kanilang higit na iginagalang na mga miyembro bilang isang pangunahing datu,<ref name="Newson">{{cite book|last=Newson |first=Linda A. |url=https://books.google.com/books?id=A40BEAAAQBAJ |title=Conquest and Pestilence in the Early Spanish Philippines |date=April 16, 2009 |publisher=[[University of Hawaiʻi Press]] |location=Honolulu, Hawaii |isbn=978-0-8248-6197-1}}</ref>{{rp|page={{plain link|url=https://books.google.com/books?id=A40BEAAAQBAJ&pg=PA58|name=58}}}}<ref name="Legarda-2001">{{Cite journal |last=Legarda |first=Benito Jr. |author-link=Benito J. Legarda |year=2001 |title=Cultural Landmarks and their Interactions with Economic Factors in the Second Millennium in the Philippines |journal=Kinaadman (Wisdom): A Journal of the Southern Philippines |publisher=[[Xavier University – Ateneo de Cagayan]] |volume=23 |page=40}}</ref> raha o [[sultan]],<ref>{{cite book|editor-last1=Carley |editor-first1=Michael |editor-last2=Jenkins |editor-first2=Paul |editor-last3=Smith |editor-first3=Harry |url=https://books.google.com/books?id=ycT9AQAAQBAJ |title=Urban Development and Civil Society: The Role of Communities in Sustainable Cities |year=2013 |publisher=[[Routledge]] |location=Sterling, Va. |isbn=978-1-134-20050-4 |page=[https://books.google.com/books?id=ycT9AQAAQBAJ&pg=PA108 108] |chapter=Chapter 7 |orig-date=2001}}</ref> at sila'y ang mamumuno ng communidad.<ref>{{cite book|last=Tan |first=Samuel K. |url=https://books.google.com/books?id=pw5FWmdNmj8C |title=A History of the Philippines |date=2008 |publisher=[[University of the Philippines Press]] |location=Quezon City, Philippines |isbn=978-971-542-568-1 |page=[https://books.google.com/books?id=pw5FWmdNmj8C&pg=PA37 37] |author-link1=Samuel K. Tan}}</ref> Naging laganap ang panlipunan at politikal na organisasyon ng [[populasyon]] sa mga pulo. Ang mga [[magsasaka]] lamang ng [[Luzon|Hilagang Luzon]] ang nagkaroon ng konsepto ng teritoryalismo.<ref name="uslc-3"/> Ang simpleng yunit ng [[pamahalaan]] ay ang [[balangay]], na isang grupong pinamunuan ng isang [[datu]]. Sa isang barangay, ang mga panlipunan na dibisyon ay ang mga ''[[Maginoo|maguinoo]]'', kung saan kasama ang datu; ang mga ''[[maharlika]]''; at ang mga ''[[alipin]]''. Maraming kategorya ang mga alipin: ang mga magsasakang walang lupa; ang mga timawang nawalan ng kalayaan dahil sa pagkakautang o parusa sa [[krimen]] at ang mga bihag ng [[digmaan]].<ref name="uslc-3"/>

Ipinapalagay na mababa ang populasyon noong ika-14 hanggang ika-16 na siglo<ref name="Newson" />{{rp|page={{plain link|url=https://books.google.com/books?id=A40BEAAAQBAJ&pg=PA18|name=18}}}} dahil sa kadalasan ng mga bagyo at sa lokasyon ng Pilipinas sa  [[Pacific Ring of Fire]] (Singsing na sunog ng Pacifico)<ref>{{cite book|last1=Bankoff |first1=Greg |editor-last1=Boomgaard |editor-first1=Peter |url=https://www.jstor.org/stable/10.1163/j.ctt1w76vd0.9 |title=A World of Water: Rain, Rivers and Seas in Southeast Asian Histories |series=Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde |volume=240 |publisher=[[KITLV Press]] |location=Leiden, Netherlands |isbn=978-90-04-25401-5 |date=January 1, 2007 |pages=153–184 |chapter=Storms of history: Water, hazard and society in the Philippines: 1565-1930 |jstor=10.1163/j.ctt1w76vd0.9 |jstor-access=free}}</ref> at dahil sa walang tigil na guerra sa mga estados ng Pilipinas.<ref>{{cite thesis |last1= Reyeg |first1= Fernardo |last2= Marsh |first2= Ned |date= December 2011 |title= The Filipino Way of War: Irregular Warfare Through The Centuries |type= Post Graduate |chapter= 2 |publisher= Naval Postgraduate School Monterey, California |page= 21 |chapter-url= https://apps.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a556504.pdf |access-date= February 15, 2021 |hdl= 10945/10681 |hdl-access= free |archive-date= April 15, 2021 |archive-url= https://web.archive.org/web/20210415183151/https://apps.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a556504.pdf |url-status= live }}</ref>

Sa tiempong ito merong presensya ang mga taga Mindanao sa Mottama, Burma; at mga [[Luzones]] na taga [[Luzon]], Pilipinas, ay sumisilbeng bilang mga soldados, mga embahador, at mangangalakal sa [[Timog Asya|Timog]], [[Timog Silangang Asya|Timog Silangang]], at [[Silangang Asya]].<ref>Pires, Tome, A suma oriental de Tome Pires e o livro de Francisco Rodriguez: Leitura e notas de Armando Cortesão [1512 – 1515], translated and edited by Armando Cortesão, Cambridge: Hakluyt Society, 1944.</ref> Ang reputasyon ng mga Luzones ay napakalakas na sinabi ng sundalong Portuges na si Joao de Barros na sila ay: "ang pinaka-mahilig makipagdigma at magiting sa mga bahaging ito.<ref>"The Mediterranean Connection by William Henry Scott Page 138 (Published By: Ateneo de Manila University) Taken from "Translated in Teixera, The Portuguese Missions, p. 166."</ref>

== Pamumuno ng Espanya (1521–1898) ==
{{main|Kasaysayan ng Pilipinas sa Panahon ng Pamumuno ng Espanya}}

====Mga Unang Ekspedisyon sa Pilipinas====
Unang nakarating ang mga Europeo sa Pilipinas sa pagdating ng expedisyon ng mga Español na pinamunuan ng [[Portugal|Portuges]] na si [[Ferdinand Magellan]] noong ika-16 Marso 1521. Pumalaot si Ferdinand Magellan sa pulo ng [[Cebu]], inangkin ito para sa Espanya, at binigyan ito ng pangalan na ''Islas de San Lazaro''.<ref name="lac47">{{cite book|last=Lacsamana|first=Leodivico Cruz|title=Philippines History and Government, Second Edition|year=1990|publisher=Phoenix Publishing House, Inc.|pages=47}}</ref>

Magiliw siyang nakipag-ugnayan sa ilang mga lokal na [[datu]]. Nagdaos pa sila ng tradisyonal na sandugo kung saan pinalalabas ang dugo sa braso, inihahalo sa tubig o alak at iniinom nilang magkasama. Sa ganitong paraan, ang dugo ng kasama niya ay nasa kanyang mga ugat na ginagawa silang "magkapatid sa dugo", isang sagrado at hindi pwedeng ipawalang-bisa na kasunduan. Nakumbinsi sila pa ni Magellan na maging [[Kristiyanismo|Kristiyano]].<ref name="lac47"/> Nagawa niya ito kay Raha Humabon ng Cebu at dahil sa Kristiyanismo, ginagalang ng mga bata ang mga matatanda. Ito ang humikayat sa konbersiyon dahil noong panahong iyon ay hindi iginagalang ng mga bata ang matatanda dahil wala na silang magagawang mabuti sa tribo. Ang mga kabataan ang nag-uutos sa mga matanda. Nagpakita ito ng isang mahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas. Nagwagi si Magellan laban kay Humabon sa pamamagitan ng pagdadala ng bagong kultura na nagpapahalaga sa dignidad ng tao.

Ngunit, napatay si Ferdinand Magellan ng pangkat ni [[Lapu-Lapu]], na tumutol sa pamamahala ng Espanya. Hinamon ni Magellan si Lapu-Lapu sa isang labanan, upang ipakita kung paano lumaban ang mga Europeo. May tatlong dahilan kung bakit natalo si Magellan laban kay Lapu-Lapu: (1) Hindi siya nagpadala ng tauhan upang suriin ang lugar, (2) binalaan niya ang kalaban na aatake siya at (3) pumayag siyang mas maraming tribo ang lumaban sa kanyang mga tauhan.

Sa mga sumunod na dekada, iba pang mga ekspedisyon ang ipinadala ng Espanya sa Pilipinas. Noong 1543, pinamunuan ni [[Ruy López de Villalobos]] ang isang ekspedisyon patungo sa mga pulo at pinangalanang ''Las Islas Felipinas'' (mula sa pangalan ni [[Felipe II]] ng Espanya) ang mga pulo ng [[Samar]] at [[Leyte]]. Hindi nagtagal, ibinigay ang pangalang ito sa buong kapuluan.

=== Kolonya ng Espanya ===

Ang permanenteng paninirahan ay naitatag lamang noong 1565 nang makarating ang ekspedisyon na pinamunuan ni [[Miguel Lopez de Legazpi]] sa [[Cebu]] mula sa [[Mexico]]. Ang pamumuno ng mga Espanyol ay naitatag sa mga maliliit na malayang pamayanan na walang alam sa pamahalaang sentralisado.<ref name="pinas">{{cite web|title=Philippine History|url=http://pinas.dlsu.edu.ph/history/history.html|publisher=DLSU-Manila|accessdate=2006-08-21|archive-date=2006-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20060822045537/http://pinas.dlsu.edu.ph/history/history.html|url-status=dead}}</ref>  Matapos ang anim na taon, nang matalo ang isang [[Islam|Muslim]] na datu, itinatag ni Legazpi ang isang lungsod sa Maynila, na nagbigay ng pangunahing daungan sa [[Look ng Maynila]], isang malaking [[populasyon]] at malapit sa mga kapatagan ng [[Gitnang Luzon]].<ref name="uslc-4">{{cite web|title=Philippines - The Early Spanish Period|url=http://countrystudies.us/philippines/4.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Naging sentro ng pamahalaang kolonyal ang Maynila, pati na rin ang aktibidad na pang-militar, panrelihiyon at pangkalakalan '' (commercial)''.

Naglayag ang mga bantog na [[galyon]] sa pagitan ng Maynila at [[Acapulco]], [[Mexico]]. Dinala nila ang [[pilak]] at ilang mahahalagang [[metal]] mula sa [[Bagong Mundo]] sa Maynila upang bumili ng mga pampalasa mula sa [[Moluccas]] at ang porselana, ''[[ivory]]'',  ''lacquerware'' at [[seda|sutla/seda]] mula sa [[Tsina]] at Timog-silangang Asya. Bagama't ginamit ang mga ito sa Mexico, karamihan sa mga kalakal ang dinala sa Espanya, upang ipagbili sa [[Europa]].

