Said Nafisī

Said Nafisī
Ta'rixi tavallud	8 ijun 1896(1896-06-08)[1]
Zodgoh	Tehron, Eron
Ta'rixi darguzaşt	14 nojabr 1966(1966-11-14)[2][1] (70 sol)
Mahalli darguzaşt	Tehron, Eron
Kişvar	Eron[1]
Çojhoi kor	Donişgohi Qohira Donişgohi Tehron Donişgohi Kobul
Alma-mater	Donişgohi Nevşotil[d]
Parvandaho dar Vikianbor

Said Nafisī (forsī: سعید نفیسی‎, 8 ijuni 1895, Tehron — 13 nojabri 1966, hamon ço) — zabonşinos, paƶūhişgari adabijoti forsī, ta'rixnigor, navisanda, tarçumon va şoiri eronī, pisari Aliakbari Nafisī.

Nafisī tahlili ibtidoiro dar maktabhoi «Şaraf» va «Ilmija»-i Tehron, mijonaro dar Şvejsarija va oliro dar Universiteti Sorbonnai Fransija ba ançom rasondaast. Solhoi 1918-34 dar vazorathoi gunoguni Eron kor karda, barobari in dar omūzişgohhoi harbī, diplomatī va maktabi oliji nav'i politexnikī-«Dorulfunun» az zabonu adabijoti forsī va ta'rix dars dars dod. Az soli ta'sisi donişgohi Tehron (1934) Nafisī profsojuz intixob şuda, to avvali solhoi 50 in vazifaro ba ço ovard. Avvali solhoi 50 dar natiçai fişori sijosī va ziddijat bo rohbarijati donişgoh Nafisī ba nafaqa baromad.

Asarhoi naxustini ilmiji tadqiqotiji ū avvali solhoi 20 navişta şudaast. Nafisī olimi sermahsul ast. Doir ba ta'rixi adabijoti klassikiji fors-toçik, adabijoti muosiri Eron, ta'rixi Eron va Osijoi Mijona, adaīijoti klassikī va sovetiji rus, adabijotu farhangi xalqhoi sovetī, zabon va adabijoti mamlakathoi Evropai Ƣarbī beştar az 800 maqola, asari ilmī va adabī, ta'lif nvmuda, jak silsila asarhoi adabī va ta'rixiro ba naşri intiqodī hozir kardaast. Asarhoi Nafisī, monandi «Ahvol va aş'ori Abūabdulloh ibni Ça'far Muhammadi Rūdakiji Samarqandī» (çildi 1—3, 1930—40), «Ta'rixi tamadduni Eroni Sosonī» (1952), «Şohkorihoi nasri forsiji muosir» (çildi 1—2, 1950—53), «Ta'rixi içti- moī va sijosiji Eron dar asri hozir» (1956), «Zindagī va koru hunari Maksim Gorkij» (1956), «Ta'­rixi adabijoti rusī» (çildi 1, 1965), «Ta'rixi nazmu nasr dar Eron va dar zaboni forsī» (çildi 1—2, 1965) ta'lifoti muhimmi ilmiand.

Nafisī hamcun navisanda ham şuhrat dorad. Ū muallifi du maçmūai hikojaho: «Sitoragoni sijoh» (1937) va «Mohi Naxşab» (1949), se roman: «Farangis» (1931), «Nimarohi bihişt» (1953), «Otaşhoi nuhufta» («Xisobho durust darnajomad», 1966), incunin «Gulcine az devoni Said Nafisī» (1954) va dramai «Oxirin jodgori Nodirşoh» (1926) ast. Dar asarhoi badeiji navisanda mas'alahoi muhimmi hajoti sijosiju içtimoiji Eron ba mijon guzoşta şudaand.

