Парвиз Мушарраф

Парвиз Мушарраф
урду: پرویز مشرف
Президенти Покистон
20 июн 2001 — 18 август 2008
Пешгузашта	Рафиқ Тарар
Ҷонишин	Муҳаммадамин Сумро
Prime Minister of Pakistan[d]
12 октябр 1999 — 21 ноябр 2002
Пешгузашта	Nawaz Sharif[d]
Ҷонишин	Zafarullah Khan Jamali[d]
Federal Minister for Defence (Pakistan)[d]
12 октябр 1999 — 23 октябр 2002
Пешгузашта	Nawaz Sharif[d]
Ҷонишин	Rao Sikandar Iqbal[d]
Chief of Army Staff[d]
6 октябр 1998 — 28 ноябр 2007
Пешгузашта	Jehangir Karamat[d]
Ҷонишин	Ashfaq Parvez Kayani[d]
Chairman Joint Chiefs of Staff Committee[d]
8 октябр 1998 — 7 октябр 2001
Пешгузашта	Jehangir Karamat[d]
Ҷонишин	Aziz Khan[d]
Таваллуд	11 август 1943(1943-08-11)[1][2][3] Деҳлӣ, Роҷи Бритониё, Империяи Бритониё
Даргузашт	5 феврал 2023(2023-02-05)[4] (79 сол) Дубай, Имороти Муттаҳидаи Арабӣ
Ҳамсар	Sehba Musharraf[d]
Ҳизб	Pakistan Muslim League[d] (2010) All-Pakistan Muslim League[d] (2023)
Таҳсилот	Forman Christian College[d] Pakistan Military Academy[d] National Defence University[d] Royal College of Defence Studies[d] St Patrick's High School, Karachi[d] (2023)
Эътиқод	ислом
Ҷоизаҳо
Вебгоҳ	generalpervezmusharraf.com​(англ.)
Навъи артиш	Pakistan Army[d]
Рутба	генерал
Набардҳо	Indo-Pakistani War of 1965[d] Indo-Pakistani War of 1971[d] insurgency in Balochistan[d] insurgency in Khyber Pakhtunkhwa[d] 1999 Pakistani coup d'état[d] Afghan Civil War[d] Siachen conflict[d] Kargil War[d]
Ҷойҳои кор	Command and Staff College[d] National Defence University[d] Pakistan Army[d]
Парвандаҳо дар Викианбор

Парвиз Мушарраф (урду: پرویز مشرف; 11 август 1943^[1][2][3], Деҳлӣ, Роҷи Бритониё, Империяи Бритониё — 5 феврал 2023^[4], Дубай) — низомӣ, сиёсатмадор ва давлатмарди аҳли Покистон. Генерал, Президенти Покистон шуд (2001—2008), дар соли 1999 дар натиҷаи табаддулоти давлатӣ ба қудрат расидааст.

17 декабри соли 2019 Додгоҳи вижаи Покистон Мушаррафро дар содир кардани хиёнат ба давлат дар соли 2007, дар табаддулоти давлатӣ гунаҳкор донист ва ғоибона ба қатл маҳкум кард.^[5]

Дар Деҳлӣ таваллуд шудааст, писари корманди Вазорати корҳои хориҷӣ. Соли 1947 бо оилааш ба Карочӣ (Покистон) кучид. Ӯ дар кӯдакӣ дар Туркия зиндагӣ мекард, зеро падараш дар онҷо ба ҳайси дипломат хидмат мекард. Дар Покистон дар мактабҳои насронӣ таҳсил карда, баъдан дар Академияи ҳарбӣ маълумоти ҳарбӣ гирифтааст.

Пас аз хатми Академияи ҳарбӣ дар ду ҷанги зидди Ҳиндустон иштирок кардааст^[6]. 7 октябри соли 1998 ба унвони генерали комил таъйин шуд ва сардори ситоди нерӯҳои заминии Покистон таъйин шуд.