Ang Pilipinas ay naging [[lalawigan]] ng [[Nueva Espanya]] hanggang 1821, nang makamit ng Mexico ang kalayaan.<ref name="eon">{{cite web|title=Philippines History|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Philippines-HISTORY.html|publisher=Encyclopedia of Nations|accessdate=2006-08-23}}</ref> Sa tiempong ito mahoriya ng mga kolonista na pinadala sa Pilipinas ay galing [[Amerikang Latino]], sa mga nasyon ng [[Mexico]] at [[Peru]].<ref name="Peru">[http://www.zamboanga.com/html/history_1634_moro_attacks.htm "SECOND BOOK OF THE SECOND PART OF THE CONQUESTS OF THE FILIPINAS ISLANDS, AND CHRONICLE OF THE RELIGIOUS OF OUR FATHER, ST. AUGUSTINE"] (Zamboanga City History) "He (Governor Don Sebastían Hurtado de Corcuera) brought a great reënforcements of soldiers, many of them from Perú, as he made his voyage to Acapulco from that kingdom."</ref> Pero, meron din maliit na bahagi na nang galing [[Espanya]].

Ang unang sensus sa Pilipinas ay noong 1591, batay sa mga tribute na nakolekta. Ibinilang ng mga ang kabuuang unang population ng Pilipinas sa lalim ng Espanya bilang 667,612 katao.<ref>{{Cite journal|last=Pearson|first=M. N.|date=1969|title=The Spanish 'Impact' on the Philippines, 1565-1770|url=https://www.jstor.org/stable/3596057|journal=Journal of the Economic and Social History of the Orient|volume=12|issue=2|pages=165–186|doi=10.2307/3596057|jstor=3596057
| publisher= Brill
|issn=0022-4995|access-date=July 22, 2021|archive-date=May 7, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210507033938/https://www.jstor.org/stable/3596057|url-status=live}}</ref>{{rp|177}}<ref>The Unlucky Country: The Republic of the Philippines in the 21st Century By Duncan Alexander McKenzie (page xii)</ref><ref>[https://psa.gov.ph/sites/default/files/2011PY_Demography.pdf Demography Philippine Yearbook 2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211024185935/https://psa.gov.ph/sites/default/files/2011PY_Demography.pdf |date=October 24, 2021 }} Page 3</ref> 20,000 ay mga migranteng Tsino na mamalakal,<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books/about/Encyclopedia_of_Diasporas.html?id=7QEjPVyd9YMC
|chapter=Chinese in Thailand
 |date=2005 
| author= Bao Jiemin
| pages = 759–785
|title=Encyclopedia of Diasporas: Immigrant and Refugee Cultures around the World, Volume 1 |publisher=Springer |editor1=Carol R. Ember |editor2=Melvin Ember |editor3=Ian A. Skoggard}}{{rp|751}}<!-- page number from book search linked in 2018 revision of this article does not fall within the page numbers of the chapter quoted in the table of contents --></ref> sa iba't ibang panahon: humigit-kumulang 15,600 indibidwal ay mga Latinong Americano na soldadong-colonistas na pinagsama-samang ipinadala mula sa Peru at Mexico at sila ay ipinadala sa Pilipinas taun-taon,<ref>Stephanie Mawson, 'Between Loyalty and Disobedience: The Limits of Spanish Domination in the Seventeenth Century Pacific' (Univ. of Sydney M.Phil. thesis, 2014), appendix 3.</ref><ref>{{Cite journal|url=https://academic.oup.com/past/article/232/1/87/1752419 
| title= Convicts or Conquistadores? Spanish Soldiers in the Seventeenth Century Pacific
| first= Stephanie J. 
|last = Mawson
| journal=  Past & Present
| volume= 232 | issue= 1 | date= August 2016
|pages= 87–125

| publisher= Oxford Academic}}</ref> 3,000 ang mga residenteng Hapones,<ref>{{Cite journal |title=Japanese Christian |url=http://ph.pagenation.com/mnl/Paco_120.9997_14.5808.map |url-status=dead |location=Philippines |publisher=Google map of Paco district of Manila, Philippines |archive-url=https://web.archive.org/web/20100507124349/http://ph.pagenation.com/mnl/Paco_120.9997_14.5808.map |archive-date=May 7, 2010}}</ref> at 600 ang mga purong Espanyol mula sa Europa.<ref>{{cite web| url = http://www.uco.es/aaf/garcia-abasolo/files/63df3.pdf| title = Spanish Settlers in the Philippines (1571–1599) By Antonio Garcia-Abasalo| access-date = November 23, 2020| archive-date = January 17, 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20210117225634/https://www.uco.es/aaf/garcia-abasolo/files/63df3.pdf| url-status = live}}</ref> Mayroong isang malaki ngunit hindi kilalang bilang ng mga Pilipino sa [[Timog Asya]], dahil ang karamihan sa mga alipin na inangkat sa kapuluan ay mula sa Bengal at Timog India,<ref name="repository.arizona.edu">[https://repository.arizona.edu/bitstream/handle/10150/333213/azu_etd_13473_sip1_m.pdf?sequence=1&isAllowed=y&title=repository.arizona.edu Peasants, Servants, and Sojourners: Itinerant Asians in Colonial New Spain, 1571-1720 By Furlong, Matthew J.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220429034134/https://repository.arizona.edu/bitstream/handle/10150/333213/azu_etd_13473_sip1_m.pdf?sequence=1&isAllowed=y&title=repository.arizona.edu |date=April 29, 2022 }} "Slaves purchased by the indigenous elites, Spanish and Hokkiens of the colony seemed drawn most often from South Asia, particularly Bengal and South India, and less so, from other sources, such as East Africa, Brunei, Makassar, and Java..." Chapter 2 "Rural Ethnic Diversity" Page 164 (Translated from: "Inmaculada Alva Rodríguez, Vida municipal en Manila (siglos xvi-xvii) (Córdoba: Universidad de Córdoba, 1997), 31, 35-36."</ref> na idinagdag ang mga nagsasalita ng Dravidian na mga Timog Indiano at mga Bengali na nagsasalita ng Indo-Europeano, sa halo ng mga lokal na etniko.<ref name="repository.arizona.edu"/> Sa mga 600 na Espanyol nah tumira sa Pilipinas, ang Hari ng Espanya bumigay ng mga encomienda sa 236 na Maharlikang Espanyol sa iba't ibang mga probinsya ng Pilipinas.<ref>Relacion de las Encomiendas existentes en Filipinas el dia 31 de Mayo de 1591. in Retana: Archivo del Bibliofilo Filipino, iv, pp. 39-112.</ref>

Ang pananakop sa kapuluan ay nagtagumpay na walang pakikipaglaban (maliban sa mga Muslim).<ref name="uslc-4"/> Naging problema ng mga Kastila ang pakikipaglaban ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at [[Sulu]]. Bilang sagot sa paglusob ng mga Espanyol sa mga Muslim at kanilang mga kakampi, sinalakay nila ang mga lugar sa [[Luzon]] at [[Bisayas]] na nasa ilalim ng pamamahala ng Espanyol. Naglunsad ang mga Kastila ng mga kampanya laban sa mga Muslim, ngunit wala itong naging tiyak na resulta hanggang sa gitna ng ika-19 siglo. Subalit, Noong 1635, si Don Sebastián Hurtado de Corcuera, na gobernador ng Panama, ay nag-import ng mga Peruviano at Panamaniano (kabilang din ang mga Genoese-Italiano na mga soldados mula sa Panama Viejo)<ref>[http://www.panamaviejo.org/monumentos/casalos_genoveses.asp Casa de los Genoveses- Sitio Arqueológico de Panamá Viejo<!-- Titolo generato automaticamente -->] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120205022307/http://www.panamaviejo.org/monumentos/casalos_genoveses.asp |data=5 febbraio 2012 }}</ref> bilang mga soldalo upang makipagdigma laban sa Muslim Mindanao at bilang mga kolonistas upang itatag ang Ciudad ng Zamboanga.<ref name= "Peru" /> Magkaugnay ang [[Simbahan]] at [[Estado]] noong panahon ng Kastila. Naging responsibilidad ng estado ang mga institusyong panrelihiyon.<ref name="uslc-4"/> Isa sa mga naging layunin ng Espanya sa kolonyalisasyon ng Pilipinas ay ang pagbibinyag ng mga [[tribu]] sa Kristiyanismo. Ang pagpapalit ng relihiyon ay naganap dahil sa kawalan ng ibang maayos na relihiyon, maliban sa Islam, na laganap sa Timog. Ang mga seremonya ng simbahan ay naging bantog, na naging dahilan upang mapasama ang iba't ibang [[pista]] sa [[tradisyon]]g Pilipino.<ref name="uslc-4"/>

[[Talaksan:NewSpainFlag.jpg|thumb|left|300px|Watawat ng [[Nueva Espanya]].]]

Naging sanhi nito ang pagdami ng mga Katoliko sa bansa, na tinutulan ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at mga tribu sa Hilagang Luzon (tulad ng mga [[Ifugao]] ng [[Cordillera Administrative Region|Kordilyera]]) at ang mga [[Mangyan]] ng [[Mindoro]].<ref name="uslc-4"/>

Ang mga Kastila ay nagtatag ng tradisyonal na [[organisasyon]] ng [[barangay]] sa pamamagitan ng mga pinunong lokal sa mababang antas ng pamamahala. Ang istilong ito na di-direktang pamamahala ang nagdulot ng pagbubuo ng mataas na antas ng mga Pilipino na tinatawag na ''principalia'', na naging mayaman, mataas ang respeto at iba pang mga prihibelyo. Ito ay nagpakita ng isang sistemang [[oligarkiya]] sa lokal na pamamahala. Ilan sa mga pagbabago sa ilalim ng pamamahala ng Espanya ang pagpapalit ng ideya ng pagmamay-ari ng lupa sa konsepto ng pribadong pagmamay-ari at ang pagbibigay ng titulo sa mga kasapi ng ''principalia''.<ref name="uslc-4"/>

Hindi kumita ang Espanya sa Pilipinas bilang isang kolonya, at malapit nang maubos ang salapi ng pamahalaan dahil sa digmaan laban sa mga [[Dutch]] at sa pakikipag-laban sa mga Muslim.<ref name="uslc-4"/> Ang kita ng pamahalaang kolonyal ay nanggaling sa kalakalang galyon.<ref name="uslc-4"/>

=== Pagbagsak ng pamumuno ng Espanya ===
Ang pamamahala ng Espanya sa Pilipinas ay sandaling naputol noong 1792 nang salakayin ng mga [[Ingles]] ang Maynila na naging sanhi ng pagpasok ng Espanya sa Digmaan ng Pitong Taon. Ang Kasunduan sa Paris ng 1763 ang nagbalik sa pamamahala ng mga Kastila at nilisan ng mga Ingles ang bansa noong 1764. Ang sandaling pananakop ng mga Ingles ang nagpahina sa kapangyarihan ng Espanya at nagdulot ng mga rebelyon at mga demanda para sa kalayaan.<ref name="uslc-5">{{cite web|title=Philippines - The Decline of Spanish Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/5.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref>