Nafisī uzvi Farhangistoni Ulumi Eron (az soli 1935), jake az asosguzoron va fa'oloni çam'ijati dustī va ravobiti farhangiji Eron bo Ittifoqi Sovetī, noib-prezidenti çam'ijati «Eron — Hinduston», a'zoi faxriji çam'ijati «Eron — Fran­sija», a'zoi Soveti umumiçahoniji sulh bud. Ū dar donişgohhoi Bambaj, Aligarh, Qohira, Bejrut, Baƣdod, Kobul, Dehlī, Hajdarobod oid ba ta'rixi adabijoti klassikiji fors- toçik lektsija va ma'rūzaho xondaast. Nafisī borho ba Ittifoqi Sovetī omadaast. Ū dar çaşnhon 1000-soligiji tavalludi Firdavsī (1934), 20- solagiji ta'sisi ÇŞS Uzbekiston (1944), 20-solagiji taşkili ÇŞS Ozarbojçon (1945), 220-solagiji ta'sisi AF SSSR (1945), 500-solagiji tavalludi Navoī (1948), 150-solagiji M. F. Oxundov (1962), 550-solagiji taval­ludi Abdurrahmoni Çomī (1964), incunin dar s'ezdi 2-jumi navisandagoni SSSR (1954) va Kongressi25- umi şarqşinosoni dunjo (Moskva, 1960) iştirok kardaast. Nafisī du marotiba (1960, 1964) ba Toçikiston oma- da, bo hajoti ilmiju madaniji respub­lika az nazdik şinos gardidaast. Nafisī soli 1964 doktor va professori faxriji Universiteti Davlatiji Toçikiston intixob şuda bud.

Nafisī nisbat ba Toçikiston va xalqi toçik muhabbati zijod doşt. In muhabbati xudro şoir dar şe'ri «Ba dūstoni toçikam» (1960) samimona ifoda kardaast. Nafisī ba şoiron, navisandagon va olimoni maşhuri toçik S. Ajnī, M. Tursunzoda, B. Ƣafurov, M. Osimī, A. Mirzoev robitai dūstona doşt. Ū bo namunahoi eçodijoti şoironu navisandagoni toçik şi­nos bud va ba adabijoti sovetiji toçik bahok baland medod. Nafisī dar nutqi dar s'ezdi 2-jumi navisandagoni SSSR eçodkardaaş roçe' ba adabijoti sovetiji toçik va adiboni barçastai on cunin guftaast: «Baroi mo maxsusan rohi çumhurihoi sovetiji Osijoi Mijona, ki ta'rixani ba mo nazdikand va dar jak muddati kūtoh ba gul-gul şukuftani madanijati xud noil gardidaand, ibratomūz ast. Asarhoi navisandagoni namojovi toçik Sadriddin Ajnī, Mirzo Tursunzoda, Mirşakar, Uluƣzoda, Ikromī… baroi çavononi mo dar rohi ba vuçud ovardani adabijoti millī va haqiqatan xalqiji xud namunai sazovor ast».

Nafisī maxsusan ba osori ilmiju adabiji S. Ajnī bahoi baland dodaast. Ū naxustin olimi xoriçī bud, ki ba kitobi S. Ajnī «Namunai adabijoti toçik» taqriz navişta, ahamijati onro ta'kid namuda bud: «Ba har eronī niz farz ast, ki loaqal jak bor in kitobi nafisro, ki aziztarin rahovardi barodaroni turkistoniji most, bixonad». Nafisī soli 1944 zimni şirkat dar çavşi 20-solagiji res­publikai Ūzbekiston bo ustod Ajnī şinos şud. Taassuroti amiqi az in voxūrī giriftaaşro Nafisī ba'dtar dar joddoşti xud cunin naql kardaast: «Dar Toşkand bo kase, ki solho bud orzui didoraşro doştam, rū ba rū şudam. Andomi loƣar va qadi mutavassit va simoi pur az huşu farosat va caşmoni purfuruƣi Sadriddin Ajnī maro girift. Didam surati on mardi buzurg, ki dar barobari man ast, bo sirate, ki az muallafoti vaj dar zehni man çojgir şuda bud, komilan jakson ast». Az eçodijoti badeiji Nafisī cand hikoja dar Toçikiston naşr şudaast: «Dami vopasin» (1973), «Sitorai man» (1976), «Rohi odam şudan» (1976) va ƣajra.

• Naçmonov F, Said Nafisī — navisandai bomahorati Eron, «Maktabi So­vetī», № 10, 1978;
• KomissarovD. S., S. Nafisi — vыdajuщijsja ucenыj i pisatelь sovremennogo Irana, «Na­rodы Aziji i Afriki», 1962, № 2;
• Giunaşvili L. S., Tvorceskij putь Saida Nafisi, Tbilisi, 1976.
• Nafisī // Entsiklopedijai Sovetiji Toçik : [dar 8 ç.] / sarmuharrir A. S. Sajfulloev. — D. : SIEST, 1978—1988.

‎