Сарвазири Покистон Навоз Шариф дар муқовимат бо Парвиз Мушарраф гумон дошт, ки Мушарраф қасди ба даст овардани қудратро дорад ва тасмим гирифт, ки аввал зарба занад. 11 октябри соли 1999, вақте ки Мушарраф аз сафари хориҷӣ бармегашт, нахуствазир аз истеъфои фармондеҳ хабар дод ва фуруди ҳавопаймои ӯро дар Покистон манъ кард. Ҷавоби низомиён зуд буд — роҳбарияти қувваҳои мусаллаҳ ба сарвазир муқобилат кард. Генерал Мушарраф аз карори сарвазир хабардор шуда, сафари худро ба Шри-Ланка катъ карда, ба Ватан баргашт. Ҳавопаймо бо генерал дар фурудгоҳи Карочӣ сиҳату саломат фуруд омад ва дар он ҷо ӯро як гурӯҳи бузурги ҳамфикрон пешвоз гирифтанд ва 12 октябри соли 1999 Мушарраф як табаддулоти бехун алайҳи ҳукумати Шарифро раҳбарӣ кард. Дар давоми чанд соат қисму томҳои артиш биноҳои давлатй, телевизион ва фурудгоҳҳои шаҳрҳои бузурги кишварро зери назорат гирифтанд. Сарвазир ва майор Зиё Уддин, ки як рӯз пеш ба ҷои Мушарраф таъйин шуда буд, инчунин вазири корҳои хориҷии Покистон Сартоҷ Азиз ва вазири иттилоот Мушаҳид Ҳусейн дар ҳабси хонагӣ қарор доштанд. Дере нагузашта Парвиз Мушарраф роҳбарии кишварро ба уҳда гирифт^[6].

Мушарраф ҳамчун «сардори хокимияти ичроия» номбар гардид. Дар мамлакат вазъияти фавкулодда эълон карда шуд, низомиён амали конститутсияро дар қаламрави кишвар боздоштанд ва кори идораҳои қонунбарор, хукуматҳои марказй ва вилоятиро пароканда карда шуд. Пас аз табаддулот як мақоми нави давлатӣ — Шӯрои амнияти миллӣ таъсис дода шуд, ки ба роҳбари ҳокимияти иҷроия (аз соли 2001 — президент) оид ба идеологияи исломӣ, амнияти миллӣ ва дигар ҷузъҳои муҳими сиёсати миллӣ машварат медод^[6].

Сардори нави харбӣ ваъда дод, ки ба фасод хотима дода, дар муносибатҳои байналхалкй бо Ҳиндустон оид ба масъалаи Кашмир ва бо Афғонистон дар масъалаи терроризм гуфтушунидро огоз мекунад. Додгоҳи олии Покистон ҳукм кард, ки ба генерал Мушарраф то моҳи октябри соли 2002 мӯҳлат дода мешавад, то кишварро ба ҳукмронии қобили демократӣ баргардонад.^[6]

20 июни соли 2001 Мушарраф Президенти Покистон шуд ва дар ин мақоми олӣ Рафиқ Тарарро иваз кард ва барои савганд ёд кардан худ аз ҷониби раиси Суди Олӣ Иршод Ҳасан Хон розигӣ гирифт. Дар баробари ин Мушарраф мансабҳои раиси ҳокимияти иҷроия ва қувваҳои мусаллаҳро нигоҳ дошт. 30 апрели соли 2002 дар Покистон раъйпурсӣ доир шуд, ки Парвиз Мушаррафро ба мӯҳлати панҷ сол раисиҷумҳури ин кишвар таъйин кунанд; таъйин ӯро 97,97 % интихобкунандагон тасдиқ кардаанд^[7].

Моҳи октябри соли 2002 Мушарраф ваъда дод, ки интихоботи нави порлумонӣ баргузор кунад, бо мақсади он, ки аз порлумон дархост намояд, ки ӯро ба мӯҳлати панҷ сол раисиҷумҳур интихоб кунад. Эълони Мушарраф ба мақоми Президенти Покистон боиси эътирози раҳбари Ҳизби мардумии Покистон Беназир Бҳутто шуд, ки генералро дар нақзи қонуни асосӣ муттаҳам кард. Соли 2004 Шавкат Азиз сарвазир шуд.^[8]

Дар тӯли солҳои 2003 то 2005 Мушарраф аз се кӯшиши сӯиқасди ҷони худ наҷот ёфт. Ба гуфтаи хадамоти разведкаи Покистон, боз 14 сӯиқасд пешгирӣ карда шуд. Аз ҳама маъруфтаринҳо сӯиқасд ба ҷони ӯ 14 ва 25 декабри соли 2003 буданд.

28 сентябри соли 2007 Додгоҳи олии Покистон ба Парвиз Мушарраф иҷозат дод, ки дар курсии президентӣ пешбарӣ шавад ва дар ҳоле, ки сарфармондеҳи артиш боқӣ мемонад. Барои ба интихобот пазируфта шудани Мушарраф аз 9 раисони додгоҳ 6 нафар тарафдор ва 3 нафари дигар мухолиф овоз доданд. Ҳамин тариқ, Додгоҳи олӣ даъвои аҳзоби мухолифро, ки бар асоси Қонуни асосӣ, танҳо як шаҳрванди мулкӣ метавонад номзад ба мақоми президентӣ бошад, рад кард ва талаб кард, ки Мушарраф дар сурати истеъфо аз мақоми фармондеҳӣ аз интихобот барканор шавад.