Noong 1810, ang mga Pilipino na nasa Mexico tumolong sa tagumpay ng guerra na independyensya contra sa Espanya. Si Ramon Fabie ay isang Pilipino na martyr na isinilang sa Manila na tumlong sa kay Miguel Hidalgo sa kanyang himagsikan.<ref name="filipino-figured">{{cite news |last1=Lozano |first1=Gerardo |date=6 October 2021 |title=A Filipino figured in Mexico's 200th year of independence |work=BusinessMirror |url=https://businessmirror.com.ph/2021/10/06/a-filipino-figured-in-mexicos-200th-year-of-independence/ |access-date=7 October 2021}}</ref> Nong ang himagsikan ay tinuloy ni Vincente Guerrero sa pagkamatay ni Miguel Hidalgo, tumolong din ang isang Pilipino-Mexicano na si Isidoro Montes de Oca, at ang kanyang 200 na soldadong Pilipino-Mexicano, sa labanan contra sa Espanya.<ref>{{cite web |date=April 2005 |title=Filipinos in Nueva España: Filipino-Mexican Relations, Mestizaje, and Identity in Colonial and Contemporary Mexico. (Page 414; Citation 56: "According to Ricardo Pinzon, these two Filipino soldiers—Francisco Mongoy and Isidoro Montes de Oca—were so distinguished in battle that they are regarded as folk heroes in Mexico. General Vicente Guerrero later became the first president of Mexico of African ancestry. See Floro L. Mercene, "Central America: Filipinos in Mexican History," (Ezilon Infobase, January 28, 2005") |url=https://muse.jhu.edu/article/456194/pdf |access-date=April 23, 2020}}</ref>

Sa anyong 1812, sa labanan sa pamamagitan ng Imperio ng Britania at Republica ng America ang mga Pilipina sa Louisiana na bilang kilalang "Manilamen" sumilbeng mga soldado para sa mga Americano sa battalya ng New Orleans.<ref name=":02">{{Cite web |last=Hinton |first=Matthew |date=2019-10-23 |title=From Manila to the Marigny: How Philippine pioneers left a mark at the 'end of world' in New Orleans |url=https://nola.verylocal.com/from-manila-to-the-maringny-how-philippine-pioneers-left-a-mark-at-the-end-of-world-in-new-orleans/89392/ |website=Very Local New Orleans}}</ref><ref>{{Cite web |title=Filipino American History Month Resolution |url=http://fanhs-national.org/filam/resolution/ |access-date=2020-05-23 |website=FANHS National |language=en-US}}</ref>

Sa Argentina noong panahong 1814, maraming Pilipino tumolong sa bansa ng Argentina sa kanilang guerra pang independyensya laban sa Espanya.<ref>Delgado de Cantú, Gloria M. (2006). Historia de México. México, D. F.: Pearson Educación.</ref>

Sa 1823 dahil sa malakas na mga relasyon ng Pilipinas sa mga bago na mga bansa sa Latino-America dahil sinuporta ng mga Pilipino and mga rebolusyon doon, meron isang soldadong Pilipino, sina [[Andrés Novales]] na lumaban sa isang guerra sa Espanya at tumaas ang ranko niya doon, na bumalik sa Pilipinas para magmahal sa natibong nasyon niya. Sa pag balik niya, siya'y sumikat pero seloso ang mga peninsulares ds kanya, napilitan siyang umaklas sa isang himgasikan at sinuporta siya ng mga Pilipino at mga soldados at kolinstas na nanggaling sa Mexico at sa mga preskong independyenteng bansa ng Colombia, Venezuela, Peru, Chile, Argentina at Costa Rica.<ref>{{Cite web |title="Filipinos In Mexico’s History 4 (The Mexican Connection – The Cultural Cargo Of The Manila-Acapulco Galleons) By Carlos Quirino |url=http://adoborepublic.net/live-local-mexico/filipinos-in-mexican-history/filipinos-in-mexicos-history-4/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200804134705/http://adoborepublic.net/live-local-mexico/filipinos-in-mexican-history/filipinos-in-mexicos-history-4/ |archive-date=2020-08-04 |access-date=2021-11-24}}</ref> Pero si Andres Novales pinatay at ang kanyang mga kawal humi-hiwalay.

Noong 1871, itinatag ni Gobernador-Heneral [[Jose Basco y Vargas]] ang Economic Society of Friends of the Country. Noong panahong iyon, ang Pilipinas ay direktang pinamamahalaan ng Espanya. Ang mga kaganapan sa loob at labas ng bansa ay nakatulong sa pagdadala ng mga bagong kaisipan sa Pilipinas. Ang pagbubukas ng [[Kanal Suez]] noong 1869 ay nagpaikli ng panahon ng paglalayag patungong Espanya. Naging sanhi ito ng pagdami ng mga ''ilustrado'' na naging kasama ng mga ''creoles'', isang mataas na antas ng mga Pilipino, sapagkat maraming mga kabataang Pilipino ang nakapag-aral sa [[Europa]]. Itinatag ng mga ''illustrado'' ang [[La Solidaridad|Kilusang Propaganda]] noong 1882 dahil sa pag mamartyr ng Espanyol sa tatlong aktibistang Pari na si [[Gomburza]].

Naging [[layunin]] ng Kilusang Propaganda ang pagbabalik ng representasyon ng Pilipinas sa Kongreso ng Espanya (''[[Spanish Cortes]]''), ilang reporma at hindi nagtagal, ang kalayaan ng bansa. Si [[José Rizal]], ang pinakamatalino at pinakaradikal na ''illustrado'' noong panahong iyon, ang nagsulat ng mga [[nobela]]ng ''[[Noli Me Tangere]]'' at ang ''[[El Filibusterismo]]'', na naging inspirasyon upang matamo ang kalayaan.<ref name="pinas"/> Noong 1892, itinatag ni [[Andrés Bonifacio]] ang ''[[Katipunan|Kataastaasang, Kagalanggalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan]]'' (KKK) na naging layunin ang pagkakamit ng kalayaan sa pamamagitan ng pakikipaglaban sa mga Kastila. Si Bonifacio ang naging supremo (pinuno) nito.

[[Talaksan:Bandera 03.jpg|thumb|left|200px|Unang watawat ng mga rebolusyonaryong Pilipino.]]
[[Talaksan:Emilio Aguinaldo ca. 1919 (Restored).jpg|thumb|100px|[[Emilio Aguinaldo]], Unang Pangulo ng Pilipinas mula 1899 hanggang 1901.]]
Nagsimula ang [[rebolusyon]] noong 1896. Napagkamalan si Rizal na siya ang nagpasimula ng rebolusyon na naging sanhi ng kanyang pagkamatay noong ika-30 Disyembre 1896. Ang Katipunan sa [[Cavite]] ay nahati sa dalawa, ang ''[[Magdiwang]]'' na pinamunuan ni [[Mariano Alvarez]] (kamag-anak ni Bonifacio sa pamamagitan ng [[kasal]]), at ang ''[[Magdalo]]'', na pinamunuan ni [[Emilio Aguinaldo]]. Ang alitan sa pagitan ni Bonifacio at Aguinaldo ang nagdulot sa pagpatay kay Bonifacio ng mga [[sundalo]] ni Aguinaldo noong ika-10 Mayo 1897. Sumang-ayon si Aguinaldo sa mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Biak-na-Bato]] at siya at ang kanyang mga kasamang rebolusonaryo ay ipinatapon sa [[Hong Kong]].

[[Talaksan:Malolos congress.jpg|thumb|left|200px|Sesyon ng [[kongreso]] ng Unang Republika ng Pilipinas.]]
Nagsimula ang [[Digmaang Espanyol-Amerikano]] noong 1898 nang pasabugin ang ''USS Maine'' at lumubog sa daungan ng [[Havana]], na ipinadala sa [[Cuba]] upang mabuo ng isang mapayapang resolusyon sa pagitan ng mga ambisyon ng Cuba na maging malaya at ang kolonyalismo ng Espanya. Matapos matalo ni Commodore [[George Dewey]] ang mga Espanyol sa Maynila, inimbitahan niya na bumalik si Aguinaldo sa Pilipinas, na ginawa niya noong ika-19&nbsp;ng Mayo 1898. Nang nakarating ang mga sundalong [[Estados Unidos|Amerikano]] sa Pilipinas, nakuha na ng mga Pilipino ang kontrol sa buong [[Luzon]], maliban sa [[Intramuros, Maynila|Intramuros]]. Noong ika-12&nbsp;ng Hunyo 1898, ipinahayag ni Aguinaldo ang [[Pagpapahayag ng Kalayaan ng Pilipinas|kasarinlan ng Pilipinas]] sa [[Kawit]], [[Cavite]], na nagtatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]] sa ilalim ng unang [[demokrasya|demokratikong]] [[konstitusyon]] ng [[Asya]].<ref name="pinas"/>

Kasabay nito, dumating ang mga sundalong [[German Empire|German]] at idineklarang kung hindi kukunin ng Estados Unidos ang Pilipinas bilang isang kolonya, kukunin ito ng Germany. Nakuha ng mga Amerikano ang lungsod mula sa mga Espanyol sa [[Labanan ng Maynila]]. Ang labanang ito ang nagtapos sa pakikipag-usapan ng mga Pilipino at Amerikano, dahil sa pagpigil sa mga sundalong Pilipino sa pagpasok sa lungsod ng Maynila, isang kilos na tinutulan ng mga Pilipino.<ref name="lac126">Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 126</ref> Nagpadala ng mga komisyoner ang Espanya at Estados Unidos upang pag-usapan ang mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]] na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Si [[Felipe Agoncillo]], ang representatibo  ng Pilipinas ay tinanggal sa mga sesyon dahil ang pamahalaang rebolusyonaryo ay hindi kinilala ng ibang mga bansa.<ref name="lac126"/> Kahit mayroong mga pagtututol, nagdesisyon ang Estados Unidos na hindi isasauli ang Pilipinas sa Espanya, at hindi rin pumayag na kunin ng Germany ang Pilipinas. Maliban sa [[Guam]] at [[Puerto Rico]], napilitan din ang Espanya na ibigay ang Pilipinas sa Estados Unidos bilang kapalit sa [[Dolyar ng Estados Unidos|US$]] 20,000,000.00, na sinasabi ng Estados Unidos na "regalo" nila sa Espanya.<ref name="uslc-14">{{cite web|title=Philippines - The Malolos Constitution and the Treaty of Paris|url=http://countrystudies.us/philippines/14.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Nagrebelde ang Unang Republika ng Pilipinas laban sa okupasyon ng Estados Unidos, na nagdulot ng pagsiklab ng [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] (1899–1913).

