Urun Kūhzod

Urun Kūhzod
Urunboj Çum'aev
Ta'rixi tavallud:	15 mart 1937(1937-03-15) (87 sol)
Zodgoh:	nohijai Pançakent ÇŞS Toçikiston  Ittihodi Şūravī
Şahrvandī:	Toçikiston
Nav'i fa'olijat:	navisanda, rūznomanigor, tarçumon
Solhoi eçod:	1971 -
Çoizaho:	Çoizai ba nomi Sadriddin Ajnī (1977), Çoizai davlatiji Toçikiston ba nomi Abuabdullohi Rūdakī (1996)

Urun Kūhzod (Urunboj Çum'aev) — navisandai adabijoti muosiri toçik. Uzvi Ittifoqi navisandagoni Toçikiston (1975). Navisandai xalqiji Toçikiston, Kormandi şoistai Toçikiston barandai Çoizai ba nomi Sadriddin Ajnī (1977), Çoizai davlatiji Toçikiston ba nomi Abuabdullohi Rūdakī (1996).

Urun Kūhzod 15 marti soli 1937 dar dehai Ƣazzai nohijai Pançakenti vilojati Suƣd ba çahon omadaast. Ma'lumoti mijonai nopurraro dar zodgohaş girifta, tahsilro dar Omūzişgohi omūzgoriji Pançakent idoma dodaast. Mehri donişomūzī ba'dan ūro ba Donişkadai davlatiji omūzgoriji Duşanbe ba nomi G. Şevcenko burdaast. Pas az xatmi donişkada cande omūzgori maktabi mijona, ba'dan kormandi ilmiji Instituti zabon va adabijoti ba nomi Abūabdullohi Rūdakī, solhoi 1961-1963 dar xidmatī askarī budaast. Az solhoi askarī ba naviştan oƣoz karda, naxustin ofaridahojaş az hamon solho dar sahifahoi matbuoti davrī ba tab' rasidaand.. Dastnavisi jake az hikojahojaş, ki ba maçallai «Sadoi Şarq» firistoda bud, diqqati ustod Fazliddin Muhammadievro çalb menamojad va eşon, ki hamon solho sarmuharriri maçallai «Xorpuştak» budand, peşnihod mekunand, ki navisandai çavon ba maçallai haçviji eşon ba kor bijojad. Hamin tariq, fa'olijati çiddiji eçodiji Urun Kūhzod az maçallai «Xorpuştak» oƣoz va tahti nazari Fazliddin Muhammadiev taşakkul joftaast. Ba'dan, solhoi zijode, dar rūznomai «Maorif va madanijat» dar vazifahoi mudiri şu'bai adabijot va san'at, muovini sarmuharrir kor kardaast. Sole cand muharriri kaloni Sarredaksijai ilmiji Ensiklopedijai sovetiji toçik, mudiri şu'bai ocerku publitsistikai maçallai «Sadoi Şarq», mudiri şu'bai naşrijoti «Adib», sarmuharriri maçallai «Sadoi Şarq» va mudiri şu'bai nasri Ittifoqi navisandagoni çumhurī budaast.