6 октябри соли 2007 интихоботи президентӣ баргузор шуд, ки дар он сарвари феълии давлат генерал Парвиз Мушарраф пирӯз шуд. Аммо Додгоҳи Олӣ аз тасдиқи қонунӣ будани интихобаш то замони ба нафақа баромадани ӯ аз хидмати ҳарбӣ худдорӣ мекунад^[6]

Додгоҳ рӯзи 5 ноябри соли 2007 тасмим гирифт, ки масъалаи қонунӣ будани интихоби Парвиз Мушарраф ба як давраи дигари раёсати ҷумҳурӣ дар моҳи октябри соли 2007-ро баррасӣ кунад. Ба гуфтаи мухолифонаш, президент мақоми фармондеҳии артишро нигоҳ дошта, қонунро вайрон кардааст: тибқи конститутсия, сарвари давлат танҳо шаҳрванди мулкӣ буда метавонад. Вазъият дар Покистон на танҳо аз сабаби бархӯрди сиёсии президент ва мухолифон, балки бо идомаи ҳамлаҳои террористии созмонёфтаи исломгароён низ печида буд.

Рӯзи 3 ноябр раисиҷумҳури Покистон Парвиз Мушарраф дар кишвар вазъияти изтирорӣ эълон кард. Қонуни асосӣ мутаваққиф шуд, пахши шабакаҳои телевизионии хусусӣ дар шаҳрҳои бузург қатъ шуд ва шабакаи телефонӣ дар пойтахт низ қатъ карда шуд. Аз 17 узви Додгоҳ�� олӣ ҳафт нафарашон фавран фармони раисиҷумҳурро ғайриқонунӣ эълон карда, боздошт шуданд. Харбиён рохҳои наздикшавиро ба объектҳои асосии давлатй банд карданд. Мушарраф дар паёми худ ба миллат тасмими худро бо таҳдиди ифротгароёни исломӣ ба кишвар шарҳ дод. Гайр аз ин, вай ба фаъолияти душ-манонаи суд, ки кори дукуматро фалач кардааст, дахл кард. Вазъиятро хабарҳо дар бораи боздошти раҳбарон ва фаъолони нерӯҳои мухолифи Покистон боз ҳам бадтар карданд. Бҳутто ба муқобили Мушарраф маъракае оғоз карда, талаб кард, ки вазъи фавқулодда бекор карда шавад. Раҳбари мухолифон ба зудӣ худро дар ҳабси хонагӣ дид ва «роҳпаймоии тӯлоние», ки тарафдоронаш ба сӯи Исломобод тарҳрезӣ карда буданд, мамнӯъ шуд.^[9]

Мушарраф мувофики декрет дар бораи чорй кардани конституцияи муваккатй Ифтихор Мухаммад Чоудхуриро аз вазифаи раиси суди Олй озод карда, вориси уро таъйин кард. Рӯзи 22 ноябр ҳайати нави Додгоҳи олӣ, ки аз додрасҳои вафодор ба Мушарраф иборат буд, розӣ шуд, ки ӯро раисиҷумҳур эътироф кунад. Суди Олй бо сардории раиси нави адлия баррасии парвандаро оид ба масъалаи аз нав интихоб шудани президенти феълии кишвар П.Мушарраф тезонд. Бо карори Суди олй комиссияи интихоботии Покистон 24 ноябрь ба хукумати муваккатии П. Мушарраф дар интихоботи президентии гузашта. Баъд аз ин Мушарраф ваъда дод, ки аз мақоми фармондеҳи артиши миллӣ канорагирӣ карда, кишварро ҳамчун ғайринизомӣ идора мекунад.

28 ноябри соли 2007 Мушарраф аз мақоми Раиси ситоди нирӯҳои хушкигарди Покистон истеъфо дод ва 29 ноябри соли 2007 савганд ёд кард, ҳамчун раиси кишвари мулкӣ. Дар маросими савгандёдкунӣ Мушарраф қавл дод, ки қонуни асосии кишварро риоят мекунад ва аз мардуми худ ҳимоя ва дифоъ хоҳад кард. Ва ӯ пайвастани худро ба мақоми раисиҷумҳури мулкӣ «як қадами муҳим дар роҳи истиқрори демократия дар кишвар» хонд. Вай дар баробари ин гуфт, ки ба фишори кишварҳои ғарбӣ нисбати бекор кардани вазъияти фавкулодда дар кишвар, таслим нахоҳад шуд. «Ба мо демократия лозим аст, ба мо ҳуқуқи инсон лозим аст, ба мо субот лозим аст, аммо мо ба ин роҳи худ хоҳем расид» — гуфт Мушарраф. Қадами навбатй интихо-боти умумй ва ташкили хукумати нав буд.^[10]

