Ситоплазма

Миёнёхта, ё ситоплазма (аз юн. κύτος — «ҳуҷайра» и πλάσμα — «ҳовӣ», «фарогир») — мундариҷаи нимҷӯшоби ҳуҷайра буда, муҳити дохилии он ба шумор меравад, ки ядро ва вакуоларо дар бар намегирад ва бо мембранаи плазмавӣ маҳдуд мешавад.

Ситоплазма — қисми асосии дохили ҳуҷайра мебошад, ки тамоми мундариҷаи ҳуҷайраро (ба ғайр аз ядро) дар бар мегирад. Он муҳити муҳим барои равандҳои ҳаётии ҳуҷайра буда, аз моеи нисбатан часпак бо номи гиалоплазма (ситозол), органоидҳо ва дохилшудаҳои гуногун иборат аст.

Истилоҳи «ситоплазма» соли 1863 аз ҷониби профессори олмонӣ Альберт (Рудолф) фон Кёлликер ҳамчун ҳаммаънои «протоплазма» пешниҳод шудааст. Баъдтар, мафҳуми «протоплазма» барои ифодаи тамоми мундариҷаи ҳуҷайра берун аз ядро, аз ҷумла органоидҳо, истифода мешуд. Вале ботаники олмонӣ Эдуард Страсбургер бо ин таъриф розӣ набуд ва соли 1882 пешниҳод кард, ки ситоплазма танҳо қисми протоплазма бе органоидҳо, вакуолаҳо ва пластидҳо номида шавад. Ситоплазма аз моддаҳои органикӣ ва ғайриорганикӣ иборат аст, аммо қисми асосии он об мебошад. Бисёр моддаҳо (масалан, намакҳои минералӣ, глюкоза, аминокислотаҳо) дар он ҳалшаванда буда, маҳлулҳои ҳақиқиро ташкил медиҳанд, дар ҳоле ки дигар моддаҳо (масалан, сафедаҳо) маҳлули коллоидӣ ба вуҷуд меоранд. Дар ситоплазма тақрибан ҳамаи равандҳои мубодилаи моддаҳои ҳуҷайра сурат мегиранд. Илова бар ин, он дорои моддаҳои ҳалнашаванда, партовҳои мубодилаи моддаҳо ва моддаҳои ғизоии захиравӣ мебошад.

Таркиб ва хусусиятҳои ситоплазма

1.Гиалоплазма (ситозол) - моеи нимшаффофест, ки зиёда аз 70-80 % об дорад ва моддаҳои ҳалшуда, ба монанди сафедаҳо, карбогидратҳо, липидҳо ва ионҳои минералиро дар бар мегирад.

2.Органоидҳо (узвакҳои ҳуҷайравӣ) - қисмҳои махсусгардонидашудаи ситоплазма, ки вазифаҳои гуногунро иҷро мекунанд, аз ҷумла митохондрияҳо, рибосомаҳо, ретикулуми эндоплазмавӣ, комплекси Голҷи ва ғайра.

Дохилшудаҳо - моддаҳои эҳтиётӣ ё партовӣ, ки метавонанд сафедаҳо, липидҳо ва пигментҳоро дар бар гиранд.

Вазифаҳои ситоплазма

✅ Муҳити асосӣ барои ҳамаи равандҳои метаболизмӣ дар ҳуҷайра мебошад.

✅ Ҳаракати моддаҳо ва органоидҳоро дар дохили ҳуҷайра таъмин мекунад.

✅ Ба ҳуҷайра шакл ва устуворӣ мебахшад.

✅ Дар тақсимшавии ҳуҷайра (митоз ва мейоз) иштирок мекунад.

Ситоплазма яке аз қисмҳои муҳими ҳуҷайра мебошад ва бе он ҳаётии ҳуҷайра ғайриимкон аст.