== Panahong kolonyal ng Amerikano (1898–1946) ==
[[Talaksan:McKinleyPhilippinesCartoon.jpg|thumb|right|250px|Isang karikaturang pampolitika noong 1898 na ipinapakita si [[William McKinley|McKinley]], [[pangulo ng Estados Unidos]] kasama ang isang "mabangis" na bata. Ikinukumpara dito ang pagbalik ng Pilipinas sa Espanya sa paghagis ng bata sa bangin.]]
{{main|Pananakop ng Amerika sa Pilipinas}}
Nagsimula ang relasyon ng Pilipinas sa Estados Unidos nang magsama ang dalawang bansa upang labanan ang mga Kastila.<ref>Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 135</ref> Bilang mga magka-alyado, binigyan ng mga sundalong Pilipino ang mga Amerikano ng mga mahahalagang impormasyon at suporta mula sa militar.<ref name="uslc-13">{{cite web|title=Philippines - Spanish American War|url=http://countrystudies.us/philippines/13.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Ngunit, dumistansiya ang Estados Unidos sa mga hangarin ng mga Pilipino. Hindi natuwa si Aguinaldo nang tumutol ang mga Amerikano na suportahan ang kalayaan ng Pilipinas.<ref name="uslc-13"/> Nagwakas ang relasyon ng dalawang bansa at tumaas ang tensiyon nang naging malinaw ang pakay ng mga Amerikanong manatili sa mga pulo.<ref name="uslc-13"/>
=== Digmaang Pilipino-Amerikano === 
:''Pangunahing artikulo: [[Digmaang Pilipino-Amerikano]]''
Sumiklab ang [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] noong Pebrero, 1899, matapos patayin ng dalawang Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].<ref name="uslc-15">{{cite web|title=Philippines - War of Resistance|url=http://countrystudies.us/philippines/15.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Naging mas magastos at mas marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa [[Digmaang Espanyol-Amerikano]].<ref name="pinas"/> Humigit-kumulang 126,000 Amerikanong sundalo ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin ang 16,000 Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang [[gerilya]]ng kampanya na walang tiyak na bilang ng mga kasapi.<ref name="uslc-15"/> Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000 sibilyan ang namatay dahil sa kagutuman at sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.<ref name="uslc-15"/>

Ang kakulangan ng mga [[sandata]] ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong sundalo laban sa mga Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa mga labanang gerilya.<ref name="uslc-15"/> Ang [[Malolos, Bulacan|Malolos]], na kabisera ng pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga Amerikano noong ika-31&nbsp;ng Marso 1899, ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at nilipat ang kabisera sa [[San Isidro, Nueva Ecija]]. Si [[Antonio Luna]], ang pinakamagaling na kumander ni Aguinaldo, ay pinatay noong [[Hunyo]]. Dahil sa pagkamatay ni Luna at ang tuloy-tuloy na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa mga labanan sa Hilagang Luzon, pinalitan ng di-sentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang militar ang regular na hukbo noong [[Nobyembre]] 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa pagitan ng mga Amerikano at mga rebelde, ay naghirap.<ref name="uslc-15"/>

Nadakip si Aguinaldo sa [[Palanan, Isabela]] noong ika-23&nbsp;ng Marso 1901 at dinala sa Maynila. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging hudyat ng katapusan ng digmaan.<ref name="uslc-15"/>  Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo na sa Mindanao, hanggang noong 1913.<ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 247–260, 294–297</ref>

=== Kolonya ng Estados Unidos ===
Tinuring ng Estados Unidos ang kanilang misyon sa Pilipinas bilang paghahanda ng mga Pilipino sa malayang pamamahala.<ref name="uslc-16">{{cite web|title=Philippines - United States Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/16.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Itinatag ang pamahalaang sibil noong 1901, na pinamahalaan ni [[William Howard Taft]], ang unang Amerikanong gobernador-heneral ng Pilipinas, na humalili kay [[Arthur MacArthur, Jr.]] Ang gobernador-heneral ang naging pinuno ng Komisyon ng Pilipinas, isang kapisanan na itinatag ng Estados Unidos na may kapangyarihang tagapagbatas at may limitadong kapangyarihang tagapamahala. Nagpatupad ang komisyon ng batas na nagtayo ng iba't ibang mga sangay ng pamahalaan, kasama na rin ang istilong hudisyal, serbisyong sibil at pamahalaang lokal. Itinatag ang Pambansang Pulisya '' (Philippine Constabulary)'' upang pamahalaan ang mga natitirang kilusang lumalaban sa mga Amerikano at nang hindi naglaon ay ginampanan rin nito ang mga responsibilidad ng Sandatahang Lakas ng Estados Unidos. Pinasinayaan ang halal na Asamblea ng Pilipinas noong 1907 bilang ang mababang kapulungan, samantalang ang Komisyon ng Pilipinas ang mataas na kapulungan.

Ang mga panukala ng Estados Unidos sa Pilipinas ay napalitan kasabay ng pagpapalit ng mga administrasyon.<ref name="pinas"/> Sa mga unang taon ng kolonyang pamamahala, ayaw ng mga Amerikano na ibigay ang karapatang pamamahala sa mga Pilipino. Ngunit, nang naging pangulo ng Estados Unidos si [[Woodrow Wilson]] noong 1913, isang bagong panukala ang ipinagtibay na naging daan sa kalayaan ng Pilipinas. Ang [[Batas Jones]], na ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] noong 1916, ay naging batayan ng pagtatag ng isang pamahalaan, nagpangako ng kalayaan at pagtatatag ng inihalal na [[Senado ng Pilipinas]].

Naganap noong dekada 1920, ang pakikipagtulungan at mga komprontasyon ng mga Pilipino sa mga gobernador-heneral ng Estados Unidos, depende kung kaya ng gobernador-heneral na pamahalaan ang kolonya kasama ang tagapagbatas ng bansa. Ang mga kasapi ng kongreso ay naghangad na makamit kaagad ang kalayaan mula sa Estados Unidos. Ipinadala sa [[Washington D.C.]] ang ilang mga misyong pang-kalayaan. Itinatag ang [[serbisyong sibil]] na pinamahalaan ng mga Pilipino noong 1918.

Ang pulitika ng Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo nito sa Estados Unidos ay pinamahalaan ng [[Partido Nacionalista]], na itinatag noong 1907. Kahit naghangad ito ng madaliang paggawad ng kasarinlan, naging mataas ang suporta nito sa Estados Unidos sa mga panukala nito.<ref name="uslc-17">{{cite web|title=Philippines - A Collaborative Philippine Leadership|url=http://countrystudies.us/philippines/17.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Pinamunuan ito ni [[Manuel L. Quezon]], na naging pangulo ng Senado mula noong 1916 hanggang 1935.

=== Panahon ng Komonwelt ===
:''Pangunahing artikulo: [[Komonwelt ng Pilipinas]]''
[[Talaksan:Quezon Roosevelt.jpg|thumb|left|200px|[[Manuel L. Quezon]], pangulo ng Komonwelt kasama si [[Franklin D. Roosevelt]], [[pangulo ng Estados Unidos]] sa [[Washington, D.C.]].]]
Noong 1933, ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] ang [[Batas Hare-Hawes-Cutting]] bilang ang Batas ng Kalayaan ng Pilipinas kahit ito ay tinutulan ni Pangulong [[Herbert Hoover]].<ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 345–346</ref> Kahit ang batas na ito ay binuo sa tulong ng isang komisyon mula sa Pilipinas, tinutulan ito ng Pangulo ng Senado, si [[Manuel L. Quezon]], dahil sa probisyon nitong manatili ang kontrol ng Estados Unidos sa mga base militar sa bansa. Sa ilalim ng kanyang impluwensiya, tinutulan ito ng lehislatura ng Pilipinas.<ref name="uslc-20">{{cite web|title=Philippines - Commonwealth Politics|url=http://countrystudies.us/philippines/20.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-23}}</ref> Noong sumunod na taon, isang bagong batas na tinawag na [[Batas Tydings-McDuffie]] ay ipinasa ng lehislatura. Isinaad sa batas na ito ang pagtatatag ng [[Komonwelt ng Pilipinas]] na may 10-taong mapayapang transisyon patungo sa kasarinlan. Magkakaroon ang komonwelt ng sariling [[saligang-batas]] at magiging responsibilidad ang pamamahala sa bansa, ngunit ang ugnayang panlabas ay responsibilidad ng Estados Unidos, at ilang mga batas ay kailangan aprubahan ng pangulo ng Estados Unidos.<ref name="uslc-20"/>

[[Talaksan:Quezon.jpg|thumb|left|100px|[[Manuel Quezon]], Pangulo ng Pilipinas mula 1935 hanggang 1944.]]
Isang konstitusyon ang binuo noong 1934 na pinagtibay sa isang plebisito noong sumunod na taon. Noong ika-14&nbsp;ng Mayo 1935, isang halalan ang ginanap upang punan ang bagong tatag na posisyon ng Pangulo ng Komonwelt na napanalunan ni [[Manuel L. Quezon]] ng [[Partido Nacionalista]], at itinatag ang isang Pilipinong pamahalaan na ibinase sa mga prinsipyo ng [[Konstitusyon ng Estados Unidos]]. Ang komonwelt ay itinatag noong 1935, na mayroong malakas na sangay na tagapagpaganap, iisang sangay ng kapulungan, ang ''National Assembly'' at ang [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas]] na binubuo ng mga Pilipino sa unang pagkakataon mula noong 1901. Noong panahon ng Komonwelt, nagpadala ang Pilipinas ng isang halal na ''Resident Commissioner'' sa Mababang Kapulungan ng Estados Unidos (tulad ng ginagawa ng [[Puerto Rico]] ngayon).

Naging adhikain ng bagong pamahalaan ang pagtatatag ng batayan ng tanggulang pambansa, mas malakas na kontrol sa ekonomiya, mga reporma sa edukasyon, pagpapabuti sa transportasyon, ang kolonisasyon ng pulo ng Mindanao at ang promosyon ng lokal na kabisera at [[industriyalisasyon]]. Ngunit hinarap ng komonwelt ang problema sa agrikultura, ang di-tiyak na sitwasyong Diplomatiko at Militar sa [[Timog-Silangan Asya]], at hindi maliwanag na lebel ng komitment ng Estados Unidos sa panghinaharap na Republika ng Pilipinas. Binago ang konstitusyon noong 1939–1940 upang ibalik ang kongresong may dalawang kapulungan at ang pagpapahintulot ng pagtakbo muli ni Pangulong Quezon, na nagkaroon lamang ng isang anim na taong termino.

=== Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang pagsakop ng mga Hapon ===

'' Pangunang Artikulo: [[Pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas]]''

[[Talaksan:Ww2 131.jpg|thumb|left|200px|Humigit-kumulang 10,000 katao ang namatay sa [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan]].]]
Naglunsad ang bansang [[Hapon]] ng isang sorpresang pag-atake sa Clark Air Base sa Pampanga noong 8 Disyembre 1941, halos sampung oras lamang matapos ang Pag-atake sa Pearl Harbor. Ang pagbobomba sa pamamagitan ng paggamit ng mga eroplano ay sinundan ng pagdating ng mga sundalong Hapones sa Luzon. Ang hukbo ng mga Pilipino at Amerikanong sundalo ay pinamunuan ni Heneral [[Douglas MacArthur]]. Dahil sa pagdami ng mga kalabang dumarating sa bansa, lumikas ang mga hukbong Pilipino at Amerikano sa [[Bataan]] at sa pulo ng [[Corregidor]]. Ang Maynila, na idineklarang bukas na lungsod/Open City upang maiwasan ang pagkawasak nito, ngunit naging pasaway ang mga hapones at sinalakay pa rin ito <ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 390</ref> ito ay pinasok ng mga Hapones noong ika-2&nbsp;ng Enero 1942<ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 392</ref>. Nagpatuloy ang pagtatanggol ng mga Pilipino hanggang sa pagsuko ng mga sundalong Pilipino at Amerikano sa Bataan noong 9 Abril 1942 at ang Corregidor noong Mayo 6. Karamihan sa 80,000 na mga preso ng digmaan na nahuli ng mga Hapones sa Bataan ay sapilitang [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan|pinagmartsa]] patungo sa isang kulungang may layo ng 105 kilometro sa Hilaga (Pampangga) . Tinatayang 10,000 mga Pilipino, 300 mga Pilipinong Intsik at 1,200 mga Amerikano ang namatay bago makarating sa destinasyon.<ref>Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 168</ref>

Sumama sina Quezon at Osmeña sa mga sundalong patungong Corregidor at hindi nagtagal ay umalis sila patungong Estados Unidos, at doon pinamahalaan ang Komonwelt.<ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 415</ref> Inutusan si MacArthur na pumunta sa [[Australia]], kung saan sinimulan niya ang planong pagbabalik sa Pilipinas.

[[Talaksan:Jose P. Laurel (cropped).jpg|thumb|100px|[[Jose P. Laurel]], Pangulo ng Pilipinas mula 1943 hanggang 1945.]]
Agad na nag-organisa ang mga awtoridad ng militar ng Hapon ng bagong estruktura ng pamahalaan sa Pilipinas at itinatag ang [[KALIBAPI]] (''Kapisanan sa Paglilingkod sa Bagong Pilipinas''). Isinaayos nila ang Konseho ng Estado na nagpatupad ng mga pang-sibil na batas hanggang [[Oktubre]] 1943, nang ideklara nila ang Pilipinas bilang isang malayang bansa. Ang republikang nasa ilalim ng mga Hapones na pinamunuan ni [[Jose P. Laurel]] ay hindi naging popular.<ref name="uslc-21">{{cite web|title=Philippines - World War II|url=http://countrystudies.us/philippines/21.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref>

Ang pagsakop ng mga Hapon sa Pilipinas ay tinutulan nang maraming aktibidad ng mga gerilya. Lumaban ang pangkat ng militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa mga Hapones sa isang digmaang gerilya at kinilalang isa itong pangkat ng Hukbong Katihan ng Estados Unidos. Ang tagumpay ng pakikipaglabang ito ay ipinakita sa katapusan ng digmaan, kung saan kontrolado lamang ng mga Hapones ang labindalawa sa apatnapu't walong lalawigan sa bansa.<ref name="uslc-21"/>  Ang pangunahing elemento ng paghihimagsik sa Gitnang Luzon ay ginampanan ng [[Hukbalahap]] (''Hukbong Bayan Laban sa Hapon''), na mayroong 30,000 kasapi at ipinaabot ang kontrol sa karamihang lugar sa Luzon.<ref name="uslc-21"/>

Noong ika-8&nbsp;ng Mayo 1942 hanggang ika-2&nbsp;ng Setyembre 1945, nagsimula ang kampanya ng Labanan ng Pilipinong Nadakpin-Muli sa Pilipinas sa ilalim ng pagsakop ng mga Hapon. Mahigit daan-libong mga Pilipino at mga Pilipinong Intsik na kalakihan ay sumali bilang sundalo ay isang dating militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa ilalim ng pangkat ng militar ng Estados Unidos (1935–1946) at ang sumali bilang gerilya ng kumilalang pangkat ng gerilya sa buong pagbabaka at labanang ito sa Pilipinas katulad ng Luzon, Visayas at Mindanao at lumaban sila sa mga Hapon, at bago po pagbabalik ng mga Amerikanong sundalo sa Pilipinas noong 1944.

[[Pagdating sa Leyte|Dumating]] si Heneral Douglas MacArthur at si Pangulong Sergio Osmena kasama ang maraming mga Pilipino at Amerikanong sundalo sa [[Leyte]] noong ika-20&nbsp;ng Oktubre 1944. Maraming pang mga sundalo ang dumating, at pinasok ng mga Magkakaalyadong sundalong Pilipino at Amerikano ang [[Maynila]]. Nagtagal ang labanan hanggang sa pormal na pagsuko ng Hapon noong ika-2&nbsp;ng Setyembre 1945. Nagdanas ang Pilipinas ng pagkawala ng maraming buhay at malawakang pagkasira nang matapos ang digmaan. Tinatayang isang milyong Pilipino ang namatay, at nawasak ang Maynila dahil hindi idineklara ng mga Hapones ang Maynila bilang isang bukas na lungsod katulad ng ginawa ng mga Amerikano noong 1942.<ref name="uslc-21"/>

[[Talaksan:Sergio Osmena photo.jpg|thumb|left|100px|[[Sergio Osmena]], Pangulo ng Pilipinas mula 1944 hanggang 1946.]]
Kasama ni Pangulong Manuel L. Quezon sa Estados Unidos si Sergio Osmena. Namatay si Quezon sa sakit na tuberkulosis noong ika-1&nbsp;ng Agosto 1944 at si Osmeña ang humalili sa kanya. Kasama siya ng mga puwersang Amerikanong lumunsad sa Leyte. Samantala maraming ang magkakasanib ng mga sundalong Pilipino at Amerikano kasama ng mga kumilalang gerilya ay ipagtatanggol ng sagupaan ng pakipaglaban sa mga Hapones ay simula ng kampanya ng labanan ng pagpapalaya sa Pilipinas. Nagsilbi siya bilang pangulo ng bansa hanggang sa magkaroon ng halalan noong ika-23&nbsp;ng Abril 1946. Paghahanda ito sa pagbibigay ng kalayaan ng Estados Unidos. Kumandidato siya bilang pangulo, ngunit natalo kay Manuel Roxas.

== Malayang Pilipinas at ang Ikatlong Republika (1946–1972) ==
:''Pangunahing artikulo: [[Kasaysayan ng Pilipinas (1946–1972)]]''

=== Pamamahala ni Manuel Roxas (1946–1948) ===
[[Talaksan:Manuel Roxas 2.jpg|thumb|100px|[[Manuel Roxas]], Pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang 1948.]]
Nagkaroon ng halalan noong 1946, na nagluklok kay [[Manuel Roxas]] bilang unang pangulo ng malayang Pilipinas. Ibinalik ng Estados Unidos ang [[soberanya]] ng Pilipinas noong ika-4&nbsp;ng Hulyo 1946.<ref name="pinas"/> Ngunit ang ekonomiya ng Pilipinas ay nanatiling umaasa sa ekonomiya ng Estados Unidos, ayon kay Paul McNutt, isang mataas na komisyoner ng Estados Unidos.<ref name="uslc-23">{{cite web|title=Philippines - Economic Relations with the United States|url=http://countrystudies.us/philippines/23.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Ang ''Philippine Trade Act'', na ipinagtibay bilang isang kondisyon upang makatanggap ng perang gagamitin sa rehabilitasyon mula sa digmaan ang Pilipinas mula sa Estados Unidos,<ref name="beterano">{{cite web|title=Balitang Beterano: Facts about Philippine Independence|url=http://www.newsflash.org/2004/02/tl/tl012375.htm|publisher=Philippine Headline News Online|accessdate=2006-08-21|archive-date=2012-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20120609104852/http://www.newsflash.org/2004/02/tl/tl012375.htm|url-status=dead}}</ref> ay lalong nagpalala sa relasyon ng dalawang bansa sa probisyon itong itali ang ekonomiya ng dalawang bansa. Isang kasunduan na militar ang nilagdaan noong 1947 na nagtakda sa Estados Unidos ng 99-taong pag-uupa sa mga piling base militar sa bansa (binawasan ito ng 25 taon noong 1967).

=== Pamamahala ni Elpidio Quirino (1948–1953) ===
[[Talaksan:Elpidio R Quirino.jpg|thumb|left|100px|[[Elpidio Quirino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1948 hanggang 1953.]]
Pinatawad ng administrasyon ni Roxas ang mga taong nakipagtulungan sa mga Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, maliban sa mga taong gumawa ng mga marahas na krimen. Namatay si Roxas dahil sa [[atake sa puso]] at tubercolosis noong [[Abril]] 1948, at humalili ang pangalawang pangulo, si [[Elpidio Quirino]], sa posisyon ng presidente. Tumakbo siya sa pagkapangulo noong 1949. Natalo ni Quirino si [[Jose P. Laurel]] at nakamit niya ang apat na taong termino. Iniwan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Pilipinas na sira-sira at nawalan ng moral. Ang muling pagbangon ng bansa ay naguluhan dahil sa mga aktibidad ng mga gerilyang [[Hukbalahap]] ("Huks") na naging kalaban ng bagong pamahalaan ng Pilipinas. Ang mga panukala ng pamahalaan sa mga Huk ay parehong naging pang-negosasyon at pang-supresyon. Ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Ramon Magsaysay]] ay nagsimula ng kampanya upang matalo ang mga rebelde sa pamamagitan ng militar at para makuha na rin ang suporta ng pamahalaan mula sa mga mamamayan. Unti-unting kumunti ang kampanya ng mga Huk noong dekada 1950's, at tuluyang nagwakas ito sa walang kundisyon na pagsuko ni [[Luis Taruc]], pinuno ng mga Huk noong [[Mayo]] 1954.

=== Pamamahala ni Ramon Magsaysay (1953–1957) ===
[[Talaksan:Ramon-Magsaysay-01.jpg|thumb|100px|[[Ramon Magsaysay]], Pangulo ng Pilipinas mula 1953 hanggang 1957.]]
Suportado ng Estados Unidos, nahalal si Magsaysay sa pagkapangulo noong 1953 dahil sa popularidad niya sa mga tao. Ipinangako niya ang reporma sa ekonomiya, at napaunlad niya ang [[reporma sa lupa]] sa pamamagitan ng pagtaguyod sa paglipat ng tirahan ng mga mahihirap na tao sa Katolikong hilaga patungo sa mga tradisyonal na mga lugar ng mga Muslim. Kahit nakatulong ito sa pagbabawas ng populasyon sa Hilaga, tumaas ang tensiyong panrelihiyon.<ref name="uslc-26">{{cite web|title=Philippines - The Magsaysay, Garcia, and Macapagal Administrations|url=http://countrystudies.us/philippines/26.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Ngunit naging popular pa rin siya sa mga mamamayan, at ang kanyang pagkamatay sa pagbagsak ng kanyang eroplano noong [[Marso]] 1957 ay nagdulot ng kalungkutan sa maraming mga Pilipino.