Ba kori eçodī az avvali solhoi şastumi asri mozī sargarmī doşta, dar oƣozi fa'olijataş ba ta'lifi hikoja, baxusus, hikojahoi haçvī, pardoxtaast, ki aksaraşon dar du maçmūa – «Sarevu savdoe» (1971) va «Jak saru sad xajol» (1983) faroham omadaand. Dar davomi solhoi haftodumi asri guzaşta nasri toçik dar adabijot maqomi ustuvor pajdo karda, az tasvirhoi zohirī ba in'ikosi rūhiji inson, murakkabiji raftoru kirdor va andeşaju guftori qahramonon rūj ovard, ki Urun Kūhzod ham dar in çoda az çavonadiboni muvaffaq va çūjandavu tozanigor bud. Az çumla, dar qissahoi «Rohi aƣba» (1971), «Pisanddara» (1974), «Bandiji ozod», «Taqvimi rahgum» va ƣ., ki xususijati mardumşinosī dorand, ba tahqiqi xislatu xarakter va tasviri mas'ulijati insonho dar çomea rūj ovarda, sabku cehrai xosi nigorandagiji xudro ajonu bajon karda tavonist. Sipas qissai «Kini Xumor» (1976) ba dasti xonandagon rasid, ki davomi mavzūi pajgiriftai navisanda buda, mas'alahoi odobu axloqi çomearo mavridi tahqiqi badeī qaror dodast. Dar asarhojaş ba ruxdodu hodisaho va raftoru kirdori odamon bo nazari tanqidī menigarad. Soli 1977 qissai musannadi «Jak rūzi daroz, rūzi bisjor daroz» ba tab' rasid, ki ba tasviri porae az rūzgori sangini farzandi farzona va muborizi xalqi toçik Ustod Sadriddin Ajnī baxşida şudaast. In qissa muallifaşro hamcun navisandai ta'rixdonu rūhşinos muarrifī karda, sazovori Çoizai ba nomi Sadriddin Ajnī gardonid. Dar naviştahoi Urun Kūhzod nasri tasviru andeşa bo publitsistika omeziş jofta, navisanda in uslubro hamcun silohi muboriza ba muqobili qambudivu nosozgorihoi çomea ba kor mebarad. Haçv dar şakli istehzovu zahrxand dar hamai asarhoi mavsuf maqomi xoase dorad, ammo takomuli cunin ravija dar romani «Bandiji ozod» ravşantar ba muşohida merasad. Muborizai rūhiji qahramonon dar rohi çustuçūi haq va az bajn bardoştani nohaqiho dar in asar xele şiddatnokand. Hamin bud, ki romani mazkur soli 1996 sazovori Çoizai davlatiji Toçikiston ba nomi Abuabdullohi Rūdakī gardid. Dar romani «Ham kūhi baland, ham şahri azim» (1983)-i ū mas'alai muhimmi hajotiji pajvandi aslhovu naslho va davru zamonhoro mavridi bahsu barrasiji badeī qaror dodaast. Urun Kūhzod adibi puxtakoru muşohidakor buda, dar davomi cand soli oxir qissavu risolahoi publitsistiji «Toçikoni imrūza» (2002), «Lohutī va ba'di ū» (2002), «Çam'i pareşon» (2003), «Axloqi volo – daf'i balo» (2003), «Akaşarif – Borbadi asri bist» (2005) va jak silsila maqolaju hikoja ba tab' rasond, ki şohidi cunin da'vojand. Romani ta'rixiji Urun Kūhzod «Hajço», ki solhoi 2005-2006 dar maçallahoi «Suxan» va «Sadoi Şarq» va soli 2014 dar şakli kitob ba tab' rasid, ba tahqiqi adabiji mavzūi xele muhim – az tarafi Rusijai podşohī ƣasb namudani Osijoi Mijona, xossa Amorati Buxoro, baxşida şudaast, ki az nigohi pahnoi tasviri voqeaho va barrasiju arzjobiji onho xele çolibu benazir ast. Tarçumai bisjor asarhoi adiboni ma'rufi xoriçī, az çumlai K. Candar, H. Ƣulom, L. Lenc, S. Xonzodjan, V. Sangi, qissai A.P. Cexov «Daşt», romani G.G. Markes «Xazoni umri Odamxudo», hikojahoi Aziz Nesin «Maktubho az on dunjo», muntaxabi osori R.Domonovic «Bozgaşti Şohzoda Marko» va ƣ. ba qalami ū taalluq dorand, ki baso mohirona ançom joftaand. Iddae az asarhoi Urun Kūhzod ba zabonhoi rusī, ukrainī, ūzbekī va digar xalqhoi şūravī ba tab' rasidaand.^[1]

Ustod Urun Kūhzod muallifi asarhoi maşhuri “Sarevu savdoe” (1971), “Rohi aƣba” (1971), “Pisanddara” (1974), “Kini Xumor” (1976), “Jak rūzi daroz, rūzi bisjor daroz” (1977), “Jak saru sad xajol” (1983), “Bandiji ozod” (1994), “Ham kūhi baland, ham şahri azim”(1983), “Taqvimi rahgum”, “Hajço” (2005-2014) va “Dar hasrati kori halol” va amsoli inho buda, bo sabku saliqai veƶai adabī dar ta'rixi adabijoti muosiri toçik çojgohi munosib dorad. Tanho romani “Hajço” (nig.: Kūhzod, Urun. Hajço. – Duşanbe: “Adib”, 2015. -416 sah.) basanda ast, ki ustod Kūhzodro dar fehristi buzurgtarin navisandagoni millī qaror dihem.^[2].

Maçmuai axirini Urun Kūhzod «Burrotar zi teƣ». – Duşanbe: “Maorif”, 2019.-240 s. — 14 asari navisandaro faro megirad, baxusus, dar hikojahoi “Dostoni muallim” (S.12-27), “Qatli kitobho” (S.27-48), “Hikojot az ta'rixi adabijot” (S.49-59), “Puli larzon” (S.61-78), “Xomtama'” (S.79-82), “Hosili umr” (S.83-88), “Gudoz” (S.88-103), “Burrotar zi teƣ” (S.103-111), povesti “Gardani ƣam bişkaned” (S.111-152), romani kūtohi “Dar hasrati kori halol” (S.153-203) va se maqola-matlabi publitsistiji “Sadriddin Ajnī” (S.204-215), “Vahdati sijosat va adabijot” (S.215-222), “Farhangi vatandorī” (S.222-238) mavzui xarakteri millī va islohi kambudu navoqisi ruhiju ravoniji millatro, ki asrho boisi şikastu zabuniji mardum gardidaand, paƶūhişu bozrasī mekunad va bar mabnoi donişu taçribavu muşohidahoi şaxsī sababu illathoi pojin raftani zehnijotu huvijati milliro çustuçū va rohhal peşnihod menamojad. az zaboni qahramononi hikojavu asarhojaş mekūşad, ki illati zuhuri razoili axloqiju buhroni huvijatiro, ki millatro taji ta'rixi tūlonī ba nokomiju bedavlatiho, şikastu sarxamiho, xoriju zabuniho va begonaparastiju behuvijatiho muvoçeh kardaand, bozgū soxta, rohro baroi halli muşkiloti fikriju ravoniju zehnī hamvor namojad.^[3].

• Navisandai xalqiji Toçikiston,
• Kormandi şoistai Toçikiston,
• Çoizai ba nomi Sadriddin Ajnī (1977),
• Çoizai davlatiji Toçikiston ba nomi Abuabdullohi Rūdakī (1996).