18 августи соли 2008 бо сабаби таҳдиди мурофиаи нобоварӣ (импичмент), ки ба ҳамин рӯз таъйин шуда буд, ихтиёран аз мақоми президенти Покистон даст кашид^[11]. Тасмими истеъфои ӯ бо кафолати амнияти худ низ ба мавқеъи кишварҳои ғарбӣ (аз ҷумла Иёлоти Муттаҳида), ки аз пуштибонӣ аз ӯ саркашӣ мекарданд ва мавқеъи артиши Покистон, ки барои муҳофизати худ аз ҳеч гуна иқдоме даст кашиданд, дар ҳолате, ки ба президент мурофиаи нобоварӣ эълон карда шавад, таъсир расонд.^[12]…

Дар зодгоҳаш алайҳи Мушарраф ду парвандаи ҷиноӣ боз шудааст: Мушарраф дар соли 2009 беш аз 60 додрас, аз ҷумла раиси Додгоҳи олиро ҳангоми эълони вазъияти изтирорӣ дар соли 2007^[13] ва 12 феврали соли 2011 ғайриқонунӣ боздошт кард. як додгоҳи Покистон ба боздошти Парвиз Мушарраф аз рӯи қатли Бҳутто додааст. Раҳбари собиқи Покистон, ки муқими Бритониё аст, тавассути намояндаи худ гуфтааст, ки ба ватанаш барнамегардад^[14].

Мушарраф 24 марти соли 2013 барои ширкат дар интихоботи парлумонӣ аз муҳоҷират баргашт. 31 марти соли 2013 дар ҷаласаи ғайринавбатии Додгоҳи олӣ дар Исломобод бо иттиҳоми хиёнат ба давлат ба сабаби мухолифати Мушарраф ба қарори додгоҳ иҷрои ҳукм монеъ шуд бо ҳабс гирифта шудааст. 30 апрели 2013 бар асоси ҳукми додгоҳ, Мушарраф аз фаъолиятҳои сиёсӣ дар Покистон дар давоми як умр мамнуъ шудааст. 9 октябри соли 2013 бо гарав озод карда шудааст. 10 октябри соли 2013 дубора боздошт шуд^[15].

Моҳи марти соли 2016 Мушаррафи 72-сола пас аз он ки Додгоҳи олии Покистон раисиҷумҳури пешинро аз рӯйхати афроди мамнӯъ аз хуруҷ аз кишвар хориҷ кард, барои табобат ба Имороти Муттаҳидаи Араб рафт. Аз он вақт инҷониб ӯ дар Дубай қарор дорад, тибқи тафтишот, вай дар робита ба иттиҳоми ҷиноии алайҳи ӯ аз додгоҳ пинҳон мешавад.

Мушарраф дар вақтҳои холӣ ба варзиш, бозии сквош, бадминтон ва голф маъқул аст. Вай заврақрони бо каноэ, варзиши обй, бозии карта машғул аст. Яке аз маҳфилҳои Мушарраф таърихи ҳарбӣ аст; Чунон ки дар матбуот хабар дода мешавад, фильми дустдоштаи у «Гладиатор» мебошад, ки дар бораи як фармондеҳи Руми қадим, ки ба муқобили императори бераҳм мубориза мебарад, нақл мекунад. Дар соли 2006 дар пахши як барномаи телевизионӣ дар шабакаи телевизионии Geo, ки ба муносибати чорумин солгарди таъсиси ин телевизиони хусусӣ бахшида шуда буд, Мушарраф зимни посух ба суолҳои кӯдакон иқрор шуд, ки пухтанро базӯр медонад: «Ман танҳо медонам. чӣ тавр вудкои фаронсавӣ тайёр кардан мумкин аст. Ба онҳо ҳам занам пухтанро таълим додам»^[16].

Собиқ президенти Покистон Парвиз Мушарраф дар беморхонаи ш. Дубай 5 феврали соли 2023 бо сабаби беморӣ даргузашт.^[17].

• Мушарраф, Первез — мақола дар Дар Покистон террористоне, ки сӯиқасд ба ҷони президенти кишвар буданд, эъдом шуданд // ZpTown — Хабарҳои Запорожье ва Украина, 21/12/2014