=== Pamamahala ni Carlos Garcia (1957–1961) ===
[[Talaksan:Carlos P Garcia photo.jpg|thumb|left|100px|[[Carlos Garcia]], Pangulo ng Pilipinas mula 1957 hanggang 1961.]]
Humalili si [[Carlos P. Garcia]] sa posisyon ng pangulo matapos ang pagkamatay ni Magsaysay, at nahalal rin siya sa apat na taong termino noong Nobyembre ng taon ding iyon. Ipinatupad niya ang patakarang "Pilipino Muna", na nagbibigay ng pagkakataon sa mga Pilipino na malinang ang ekonomiya ng bansa.<ref name="cgarcia">{{cite web|title=Carlos Garcia: Unheralded nationalist|url=http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|publisher=Philippine News Online|accessdate=2006-08-21|archive-date=2006-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20061026052206/http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|url-status=dead}}</ref> Nakipag-ugnayan si Garcia sa Estados Unidos ukol sa pagsasauli ang mga Amerikanong base militar sa Pilipinas. Ngunit nawala ang popularidad ng kanyang administrasyon dahil sa mga isyu ng kurapsiyon sa mga sumunod na taon.<ref>Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 184</ref>

=== Pamamahala ni Diosdado Macapagal (1961–1965) ===
[[Talaksan:Diosdado Macapagal photo.jpg|thumb|100px|[[Diosdado Macapagal]], Pangulo ng Pilipinas mula 1961 hanggang 1965.]]
Nahalal si [[Diosdado Macapagal]] sa pagkapangulo noong halalan ng 1961. Ang panukalang banyaga ni Macapagal ay humingi ng mas malapit na relasyon sa mga kalapit na mga bansa, partikular na ang Malaya (ngayo'y [[Malaysia]]) at [[Indonesia]].<ref name="uslc-26"/> Ang pakikipag-negosasyon niya sa Estados Unidos ukol sa mga karapatan sa mga base militar ay nagdulot ng negatibong damdamin sa mga Amerikano.<ref name="uslc-26"/> Binago niya ang [[Araw ng Kalayaan]] mula sa Hulyo 4 na pinalitan ng Hunyo 12, upang gunitain ang araw na idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kalayaan ng bansa mula sa Espanya noong 1898.

Sa panahon ng panunungkulan ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]] nagpatuloy sa pagtaas ang halaga ng bilihin, ngunit naisagawa niyang kahit paano'y mapanatili ang mababang halaga ng [[bigas]] at [[mais]]. Gayunpama'y ang pagpupuslit ng mga kalakal na ipinagbabayad sa adwana'y laganap pa rin tulad ng dati. Si Macapagal sa kanyang sarili'y isang taong matapat, ngunit ipinapalagy ng mga taong siya'y mahina at hindi nababagay sa kanyang tungkulin, o kaya'y kinukunsinti niya ang katiwalian at kasamaang ginagawa ng mga taong malapit sa kanya o may lakas sa kanyang tanggapan.

Tangi sa pampalagiang suliranin na pangkabuhayan at pampamahalaan ang lumigalig sa kanyang pangasiwaan.

== Pamumuno ni Ferdinand Marcos (1965–1986) ==
[[Talaksan:MarcosinWashington1983.jpg|thumb|left|100px|[[Ferdinand Marcos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1965 hanggang 1986.]]
Ang isa pang subyang sa panig ni Macapagal ay ang Pangulo ng Senado na si [[Ferdinand Marcos]], isang kapwa Liberal. Sinasabing upang matamo ang pagtulong ni Marcos sa halalan noong 1961, lihim na nakipagkasundo si Macapagal kay Marcos na hindi siya tatakbong muli para sa reeleksiyon sa halalan ng taong 1965. Ngunit habang lumalapit ang halalan ng taong 1965, napatunayang masugit si Macapagal sa pagkandidato.

Sa pagkabigo ng pag-asa ni Marcos sa pagiging kandidato ng Partido Liberal sa pagkapangulo, at sa dahilang naanyayahang sumama sa Partido Nacionalista at samantalahin ang pagkakataon sa Kumbensiyon ng mga Nacionalista'y iniwan niya ang Partido Liberal at sumapi sa Nacionalista. Nagwagi si Marcos sa Kumbensiyon at naging opisyal na kandidato sa pagka-Pangulo.

Sa una niyang termino, naglunsad si Marcos ng iba't ibang mga proyekto at nagtaas ng koleksiyon ng [[buwis]] na nakatulong sa pag-unlad ng bansa noong dekada '70. Dahil rin sa pag-utang niya at sa tulong pang-ekonomiya na nanggaling sa Estados Unidos, mas maraming mga daan ang naitayo ng kanyang administrasyon kaysa sa lahat ng daan na naitayo ng mga nakalipas na pangulo at mas maraming mga [[paaralan]] kaysa sa nakalipas na administrasyon.<ref>Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 187</ref>  Nahalal muli si Marcos bilang pangulo noong 1969, na naging unang pangulo ng malayang Pilipinas na natamo ang ikalawang termino.

Hinarangan ng mga kalaban ni Marcos ang kinailangang lehislasyon para maisakatuparan ang kanyang mga plano. Dahil dito, nawala ang positibong damdamin sa kanyang ikalawang termino at bumagal ang pag-unlad ng kabuhayan.<ref name="uslc-27">{{cite web|title=Philippines - Marcos and the Road to Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/27.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}</ref> Dumami ang krimen at pagsuway ng mga sibilyan sa batas. Binuo ng [[Partido Komunista ng Pilipinas]] ang [[Bagong Hukbong Bayan]]. Nagpatuloy ang pakikipaglaban ng ''[[Moro Islamic Liberation Front]]'' para sa kalayaan ng Mindanao. Ang isang pagsabog sa pagtitipon ng Partido Liberal kung saan idineklara ang kanilang kandidato para sa Senado noong ika-21&nbsp;ng Agosto 1971 ang nagdulot ng pagsuspinde ni Marcos sa ''writ of habeas corpus'', na ibinalik niya noong ika-11&nbsp;ng Enero 1972 matapos ang mga protesta ng publiko.

=== Batas Militar ===
:''Tingnan din: [[Estratehiya ng tensiyon]].''
[[Talaksan:PD 1081.JPG|300px|thumb|right|'''23 Setyembre 1972''' - Ipinahahayag ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar sa isang pabalita sa himpapawid.]]
Dahil sa kawalan ng respeto sa batas at ang banta ng rebelyon ng mga Komunista, idineklara ni Marcos ang [[batas militar]] noong ika-21&nbsp;ng Setyembre 1972 sa bisa ng [[Proklamasyon Blg. 1081]]. Tinanggal ni Marcos ang kalayaan ng pamamahayag at iba pang karapatan ng mga mamamayan, ipinasara ang Kongreso at ang mga kompanya ng pamamahayag, at iniutos ang pag-aresto sa mga pinuno ng oposisyon at mga aktibidad ng mga militante, kasama na ang kanyang pinakamalaking mga kritiko, si Senador [[Benigno Aquino, Jr.]], Senador [[Jovito Salonga]] at Senador [[Jose Diokno]].<ref name="uslc-28">{{cite web|title=Philippines - Proclamation 1081 and Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/28.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}</ref> Ang deklarasyon ng batas militar ay tinanggap ng karamihan, dahil sa problemang panlipunang dinaranas ng Pilipinas.<ref>Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 189</ref> Malaki ang binaba ng bilang ng krimen matapos isakatuparan ang ''curfew''.<ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 576–577</ref> Maraming mga kalaban sa pulitika ang napilitang umalis ng bansa.

Isang konstitusyonal na kumbensiyon, na itinatag noong 1970 upang palitan ang [[Konstitusyon ng Pilipinas|Saligang-Batas ng 1935]], ay nagpatuloy sa pagbuo ng bagong saligang-batas matapos ang deklarasyon ng batas militar. Nagkaroon ng bisa ang bagong konstitusyon noong 1973, na binago ang istilo ng pamahalaan mula sa pampanguluhan na naging [[parlamentaryo]] at nagpahintulot kay Marcos na manatili siya sa kapangyarihan matapos ang 1973.

Ayon kay Marcos, ang batas militar ang simula nang pagbubuo ng Bagong Lipunan na ibinase sa mga kahalagahang panlipunan at pampolitika.<ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 574–575</ref> Lumakas ang ekonomiya noong dekada 1970s, na nagkaroon ng sobrang salapi para sa budyet at pangangalakal. Tumaas ang [[Kabuuang Pambansang Produkto]] mula sa 55 bilyong piso noong 1972 na naging 193 bilyong piso noong 1980. Lumaki ang kita ng pamahalaan sa turismo. Ngunit nakilahok si Marcos, ang kanyang mga kroni at ang kanyang maybahay, si [[Imelda Romualdez-Marcos]] sa paggawa ng kurapsiyon.<ref name="uslc-pro">{{cite web|title=Country Profile: Philippines, Marso 2006|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Philippines.pdf|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref>

=== Ikaapat na Republika ===
Upang palubagin ang [[Simbahang Katolika]] bago ang pagbisita ng [[Santo Papa]], si [[Papa Juan Pablo II]],<ref>{{cite web|title=In many tongues, pope championed religious freedoms|url=http://www.sptimes.com/2005/04/03/Worldandnation/In_many_tongues__pope.shtml|publisher=St. Petersburg Times|accessdate=2006-08-21}}</ref> opisyal na ipinatigil ni Marcos ang batas militar noong 17 Enero 1981. Ngunit, pinanatili niya ang kapangyarihan ng pamahalaan sa paghuli at pagkulong. Ang kurapsiyon at ang kaguluhan sa lipunan ang naging sanhi ng pagbagal ng pag-unlad ng ekonomiya sa ilalim ni Marcos, na humina ang kalusugan dahil sa lupus.

Binoykot ng oposisyon ng halalan noong 1981, kung saan lumaban si Marcos at ang retiradong heneral na si Alejo Santos.<ref name="uslc-28"/> Nanalo si Marcos ng 16 milyong boto, na pinahintulutan siyang manungkulan ng anim na taon. Nahalal ang Kalihim ng Pananalapi, si [[Cesar Virata]] bilang [[Punong Ministro ng Pilipinas|Punong Ministro]] ng Batasang Pambansa.
 
Noong 1983, napatay ang pinuno ng oposisyon, si [[Benigno Aquino, Jr.]] sa [[Pandaigdigang Paliparan ng Ninoy Aquino|Pandaigdigang Paliparan ng Maynila]] sa kanyang pagbalik sa Pilipinas matapos ang mahabang panahon ng pananatili sa ibang bansa. Nagdulot ito ng pagtutol sa pamumuno ni Marcos at ang serye ng mga pangyayari, kasama ang pag-aalala ng Estados Unidos, na nagsanhi ng halalan noong [[Pebrero]] 1986.<ref name="uslc-29">{{cite web|title=Philippines - From Aquino's Assassination to People Power|url=http://countrystudies.us/philippines/29.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Nagkaisa ang oposisyon sa biyuda ni Aquino, si [[Corazon Aquino]].

Idineklara ng Komisyon ng Eleksiyon (COMELEC), ang opisyal na tagabilang ng resulta ng halalan, ang pagkapanalo ni Marcos. Ngunit malaki ang pagkakaiba nito sa bilang ng [[Namfrel]], isang pinagkakatiwalaang tagabantay ng halalan. Tinutulan ni [[Corazon Aquino]] at ng kanyang mga tagasuporta ang maling resulta ng halalan. Hindi rin kinilala ng mga dayuhang tagamasid, kasama ang delegasyon ng Estados Unidos, ang opisyal na resulta.<ref name="uslc-29"/> Binawi ni Hen. [[Fidel Ramos]] at Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Juan Ponce Enrile]], ang suporta nila kay Marcos. Napatalsik si Marcos sa isang mapayapang demonstrasyon, tinatawag na [[Unang Rebolusyon sa EDSA|Rebolusyon sa EDSA ng 1986]] at ang paghalili ni [[Corazon Aquino]] bilang pangulo noong ika-25&nbsp;ng Pebrero 1986.

== Ikalimang Republika (1986-Kasalukuyan) ==
=== Pamamahala ni Corazon Aquino (1986–1992) ===
[[Talaksan:Corazon Aquino 1986.jpg|thumb|100px|[[Corazon Aquino|Corazon Cojuangco-Aquino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1986 hanggang 1992.]]
Bumuo kaagad si [[Corazon Aquino]] ng isang rebolusyonaryong pamahalaan para maging normal ang sitwasyon, na naging batayan ang transisyonal na ''Freedom Constitution''.<ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 585</ref> Isang bagong saligang-batas ang ipinagtibay noong [[Pebrero]] 1987.<ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 586</ref>  Ipinagbawal ng konstitusyong ito ang pagdedeklara ng batas militar, pagtatatag ng mga nagsasariling rehiyon sa [[Cordillera Administrative Region|Cordillera]] at sa [[Autonomous Region in Muslim Mindanao|Timog Mindanao]] at ang pagbabalik ng istilong pampanguluhan ng pamahalaan at ang Kongresong may dalawang kapulungan.<ref name="usdos">{{cite web|title=Background Notes: Philippines, Nobyembre 1996|url=http://dosfan.lib.uic.edu/ERC/bgnotes/eap/philippines9611.html|publisher=U.S. Department of State|accessdate=2006-08-16}}</ref> Umunlad ang bansa sa pamamagitan ng pagtatatag muli ng mga demokratikong institusyon at respeto sa mga mamamayan, ngunit naging mahina ang pagbangon ng bansa sa administrasyong Aquino dahil sa mga [[kudeta]] ng mga di-apektadong mga kasapi ng militar.<ref name="cnn-cory">{{cite web|title=Then & Now: Corazon Aquino|url=http://edition.cnn.com/2005/US/09/19/cnn25.aquino.tan/index.html|publisher=CNN|accessdate=2006-08-16}}</ref> Ang paglakas ng ekonomiya ay hinadlangan ng serye ng mga kalamidad, kasama na ang pagsabog ng [[Bulkang Pinatubo]] noong 1991 na nagdulot ng pagkamatay ng 700 katao at ang pagkawala ng mga tirahan ng 200,000 na katao.<ref>{{cite web|title=Pinatubo - Eruption Features|url=http://www.ngdc.noaa.gov/seg/hazard/stratoguide/pinfeat.html|publisher=National Geophysical Data Center|accessdate=2006-08-23}}</ref>

Noong 1991, ibinasura ng Senado ang kasunduang nagpapahintulot sa pananatili ng mga base militar ng Estados Unidos sa loob ng sampung taon. Isinauli ng mga Amerikano sa pamahalaan ang [[Clark Air Base]] sa [[Pampanga]] noong Nobyembre ng taong iyon, at ang Subic Bay Naval Base sa [[Zambales]] noong [[Disyembre]] 1992, na nagtapos sa halos isang siglo ng pamamalagi ng militar ng Estados Unidos sa Pilipinas.

Namatay si Corazon Aquino noong ika-1&nbsp;ng Agosto 2009 sa Makati medical center sa Lungsod ng Makati sa kadahilanang Colon Cancer.

=== Pamamahala ni Fidel V. Ramos (1992–1998) ===
[[Talaksan:Ramos Pentagon.jpg|thumb|left|100px|[[Fidel Ramos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1992 hanggang 1998.]]
Noong 1992, nagwagi sa halalan ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Fidel Ramos]], na inendorso ni Pangulong Aquino, na may 23.6% lamang ng kabuuang boto sa pagitan ng pitong kandidato. Sa mga unang taon ng kanyang termino, idineklara niya na mataas niyang prayoridad ang nasyonal na rekonsilyasyon at gumawa siya ng koalisyon upang makabangon sa mga hidwaan ng administrasyong Aquino.<ref name="usdos"/> Ginawa niyang legal ang [[Partido Komunista ng Pilipinas|Partidong Komunista]] at nakipag-negosasyon sa mga ito, sa mga rebeldeng Muslim at mga rebeldeng militar upang kumbinsihin sila na itigil ang kanilang mga kampanya laban sa pamahalaan. Noong [[Hunyo]] 1994, nilagdaan niya ang amnestiyang nagpapatawad sa mga rebeldeng pangkat, at mga Pilipinong militar at mga pulis na kinasuhan ng [[krimen]] habang nakikipaglaban sa mga rebelde. Noong [[Oktubre]] 1995, nilagdaan ng pamahalaan ang kasunduang nagtatapos sa kaguluhang rebelde. Isang kasunduang pang-kapayapaan ang nilagdaan ng pamahalaan at ng [[Moro National Liberation Front]] (MNLF), isang pangkat ng mga rebeldeng naghahangad na maging malayang bansa ang Mindanao, noong 1996, na nagtapos sa pakikipaglaban na nagtagal ng 24 taon. Ngunit ipinagpatuloy ng humiwalay na pangkat ng MNLF, ang [[Moro Islamic Liberation Front]] ang pakikipaglaban. Maraming mga malalaking protesta ang kumontra sa pagsisikap ng mga taong sumuporta kay Ramos na susugan ang batas upang magkaroon siya ng pagkakataong tumakbo muli para sa ikalawang termino, na naging sanhi ng hindi pagtakbo muli ni Ramos sa halalan.<ref name="asiaweek">{{cite web|title=Showdown in Manila|url=http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|publisher=Asiaweek|accessdate=2006-08-16|archive-date=2006-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20061110215216/http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|url-status=dead}}</ref>

=== Pamamahala ni Joseph Estrada (1998–2001) ===
[[Talaksan:President Joseph "Erap" Ejercito Estrada, Argentine President Menem (cropped).jpg|thumb|100px|[[Joseph Estrada]], Pangulo ng Pilipinas mula 1998 hanggang 2001.]]
Nanalo si [[Joseph Estrada]], isang dating aktor at naging bise pangulong ni Ramos, sa halalan ng pagka-Pangulo noong 1998. Ipinangako niya sa kanyang kampanya ang pagtulong sa mga mahihirap at paunlarin ang sektor ng agrikultura sa bansa. Naging popular siya sa mga mahihirap.<ref name="bbc-erap">{{cite web|title=Profile:Joseph Estrada|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/1063976.stm|publisher=BBC News|accessdate=2006-08-16}}</ref> Noong panahon ng krisis na pinansiyal sa Asya na nagsimula noong 1997, ang pamamahala ni Estrada ay nagdulot ng mas malalang kahirapan sa ekonomiya. Maraming Pilipino ang nawalan ng trabaho, lumaki ang kakulangan sa badyet at bumaba ang halaga ng piso. Ngunit nakabangon ang kabuhayan ng bansa ngunit mas mabagal ito kumpara sa mga kalapit-bansa nito.

Sa loob ng isang taon ng kanyang eleksiyon, nawala ang popularidad ni Estrada dahil sa mga akusasyon ng kronyismo at kurapsiyon, at ang pagkabigo na masolusyonan ang mga suliranin sa kahirapan.<ref name="uslc-pro"/> Noong Oktubre 2000, inakusahan si Estrada na tumatanggap siya ng pera mula sa sugal. Siya ay isinakdal ng Mababang Kapulungan, ngunit ang kanyang [[paglilitis]] sa Senado ay hindi natuloy nang iboto ng senado na huwag eksaminahin ang tala sa bangko ng pangulo. Bilang sagot, nagkaroon ng mga demonstrasyon na naghingi sa pag-alis ni Estrada. Dahil sa mga rally, ang resignasyon ng mga kalihim at ang pagkawala ng suporta ng sandatahang lakas, umalis si Estrada sa opisina noong ika-20&nbsp;ng Enero 2001.

=== Pamamahala ni Gloria Macapagal-Arroyo (2001–2010) ===
[[Talaksan:Gloria Macapagal Arroyo WEF 2009-crop.jpg|thumb|left|100px|[[Gloria Macapagal-Arroyo]], Pangulo ng Pilipinas mula 2001 hanggang 2010.]]
Humalili si Bise Pangulong [[Gloria Macapagal-Arroyo]] (ang anak ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]]) sa posisyon ng Pangulo sa araw ng kanyang paglisan. Tinatayang hindi lehitimo ang pag-upo ni Ginang Arroyo sa pwesto dahil hindi pa tapos ang paghahatol sa kaso ng nakaraang pangulong Estrada. Naging mas lehitimo ang kanyang pag-upo sa halalan pagkalipas ng apat na buwan, kung saan nanalo ang kanyang koalisyon sa karamihan ng mga posisyon.<ref name="uslc-pro"/> Ang unang termino ni Arroyo ay nagkaroon ng hating politika ng mga koalisyon at isang kudeta sa Maynila noong [[Hulyo]] 2003 na naging sanhi ng pag-deklara niya ng isang buwang pambansang ''state of rebellion''.<ref name="uslc-pro"/>

Sinabi ni Arroyo noong [[Disyembre]] 2002 na hindi siya tatakbo sa halalan noong 2004 ngunit binago niya ang kanyang desisyon noong Oktubre 2003 at nagdesisyong sumali sa halalan.<ref name="uslc-pro"/> Siya ay muling nahalal at isinalin sa puwesto para sa kanyang anim na taong termino noong ika-30&nbsp;ng Hunyo 2004.    Noong 2005, isang ''tape'' na naglalaman ng isang usapan ay lumabas na naglalaman ng usapan ni Arroyo at isang opisyal ng halalan kung saan inutusan ni Arroyo ang opisyal na itaas ang bilang ng kanyang mga boto upang manatili siya sa puwesto.<ref name="cnn-trans">{{cite web|title=Gloria Macapagal Arroyo Talkasia Transcript|url=http://edition.cnn.com/2005/WORLD/asiapcf/08/10/talkasia.arroyo.script/index.html|publisher=CNN|accessdate=2006-07-29}}</ref> Nagdulot ito ng mga protesta na humihingi sa pagbaba ni Arroyo sa puwesto. Inamin niya na kinausap niya ang isang opisyal ng halalan, ngunit tinatwa niya ang mga alegayon ng pandaraya at hindi siya bumaba sa puwesto.<ref name="cnn-trans"/> Hindi nagtagumpay ang mga planong pagpapatalsik sa pangulo noong taong iyon.

=== Pamamahala ni Benigno Simeon C. Aquino III (2010-2016) ===
[[File:การหารือทวิภาคีระหว่างนายกรัฐมนตรี_และประธานาธิบดีสาธา_-_Flickr_-_Abhisit_Vejjajiva_CROP.jpg|thumb|100px|[[Benigno Aquino III]], Pangulo ng Pilipinas mula 2010 hanggang 2016.]]
Taong 2009 nang hikayatin si Benigno Simeon Cojuangco Aquino III na kumandidato bilang pangulo ng Pilipinas. Dahil dito, nabuo ang ''Noynoy Aquino for President Movement (NAPM)'' upang mangalap ng isang milyong lagda sa buong Pilipinas para sa kanyang kandidatura. Pinagbigyan ni Aquino ang kahilingan ng maraming Pilipino. Siya ay tumakbo at nahalal na pangulo ng Pilipinas noong 2010.

''Kung walang corrupt, walang mahirap.'' Ito ang isa sa mga [[islogan]] na gimanit ni Pangulong Aquino sa kanyang kampanya noong siya ay kumakandidato pa lamang. Sa kanyang inagurasyon noong ika-30&nbsp;ng Hunyo 2010 nabanggit niya na ito pa rin ang prinsipyo na magiging batayan ng kanyang administrasyon. Batay sa kanyang talumpati, ang ilan sa mga hakbang na kanyang gawain upang maiangat ang bansa sa kahirapan ay ang mga sumusunod:

* Pagkakaroon ng tuwid at tapat na hanay ng mga pinuno
* Pagpapatayo ng mga imprastraktura para sa transportasyon
* Pagbibigay ng trabaho sa mga lokal na komunidad
* Pagpapalakas ng koleksiyon ng buwis at pagsugpo sa korapsyon sa Kawanihan ng Rentas Internas o [[Bureau of Internal Revenue]] at ''Bureau of Customs''

=== Pamamahala ni Rodrigo Duterte (2016–2022) ===
[[Talaksan:Duterte SONA 2016.jpg|thumb|left|100px|[[Rodrigo Duterte]] naghahatid ng kanyang unang State of the Nation Address.]]

Si [[Rodrigo Duterte]] nakikilala sa kanyang giyera kontra sa ilegal na droga at sa krimemalidad.<ref>{{cite news|title=Between Duterte and a death squad, a Philippine mayor fights drug-war violence |url=https://www.reuters.com/article/us-philippines-drugs-mayor-idUSKBN16N33I |work=Reuters|date=March 16, 2017}}</ref><ref name="pnareal">{{cite web|url=http://pia.gov.ph/realnumbers |archive-url=https://web.archive.org/web/20170517001511/http://pia.gov.ph/realnumbers|archive-date=May 17, 2017|title=#RealNumbersPH |work=[[Philippine Information Agency]] |access-date=May 22, 2017}}</ref><ref name="CayetanoWarOnDrugsUPR">{{cite web|url=http://news.abs-cbn.com/news/05/05/17/cayetano-ph-war-on-drugs-exaggerated-by-fake-news|title=Cayetano: PH war on drugs exaggerated by fake news|publisher=ABS-CBN |date=May 5, 2017 |access-date=May 22, 2017}}</ref> Sa tiempo na siya'y namumuno, siya'y saksi sa pagpanalo ng Pilipinas laban sa China sa kaso ng [[Karagatang Kanlurang Pilipinas]]<ref>{{cite web |date=December 2014 |title=Ang West Philippine Sea: Isang Sipat |trans-title=The West Philippine Sea: A Briefer |url=https://dfa.gov.ph/images/2015/center/doc/WPS_Isang%20Sipat.pdf |access-date=18 Pebrero 2022 |publisher=[[Kagawaran ng Ugnayang Panlabas]] |page=2 |language=fil |quote=Nasa kanlurang bahagi ng Pilipinas ang Karagatang Kanlurang Pilipinas o West Philippine Sea (WPS). |archive-date=6 Marso 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306100315/https://dfa.gov.ph/images/2015/center/doc/WPS_Isang%20Sipat.pdf |url-status=dead }}</ref> Si Duterte din ang responsable sa pag lagay ng bangkay ni [[Ferdinand Marcos]] sa mga libingan ng mga bayani. Noong Mayo 23 2017, nangyari ang [[Krisis sa Marawi]] sa ilalim ng administrasyon ni Duterte. Ang krisis iniresolba sa pamamagitan ng 60 na araw na martial law samantalang binomba ang lungsod ng Marawi para pulbusin ang mga ISIS na terrorista. Nag popokus din si Duterte sa Inprastruktura sa kanyang "Build Build Build" na initiatibo, isang programa na ipalawak ang pag dedevelop ng Pilipinas.<ref>{{cite web|url=http://www.build.gov.ph/|title=Home|website=Build!|access-date=June 28, 2017|archive-date=June 22, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170622171117/http://www.build.gov.ph/|url-status=dead}}</ref> Pinataas din ni Duterte ang mga sweldo ng mga personel sa gobyerno and pintatag niya ang libreng tuition para sa estudyante sa Kolehiyo. Siya din ang umuna ng mandatoryong pag reregister ng mga Cellphone Sim Card para makaiwas ang mga scam at panloloko. Siya din, kasama ng kamara ang gumawa ng Bangsamoro Organic Law na pa-reporma na [[ARMM]] (Autonomous Region of Muslim Mindanao).

=== Pamamahala ni Bongbong Marcos (2022–Ngayon) ===
Noong annyong 2022, nanalo si Ferdinand Marcos Jr, oh si Bongbong Marcos, sa eleksyon, kasama iya sa pagnanalo ang babaeng anak ni Presidenteng Rodrigo Duterte, na si Sarah Duterte na tumakbo bilang Bise-Presidente.<ref>{{cite news |title=Ferdinand Marcos Jr wins landslide election victory in the Philippines |url=https://www.france24.com/en/asia-pacific/20220509-ferdinand-marcos-jr-wins-landslide-election-victory-in-the-philippines |work=France 24 |date=May 9, 2022 |language=en}}</ref>

==Mga sanggunian==
{{reflist|2}}

== Mga panlabas na link ==
* [http://www.gov.ph Opisyal na portal ng pamahalaan ng Pilipinas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120101105754/http://www.gov.ph/ |date=2012-01-01 }}
* [http://www.hti.umich.edu/p/philamer/ ''The United States and its Territories 1870–1925:  The Age of Imperialism'']
* [http://web.kssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/I-2_Solheim.pdf ''Origins of the Filipinos and Their Languages by Wilhelm G. Solheim II''] ([[Portable Document File|PDF]])
* [http://www.gutenberg.org/browse/authors/b#a2296 ''History of the Philippine Islands''] ''in many volumes, from [[Project Gutenberg]] (and indexed under Emma Helen Blair, the translator)''

{{Asia topic|Kasaysayan ng}}

[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas| ]]
Mga padron na ginamit sa pahinang ito:
Padron:Asia topic (baguhin)
Padron:Basepage subpage (baguhin)
Padron:Category handler (baguhin)
Padron:Category handler/blacklist (baguhin)
Padron:Category handler/numbered (baguhin)
Padron:Cite book (baguhin)
Padron:Cite encyclopedia (baguhin)
Padron:Cite journal (tingnan ang wikitext) (medyo-nakaprotekta)
Padron:Cite news (tingnan ang wikitext) (medyo-nakaprotekta)
Padron:Cite thesis (baguhin)
Padron:Cite web (baguhin)
Padron:History of the Philippines (baguhin)
Padron:Hlist/styles.css (baguhin)
Padron:Icon (baguhin)
Padron:If pagename (tingnan ang wikitext) (nakaprotekta)
Padron:Iso2country (baguhin)
Padron:Kasaysayan ng Pilipinas (baguhin)
Padron:Main (baguhin)
Padron:Main other (baguhin)
Padron:Namespace detect (baguhin)
Padron:Napiling artikulo (baguhin)
Padron:Navbox (tingnan ang wikitext) (nakaprotekta)
Padron:Pangunahin (baguhin)
Padron:Plain link (baguhin)
Padron:Portal-inline (baguhin)
Padron:Reflist (baguhin)
Padron:Reflist/styles.css (baguhin)
Padron:Rp (baguhin)
Padron:See also (tingnan ang wikitext) (medyo-nakaprotekta)
Padron:Sidebar (baguhin)
Padron:Top icon (baguhin)
Padron:Webarchive (baguhin)
Module:Arguments (baguhin)
Module:Check for unknown parameters (baguhin)
Module:Citation/CS1 (baguhin)
Module:Citation/CS1/COinS (baguhin)
Module:Citation/CS1/Configuration (baguhin)
Module:Citation/CS1/Date validation (baguhin)
Module:Citation/CS1/Identifiers (baguhin)
Module:Citation/CS1/Utilities (baguhin)
Module:Citation/CS1/Whitelist (baguhin)
Module:Citation/CS1/styles.css (baguhin)
Module:Format link (baguhin)
Module:Hatnote (baguhin)
Module:Hatnote list (baguhin)
Module:Labelled list hatnote (baguhin)
Module:Main (baguhin)
Module:Namespace detect (baguhin)
Module:Namespace detect/config (baguhin)
Module:Namespace detect/data (baguhin)
Module:Navbar (baguhin)
Module:Navbar/configuration (baguhin)
Module:Navbar/styles.css (baguhin)
Module:Navbox (baguhin)
Module:Navbox/configuration (baguhin)
Module:Navbox/styles.css (baguhin)
Module:No globals (baguhin)
Module:Portal (baguhin)
Module:Portal-inline (baguhin)
Module:Portal/images/aliases (baguhin)
Module:Portal/images/p (baguhin)
Module:Sidebar (baguhin)
Module:TableTools (baguhin)
Module:Webarchive (baguhin)
Module:Yesno (baguhin)
Magbalik sa Kasaysayan ng Pilipinas.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/wiki/Kasaysayan_ng_Pilipinas"